장음표시 사용
551쪽
se habere:quippe cu Iulias requiei similis sciet cum nequeant homines assidue
operari,requie indiget.non est igitur finis requies: causa. n. operatiois M. Aece ex uirtute uita selix uidetur: hsc aut studiosia et seria est,no in lusu uersatur. emadmodu bellum causa pacis laudatunita si post Iabores quos virtutis causa suscepimus,ad lusum declinemus, vitio non datur.recreata . nos lusus, labbres leuare nostros videtur requiei. n. est similis inrequira defatigata ia corpora ad pristinas vires reducer o/sueuit. M si indefessi in aetidibus oc operationibus permanere post emus minime nobis re quie esiet opus, aut lusu, qui requiei per similis est.sed quia delatiamur,requie subinde indito gemus,ec lusu: non omni tanae,sed eo tantu qui requiei est similis: quo rursus recreatis vis ribus ad agendum re operandu redeamus,& non labore cose 'iocios intaneant . in si ea causa lusum experimus quem requiem appellar, ut rursus operemur: lusus finis minime est: quare neo este felicitas pot: quippe cu felicitas Gs,ec per se,non ob aliud expetenda sit.
Meliora praeterea seria es studiosa esse dicimus ridiculis,& ηs quae cum lin
Ex comunibus,aim in animis nostris a natura insitis notionibus felicitate non esse lusum confirmat.o . in naturali qtiada cognitione, non disc ina aliqua, aut monitione instructi meliora esse aiunt seria re studiosa.i.virtutes,earum operation qqπ cu studio exercetar ridiculis,ae iis quae cu lusii 5c ioco fiunt: melius aute priore est melius. si aut ridicula re lu/sus pciora sunt, lusus esse felicitas nullo modo pol. non .n. aliqua re est peior felicitas,sed omnium quae apud nos sunt,optima ac praestantistima.
Et melioris semper partis,& hominis operatione esse studiosiore assirmamus. melioris autem operatio praestantior,selicitati j accomodatior iam est.
Meliorem parte cic hominem intellectum nostru vocat. i. rationale partem animae. m. qui vere et maxime homo est,in rationali vita constituit.duplicem ipsum his ostedi uni iexanima re corpore consaeuue,cuius bene ec staciter vivere in traduceda vita secundit vir zotutes in magnis moralibus situ eisse dixit: sicut et in primo huius operis libro declarauit:alterum, qui praecipue re re vera est homo, intellectu qui in nobis est: de suo progrediedo itaro dicet: separarus aut a corpore estipsum id quod est. quibus ex verbis et patet eos qui diecit Aristotelem mortalem esse anima opinari,nihil dicere.Sed de his alibi.Quod vero hici quit,huiusmodi est. operatio melioris animae partis melior est, ac studiosior.Lseria magis
llom dignior,eo videlicet quod ex virtute est,conuenitq; homini quatenus est homo, non ex vitio prouenit. Si igitur haec melioris partis mario u altera deterioris partis molior ac praestantior est:peioris autem partis operatio est lusus: felicitas esselusus non poto 4orit: sed propria praestantioris partis operatio erit.selicitati .n.accomodarior emi. seli item eam magi u lusum esse existimandum est.
Frui item corporis uoluptatibus quilibet etiam mancipium,non minus si optimus posset: mancipio autem felicitatem tribuit nemo,siquidem ne* etiauita: non. n.in talibus diuersationibus sel. citas consistit: sed in operationibus quae ex uirtute proficiscuntur,quemadmudum dictum est prius.
Felicitatem esse nonam fine,& supremum quide re perseetissimum,saepe demostro tum est. is asit finis solis probis viris Sc studiosis inest. Sicut.n. ille cui inest vita,vivit: sic cui inest honu,&bonorum summus finis,honus 5 perseeius est.finis asst is no omnibus inest,es u.n. s boni,dc persecti,& felices: sed no sunt,immo plerim stat seruiles re praui, qui sane corporis voluntates maximecdsequuntur,inter quas lusus quoq; conumeratur. Nemhic inquit non posse prauos homines selices inici postul sunt enim, si relicto vitio virtutesse soquuti haerint, habituq; earum silicdpararint: sed ait hic corporis voliantatibus,qulldocumvoluerimus,stui nos posse: felices vero fieri,quando velimus Mon poster te: quippe cure multo tepor Ic exercitatione Ionga, re actionisus operationibusq; optimis siplurimis opus sit prius upulcherrimii ec persectisssimum felicitatis fine adipiscamur. Frui igitur υolupta tibus corporis et quilibet pol,siue Prauus sit, siue bonus,sive neque bonus neque malus, siue
vir, siue puer, siue incitetis licitate vero cose o sequi ne Pprauus, neuter, neque Pu pQt,
552쪽
is EusTRATII IN MORALIUM ARIs T. sicut in magnis moralibus dixit. persectissiimus.n. selicit Us finis in im persecta aetate nequit nungere: sed satis supero elidi cui vel in persectissima aetate aequiratur.N a si selicitas fi nis bonorum esta. virtutum omniss,quarum una et prudentia est,puer vero nullus est pru/d : perspicula est puerum quos felice esse nullum possediaquit aut corporis voluptatibus quemlibet, id est tam bonu u non bonum Hai posse,non minus u optimum. i. magis ' pro flbum visu. Duiles.n.homines re praui corporis voluptatibus lusibus magis u probi viri frui consueuerunt.qui nanoe oblectatur lusibus, voluptatibusq; huiusinodi magis illis si ui Por,u qui non oblectatur. Nonia igitur oes homines corporis voluptates & lusum pra=uis tribuunt a. oblectari oc ludere eos fitentur: nemoqi est qui persequi eos voluptates relusus, ipsism esse deditos,non dicat: selici tatis vero minime eos participes faciunt, nem seli inces,sed infelices potius appellat:corporis voluptas 5c lusus felicitas minime erit.Quod aurem inquita indem ne* et vitana ita est intelligendu:prauis selicitate tribuit nemo, quo niam ne* vitam probam dc studiosam eide tributumo enim, non ex prauorum diuersa/tionibus,prauoruml viuendi rationibus felicitas sequitur. De felicitate eonum plativa. Cap. VII.
SI uero selicitas est ex uirtute operatio:consentanessest eam ex illa esse quae
praestantissima est: haec autem eius erit,quod est optimum. Praestantissimum appellat supremu atm excellentissmsi: praestatissimaq3 5c supremam rooperationem intellectuale vitam vocat.cum ostenderitat felicitatem animς esse operatione ex virtute,virtusq; sit duplex: activa altera, qua moralem ec ciuilem peripatetici no minatrna Platonici morales a ciuilibus esse diuersas contendunt altera coni latiua:atm iccirco duplex quoque felicitas euadat: in primo libro de ciuili felicitate egit,qua fit ut ciuilis seliae deteriores iacultates ratione moderetur,at excolat: hic de conreptativa felicitate tradiat, eoq; homine qui hac felicitate felix est: qui praecipue,ac certo,& re vera est homo: intelle' 'us videlicet qui in nobis est. H uiusmodi aut selix alteri illi ciuili superia enit . fieriai. nullo modo pot,ut intellectualis vita in aliquo sit, qui virtutibus moralibus assecius suos prius non fuerit moderatus, priusti; in ciuili felicitate G vixerit .indesinit i. n. atm immoderati sua ipsora iratura sunt assectus suisq; operationibus praescribere nullum moesu ac fine possunt. nam queadmodum ignis imponere sibi terminum Milsi nequit,stis indefinite atqν ei luse calefacit atq; vrit,quicquid idoneu ad id atq; aptum sese obtulerit: ita unaquaeqν ex affectuosis partibus animae nostrae cum innata quada ferocia,atq; immoderatione serant,r,virtutum auxilio indiget, quae modo ato ordine imposito ipsas coponanti iracundia quide sortitudi/nis: piditas teperantiae moderamen requirit: illa ut Meter oc intrepide quo oportet in tetur,&a quibus debet refugiat: haesivi quibus opus est,ec oblectetur,&doleat.Cu i is tur immoderatu sint affectus atq; indefiniti,turbationima ex se confusiores pleni :qui nori Di,ut qui ab his ratione caretibus,re brutis agitatur,oc modo huc modo illuc perturbate distrahitur,ae circlisertur,intellectuales operationes exercea intellectualem uita tradi cat Recte igitur eos dicere censendum est, qui activam uirtute,felicitates; eam quae finis . , eius est, esse materiam idonea ad con aliuam selicitate suscipiendam asserunt.Caeterum 'de his plura alias. Inquit asit hic,quonia felicitas animae est operatio,consentaneum est discere eam esse praestantissimam ac si rema. suprema uero animae operatio est coniunctio
at 3 unio cum superioribus,dcim alii mulatio quatenus,ut inquit Plato,homini licet. homini aut licet maius honu acquirere ciuili selicitate.quare ciuilis felicitas supremus ac persect irsmus finis noster non est: sed maior ipso superior est conleplativa selicitas,quae uniuersa
nostra operatio est,totam humanae operationis mesura, iupremusq; terminus. uirtutis.m
ciuilis felicitas e ciuilis felicitatis conleplativa selicitas mesura re finis est: qua praestantius aliud, naturaeq; humanae accdmodatius, ec conuenietius reperiri nihil poti Nam cum pro/pria hominibus uirtutis actio,magisq; propria selicitas ciuilis sit:maxime propria coteplatio est,suprema mesura,at ultimus terminus inis persectissimus processus. atm asces 'sus nostri: quae eius,ut inquit,quod in nobis est optimumd est intellectus nostri, ueri
Sive igi tur id intcllaebis sic ge aliud quippus,quod sane secundum natuo
553쪽
ram uidetur principatum obtinere, Sc prssidere ,notionem* habere de hostnestis,Zc diuinis rebus: siue dicinum quoddam etiam ipsum sit,sive ex ris quς in nobis Iuni diuinissimum: huius secundum propriam uirtutem operatio, persecta felicitin esset: quam esse contemplativam dictui'. in est.
In prauis Is ijs intempera riae dediti sunt,quod deterius est prsitantiori praeter natura domi iratur. Inprobis veroque a praestantius est cratio princi phtu obtinet,praesidctq; deteriori, quae irrationalis vita est. Cu ita*felicitatem intellectuale operationem esse eius inquit, quia in nobis optimum est,cic natura principatu obtuner,atq; imperium in popul in rem turba irratiqnal Aparti anim* nostrae: subiungit: siue igitur id optimu quod in nobis est, sit intellei ius.i. liue intellei; is appellandus sit,sicut a me nominatui : siue Uita ratiotialis, ut PIato vocat: qiuod sane o natura dominatur,ec notione habet , intellectioneq; rerum,
quaena sint lioneuat ec pulchrae re uera,quae item licet non sint,esse videatur: eskq; quasdasubstanti ascognoscit inco rea'quae separaria corporibus post iit e per se subsistere:et sipra has omni u causam eiὶς intelligit,quae perse Irisiima operatio est Universa permeans, ac gubernans. Si is igitur intellς xi oc mente optimu hoc oportet appellare, siue diuinumquid,&diuina quanda portio ,divinum: defluxum,et delibati onem nactita vocat Plato: siue ex iis qliae in nobis sunt minissimu huius operatio secundu virtutem propria.i. se cundum intelle stuale vitam,es ira, quantic quaerimus felicitate: felix is ille esset, qui haceto diuiniisma vita Mi g rretur a supremum lioc fastigium, re perfectum finem deuenisset. E st enim, sicut dimimus,ciuilis quo* felicitas finis, sed non summus,5 perlaetus. dixit au/tem,siue diuinii si naum ex ijs quae in nobis sunt:propterea ψ mos ipsi est re sensum, θc naturam,&omnium irae opera diuina appellare. Natura enim, inquit ipse alibi, deus quidem non est sed diuinum quoddam tamen, oc geniae. quare sensus diuinum est quoddam, non diuini stimum rationalis para oc diuinum re diuinitumum.
Atque hoc tum cum superius dieiis,tum cu ueritate consentiens esse uideo
retur. nam & prsstantissima est lisc operatio: quippe cum ex ijs quς in nobis sunt, intellictus suiusmodi sit: Ec ex iis quae incognitionem cadunt,illa circam quae intellectus uersatur.
O ratio haec quae operatione diuinissimae partis quae in nobis est secundum propria operationem, persectaeue felicitatem, ciuilem aut ei e imperfecta ait: oc superius dictis in prismo libro,oc veritati conseruit. Cu. n.duplicem hominem esie stati iamus, at in alteiuvere, re niaxime,5c praecipue homine esse, qui intellectus noster estralterii ex animo re corpire constare asseramus: verum est, Veritati* consentietu,si dicamus Neratione eius qui vere dc praecipue est homo, praestabilissima esse,ac persectam felicitate:ciuili felicitate tanto meliorem ac venerabiliore, quato subiectae res circa quas haec versatur,ijs quaeciuili subiiciuntur,nobiliores sunt,ac praestaruiores. ciuilis siquidem operatio est se dis illis atm inserioribus ornatum ordinem, modii praefinire ac statuere. i.assectus moderari: qua deco re in primo libro saepe dictu est: huius aut,attolli ad superiora ac praestantiora,illisia; conciliari aloe uniri,diuinariiq; substantiarum coitates 5 disserentias cranoscere:quandoquideintellectus qui haeccontemplari ira psit,operatio dicitur.qui sane intellectu licet ante v feliciter intellectuali hac re diuina vita operari positissubstantia elusinodi sit,quae separari ab animali eo queat, ius praesidet uia χrtitus est: tunc tamen potestate intellectus propterea oppellatur,quia intellectu eum qui extrinsecus intellectus ab Aristotele dicitur, susti repol, vel potius eius extrinsecus intellectusillustrationem: ius ubi fuerit particeps fictus, tunc demu intellectualis,& persectus intellectus,& felix contemplativus,& suprema operationem exercens,& reliqua,quae iam saepe fuerunt c5memorata, appellari consueuit.
''Et praeterea assiduissima.contemplari siquidem assidue magis,u operari quippiam possumuS.
F elicitate conleplativa praestantissima, di suprema et persectissima dicere debemus, ta. ia est operatio optimae oc diuinissimae partis,q in nobis est: tu quia operatio est anaduiseimia dictu. tam prinio libro est,stabile quid,atque eius odi quod ausari dissiculter possit, Lustrat. kk iiii
554쪽
Micitatem esse existimamus.Si igitur unum quoddam et felicitatis clementis est id quod stabilius est: quod est stabilius, felicius erit. stabilius aut est,quod longiore durat temporea longiore vero durat tempore,quod magis assiduum est re iu ut ius. at felicitas contem/plativa magis assidua est, ct diuturnior, a ciuilis: maior igitur re diuinior est,ac propterea suprema quoq; 5c persectiis .Praeterea si quod magis est assiduum,magis accedit ad id quod semper est longius vero abest,quod non est assiduum, breuiore permanet tempore:quod aut est stiraper,persectius ac melius est, u id quod non est semper: coteplativa telicitas cum magis allidua sit,magis diuturna, propius ad sempiternam intelligibilium con/templatione accedit, u ciuilis: peri ectior igitur quom erit: at . iccirco prssiatillima, ae s
prema. na longius tepus magisq; continuum sempiterno et Ie propius,u breuius,& minus rocontinuis,perspicuum est. longius aut re magis continuit teri pus ipsas operationes actio/nesq3appaeo, propterea φ Iongitudo earu re breuitas, Ac continuitas,&non continuitas mensurari tempore ac iudicari consueuit. si coni latiua selicitas est diuinarum reta cognitio,ea aut temporariis mensuris praefinitur,non secus atmin: ones:dicimus. 'horarias,oc menstruas, ec annuas actiones:cotue aliua felicitas,cu maiori temporis spatio contemplari quispia possit u agere, longe erit perseerior q activa. At p id quid e quod magis continuum oc assiduu est,esie persectius eo quod non sit huiusmodi, ita cuilibet esse manilestum Pot. Contemplatiuum aut selicem magis assidue operari posse u qui ciuiliter agit, in hunc modii probabitur. Omnis operatio at* actio,in in exordio huius operis,explicatu iiiit, μnum quodda apptait:omnisq; qui agit atque operatur,appetibili aliqua re inductus,ac tra zoctus mouetur, agit* ea causa ut potiatur re ea qua appetit. si igitur appetibilis res appete tent,non secus ac magnes serru,ad se attrahit: quod magis et sua ipsius tiatura appetibile est, magis ad se, suini consequutione attrahet eum qui appetit. suapte aut natura appetibilis est, prima ,Vt ipse hic inquit,oium causa,inanio adsilii ima,ae desiderabilissima, qua qui contemplari potuerit, nullo una fastidio, nullaq3 satietate assiciatur. aliorum. nappetibilia quἱ vel bona sunt et videntur esse,occurrit satietas: tali speiq; oc persequimur α assectamus, quoad adepti ea suerimus,ssism fuerimus saturati. na ubi ea iam haDemus, expletu no urum desideriviana fuit,ac saturatum: id facere desistimus:circavi ea operari amplius nolumus: qNpe cum manifesta sit,circa ea nos breui tempore atq; eo non continuo, sed longis intermissionibus quandom interrupto solere operari: quom consequutio facilis, at p obuia 3 oest,re satietas velox. uae vero non nisi laboriose acquiri possitiit, ec non cito desiderium nostrum saturant,atque explent: scis quanto magis haventur oc percipiuntur ,tanto magis appetitionem nostra incitant:nostra circa ea operatio longo perseuerat tempore & continuatur.in m. n. continue Operatur quispiam,oc semper,quo non modo unu non fastidistur,sed quo magis Haitur,eo appetit ac desiderat magis.et si casu aliquo c5tingat,ut ab eius operatione parumper declinet: tolerare absentia eius non diu psit,sed qua citissime ad eius
dem operatisne recurrit. huiusmodi aut cum diuina omiua,tum praecipue opifex nostrum
est assidua eiso circa ipsum erit intellectus nostri operatio, quae tatemplativa felicitas est. Quare ob asuduitate,oc estinuitate pratissima quo pac suprema,dic persectillima erit.
Existimamus oportere uoluptate felicitati esse admisiuiucundissima autem ex uirtutis operationibus ea proculdubio est ,quae secundu sapientia fit.
Non tantii quia maxime assidua est intellectus operatio: suprema est,ae persectissimarverum etiam quia est suavissima. quae. n. sunt suavissima,diu admodum continere in ope ratione oblectatos homines soletata qui cantibus valde delectatur,toto sere die, ac tota nocte eos audire non grauatur.qui item ex geometricis, vel astronomicis contemplationibus maxima voluptatem capit, vix ab eis amoueri pot: ec si aliquando recesserit,ad easde recurrere paulo post summopere cupit. si haec tenere ita illectos homines quest,qui ipsis dralectantur: quid de eo dicendum est quod pulcherrimU,at optimum, oc iucundissimum, suaq; ipsius natura appetibile est L st igitur cotemtiua selicitas persectissima etiam,quia io iucundissima.est aut iucundiisnaa,eo m id quod ipsa appetret,est iucundissima Felix siqinydem Uita iucunda esse cunctis videturperfecta iuvita,nullius indiga,ec ex se sumens optima est ac suprema, at* iccirco quom iucundiissima.huiusniodi aut vita intellectualis est. Licet nas ciuilis quoque sellaitas ex e sumat,dc persecta re iacvuda in quod tamen vere Persectum
555쪽
LIBRUM DECIM v M. fri persed a est,inedia iucada in praecipua vitae specie est,in qua cotesativa felicitas cosistit.
Philosephia ergo mirabiles habere&puritate&l nobilitate uoluptates 'aa. stibili
Vbi dixit felicitate quae in contemplatione,& optimarum reru cognitioe versatur, esie suauissima: siubiungit philos hiam eisse iucundissima. philo hiam.n. este contemplatiosne,intelle qualem v vita gnorat nemo: quare etiam iucundituma erit. Addidit aut/puritate ob ea quae paulo ante dicta sunt: dixit. n. puriorum magis* immaterialiu sensuit opera/tiones esse puriores. et si ita est,quanto intellectus imateri alior,& praestantior sensibus est: tanto quocν operatio ipsius sensuit operatione purior ac nobilior eritiquanto ite intelligibi' ' lia puritate 5c nobilitate rebus sensibilibus praestanti tanto intelleictio sensui oc actioni con, replatio antecellet. Accedit et cum ciuilis selix ciuibus felicitatem conciliet: idq; efficere nopossit nisi ordinem Zc modu unicui* conueniente seruetrordo autem is in honoradis at is, alijs puniendis consistat:fieri pol, ut aliquando Q alique vel punierit,uel honorarit,eu Poe' niteat. Qui vero contdplatur, naturam rerum considerat,nulla poenitentia duci t iv rei alicuius natura cognorit, aut intellectualiter vixerit.voluptas igitur quae in conlepiado existit inco mista est ac pura,dolorisq; ac poenitentiae omnino exper obilis aut, et stabilis: Vtram. n.legitur,m τμια ,seum βαβα : iccirco est, quia ea circa quae operatur, quae: imrelligendo Dercipit cotemplativus felix,honoratissima re nobilissima,siue,si alia lectio magis placet, stabilissima omnium stant.
Consen taneum aut est scientibus u quaerentibus iucundiorem uitae traduoctionem esse.tum sussicientia quς dicitur,in contemplativa maxime est.
Agendae res circa quas ciuilis selix versatur,instabiles sunt,aim indefinitae, Miasm aliter sese habent. no. msi hodie confersivi cum quibusda amicitia confoederationem ineamus, conditione Ut auxilia vel illis mittere,vel ab illis accipere debeamus: id semper nobis utile est: neque si nunc aduersus aliquos bellum suscipiendu est:id semper nobis est faciei v. si optima haec ciuili felici habentur, tima vero haec ignota sum :in ignoratione re inquii tione ciuilis felix versatur.quaerit.n.subinde virum bellu inserre quibusia debeat,an foedus cum iisde sancire,s etatemq; facere: utrum suppetias serre nonullis laborantibus,an in Peso riculis ipses relinquere sibi opus sit: virum ite pedestribus,an naualibus copiis sit decertan/dum: virum pum re alique,anabiluerςoporteat. atm omnino semperiere in ignoratione,
o inquisitione constitutus est.Atqui intellei quoperatur,in deprchensione est,certa93 eius rei cognitione,quae in intelligentia eius proprie venit.traductio igitur,ec vita conreptatis ira longe u ciuilis iucundiores a qui quirit, ignorat: qui imorat,voluntate non assicitur. ocirca contemplativa selicitas tum quia iucundissima esstum quia alliduissima praestatissimi siquide finis appetitio cum nulla satietate interrupatur,continue atque infinite proceditatum quia res nullius indiga ex sese sibi maxime sufficit: multo est u ciuilis perfectiori tellectualis.n. vita maxime suiliciens est. Na cum felix cotemplativus totum quod in vires eius cadere pot,bonum iam habeat,eoq; iam fruatur: secunda haec, at inseriora, exceptis 4o necessariis, ligit c contenti. necessaria.n. inquirit, que ea quia augere intellectuale vis tam eius possint,sed quia,cum ab olum opifice deo corporis tutela fiascepertit,ad conserua tionem eius necessaria sinta quibus tamen ille sine ullo alueiu,vlla ue pei batione in cura corporis habenda uti cosueuit: quippe cum persecta eius vita illis minime indigeat: πορris aut vita sit, quae boni proprii,proprisq; persectionis causia ea requirat. Licet igitur coraporis persectio felici huic sit necessaria, praecipuum tamen bonum non est.
Nam eorum quide quae ad uiuendu necessaria sint,& sapiens & iustus,&caeteri indigent. huiusmodi tamen hominibus cum abunde res suppetunt,iuostus iis indiget erga quos,& quibuscum iuste agat: temper is item simili modo,& sertis,&caeteri singuli: sapiens uero etiamsi per seipsiam sit,contempIari potest: atque id tanto magis,quanto sapientior iuerit.
Cum dixerit contemplativam vita ex sese fissicere, ciuile vero esse indigamr necessariis quidem omnes indigere tam sapientem v iustu inquiniustum ciuilem apiente contempla
556쪽
tiuum selicem vocam: sed alijs tamen quasi praecipua esse bona: contemplativo,Put dicta est,necessaria: quippe cum si vel supra modii esuriar,vel grauiter aegroret corpii impedire contemplatione possit. Qquocirca his exceptis quae ad vitam sunt necessaria,restutia cote plativus contemnere consueuit. Huiusmodi vero hominibus. thonis reciuilibus felicibus cum abunde suppetunt re adsunt secunda haec omnia,hoc est tam virtutes si e terna bona: neque virtus sola,sicut quoda in suo peculiari libro explanator A lexander demostrauit: satis ad felicitate est,neque bonorum externorum praesentia. sed et si haec adlint, indigi adhuc sunt: opus. n. sis est,cum ciuilis selicitas in operatione consistat,sisiectis rebus,circa quas operentur.na cum omnis operatio ad quodda, ct circa quodda e cistant tollatitur actiones ec operationes ciuilis felicis necesse est iurii sint ea quae ipsum ad operandu moueant, atque ioinducant. Sicut.n. instrumera quibus operatio fit, ita quo p res subiectae necellariae sunt,tirca quas operatio versatur: id 'uod cum aliis in rebus omnibus,tum praecipue in virtute manifestum est. Iustus siquide iis indiget quibus in iuste se gerere, exercere la iustitia queat. cum enim iustitia aequi unicuique pro dignitate distributi ua sit, illis personis indiget,quishus distribuat: quae si non adsuit, operario ipsius quae iusta actio est, tollitur. Fortis item vir hostium praesentia eget: quippe cuni si belli haec occasio desit,sortiter se gerere, re priclare nequeat.Simili modo temperanti illis hominibus est opus quibuscum teniperantia exerceat.neque haec tantum his necessaria sunt,sed instrumentis quoque indigent: sortis, aramis quibus hostea propulset,ec patria liberet:iustus pecuniis rebus illis quas distributio rus est:prudens fine,seu finibus quibusdam,vrea postea quibus ii sconsequi Sc obtinere eo
possit,inueniat contemplativus vero nulla re huiusmodi indiget: cum.n.totum, in diximus, propriae facultatis bonum habea nulla re alia ut circa id operet ut indiget.& quanto est sapientior,& melior habitu,tanto facilius ac melius operabitur. Si igitur ciuilis ad operadu quibusdam indiget contemplativus non indigeticolitemplativa felicitas,obidipsum quia non indiget, suauissima ac seu cientissima, atque iccirco etiam persectissima est.
Melius quide sortasse si adiutores habeat: sitfficientissimus tam id ipse est.
Melius sane orirabitur conleplativus,si adiutores habear non in operatione intellectus, in qua satis sibi sumest: sed in rebus externis, quo minus contemplatio interrupatur, ac turahetur.ministro.n aliquo indiget, qui coquat holera, uatum eat,tunicam munde ac detergat 'qui denique necessiria huiusmodi exhibeat, Liaet vero his egeat, est tamen sufficientio 3 osimus,propterea q, valde paucis indiget: nam etians sitiaurire sibi aquam, re holus elixare cogitur,paruum tempus in eo conteret. tunc. n. etaioccupatus,atque indigus plane, si perdiciana,& phasianarum auium culilia,opipararii epularum mensistiadigeret. Vel adiutores oppellat amicos, quibuscum familiariter traducere vitam possit:amicissiquide indiget solix,eo Q ad virtutem amici acuunt se mutuo,atque incitat: efficiturq;,ut cis amicis diutius, atque allidue magis circa virtutem operari valeamus. Adiunxit alitem sortasse quia, si primo modo inteli amus:qui in necessarijs ad vitam rebus ministeria exhibent,noli ad selieitatem ipsam, neque ad incrementum aliquod citis, sed ad corporis tantumodo persectione adiutores sunt: corpus autem non ad verum hominem attinet: quocirca adiutores felici noper seWabsolute,scii ex accidenti dicendi sunt.Si secundam explanationem sequamurimo qodestia quada inductum,& reuerentia erga praeceptorem Platone sortasse dixisse Aristotelem asseremus.Plato enim re in rebus piab. 5c in legibus eum qui vere est homo,nullius adminiculo indigere ait ad bene uiuendae cum ab intellectu illustretur,totusq; eius sit. Felices autem re magis, diutius cum amicis operari posse, i si Bli sint, in superiore libro domonstratum est: vhi felici homini opus esse amicis ostendebatur.
Sola praeterea ipsa per seipsam amari uideretur: qtuppe cum ex ea prsterucr contemplatus suerit quispiam,eueniat nihil.ex agendis aut rebus aut plus, aut m inus aliquid praeter a stionem nobis comparamus. Si quod per se est expetibile,magis expetedum est,ut diximus, i id quod ob aliud quid som etitur: sanitas enini per se expetenda cuna sit,medicamentis,& languinis misside, quae sanitatis causa fiunt,expetibili orest ac persectior:ciuilis vero felicitas ob aliud quid expellatur:ciues enim selices reddit conleplativae felicitatis causa: ipsa autem haec intellectualis vota expetenda per se est: templativa vita ac silicitas expetibilior a ciuilis,ac persecti or est. Perseeta
557쪽
persecta inridem etiam ipsa sanitas est,persecta a eius est species In Psi virtuti tamen comParetur,est imperfecta. virtus similiter si per se sumatur, est perseeta. si ad ciuilem felicit tem reseratur,imperfecta ac demum omnia quae superiora alia habent, in propria sila nat trara, ac specie persee a sunt:ad stiperiora re excellentiora comparata sunt imperfecta. Quod cum ita sit,contemplativa felicitas quae suprema species est,*non ob aliud quippiam sed per se expeteda: periectissinia omnium merito erit. E ani autem esse extremum fine per fee issimum omnium, persipicuum inde est quod nihil aliud ex ea praeter ipsam nobis euonitaex sortitudine enim Mictoria:ex temperantia tranquillitas animi: ex prudelia consequutio eorum quae ad finem aliquem conducunt:atque ex omnibus simul ciuilis felicitas nobisao comparatur . ex aliis similli modo ae ionibus, atque artificiis aliud quodda tum maius,tun
minus comparare consuevimus: ex mercatura diuitias: vellem ex textura: ex medicatione sanitatem:domum exaedificatione acquirimus: ex contemplatione autem aliud nihil,quam ipsam mei contemplationis operationem,quae si a premus omnium finis est.
Videtur item felicitas in octo esse.negocias. n.distringimur,ut ociemur:&bellum gerimus, ut in pace degamus.
In ocio viventes,extraha omnem turbationem 5c tumultum constitutos homines aripellare felices conssuevimus.& quotidie audimus omnes a natura ipsa inducatos ita dicere: die sane beatus estreselix. oc siquis ab illis requirat, cur ita fit quia,inqiliunt,sine turbati ne ulla in octo vitam traducit, cic quiete.qu si in ocio degentes felices prakicamus, qui vero intellectualiter vivunt,misis in ocio fiant:hiseliciores sivit existimandi, selicitasq; ala est vere suprema re persectillima, quae in intellectione,cognitioneq; diuinarum rei in ioc contrectatione consistit: non qus in negocijs,occupatioibusque variis versaturetcuiusmodi est ciuilis. O mnia igitur quaecunque tum veteres,tum recentiores de felicitate opinabantur,inesse in contemplativa felicitate ostendit . nam siue felicitas sit, ut quidam dixerunt,id quod per se'non on aliud amabile est hoc Gli vitae intellectuali inest. siue animae opera/tio, ut alii praedicant, circa ea quae per se bona fiant, quae a praestantioribus oc stiperioribus in ipsam deueniunt,illustratioq; intellectus, primarumq; secundarum causarum, θί cae terarum deinceps,communitatisq; ipsarum differentiae & proprietatis singularum crignitio: id contemplativae felicitati praecipuum esse,ac proprium maxime conlpicimus. si ite
est bona ociucunda vitae traduetio selicitas: ea intellectuali vitae maxime inest. si quoque tim re quietem eam este dicamus,ut Epicurus volebat:contemplativam selicitatem esse elusimodi his verbis declarat, eum inquit:videtur felicitas in ocio elis. nam si Micitas supre/mus finis est, supremus autem finis est ocium: in ocio sit selicitas, neces e est. ocium enim supremum esse finem ex ciuili felicitate comprobat:quae absblute quidem in ocio non est, sed aliquo modo,atque aliqua ex parte. selix nanque ciuilis eatenus in octo elle dicitur: quat nus omnes vicinas ciuitates ontemperantes habet .dum vero quotidie ea quae re publice omnibus,& priuatim singulis honesta sint, atque utilia,explorat,& prouidet. in turbatio/ne,re occimatione constitutus est. atque ita quodammodo in octo, quodammodo in nes
octo versatur.huius tamen ocii causa qualecunque id sit,uel contra hostiles et contra dosciscentes ciuitates cogitur aliquando suscipere. atque ita fit, ut belIi causa arcus,& clypes et Ioricae, eteram arma conficiantur: bellum vero suscipiatur ob paceni, quae nihil aliud quam ocium est. Si igit pax ocium est, ct pax est finis: occupationis ae negocij.Larniorum s bricationis, reliquiq; omnis bellici apparatus finis ocium est. insoniam vero ocium hoc quodam modo, ut dictum est,est negocium: omne autem negocium ocium aliquod, is nemq; appetit: fit,ut occupationis huius ciuilis, Sc negocii finis ocium quoddam sit,qui si premus sit finis: at haec est conleplativa felicitas. contemplati igitur felicitas in ocio est.
Atque activarum quidem uirtutu operationes in ciuiIibus,uel bellicis resthus uersantur,quarum actiones negocios euidentur.
Cum dixerit in ocio videri selicitatem consistere:nunc ostendit ni illam aliam operatio'nem, neque ciuilem, neque bellicam, quin neque ipsam ciuilem selicitatem in ocio proprie esse, sed solam intellectualem operationem, quae contemplativa felicitas est . atque inquit, activarum.i. moralium Virtutum operationes vel in ciuilibus,vel bellicis rebus consistere.
Ac bellicas quidem actiones iam ec tumultibus,labori quemaximis versati,nemo
558쪽
est si vel id expertus si ves naturam belli aliquando considerarit,qui nesciat. in ciuilibus autem illi qui vel pecuniarum publicarum quaestores sunt, vel iniuriam inserentes alijs coeroceiar,vel gratias compensant,quanta in turbatione, et sollicitudine sunt constituti muni aut ita cauent semper,ur ta accepti,quam expetis ratio eis constare facillime possit: aut student, quo neque seuerius u parsit atque atrocius, neque leuius re benignius si societas humana Patiatur, nubus poetias irrogent: aut prouident,ut Pro meritis honores oc gratiae reserantur. id depraesidibus ciuitatum, oc principibus viris dicendum est si laborant semper, ut saluti re utilitati ciuium consulatur de hs loquor qui praesides re vera sunt,non sicut li die pleriit corvi, ciuitatumque oc miserorum compilatores.
Bellice sani etiam omnino. nemo enim est,qui uel bessum expetat, uel apo ioparatum bellicum sectat bellandi causa. sanguinarius enim prorsus quidam esse uideretur , si amicos ea causa sibi hostes redderet, ut pugnae,& caedes
Vbi ciuiles 5c bellicas res in occupatione esse dixit: de bellicis primum agit: neminem
esse inquiens,qui causa belli bellum appetat. pacis enim causa bellum gerere consuevimus. si vero bellum gerimus ut in pace degamus: pax autem ocium est: bellum gerimus, ut in octo vitam trauucamus at omne quod fit, ut ii Urimo naturalium disputationum demo stratum est,aut ex opposito,aut ex contrario essicitur . si igitur pax ex bello sit, Zc pax est ocium,bellum ei te negocium oc occupationem necesse est. gratia autem ociandi nos bello. Σοvacare ex eo patet, v belli causa bellum appetit nemo.quod perinde est ac si dican nemo oci pationem occupationis ipsius causa ex tisiverum ut esse in ocio possit.alioqui enim sanguinarius oc nei, ius,iniustissimusq; eite merito videretur, qui bellum sacerct, ut semper an bellis versaretur. nam si bellum gerit belli ipsius causa, ubi semper id agendo hostes onυnes suos subegerit: quid faciet contra amicos prose 'o arma conuertet: ut semper videliiscet bellis,N caedibus vacet: id quod extremae iniustitiae,impietatis est. Non igitur bes, sum gerimus, ut bellum geramus: sed ut in pace ec quiete degere potissmus: id est,non negociamur negociandi causa, sed ut ocio aliquando fruamur. Actiones ergo bellicae cum finem habeant pacem ocium,in negocio sunt atq; occupatione.
Ciuilis quoque hominis operatio negociosa est praeter ipsam etiam ciuita 3otis administrationem: dum potestates re honores sibi & ciuibus comparat, Dei et felicitatem ip sam,quae diuersa est a ciuili,quam etiam quaerimus,utpote scilicet diuersam.
Vbi ostendit bellicas operationes esse in negocio: civiles quoque non esse absque peraturbatione 5c tumultu nunc declarat . ciuilis enim vir ec selix non Blum quando ciuitatis res administrat,aetraeiat: sed etiam praeter ipsam ciuitatis administrationem, id est quans do etiam non operatur,sed vel quid egerit, vel quid praetermiserit, cogitat: quidl in po/sterum vel agere, vel non agere opus sit: id quod signi Mat coniunctione etiam/apposita, magisq3 coiigrua loquutio videretur,atque iis quae dicuntur, accommodatior iita dixis,m: ciuilis quoque hominis operatio in eo etiam dum non administrat ciuitatem negocio/sa est. qui enim cogitatae selicitus est,curatq; & studet circumuicinis populis donianari, quo oc sibi oc ciuibus honores acquirere,inuia dantiamq; vaenalium rerum,ad vitam que necessariarum possit comparare: is quo modo negociosus non sit,atque in occiSatione constitutus, non video . Cum vero inquit, quae diuersa est, id est graece ρυσου τῆς πω λιτοί ,:ν et hoc est quae diuersa est a ciuili,quam etiam quaerimus: id per trai monem legendum est,hoc modo: quae diuersa est ab ea quam etiam quaerimus, a ciuili diuersam. Inquit enim felicem ciuilem, licitatem sibi ciuibus comparare diuersam ad contemplativa,quam contemplativam videlicet nunc quaeruconiunctio enim etiam qua hic
Si igitur ex actionibus quae secundum uirtutes fiunt,bellicae & ciuiles pulchritudine & magnitudine excellunt, atque hae negociosae sunt, finem que quendam repetunt,& non per se suntexpetendae: intellectus uero operatio
559쪽
et stum studio praestare, cum contemplativa sit, tum appetere praeter se ipsam finem nullum uidetur, habere uoluptatem propriam, quae operationem
ipsam auget: Sc susscientia quoque, Sc ociositas, dc indefatigabilitas,utpost
te humana,&quaecunque alia beato attribuuntur, hac operatione uiden.
tur existere. Haec quasi conclusiones eorum flant quae decontemplativa sesicitate sunt dicitii. Inquitelum, si elementa persectae felicitatis sunt hae vi per se non ob aliud eligenda sit,ut suavissima,ut suisicietis ex se, ut ociosa,ec indes aligabilis,perpetuam atque allidua, quatenus ho/3φ mini licet, operatio lit: haec autem Bli contemplativae felicitati inest:prima ac persecta seli/citas,hominii maxime accommodata contemplativa est: secunda aut e ciuilis est,quae non vero homini θc proprio conuelut scis ei qui ex intellectu re corpore est constitutus. Licet enim Uniuscuiusque natura in eo ipsb quod est, persed a sit:cum siuperioribus tamen subocitur,est imperfecta. sic ciuilissi ad contemplativam reseratur, imperfecta habetur,qua uis per seconsiderata ex propria natura perseeta sit. Atque haec est horum verborum se rentia: nam cum eo quod sequitur,continuatur, cum inquit: persecta felicitas haec hominis est,ubi vitae longitudinem persectam est nae a. reliqua enim sunt interposita ad commemoranda, Oc repetenda ea quae de felicitate die a fuerant. Sciendum igitur,quantociuitas Vni uersa uno homini praestat: tanto ciuiles quoque a 'iones uniuerias, quς est ciuilis felicitas, magnitudine & pulchritudine viari tantum actioni antecellere: quippeoim ea quae ex Virtute insunt omnibus ciuibus, ab omnibusq; apiuntur,magna ec praeclara sint, longem Vnius iri Virtutem atq; ad ionem exuperent,simili modo inbelIicis res se habet: actiones enim, de sortiter gesta totius exercitus unius militis facinoribus multo sunt anteponenda: MAE tamen licet praeclara re magna sint, ociositatem in se minime habent. quin praeter quam . sunt negociosae, non per se,sed ob aliud quippiam expetendae sunt: ob victoriam Uidelice Pecuniarum que comparationem, regionis que acquirendae,ac prorogandae ditionis causa fiunt:quod autem ob aliud expetendum est, est imperfectum,ex seca; minime sumi. op ratio Uero intellectus,quae diuinarum rerum perceptio est ec comprehensio studio re s rio praestare videtur,ilest meellentia re dignitate sit blimitate altissima enim o precio/a o sissima Sisinissimasia operatio animi nostri est intellectualis vitararque ob id etiam iucum dissima. quod enim periectum est,esriucundissimum. voluptas vero quae ex hac percipi/tur,cum doloris oc poenitentiae penitus sit expers, perfecta siue dubioest: si persecta,iωcundissima,quae operationem semper comitatur, atque auget.est praeterea ex sese sufficientissima , cum per se expetenda sit:& indefatigabilis,nulliusq3 remissionis,relaxationis insdiga. nemo enim est qui sit defatigatione,α lassitudine perseuerare in propriis operati nibus re actionibus quamdiutissime posti nisi qui contemplationi incumbit,ae vacat.
Persecta sane felicitas haec hominis est, ubi uitae longitudinem perseetam est nacta. nihil enim eorum que sunt selicitatis imperseMm est.
4o Si aeternum est perfectum, quod aeterno est propius, persectiusest, quam quod ab eo abest longius longius autem tempus quam breuius aeterno est vicinius:quare diuturnior quoque felicitas persectior erit, viam quae breuiori durat tempore.quocirca inquit vitam intellectualem persectam esse felicitatem, ubi persectum vitae finem est nacta, consentanea subiungens iis quae superius dixerat. Vult enim diuinus hic philosophus yniuersa quidem
virtute,morali videlicet re cotemplativa felicitatem expleri: civilem; externarum rerum adminiculis indigere. quae ad virtutum operationes necetiaria sint. multae nanque mutastiones,Variae que fortunae iii vita contingunt: ut progressu temporis quis vere felix fuerit,
re quis simulate selliciter vixerit, manifestetur. adde quod si persecta resest felicitas,& pera sectius id quod est diuturnius, diuturnius autem quod longiori tempore in selicitate per ς ο mansiui milii profecto dubium est,quin id quod breuissimo tempore suerit selis,et sit viscinius quod felix non est . quare imperfecta erit huiusmodi selicitas. Vita igitur persecta
atque integra est opus.longo item tempore intellectualiter operari praeclarius esse acdiuisnius constat,quam breui tempore idem facere. quam ob rem etiam persectius est.persecta
igitur vita adiit,necesse est. iniud siquis obiicialiae di selicitat in insecabiliparticula
560쪽
temporis totam , ae persectam consistere, nihil * a temporis prorogatione consequi: is
primum praeter sensum nostrum atque animaduertionem loquitur:dein praeter id quod plerique, vel omnes sere opinatur. Omnes enim eum qui multo tempore seliciter vixi donge este beatiorem asierunt, quam qui breui spatio temporis in eadem fuit felicitate. unde Ilacet utrim tam qui longo si qui breui tempore felix fuit,nihilo alter altero melius ae praeclarius in aliquo momento operentur:fit,ut productione temporis selix vita augeatur si preto terea eum feliciorem esse praedicamus qui praeclara atque honesta plura gesserinis Iotiooyre autem tempore plura uin breui agere possumus: multum tempus, perie 'ami vitae Iongitudinem conferre adseucitatem perspicuum est: quippe cum in breui nequeamus upi rima oc maxima vel agere,vel contemplari:id quo elicitatis excelleria requirit.Patet imi icitur tum ex his,tum ex mulus aliis quae nunc connumerare superuacaneum existimo,perisscta vitae longitudine opus esse ad selicitatem. nam cum persecta res sit felicitas,im hil* eotii quae eius sunt. imperfectum sit: tempus Poque eius eue perse 'um at spintegrum necesse est,ne ea in parte claudice imperfecta* trabeatur.
Ae talis quidem uita praestantior esset,quam homini conueniat. no enim quatenus homo est,ita uiuet: sed quatenus diuinum quid in ipse inest . quanoto autem id praestat composito, tanto quoque eius operatio ab operatione distat, quae ex uirtute alia existit. Si igitur intellectus diuinum quid est,si ad homine respiciamus: sic uita quae ex intellectu traducitur,si humangulis com Paretur,diuina etiam ipsa est.
Hominem hie compositum ex anima 5c corpore appellat. Inquit enim ,contemplatis uam 5c intellectualem vitam ciuili longe este superiorem: felicem l contemplatiuum longe praestantiorem esse ciuili. qui adsecundas oc inseriores res declinat ac respicit. in ipsis*districtus, cupatus que est. Queri enim intellectualiter vicit,non quatenus est homo, qui videlicet ex ratione, dic multorum capitum belua cupiditate, ec leonina iracundia constat, ita vitam traduceu sed quatenus diuinum quid in ipso inestrid est, quatenus ab annexo sibi sinimali seiuninus, primo queae summo bono vnitus ab eo est algentem in se illustrati nem suscipit. Nihil enim aliud est intellectualiter vivere,quam a turbatione hae quae cira 3 ' ea materia existit,abstaui: atque ad intellectualem verticem re culmen confugere. α quanto, inquit, ilitellectus homini composito ex anima re corpore antecellit: tanto intellectuas lis cius operatio ciuilem felicitatem exuperaualiam enim virtutem ciuilem felicitatem voscat. Si igitur intelledius diuinuni quid est, si ad hominem respiciamus. i. si absoluta ab his inferioribus mens,&abstracta diuinior longe est,quam ea quae materiam respicit,adea. propendet: sic vita illius, quae secundum mentem Naauo est utinam vita. i. ciuili felicitas
te longe erit diuinior. Neque uero oportet quemadmodum nonnulli: monent, unum quenque cum sit homo,humana: 8c cum sit mortalis,cogitare mortalia et sed quatenus 4o
licet,immortalem se reddere,omnia* essicere,ut ex pristantissimo omniumque in ipso est,uitam traducat. nam licet id mole sit paruum: ut tamen,& procio omnia longo interuallo excellat.
Nonnulli Theognissis, alii Solonis sententiam esse hanc asserunt. versus huiusmodi circumsertur, Mortalis es, ideo cocita mortalia. Si vere & proprie ec maxime homo ille is esset,qui ex ratione reliquis que duabus irrationalibus partibus compositus est ijs qui consulunt humana esse sentiendum,in ciuilim felicitate permanendum, merito obtemperare deberemus.quia autem hic verus homo non est,sed diuinissimum id quod in nobis est,qui est intellectus:eorum monitio admittenda non est: scis immortales non reddere debemus, s oldesta mortalis animalis contagione nos separare, atque abstrahere, similesque nos ir
mortalibus inicere, id est intelligibilibus, intellectualibus que esλitiis quam proxime a cedere. Feltatas siquidem quae vero homini conueni t,est,cum quis Deo sese similem rescinia autem fit cum ablus inferioribus abscedentes, intellectualibus incumbimus, atque