장음표시 사용
261쪽
est,tres a M Cieerone differentis ponuntur, Gormae principales. his νna quidem inque substantialis dicitur:altera Nero.quam idem a partium enumeTatio, ne appellat tertia qua a nota dicitur. Porro eam,qua
substantialis dicitur ,φphilosiophorum maxime propria est, Arintotelesplenam, atq; perfectam cose fere ait ex genere,ct dijerentiis, i cum homo desinit, animal rationale mortale partium vero enumeratione definitio en,cum enumeratis omnibus totius alicuius
partibus,id quod totum est,cognoscitur quid sit. Qua quidem definitione poena quae legibus sancita en, d
Mitur hoc modo Poena est,quae Ῥno ex octo modis fit nepe aut Gno,aut vinculis, aut merberibus aut talione,aut enomini aut exilio,aut servitute, aut morte. Eade quoq; definitione I est mundus a Cleomede in lubro de mundo ita definitur,Mundus est, inquit, ex cosis terraq;,necnon ex naturis,qua intra haec concludantur,connitutio. Unde est admonendus hic es diligens
lector,non esse necem bi quodammodo partium in nitas quaedam est,uniuersa in ipsa partiis enumeratione concludere,ut in desinitione mundi iam facta. Tali item Uus in Cicero cum eum desinit, qui Mon liber est, Is inquit9 est, qui neque sensu,neque Vindicta, neque testameto talis est. Etenim hae partes sunt da de libertatis . 2Vec moueat quempiam , quod per hanc demnitionem quid sit non liber,constitutum es no quid sit quando peraeque definitione opus est,cum ostendere vommus , quid non set quippiam,quamqMd sit. Porro a n ta, ut Cicero, siue ab e mologia , . eristotelis, definitio dicitur,cum vis verbi,quae in compositionem
262쪽
DE DEFIN. ET DIVIS.ta en,rem suam facta quadam discretione designat eis primo officib.Cicero,quid si fides, hoc modo demnit.Fides eis inquit, quia fiat quod dictum eR. Tribus igitur positis, veluti principalium definitionum formulis, sola prima, quae substantialis est, ct a toto dicitur,
vere definitio nuncupatur, alia duae nominis tantum
honore. Eius igitur. J formas finitionis Dialecticae subiicit substantialca partiti enumeratione,&a nota. Ex genere disseremisi.J Genus enim,& differetia sunt simpliciter notiora,& priora qualia esse debent,ex quibus finitio costat. quidemJ Hec octo genera psnarum Vlpianus commemorat,inu. si quis forte paragr. f. de poeni,. Porro a notaJ Hanc tertia specie finitionis vulgo a nominis interpretatione vocat. Vide lus est Rodolphus Aglics .lib.j. cap. xij. Tali item.J IJos tres modos Boetius in commentarajs ad Topica Cic ronis explicat. Censu liberi fiebantiquorum nomina consensu domini,in sensium reserebantur,& seruitutis vinculo liberabantur.Vindicta virga erat, quam Praetor manumittendi serui capiti imponens,eundem in libertate vindicabat s rens,aio te liberunti s , testamento liber fiebaticui a test tore libertas relicta erat.
Quae & quot sint in summa definitionum, siue bisscrontice, siue species, tam philosophis
quam oratoribus , necnon & Poctis
In summa autem ipsius desinitiones,siue emere tiesue species nuUero quindecim ex Boetio cossiguri tur,quarum tamen bonam partem ex Aurelio Augustino in eo,quem de Dialectica scripsit libello , si tamen ιαι rem titulus non mentitur,Boetius collegisse videri
263쪽
potest,quas est hie nune per ordinem recensere collibiatum est. his igitur prima quidem a Graecis δεώδης dicta est,a Latinis vero substantialis, me essemialis appellari poten,ut quae siubstantia essentiamue rei cuiuislibet proprie demonstrat , qua cr Philosophi proindem ime utuntur. Cuiusmodi est Me hominis definitio, animal rationale mo tale risus , , disciplinae capax. Hec enim per species,ct differetias desedens,ad propriam Di dem venit.Secunda xerὸ que a notione Latin Grece, dicitur, crem no persubflantiam, sed per abium potius explicate ut homo est quod rationali conceptione, est exercitio cunctispracst an mantibus. Hic quidem non quid homost dicthm est,
sed quid agat, atque ita quoda quas signo in notitiam
uocatur. Tertia,qua a qualitate nomen accepit Graece ποιοτικη dicta,quae quale quippiamst ostedit potius qua quidsit , vi homo es qui ingenio νalet, artibus posset,bonumque ae malum discernit. Hinc cnim non
quid homost,sed qualis sit de natus est. Quarta tamen est,qua a Gracis υονογραφικη, a Latinis descriptiaua a Cicerone vero descriptio appellatur: ut luxuriosus est,qui νictus non necessarii, sed sumptuosi appetes est, feliciis afluens, ct ad libidinem procliuis. Quinta
Nero est, qua Grace λέξιν, Latine ad verbum diacitur.Hac Nocem illam,de qua qMaeritur , alio sermone de nat, est quodammodo quid sit declarat, ut contiacescere est tacere. Qua etia=n dfinitione locus ti ab riuoreis,tum a Cicerone sedes argumenti definitur, Sexta,qua Gracis κακα διαeοράν, Latinis per differemtiam dicitur: Ni cum quaritur, quid inter regem, O
264쪽
. .lDE DEFIN. ET DIV1s. ranum intersit, terque adiecta disserentia, quid se ldefinitur hocpacto,Rex est,qui pietate ct modestia re Iga suos utitur: Tyrannis autem, qui in suos saeuit ,
crudelitatem exercet. Hine ct illud apud Terentiunt lin Adelphis,Hocpater ac dominus interest . Septima est , qμα κατα μεταφοραν id est, per translationem dicitur , Ni adolescentia est flos aetatis , sienectus aetatis
occasus. Item caput arx corporis. Octaua Nero est, qua κατα ἄφω ρεσιν του Γναντιου, idest, perpriuantia
eius contrarus quod definitur , dicitur,ut bonum est,q malum non est. Quo quidem gemen e definitionis vii l. eeticu notum est alterum contrarium . Hac est Hora ltius epistola prima ad Maecenatem ausus est , cum ait. lVirtus est vitium fugere,est sapientia prima Stultitia earuisse. Pona est que κατα ποιjιν, idest , per quadam informationem D,υt Aeneas est filius Veneris Anchisae. Porro haec in indiuiduis, qua Graecda dicuntur,versatur semper . Desideratur prsterea, in nominibus,que ομιανυμα sunt,hoc est, aequiso ea,vi est Aiax Oileus,Gr Telamonius. Ergo quoties unu alique definire volumus genere, a corpore, afactis,a dictis,ab animo, hoc genere definitionis utimur. Decima deinde species est,q dicitur δετυυος hoc est, ut secudum figuram escam,vel exempli causa. Cuius modi definitio est, visi quaeratur,quid est animaιρο respondeatur,xx homo. Qua ct Arist. Uus est,cu dixit, φύλα - , ω - , id est substantia, ut homo. Vn
est,per indulgentiam pleni ex eodem genere diciturin est θ aratur , quid set quadranoerestondeatur, cui
265쪽
Adrans deest, ut asset, Duodecima, qua κατα e παρ- νων dicitur,id est, per laudem, ut apud Ciceronem pro cluentis , Lex est mens, ct animus, ct consilium ,
disciplina ciuitatis . malis etiam ea est, quae ab .Aristotele philosophia definitur , ars artium, ct frientiastientiarum , Tertiadecima est, quae κατὰ ἀναλογέου, id est, iuxta proportionem dicitur, ut cum maioris rei nominevi minor destinatur: ut edictum est lex antiva, O bomo minor mundus. Quartadecima vero , qΠακατα τὰ προς το id est,ad aliquid dicitur,ut pater est, cui filius est: Quintadecima demum , qua eia Ges nissidis,causalis dicitur, vi qua causam rei de qua quaeritur , reddat , Ni dies est latio solis super terram. Sia
mitis: huic O illa est apud Ovidium , in est soliciti
plena timoris amor. Efficit enim am fer causa plerunque est , vi quis nimis solicite , anxiaque alteri time4t . In Lmmam. J Istas quindecim species sinitionis Traps7untius ad quatuor genera reducit,adfinitionem subflatia Iem,descriptionem, partitionem S per diuisionem. cetera enim genera finienda, aut leuiora sunt, ouam ut finitiones appellari debeant: aut ad haec quatuor facile reducuntur. cu/usmodi Lec est. J Hanc hominis finitionem Arist. refellit ij.cap.vj.lib.Topicorum Est enim Topicum elementum, si vitionem esse cucrtedam,si in ea proprium ponatur, Cuius Tatio est,quia proprio sublato,oiatio quq restat plena est fimitio, quocirca fatendum est finitionem hominis hic addu. Oam, no esse plene philosophicam.Quartus autem. J De hac specie disterit Arist. toto.lib. s.Topicoru. Tyrannus aAtem. Nyrannus olim honoris Vocabulum erat, nam Tyr*nnuri clominum ac sortem vocabanti Unde cil illud
266쪽
Pars mihi paeis erit dextram tetigisse tyranni. Sed postquavi,& libidine dominari coeperunt,in inuidiam tinomen aui3t,quid inter regem,& Tyrrannum intersit, pu chre Xenophon libro quarto docet l
ων βόυλοιτο, τυς intra. Hoc est,regnum autem,& tyrannidem principatum utruq'e esse arbitrabatur,ledeos multum putabat interesse.illum enim qui voletibus,de fpon repugnantibus hominibus,ac, secundum leges ciuitatem imperat principatum , regnum putabat, qui Xero invitis, & non secundum leges, ad principium voluntatem ageretur tyrannidem . Quibus verbis Xenophon ine cat, regem esse qui volentibus hominibus , & fecundum leges ciuitatis impetrat, tyrannum aute qui inuitis & con-υς lages.Septima est. J Hic serma finitionis est finitio κατα υεω ὰ, hoc est,abusive,omnis enim finitio debet coltare ex notioribus, & prioribus,ut Aristoteles tertio capite lexti libri Topicorum docet. at omnis metaphora est obscura eode teste,secudo capite sexti libri Topicorsi. Irem Vt enim ἀκούπολις ioc est,arx propugnaculum eli fortitumum ciuitatis sic caput nobilissima pars hominis. Lex eponens.JNam ut Arist.i.rhetoricoru ἐν τοῖς νίμ.ως,εςι σωτ' Mτης In legibus salus ciuitatis posta est. & qu admodum corpus hominis maxime mente, & animo comtinetur : ita ciuitas legibus.
Ex quo constet, & a quibus sumaturea desinitio , quae substan tialis dicitur.
Sane definitis illa, quaephilosophis magis pec
tiaris , est cum ex genere, ct disserentijs constituatur I Ucsu e, interim tamen sumitκr, aut a materia, ακτ
267쪽
allecie,siueforma,aut a subiecto, aut a fine materia quidem,Ῥt satuam definias ex cire,Nel alia qualibet materia, qus huius vel illius rei reserat simula-ebrum. A forma, siue stocie, νis quis definiat iram, quod est Niciscendi cupiditas, qua eadem a materia de pnitur esse, ebullitio sanguinis circa cor. A subiecto, ut eum dicit qui 'iam , Astrologia est ars, qua cim
ea coelestia corpora versatur. A fine Mero, Ni quem consequitur,ut medicina es ars inhumano corpore sanitatis efectrix.
Sane definitis. J Finitio exacta & philosophica, praecipue inquit, encre & differentia costat. Nani cum penuria vera-xum disserentiarum laboremus,interdum pi oeriis vel accidentibus utimur. Interam tamen. J Varius hic finiendi modus cit apud Aristotelem , primo capite prs nai libri , de anima: nec tamen ea finitio que per sorinam tantum,ut eaque per materiam tantii assignatur,plena est,sed ea que ex materia& sorma smul componitur.au thor Aristotelta loco citato. Ceterum subdifficilis hoc loco emergit quaestio, si eiusdem rei varius est finiendi modus,ergo eiusdcm res plures erunt finitiones. quod tamen fieri no posse Aristoteles tertio cap. vj. libri Topicorum hac ratione docet. finitio explicat rei essentiam,vnius autem rei una est essentia, ergo unius rei unaeli finitio. nodus hic satis implicatus sic dissislui potest,eius. dem rei plures possunt esse finitiones eaedem & recurrentes inter se, diuersae autem & non consentientes minime.
De virtute definitiones . tum & de
eius viiijs. Ante omnia autem, est que sit virtus definitis-nis dicendum. Sanὰ haec est, ut desinitio suo ex astera parte definito retondeat. H anc dolphus Agriso i
268쪽
Iegem definitionis νοcat eamq; huiusinori esse dicit, Jπt neque plura complectatur, cy'am ipsum definitum neq; pauciora,sed de quocumque unum dicitur,crrum dicatur.Huic porro aliam idem adiungitrvi quid si res cs,Dbstantiam rei explicet.Praeter has deinde duas,tertiam quoque adjcit,visit aperta rocneque ambiguis nominibus,neque obscuris,aut ex longinquo translatis costet. Sunt aliae ad hanc rem ab
eodeposita leges, quas hic breuitatisstudio p creo. praedictis igitur,ct quae sint vitia desinitionis,faciale est intelligere.Sunt autem duo precipua, pr κ ne quid abundet alterum,ne quid deficiat.Et dictiom quidem abundatia,reifacit defectu:desectus υero dicti
num,abundantiam rei. Atque ex utroque minus apta donitio est. Sed haec nunc exemplis ostendamus
abundantiam igitur desinitio sit ,se hominem ita des nisAHomo est subflatia animata sensibilis,o haec quidem definitio; declaratio quedam hominis . m haec omnia homo euel. Verum se conuel tas, non respondebit. Per desissimi vero,vis quis definiat cupiditatem hoc modo, piditas est aliena appetendi desiderium. Sed ne haec quidem ex aequo respodent rei definita, propterea quὸd minus comprehensum ea eLi,quum res nom, nis postulabat. Nam non sola cupiditas auaritia est, imis praeter auaritiam,quae habendi proprie cupiditas dicituris in super tum dominandidum ulciscendi cupiditas.Potest tertiam his duobus vitium adjci, quoties seisicetfalsum quippiam definitio dicit, hocpadio,
apientia est peeunia quaerenda diligentia. Ve um de definitione hactenus.
269쪽
ANTE OMNIA .J Docet certas leges, & virtutes bonae sinitionis. Sane hsc. J Hec igitur oratio animal bipes implume, non est hominis finitio, quia cum eo non conuertitur.Huic porro.J HSc igitur oratio, animal habens caput ad sydera ercistu,non efHiominis finitio, luia no explicat quid ut honao.Praeterbis. J Male igitur quispiam hominem sic finiret, arbor euersa, quia costat metaphora que obscura eli. Vcrba laqc Trapezuntii, sunt satis inuoluta, quorum hic cst sensus, finitio in qua quidpiam desideratur, latius patet,quam finitum , & sic deffectus dictionuin, quibus opus est in finitione, facit abundantiam rei , scilicet ipsius finitionis, que pluribus,quam finitum conti enit. Id hoc exemplo declaro,si quis finiat equum, animal quadrupes, finitio propter defectum dictionum pluribus, quam finitum conuenit. si autem aliquid abundauerit in finitione cotrarium eueniet, scilicet definitu de pluribus dici quam ipsa infinitionem, ut si quis sic finiat liciminem animal rationalentedicum,homo dicitur de omnibus hominibus,non tamen animal rationale medicum. hec est eoru perplexorum verborum dilucida explicatio.
Restat hinc tenis pbilosophiae iniimment , quod quidem es diuiso , quae quem habeat usum ad cisciplinas coparandas, binc quoq: nosse licebit , quod sene hac quemadmodum definitio quidem fieri debeat, haud pland intelligi possit. Quippe per qua ea, qza ad
desinit Dacia sumuntur,ex ordine prius colliguntur. id
quod facild liquebit, si exempli causa, nome ipsum si
serperis definiendi . Nam primo huius genas vox pumitur, deinde voce ipsam diuido, in voce signi catiuam, O non gnificativam Domitio igitur,s Me quod eiun ox gi: catiuariae oratio quia nomia: nonduHA tur, rursis diuido significativa vocem in eam, qua si
270쪽
tim placitκinsignificatina est,hoc est,ex homin impositioiae, di eam quae n. iis utersignisicat. Itaque prae me orationi addo,secliuiumplacitum,sitq; dest-nitio nominis hoc modo . 'Nomen est vox si lycama fecundum placitum. Verum quia necfic domito dep-ηito eτ eyγο con Zenit idcirco id quod estsiguisicares cundum placitum,deinde divido,ac dico,Vocussisecundum placitum significantiam, alia q idcm cu tempore,aliae, ero me tempore significant. Sed quia ne sic quidem perfecta nominis definitio haberetur , ruine aliam aet eredior diuisionem, ne et eius quod significare sine tempore. Nam huius aliud qgidem e , c ius partes extra senificant: aliud Nero, cuius partes extra noluificant. Itaque nominis desinitionem tamdem hoc modo comp leo ac dico. 'me est vox signib-catiua frowndum placitum ,sime tempore, cAius nurpars extra signficitiua est. Sed nunc q id set diuiso,
O quot9ptis iter dicatur, dicendum binc est.
REsi A τ' tuc.J Furitionem osse inuestigandam ex di- diuisione. Artio cui j. cap jaysis steriola docet. c. diuidere enim nihil aliud est,quam eX n. re per rei γ' ins diuisio in s ecieς descendcre,vide Rodolithum Astricolam sis imo eapite primi libri Docet cxemplo
De diuissione quid sit, & quot modis dicotur Diuisio et tir ut in unit ei sum dicamus se eucommunioris in minus communia diductio . Semper enim qAod diuiditur, communius i s es , per qAreatissis D, per hoc latius patet. Fit autem mi itIs modIs.SDquide alia est diuiso generis in species, alia cum tot&m