장음표시 사용
231쪽
quaesumitura iudicio eorum,qui Petri hispani studiosissio
runt. Maxime quodpueri. Sechida ratio, hec pars Dialecticae elementa tradit, quibus in disciplini, mathematicis maxime utimur,ex quibus solis, verae demon strationes petendae sunt.Sed ego iam. J ratione subuertit,cur vir ille de demostratione nillil scripsefit,nimiru quod haec pars cauillis,& gry phis sophisticis accommodata non sucrit. inae quidenisu-dia. J Excurrit obiter in laudem disciplinarum matheina
. De quadam alia Dialecticae diuisione, ut peri quam tria potissima philosephia instru
menta colligantur , quae siliat dC- F. - a '. monstratio , & definitio i
emgdmodum autem Dialectica in duas bre uissimὰ partes diuidatur inueniendi unam , alteram iudicando superius a nobis expositum es: restat nuncccuius ipsa res id nos admonet9ut ab eode rep etentes principis,aliam eius diuisionem aggrediamur,rituro tripartita eius vis iuefacultas esse dignoscatiquae tamen secunda diuiso priore destituta esse,Ῥt no debet ita non potes. diuiso autem hinc patet. Nam cum Dialectica ex M. Ciceroni, sententia diligens disserendi ratiosi,qui fieri potest,xt non etiam ratio sit tu definietidi,tum diuidendi,tum colligendiPId quod de definiendἱ facultate idem Cicero locupletissime praecipit primo dicioru libros his verbis omnis enim inquit qu. aratione suscipitur e aliqua re institutio, debet a definitione prositas , ut intelligatur quid sit de quo disputetur.Haud secus oe de diuisone sentiendom est, Moneo
232쪽
nee me ipsa disputatio legitimae procedere potest:quippe qua viam ad ipsem definitionem non tam parare, quὰm aperire videatur, ut sequenti tractatu couenienti exemplo ostendemus. Maxime νero ad hanc ipsam
arte pertinere probatur colligendi facultas ex eo , qδquicqr id in disputationem a fertur, collectionetadem aliqua consumatur, perficiturq;, idq;secundu triplice diuersitatem,quemadmodum ct supra annotatum est. Nam aut ex propriis ct Neris ac necessari s huiusenodi collectios,proceditq;, ct Demostratio appellature aut ex communibus oe maxime probabilibus, ct Dialectiea peculiari nomine dicit , aut ex captiosis et plane falses, ct Sophictica, idest, cauillatoria perhibetur, sed que tamen abiectissima,destentissimaq; totius L eica pars est,ut q magis deceptionem eius, cum quo dii sputatio desiumpta est,moliatur, quam rei in dilutatione proposite probatione Itas Dialectica, quae est disserendi peritia, tuni de definitione,tum de diuisone,tum de collectione quoq; tractat: quae quidest i debeo fit csi ratione, Syllogismus Grais dicitur
Graece, ratiocinari Latinὰ interpretantur,hoc est, cum ratione colligere aliquid. Videtur enim verba ipsum
συλλογίζω compositum esse ex propositione quae eum significat, ct in compositione idem facit, quod
eum in siparabitispraepositio apud latinos, ex nomine, λογοs, quod praeter alia multa rationem quo die significat . Vndect ars ipsa a veteribus Peripateticis Logica postea appellata est, quam antea est Stoici, ct Plato Dialecticam appellauerunt , ut quidimunius de ea tractauerint, qua Peripatetici , Ni
233쪽
TRACTATUS. VII. Ioya Boetio id memoriae proditum di. Logica igitur qitas rationalis scientia dicta est non quidem, ut barbari nomen ipsum interpretantur Vt alia fere omnia infantissime, foedissimeq; etymologia ad hoc adducta alia qua, fid ex Graecorum potius consuctudine, qui artes
disciplinas possessivis ab aliquo dedustis nyminib. ygnificari moluerulit,ct his quidem foemini' rigeneris, subinteirecto cui fallor artis nominei quod Grece
a dicitur quod utique foeminini generis nomen est, π quod huic respondet apud nos ars .
ω Σ M A D M O n v M.J Prosert aliam dialecticae diui sonent,nam yn eademq; res diuersis Ptionibus,yarijs modis diuidi potest quemadnio dum quantitas diuiditur in continuo quaedam non. Prisre destituta. J Ratio huius est, quia fisitio, diuisio, ratiocinatio inuentionei a & iudici imitanquam P*rtes priores praesuppόpμnt. Est enim diplectica ars filicii di , diuidendi, & arfumctandi, in quibus tribus tota vis dialecticq sira est. Maxime ero.JD ceta tripIici stilissismo,demsistrativo,d alectico,sephistico,aliud ex alio colligere maxime proprium esse dialecti- ce. Dem,nstratio enim ex principiis propriis veris & necetiarijs conflatur. Aut ςxcιmmuniIus.J Id
Arist'teles octauo capitς primi libri poderiorum, ndecimo' capite primi libri Elenchorum, β initio primi libri
Ουδεμας Dialectica.' Profert tripartitam ali m diuisionem , dialectica enim finitione,diuisione,ratiocinatione utitur. Vudeer. J Hunc locum
in praeludis primi tractatus planum secimus.
234쪽
' colationiant, aut altera alteram' ' . - . t ' contineat. . i
Videndum nunc etiam, hae duae diuisionis, qua nam se attingant cognatione 'cu aliquid definiti ne explicare Nolumus, genere in primis opus est tum differentish, quibus id quod definiendum est ab ali tomn bus distinguatur.Quas nisi prius cum ipsio genere iunxerimus , haud quaquam desinitionem con lituere poteritares.Inuetio igitur necessaria est, se definitio nerfici debeat. Similiter autem , ct cum quid diuidere in animo en,ea omnia prius inuenire oportebit , quibus diuises ipsa perficiatur.Haec autem sunt tum d fere tiae in primis,tum accidetia nonnunquam,maximὰ Nero inseparabili, es propria. Iam vero δε inuetio absit, mee collectio visquam valebit id quod in superioribus paulo latius explicauimus. Sed his Amnjbus nisi iudi vium aecesserit fructra haud dubie, aut definire quic- dm,et si diuidereiare . tentabimres. Ergo ano e desiliitu iqi id si ahi diuisumaeret collectum,iudicatio perpendit,examinatq;. Gosit, Ni prior. Logi τε diuiso fidicundi quasi continere milleatur quia ne ex ere quicquam sine inuentione,neq; inte, mosciprinter iudicium potess. Sed m/nc propstum exequamur, primum quiuit Demonitratio Micamx
UID E N D V M mnc. in nradimodusii culu una res plares recipit finitiones, illae inter se conciliande sunt, ita etiam cum una cademque res plures recipit diuisione , Videndum est Quomodo isset inter se coueniant, id quod CP sarius.
235쪽
1 o I ri 1. V Io farius hoc capite docet. cum.J Finitio presupponit in-tientionem, id a partibus finitionis docet, qui en ini aliquid finiturus cs genus ti differentiain Inueniat oportet. 5 mil/ter autem. presippotiit inuentionena , ad etiam ab his docer ex quibus diuiso constat. lam νerq.J Argumentatio sine inuciitimae eorum ex quibus conflatur nulla confici potincta'sdhii.J Iudicium commune cst linitioni, diuisi ini, S.eo Ilectioni.
De Demonstraticinc quid sit, tum -- ctiam quid sit Scire
'Dein nstratio igitust ab Aristotele definituris Llogisms facim scire, hoc est , syllogisenus. per quem
rei alicui scientia comparatur, pariturqae, quem proinde θllogisurum Aristoteles Graeco verbo ηο λ, Dpestat: q-nos interpretari pbis idtialis i linguae 'sus fuerat,ίπο του ε' ιςασθω,hoc est, i sciendo deflexum. Ab eodepraeterea Scire quoq; definitur, rem per causam cognoscere, propter quam res est,quotcnus Nidelice illo/r es caulis,nec est possibile hoc aliter se habere. S cuvi multis alioqui modis scare dicatur, tius pressius, latius quidem quali-- fercunque, restius Nero eo duntaxat modo, quo nunc desiuitis o HL quid o scire is dicitur, qui d metratione inliquid cognoscit. Demostratione inqua n, hoc est,per ollogismum demo ratiuum,qui idcirco scir aris , quod ex his sit constitutus propostionibus, suae primae immediat tum notiorestrioresq; cὸri lusiones habentur,ac eius insuper causae sunt.
236쪽
Demonstratis igitur. J Locus est apud Aristotelem secundo capite primi libri posteriorum.Haec finitio per causam finalem asugnatur, finis enim demonstrationis est animo scientiam ingenerare.sillogisinus genus est finitionis faciens sci, re differentiam, quae separat demostrationem a syli'sisino dialectico & sophistico. demonstratio est secun artu instrumentum,quo acquirimus scientiam,intellectus ver' prim rium. Ab eodem.J scire,hoc loco strictim admodum sumitur pro ea cognitione, quam ex veris, primis, immediatis, causisque conclusionis haurimus. quomodo dictuni est ab Ariastotele initio primi libri de physico auditu, tuc arbitramur unumquodque scire, cum causas primas,principiaq; prima usque ad elenaehra cosnoscimus: qui igitur aliquid scit per effecta,vel causas remotas. est igitur huius finitionis sensius. ' scire,& fimniter plicui conclusioni assentire propter prob
tione praemissarii, quae causam veritatis conclusionis contu nent,ut hanc conclusionem scimus,homo respirat,per hanc propositionem homo habet pulmonem. Demon Vione inquam.JHinc colligitur secunda finitio demonstrationis,quq datur per causim materialem.Demostratio est syllogishius constans,pr'pus onibus primis,veris,immediatis,notior bus,& caus m eonclusionis continentibus.
d omne scibile opus sit prae- -
At veropriusquam aliquid demon Mare eqtingat, praescire aliqua oportet inempe qus Nocatμην significata eο-n,quae ad demonstratioinem ἴκη utrer:H exempli grati cu a Geometra definitur Pμ ctus, ius nulla pari est,ti praescire oportet,quid p rus nominesemdicetur.Sic coe in aedisses,quid lapidci=
qHid in ritum,quid materies sit,praeno se debςt is, qμi aedis di arte discere vult..Atq; hoc ipsum e serest Τμod Aristoteles in principio operis de posterioribμ
237쪽
a nablicis bis vel bis proponit,omnis doctrina, ct om, nis disciplina intes&stiua, expVexiriete fit cognitio-ine. Id quod cum in aliis omnibus artibus perspicitur, tum in his praecipu8, quaru alia sermocinales aliae peculiari nomine disciplinae appellantur. In quibus omni bus prenoscere necesse est , quid nomine eius, quod ad demoinration sumitur,intelligatur,significeturq;: tum isaprincipia,ut ex quibus concluso demonstratur, cuius per hoc etiam hientia habetur soli)m.
AT V E R o. J Prius quam demostremus propriam pas sonem de subiecto,necesse est praecognoicere principia,genus subiectu, & propriam passionem. qua de re Aristotelcs disputat primo capite primi libri Posteriorum. Omm, docti snaiad Ostensurus Aristotelcs omncm demonstrationem cli e ex pr existente cognitioncm,hoc utitur syllogishao.omnis doctrina & disciplina intelleAiuasit ex preexiliente cognitione.omnis demonstratio est disciplina intellectiva, ergo omnis demostratio fit ex praeexistente cognitione,intellectiua,inquit,ut omnis doctrina que per syllogisinui, enthyma naa, exemplum inductione fit,vel intellectiva inquit,ad disserentiam sensitive doctrinet quae no sit ex priore cogniti nc. Et liqc est facilis interpretatio illius primi pronunciati. Apud Aristotelem primo capite primi libri Posteriolum.
Quod duae sint praenotiones, quod cst,
Ex his igitur quae dicta sunt , patet duobus modis contingere t aliqua praenoscamus, tu quod sunt, tAm. quidsint. Vt quaeireti propter quid a m ete ferrum
zrahatur , praenoscendum utique est ferrum a magne-
xe trahi Id νbi iapesspectum qui1piam habet, ciscit cur deinde propter quid ita eveniat Similiter quarem
238쪽
ali is,quid motus, Nel quid lepussit,exploratu itam .is habere debet virunque essc ct motum, or templis. In quibus vero sciscitant adbκc,sint necne aliqua:Tbi oratis,ansit providemiarrubis necesse est praenosce re quid vocabulo ipso indicetur./qui conrra eucmi, xt scitatur quidem qsid νοcabulo me nomine signi e sed nescitura sit: νt quaesit misis aret Hippo .centauri appellatio,nemo et qui nobriat, An pero crisint,incertumfortassis compluribas adhuc. Sane nou.
idem putandum est esse quid nominis, quid rei quia imis longo haec iubam interbe interstitio difflentiunt
nium etiam imperitissimis ct Buli. ferὰ dispectu est
ouid tamesit id quod oce νω qualibetygnisecatur,n is nis exercitati semiis facile traditu est.
Ex ars igiturJ Vt facilius hoe caput assequantur uaniores duo pretii e cogititioni, gratia dicenda sunt,quid ne praecognitio 3 luoitiplex.Praecognitio est ante dcmonstrationem rεquisita cognitio. ea est duplex,quia est,& quid estur ecogniti δ,quia eis,dicitur qua principia vera esse cognoi sitius tu id ςst dicitur qua quid quoque vocabulum 1n d rionstratititie sum pruna significet hiinu . praecognitio q
eto tr buitur. author Aristotcle, primo capite pranii libri Posteriorum. Ut quaerensi.J Hii ruscatis est occulta & nemini mortalium n0 ivt d icci Alexander Aphrodis iis i itio
Qtioniam auto demon iratiosyllogi nisus in Lex ppositionibus primis ct tui ediatis Victum
239쪽
est, brui modipropositionibus. qimi sint, pauluastilis repetere operaepretiu est. Itaq; dicimus-Aristotele , Themistio, quod propositio immediata en. res prima sinima dicitur. Prima quide, ut qua non est alia prior. Summa vero,ut qua non es superior alia.Immediata igitur dicta est,ut quae alia de Ora hone confirmari non possit. DVo stria thuiusmodi propositiones prima etia principia appelletur. Sed deI, mox plura suo loco,o h ιtur tollogismus perpri:
mas ct immediatos rei causas, haec demonstratio propter quid dicitur, clam vero per causas qreide, Istis non immediatas, aut per prima quide, immediata, non quae calisae rei sunt,huiusmodi demon ratio vocatur,quia est.Sane prima est immediata ea a s , qua assectioni,quae quide de re quapiam demostranda pro
ponitur, filiatur,atq; cum ea conuertitur,vi cum per
bdesinitionem rei subiectar propria ei inesse affectio iis
nonstrat.Prima Nero'non immediata causa es,qus
defusior est magis ampla, O quae in his praecipμὰ
scienti' locu habet,que subalternate dicunt.υt in pe spectiva, quae Geometriae subalternata est. Ergo qui cunq; probat arbores, ragesq; no 1pirare , quia pulmo his desit,is scire dicitur propter quid,Τγὀd pulmo pro' xima immediata ratio ct causasitsi irationis. Quvero ide facit per hoc quod non sunt animalia hi c iam Ioire illud dicit,quia est. Na haec probatio non de pror imo, sed de loginquo commeat. Ita ct Ancharsis,
cum percontanti citiPiam,quare Scythia tibicines nou at,restondissici,quia Scythia vite non ferrei,cas 'iam reddidit remotissima. 2 iamproxima huius cai
240쪽
pE DEMONSTRATIONE , Isa eratiquρd Scytha themulanti non ercti causet huius, Ma temetum non biserent huius deniq; , quia imites essent illis negata.
QVON M autem. J Propositio immediata dicitur, quae nullo indiget termino medio,ad ostςndendu e aedicatum subiecto inesse,ut omnis figura plana tribus rectis lineis coprehensa habet tres ahgulos aequ*les duobus rectis, principia tamen possunt probari inductione,se 9,assuetudine, cum igitur. J Demonstratio pr0pter quid dicitur,que ostendit caussam curres sint, & progredit a causa immediata ad effectunt,ut omne antpaal rationis particeps,est risus capax omnis homo est animal iat onis particςps,ergo pinnis nymo est risus capax. πσο. J Dicta est demonstratio, quia est, co quod pr misi e conclusonem esse, sed non cur ita sit, ostendat. Haec sit duobus modis. primo, cum proce- .dimus a causa remota ad estectum. secundo, cum ab en
phantes dupliςem scientiam nobis excogita perunt, subauternatam,& stibalternantem. scientia su Dalternata ost quae sub alia continetur, qua sua mutuatur prinς iδ, ut 'acdicina sub naturali,iurisprudeptia submorali musica sub arithmetica,pςispectiva sub Geometria . Hac scientia subalternata sit muntur demonstrationes,quia est subalternas. Ioeqtia dicitur, quae suppeditat principia alijs scientijs,ut moralis philosophia iuris prudentae, & ex hac sumuntur demon-9rationes exquisits , hqc siint que vulso in scholis recepta
sentiquo ego ut nolo per omnia probare,ita nec etiam inl-
proh*re,illud tantum dicam. si in ytraque scientia,& subati l rnantei &subalternata sunt principia, genera subiecta, S assectiones propris cur no' fiant in ytraque cxquisitae demonstr*tionstsi non video. Ergo. J hic syllogismus sic est conIexendus,quicquid rςspirat hahet pylmonena,arb res non habent pulmqnem, ergo non respirpiat est demonstratio in secado mo secudi figurae,ex qpo exeplo colligere