장음표시 사용
211쪽
192 Ex ERCITATIO XX HI.mus bonitatis terminus, ipsumque summum bonum. Parum huic veritati consonum est , quod alibi Cartesius : Puerile esset 2 absurdum , aser te in Acir 'sicis , Deum , au similitu em
hominis superbi , non habuis e alium sinem in constituendo mundo , quam hunc ut laniararis ab hominum. Dura cerid, imo ne s
ili quidem pia , haec cst supremi Domini cum superbo homine comparatio absurdissima. Atqui, parum erat Atticismo tradiadisse argumcntum pro existentia Dei a causarum esticientium subordinatione petitum ; pariter alterum ex simili finium serie desuetiam e mcdio tollendum fuit. Vicinus cxistit huic alter6usdem error , quo negat conditi mundi tacm subordinatum csse Hominem di cisi id tenuerint communi consensu sapientiores quivis, ipii quoque Gentiles; quorum illustria hanc in rem testimonia adferre, prohibet brevitas. Et prosecto, quid tum
Creatoris sapientiae, tum ipsarum rerum creatarum naturae convenientius cristit , quam caetera imperseetiora ordinata esse ad usum istius ici, quae in omni creaturarum genere mina tanquam persectissima , qualis est homo i infra cujus dignitatem longe subsidet quicquid in hoc Universo contemplationi nostrae
est obvium. Maxime , cum unus homo sit, qui ex omni creaturarum coetu suam Deo Creatori laudem potest accinere. Quid itaque pronius cogitare , quam ejus usibus omnia destinata osse, cujus solius animo atque ore ad Deum redire poterat suus ex opere creationis honor & gloria. Sed de exertim sic
definit ipsius Conditoris vox , in Sacris ita de sui operis fine testantis, ut totum id hominem spectet & ad ipsum reseratur ;ne astris quidem , vastissimis illis & a terra nostra remotissimis corporibus, exceptis. Indd quoque omnia homini, angelis solis paululum inseriori, dicuntur subjecta Scilicet homini , ad Dei
imaginem , tale Dominium inserentem , condito ; quo quando excidit, ctiam universa creatura vanitati subjecta suit; usque adeo , ut tota seculi hujus consummatio tantum praestoletur beandorum hominum plenitudinem , obfirmatorum in peccatis poenas. Quid ' quod ipse ordo , quem in sormando nomine servavit Creator , caeterorum omnium in hominis commodum ordinationem inserat; quatenus quae in executione praecedunt, respectu eorum quae ultimo sequuntur , medii sere rationem
212쪽
habent. Vidit quodammodo harum consequentianam vim, quam fusius prosequitur S. Codex, ex ipsa crepera naturae luce
Metamorphoseon scriptor , cum canit: Sanitu animal, menti ue capacius altae 'M. Deerat adhuc , ct quod dominari in caetera posset. ι 'Narus homo est; es . Quem Finxit in e giem moderantum cundia Deorum.
Tam nulla tamen haec omnia sunt Cartesio , ut qui quod as XVIII. struximus tuentur, eos de si superbe nimis sentire , pronuncici; obiectae acum haec sentcntia ei nequaquam At vero simitu , imo in ph c
consideratione ridicula ct inepta. Et cur obsecro talis ' sima , inquit, non dubi amus, qu- multa exi At, vel olim σι terant, patieis M. jamque esse desierint, qu e nunquam ab ullo homine visa sunt aut in- Ossae. rellina, nunquamque ullum sum ulli praebuerunt. Subtilis equidem collectio i Quasi quae incognita existunt ideo sua careant utilitate, quin & necessitate quandoque, quia incognital bli . lena nobis insciis usum quotidiis praestare longe maximum, nemo ignorat, nisi rei Medicae atque Physicae prorsus ignarus. Imo, si multa visa non sint aut intellecta , qua fide narratur , ea nuulum omnino cuiquam mortalium , sive directum sive indirectum , sive proximum sive remotum , praestitisse usum M.
smet talia , si possit: si nequeat, quid praesumit judicare de
rebus, earumque usu , quarum nullas habet ideas ' Sed aliud pectore volvebat consilium, ad quod hac hypothesi praestruendus erat gradus. Animus erat mundum fabricare ex infinito Vorticum numero coagmentatum , in quo plures forsan obe rent terrarum orias , quam in nostra hac tellure vivunt homianes. Et haec procul dubio ista sunt nunquam ab homine visa vel intellecta , quae nunquam ullum usum ulli praebuerunt; sed quae hoc loco prositori intempestivum videbatur. Id autem minime capio , quo sensu velit, esse in Ethicis pium, dicere , omnia a Deo propter nos facta esse , ut nempe tanto magis ad agendas eun
tias impellamur ; ejusque amore incendamur. Frigida prosecto pietas, imo vero mera superstitio . quae ad Deo gratias age das impellit animum suppositionibus quibusdam superbis, no mero tuus , ria culis , ineptis i Quid, quod alibi expresse sic instituat : Si concipi min nihil esse extra coelos praeter paria imagia B b L naria,
213쪽
naria , cari me omnes non nisi terrae causa fa tos esse , terram vera ho-- ; hinc set ut propendeamus ad cogitandum , terram hanc
esse praecipuam nostram sedem, hacque vita melius nihil aci nos pertianere. Voc r. Epist. vii. Ergo in Ethicis id dicere pium erit , quod idem per sese comparatum est ad reddendos homines Epia curcos i Imo , neque intelligo , quid Cartesiano homini multo plus solatii post hanc vitam futurum sit,in istis extra coelum nostrum circumactis vorticibus , quam in aliorum spatiis in ginariis. Nisi sorte animulae eorum vagulae, postquam terram nanc tanquam sedem minus-praecipua dereliquerunt, in hoc d licias sint habiturae , quod, ad instar cometarum, ex uno Vortice in alium absque fine modo ac mensura sint trajiciendae, ac sine quiete per peregrinos coelos vagaturae. O pulchras sedes , quas manibus defunctorum paravit Cartesianae sapie tiae pietas i ' . Vcrum desino plura addere. Sic hic altercandum, ne pietas amittatur. Quamobrem satius est parcius de hisce disputare , . interim diligentius id agere , ut ad suos unaquaeque , ad quos a Creatore Deo condita est, creatura fines diligenter ipse facto reseratur. Sed quantum hac parte deficit etiam optimi cujus que cura i Scolus esse jam olim dixit Socrates, de creaturis agere , & Opificem omittere. Quis , eheu l hoc crimine insons plane ' Omnia propter hominem formata esse , allubescit facilis plerisque. Ast ipsum hominem ad hoc esse conditum, ut unive sa illa Deo Creatori suo reddat, se persuasum habere , quis est qui ipso opere testetur , ut oportet i I xcusabiles pronunciat alibi Gentium Doctor, qui, quam ex creati mundi factura mente perspicere debuissent aeternam Divinitatem & potentiam, cum dubita gratiarum actione non fuerunt ritu venerati; quando , quem ignorare non potuerunt Creatorem , non glorifc rum. Utinam duntaxat in gentiles idolo iras id quadret l& non peculiari quadam ratione in nostros quoque homines, qui quodcunque pulchrum ac delectabile occurrit in creaturis , a Creatore id descendisse parum cogitant, deque eo ad Illius gloriam ordinando nil sunt solliciti. Etiam hi Idololatrae pessimi : b nitatem non-dependentem, quae solius Dei est , adscribentes creatum ; atque ita incorruptibilis Numinis gloriam re ipsa mu-
214쪽
Da Duo CREANT v. tantes in corruptibilis creaturae similitudinem , atque huic sese vientes hunc in modum P Imo , praeter Creat rem colunt creaturas, qui toti harum utilitati inhaerentes , eis non ex Creatoris lege utuntur , scd suo quodam s uuntur arabitrio , ingrati tantarum opum usustuctuarii. Recurvae numium in terram animae t indignae erecto vultu, quo sublimi ra quam quae prae pedibus sunt meditari monentur , cces siue potius sublatis in altum oculis tueri, cumque qui creavit haec omnia Deum. Ita sis crat publicam hanc Naturae domum cogitare Dei optimi Maximi Templum , divina omnipraesentia
consecratumo: cui pro ara , humanus animus : pro dedicandis muneribus, obviae quaeque naturae opes; pro liturgo perpetuo, ipse homo, qui obsequioso sacrificio creaturas universas suo de voveat Creatori. Hoc intuitu quicunque contemplantur tantae
summae opificium , non illi in ext a templi specie atque apparatu haerent, sed pia mente ad intimum ejusdem pcnetrant1 ρατειον; iisque solis occurrit hoc Universum , tanquam vis. bile invisibilis Majestatis monumentum. Beati ter & amplius , queis accessibile tantum sacratium t in quo Duuntur ineffabili
voluptatis dulcitudine , quando mirantes. μινυουμῶ γ κοσμον Deum , discunt inde, ut oportet, in tanta rerum utilitate Optimum , in tanta amplitudine Maximum , in tanto decore Pulcherrimum , in tanta varietate Ditissimum , in tanta vicistia tudine Constantissimum, in tansa earundem constantia Immo talem, investigare, agnoscere, colere, adorare, Cosmopaeum. Iuvat cum Regio Vate , de universis Creationis operibus, d que tota natura longξ lateque homini tributaria , omnium Comcitori laetanter sic paucis applaudere :O Domine i O magni Fatricator maxime Mund , uuam celebre est toto nomen in orbe Tuum ICum mens caelorum spectat seriemque decusque, Quos digiti artifices composuere Tuti Cum tueor mariam Phoeben , ignes'eglobosis,
Pulcraque per nitidum odera fusa polum: Tunc ego : Quia sumus f Et pietas quae tanta subegit, Ut memor humanis usibus ista dares l
215쪽
Π x E R e et Y A T r o XXIV. Quo nisi tam potuit Ioboles humana placere , Ut res duinas inter 2 ante locesi Das etenim facili dominetur in omnia nutu, Archeypi recipis dum ulacra Tui . Misse greges pecudum , genus omne volatile eaeli, Squammigerum quicquid per mire sulcat aquas.' O Domino i O magni Fabricior mamme MundF Ouam celebres totommon in orbe Tuum f
L Pr identiae Sicinae circa hoc iniversum consideratio generalis. II. Prioris Providentiae actils Conservationis , spectatior explicatio. III. positivum in creaturam durantem suom notare, . demonstratur. IV. Imb re ipsa esse quodam continuatam Creationem. V. Dii cultatum quarumdam hisobviarum statio. VI. Sualescunque creaturas conservat Deus , in xu immediato , ae i proprio. VII. Quaecunque conservat Numen eadem annibilare , si velit, potes. VIII. . sinibi
216쪽
lutio nil posititi dicit, sed meram nom Uem
η Ic suit Creatio. Verum non illa sola quicquid ex- I. tra sese operatur causa prima absolvitur. Ergo cir- 'ρτ .m'ca creaturas iam proauctas mox alter Dei actus contemplationi nostrae sese offert; ille nimirum, resis,
i qui PRovi DENTIAE nomine vulgo venit. A Brise consideratiolu scilicet: vox enim ista sirequenter etiam notat, generalis. tum Dei voluntatem qua jam ante tempora seculorum rerum omnium suturarum rationes penes ipsum exactissi- me definitae cxtiterunt; tum etiam aeternam carundem juxta cla-
cretum praescientiam. Nostrae hic considerationis est utriusque illius in creatura, per creationem jam existente, executio: quae 'quoniam in eventu aeterni consilii intentioni ad amussim resipolis det, nil mirum si diversis caeterum rebus idem commune no- Q men sit impositum. Generatim sumtum Providentiae vocabu- . . i tum hoc loco significat, Curam Dei Creatoris circa sum jam . . . productas creaturas. Hanc qualemcunque admittere minimE
quidem sussicit quod susus & per partes insta ostendetur ;
interim universam qui negarunt vix extiterunt, nisi qui Deum mundi auctorem & opificem esio pariter negarunt. Tanta vid licet nexus necessitate ista duo conaerent, ut jam dudum communi consensu in axioma quasi abierit : Si Deus est , ergo mundus regitur Providentia. Epicuri gregem quod attinet , etiamsi 'videri volucrit agnoscere Numinis existentiam is recte tamen exiti stimasse videntur eruditi, parum revera. eum ab Atheisinoa, suisse, ob negatam eiusdem Providentiam. Multo saniora hae parte extiterunt, AI prae aliis pulcherrima , Stoicorum philos phemata ; quae procul dubio 3am dudum applausum meruisicnt plerorumque , nisi obstitisset eorundem de Fato sed male in- '. tellecta ; ut ego quidem arbitror sententia: de qua forsan ex professo si s disseremus. Nunc, si Dcus Universi hujus Auctor sit , quam tae Exercitatione proxima micimus, quam p riter providens ejusdem Curator agnosci debeat , est ostendendum. Neque dissicile est demonstrare , ex collata Divinae na- iturae excellentia cum multiplici creatae rei imperfectione, non .
217쪽
198 LxERCITATIO XXIV. sine custode stare tantum opus , ut alibi Seneca. Verum multo evidentior erit veritatis hujus evictio, si singulos potius Providentiae Divinae actus circa res ab ipsa pendentes considerave
In unaquaque re per Creationem iam producta duo observare licet, quorum alterum ab altero est diversissimum, Permane tiam ejus in existendo, & Activitatem ejusdem in operando. Secundum illa duplex occurrit distincte notandus Providentiae Divinae actus, CoNfERVATIO & Gubernatio. Illa est citacax Providentiae Divinae actio , qua Deus creaturas suas omnes atque singulas , quamdiu esse non desinunt, facit mancre casquae sunt sactae per creationem. Quibusdam quidem Conse vationis vocabulum hoc loco minus appositum videtur ; quasi notet plurium causarum sociarum in eadem re servanda cooperationem : cum tamen solius Dei si actio illa, de qua hic sermo est. Sed pepercisse potuissent isti supervacua crisi, . si attendere voluissent . recte dici Conservationem , quas sim t. onem rei cum illa essentia , quam jam ab initio sui per Creationem acceperat. Verum ad rem potius accedo. Id qua concipienda n quid erremus , diligenter cavendum cst , ut non hic intelligi putemus qualemcunque illam conservationem, vulgo sic dictam, qua quid simpliciter non-destriit, quod destruere si voluisset, potuisset omnind. Ludunt hac vocis ambiguitate , qui, admittentes quasi Divinam conservationem, interim ad continuandam rem creatam in sua existentia nullum realem actum aut positivum influxum Dei requiri, arbitrantur, contendentes, sus-ficere puram destructionis negationem ; sc ut creatura , pota quam existere coeperit per creationem , ad porro existendum usque adeo sibi sufficiat, ut nullo ad id indigeat ulteriori Dei auxilio , sed mero duntaxat indultu , qui otiose sinat cam manere quod est. Istis ut occurreremus, describebamus nos Conservationem , essicacem Dei actum , quo creaturam permanerere ipsa facit. Planh ad instar Solis diem , dum durat, conscrvantis. Nequaquam is meridianum lumen tantum noniaestruit, sed virtute quam maxinad postiva , nec minus ciscaci quam qua primam auroram procluxit, ad ejus conservationem op
218쪽
DA DEO Pnox1DENTE PER COMITRVATIONE M. I suppeditat huic nostrae assertioni sundamen: a smissima ipsa creatarum rerum in suo esse permanentia , si jus tantum impe sectiones rite cogitemus. Eam & dependentem esse , & contin- pcntem , & successivam , res ipsa clamat, nec quisquam negaverit , qui creatam non negaverit. Sed & certum est, rei cu
juscunque in suo esse permanentiam haud esse omnino nihil sic enim res nihil fieri inciperet, simulac durare inciperet ; quonihil fingi potest absurdius. Est itaque duratio verum aliquid
ac reale. Neque hoc tantum, sed& continuata duratio a primo ejusdem momento realiter est distincta ; quandoquidem certum est , rem aliquam durationis suae initium accipere potuisse , ut tamen ea, quousque prolongari posset, non prolongetur. Quandoquidem autem jam saepius demonstravimus, nequicquam quod spirat independentiam creaturae tribui posse , clarum est , permanentiam in existendo , quae si aliquid verum & reale, in ea locum habere non posse , nisi ab independenti Deo , tanquam ii vera & reali causa , per veram & realem influxum, procedat. Hic vero influxus est ipsa , quam explicuimus, Conservatio. Contingentiam creaturarum ratione durationis si attendas, idem suadet cadem. Nimirum , quod continSenter durat, per sese non magis in determinatum ad permanendum in suo esse, quam ad non-permanendum. Si enim ex se ad permanendum sit determinatum , non jam continSenter durat , sed necessario. Quod si non ex intrinseca necessitate res duret, utique cause alicujus inquinii tribuendum erit quod duret. At cujusl nisi illius, quae ut rem possibilem & ex se noninxistentem per cr-tioncm secit existere, ita & candem contingentem & ex seno durantem faciat durare. Cum durationis contingentia si junxerimus ejusdem successivum per partes lapsum, pulchra imprimis inde resultat argumentatio. N ph, momenta durationis quae in re contingente fle successiva occurrunt, ex se nullam inter se connexi em habere, multo minus alterum corum in alicrum insuere posse, sicile ostenditur. Certe, non ideo nunc sum , quia ante horam sui; neque ero post horam , quia jam sum :alias in durando contingens non forem. Iterum , ob successi-Vum durationis meae lapsum , non cro post horam quod cro,
nisi quod nunc sum esse desiet o ; neque sum quod nunc sum, nisi
219쪽
EXERCITAT 1 o XXI . nis quod ante horam sui ect deserim. At vero , quod fuit.& jam non est , non erit, cum non erit id quod iam cst :quodque iam cst , mox non erit, cum non erit id quod jam est , vi ejus quod jam est , essse non potest causa illius quod mox erit. Ecce i per se insussciens est ad durandum vel per
momentum, - quicquid durat permanentia contingenti ac successiva. Necessaria ergo cst vis extemae causae, quae ut suam durationem persectissimo modo ex sese possidet, ita durationis c jusvis alterius extra se existat sons & origo , per Verum de re lem , de quo loquimur, Conservationis influxum. IV. Ex demonstratis ab M liquet, minime super suam esse hanc, 3 Vi de locuti suimus , conservandi actionem : quod opinaneu disi xurs qui contendunt, unamquamque rem per seipsam id omne eonii , quod illi semel datum stat per Creationem retinere facile posse, tam ciea- etiamsi nihil amplius in eam conseratur , modo tantum non onem. auferatur quod datum jam antὸ suit. In cujus sententiae com firmationem ajunt, mistri ac nulli ratione urgente , quin absurdd, poni actionem novam ac realem, cujus nullum effectunt proprium ac positivum potest assignari. Verum ex dictis to- . tum hoc prorsus corruit. Etiamsi enim cuique creaturae per . Creationem simul & semel sua detur existentia ; duratio tamen Husdem, quam successivam esse jam diximus , quemadmodum,
ob ipsum illum successivum sui lapsum , smul & semel existere
non potest , ita ea unica momentanea actione simul & semel f cundum se totam in creaturam quampiam conferri non potest. Quapropter, ad ponendam continuatam creaturae existentiam,
opus omnino est continuata productione ; id est , Conservatione. Consequenter, proprium ac specificum Conservationis effectum est rei conservatae existentia; non quatenus primum ex nihilo prodiit sic ad Creationem pertinet) sed in quantum ultra primum illud emersonis suae ex nihilo initium longius longiusque exicnditur. Atque hanc ob causam recte dictum fuit, Conservationem re ipsa nihil aliud esse quam Creationem coni,nuatam. Quae enim Dei actio Creatio dicitur , in quantum existere sicit, quod ante non erat, eadem illa Conservationis nomine Venit, quatenus ejusdem generis influxu atque essic
cia id permanere ficit in suo esse , quod quidem antὸ extitit,
220쪽
sed quod absque continuato hoc insum jam non amplius extitisset, verum in pristinum suum nihilum, ex quo per Creationem emerserat, fuisset relapsurum. ΛContinuatam Creationem dicebam Conservationem; non re- V petitam : ne quis hic alternationem quandam rei existentis atque nihili sibi imaginetur , quasi hoc momento res cruata essc a VA .ue
ex sese desinat, mox vero sequenti momento nova creatione a liarumsulu-
Deo reproducatur ' idque toties quoties. Ut absurdissimus iis. hic conceptus est , ita nihil is habet commune cum nostra jam plicata de Conservatione sententia. Multo minus dissicilis est dissicultas alia, petita ab artificibus, quorum imprimis laudatur industria , si struant machinas, quibus manum admovere ad earundem conservationem nihil est necesse. Unde arguunt , minorem longe agnosci Dei quam hominum sapientiam ac potentiam , nisi fateamur, cum saltem producere posse creaturas , quae ipsae per sese subsistere queant, solo Numinis indultu, citra ullum istiusmodi continuatum Conservationis influxum. Sed non attendunt isti, quam, quae duo tanquam paria hic componunt, toto coelo revera sint disparia. Dedero quod ipsi contemdunt; si machinae cujuspiam a suo opisce tantam esse dependentiam demonstraverint, quanta creaturae cujuscunque est i suo Crestore. Profecto, uti supereminentis pcrsectionis atque excelle tiae nota est , res etiam persectillimas a sui tanquam causae essicientis influxu habere pendentes omni modo tantum si id con-.tingat absque labore & defatigatione illius a quo pendent ita non absque ingenti tantae persectionis abnegatione hac se praerogativa exueret causa persectissima. Exueret autem re vera , si quid tale produceret, quod perpetua sua manu tenentia quamdiu
existit non indigeret. Dixi, si sine labore id fiat & defatigatione:
absque qua quatenus artifex in rem artesectam nee influit nec insuere potest, industriae alicuius atque peritiae argumentum existit , opera fabricare , quae quam diutissime per sese subsistant& durent citra architecti sui manum atque curam. Sed quid haec omnia ad illum mundi custodem attinent, qui nulla umquam operis magnitudine distrahitur aut satigatur, cujusque activitas i lcirco non absque contumeliae nota cum laborioso nostroriun sabrorum conamine consertur. Cc osten-