장음표시 사용
241쪽
Praedeteris minans Providentia neque Deum peccati Av-
' Ex ERCITATIO XXV. instinctu , vel ex coactione per illatam vim externam contra propensionem impellatur rationalis creatura : quam utramlibet licuti libertati adversari lubenter concedimus , ita omnem aliam necessitatem , praeter eam quam jam removimus, cum illa consis fere posse , asserimus. Caeterum , ad detegendum amplius, quam nullarum virium sit haec sophisticatio, cui, ad destri n-dam Divinam Praedeterminationem, nihil non tribuunt isti ina ginariae suae libertatis patroni, juvaret imprimis ostendere, quam pulchre quicquid huc adducunt retorqueri possit in ipsam corum sententiam , qua divinum concursum submittunt arbitrariae creaturarum determinationi. Si namque idcirco creatae v
luntatis libertatem laedi credendum sit , quod actiones ejus diavini influxus determinationi subordinentur ; quid ni pari jure inferre licuerit, laedi ex opposito divinae voluntatis liboetatem, quando actiones ejusdem arbitrii creati determinationi subjicium tur. Non dabunt huic dissicultati exitum in aetemum quo quot indisserentiam cum libertate satuunt eandem. Sed ve hum unum non addam , cum jam dudum in hoc argumento
fuerim justo prolixior. De Deo tamen solliciti quoque videri volunt, qui quam
asseruimus non admittunt divinae Providentiae Praedae in tioncm. Si enim , Gunt, ad quascunque actiones per P cursum incitetur creatura ; de malis ejusdem actionibus id intelligendum crit aeque ac de bonis r quumque ratione istius Praemotionis auctor & causa prima harum statuatur Deus, etiam
perinde istirum auctor dici debebit. Ut in summi Numinis sanctitat in & justitiam haud leviter existat injuria haec sententia; quippe quae necesse habet nostrorum scelerum labem optimo Deo affricare. S:c arguunt isti ; sed perperam. Quoties quid
bonum Operatur creatura, duo occurrunt, ipse vidclicet actio, tum etiam talis ejusdem modiscatio, cujus ratione ea legi consormis , atque ideo moralirer bona, est. Ad utramque hanc Deus suo influxu rationalem creaturam excitat ; consequenter utriusque , non actionis tantum qua actionis , sed & qua bonae , totiusque adeo complexi, vera causa existit. Secus sese res habet in peccante creatura ; in qua quidem itidem si se offert tum actio ipsa, tum conformitatis cum lege absentia, quae
242쪽
est malitia ejusdem : atqui Dei ad utramque illam minime eadem , sed dispar plane , est habitudo. Incitat is creaturam ad agendum vero influxu ; atque hactenus actionis qua talis vera existit causa. Non-influit interim in bonitatem moralem ; ad quam Praemotionis suspensionem sequitur quidem in actione creata legalis rectitudinis carentia, attamen non ideo hujus causa dici debet Deus; propterea , quia non-influendo suspendit duntaxat emtaciam suae gratiae , ejusque indebitae. Indebitae, inquam : ut intelligamus , nihil in hoc negotio a Numine committi, quod sinchisiunae suae naturae adversitur ; quin potius hoc omne , quatinus a Deo est, bonum esse; neque tantum metaphysice bonum , sed & moraliter. Interim quam . actionem, se quod attinet, bonam producit Creator, in eadem γproducenda volcns suo vitio deficit creatura , illamque privatuvo suo non-influxu sic inquinat, ut vitiositatis qua talis vera ac solitaria exi stat, si sic loqui liceat, desciens causa. Dices: Criminis culpam nihilominus in Deum conjicere poterit creatura , quippe quae idcirco peccat, quia Deus non-influit. Verum nihil eo ossicitur, quamdiu probatum non est , illum Dei non-influxum talem creatae voluntati imponere necessitatem ;quae cum libertate ejusdcm consistere nequeat. Quam id falsum sit, ex praecedentibus proxime articulis abunde licet colligere. Equidem extra omnem controversiam esse nos inter &adversarios opinor, alteri cuicunque culpam peccati imputare posse neminem , qui id committit non nisi liberrimE , plenistantoque sui judicii ac voluntatis consensu & arbitrio. Quum itaque, non obstante Providentia Praedeterminante, salvam &integram esse creaturae rationali in omni sua actione liberiarem , jam demonstraverimus, utique manet, non posse hanc sui sic teris iniquitatem Deo aspergere , praetextu alicujus necessitatis,
quae nillil prorsus plenissimae peccatoris libertati detrahit; cujusque uti sensum nullum ita neque ullam habuit, dum peccavit , rationem.
Instabis i Saltem bonitati ac justitiae divinae nequaquam con- XVIII. gruum existit , sua lege ossicium ab homine postulare , quod Etam n nic praestare non potest : uti nihil legis praestare potest , quan- ire οὐκ do Deus gratiae suae insuam suspendit. Ad quod probe no 'jμ μ qtandum μ
243쪽
EXERCIΥAT 1 o XXV tandum venit, proprie loquendo , actualem praedeterminationem nullam tribuere subjecto in quod influit agendi pote
tiam : sed tantum ad operandum excitare creaturam, quae jam ante potentiam talem possidebat. Quamobrem , sicuti Provia dentiae divinae influxus potentiam agendi in creatura supponit', non in eam confert ; . ita plane ex opposito Providentiae divinae non-influxus potentiam agendi in creatura integram relinquit, non aufert. Habet ergo creatura lationalis , in integritate sua spectata , potentiam praestandi omne opus legis ; camque ill sam habet, sive in actum ipsum influat causa prima , sive non- influat. Sinimus itaque facile tantam creaturae rationali tribui potentiam ad obediendum Deo per omnia loquor, ne quis cri et , de ea prout venit ex manu Dei) quantam quis concipere volucrit aut potuerit : tantum si non fingas independentem, quam neque Creatoris neque creaturae conditio serre potest. Nisi vero ad sceleris condemnandum hominem , ab omni injustitiae specie absolvendum Numen, sussiciat creatam potentiam tam amplam, tam persectam , tam susticientem statuere, quam in suo
genere statui potest; quid susticiat i equidem non video. Nobis saltem id susscit , qui indubitabilibus rationibus sumus persuas, citra divinae persectionis abnegationem aliter statui non posse;
relinquentes de Cetero suam curiositatem eis , queis nefas non
vidctur scrutari minutatim supremum indepcndentis Dei in suam creaturam dominium t quorum istud quemadmodum nostri est ossicii, ita hoc temeritatis profecto nimiae existit atque inexcusabilis. Ne tamen nesciant Sophistae, nec nobis deesse quo eis os
batuatur , unum addam. Ipsi in vetitorum actuum essectione hactenus saltem admittunt concursum Dei , ut influxui civiturae liberae in peccaminosam actionem vergentis, influxum suum ad cam producendam extemplo Numen jungere , fateantur. Nunc ego illos obtestor , si per concursum nostrum praevium, corum judicio , statuatur di auctor , dicant mihi, cur non eadem sequela per concursum corum simultaneum Deus evistat
mali sautor ' Expediant hic sese i Experienturque , si quam
invenerint viam , illam nobis non minus ac ipsis eundem monstrare cxitum. Si expedire non se possint, steat tandem c lumnia
244쪽
Dg Dpo ΡRoviDENTE PER GUBERNATIONEΜ. 22s it ergo Deus in creaturas per Praecursum ; sed & cum EDdem agit per CONCURsu Μ : actum illum Providentiae, quo causa prima una cum causis secundis potenter cooperatur in productione effectuum naturalium ab hisce procedentium. Dico, effectuum naturalium : quaecunque enim in hoc Universo producuntur opera praeter & extra naturae ordinem , ea quemadmodum causarum creatarum activitatem secludunt & removentia
sic non per aliquem Dei cum creatura Concursum, sed per unius Dei tanquam solitarii principii vim producuntur. De hoc Co cursu demonstrando nil laborabimus. Sussiciunt abunde huic rei quae jam ante probata dedimus , tum de essicaci Providentia Dei in genere , tum speciatim de Praecursu; a quo ratione tantum Concursum distingui , dudum notavimus. Addendum solummodo , in Praecursu praecipvh attendi ad activitatem cre turae , quatenus ea a causae primae influxu excitatur ; in Co cursu etiam imprimis rationem haberi ipsius effectus , ab utriusque causae causalitate procedentis. Interim nihil hic novum occurrit aut dissicile, cujus intelli nitam ex ante dictis non liceat haurire. Verbo igitur de quibusdam hic monendi potius
sumus, quam docendi. Cavendum, ne nomen Concursus d cipiat , mentemque inducat ad cogitandum hoc loco duas causas concurrentes partiales ; quarum exempla in creatis ubique
obvia. Absit longissime iste conceptust Partialis causalitas, utὶ non sussicit ad effectum totum producendum, rusi ab alia con- causa juvetur, independente & sussicientissimo Numine pro sus indigna existit. Vere totalis causa est tum Deus , tum creatura ; quatenus in effectu nihil est , quod non sese totum d beat & Illi de huic, unicuique in suo genere atque ordine. Ut ridicula hoc loco sint Scholasticae sapientiae mysteria, quibus universali causae Deo in omni opere a creatura producto respondere fingitur universale effectum, puta existentiam. Quasi effecti cujuslibet a creatura procedentis tantum existentia si vel maxime haec ab essentia distingueretur; quod illi perpera m contendunt Deo debeatur , & non potius omnia omnino &inentialia & accidentalia praedicata i Nec peccatum obstat , nam &illius , in quantum aliquid postivi est , Deus vect causa totalis est ; etsi non sit causa adhaerentis privationis sive vitiositatis :
quam eo totain, im mediatae, π
245쪽
. 226 Ex ERCITATIO XXV. de quo actum proximE. Neque est absonum , ejusdem effecti duo agnoscere principia totalia; dummodo existant, uti hic existunt , subordinata : quae ut non pugnant, sic alterum eorum alteri nihil praejudicare potest , quo minus utrumque in suo genere verd ut totalis causa. Eandem ob rationem immediata quoque essectorum , ad quae concurrit, causa existit Deus; qui quemadmodum vi Immensitatis suae per essentiam omnibus rebus intimh est praesens, ita quoque pari ratione immediatd incisdem operatur. Quae omnia pulcherrime cogitare possumus, si eandem concipiamus esse & Dei & creaturae actionem : qua de re Ait. v I. vis. egimus. Denique , Principalis quoque causa Deus est corum , quorum per Concutium causa est : n quit cnim cns independens agere , nisi sua virtute , qua principatum obtineat in agendo. Quod attendere negligunt isti,&, qui esticientiam Dei circa liberas creaturarum rationalium actiones moralem solummodo agnoscunt ; qualis tantum est causae minus-principalis, sive pro tarcticae r & , qui Concumsum Dei statuunt determinabilem a causa secunda; haud aliter ac si causa prima suis creaturis ad instar instrumentalis causae subscrviat. XX. Ex quibus omnibus pcr sese sequitur , quod unum in hoc negotio observandum supcrest, Concursum hunc Dei nondun-hisa, toat esse restringendum ad aliquod primum creatae actionism gis ereuiura mentum ; ac si Numen de caetero , citra sui influxus continu quamdiu is tionem , sinat solummodo creaturam continuare inchoatamurrando actionem , uti observamus v. c. pilam a manu semel impulsam, ρ s vcr hoc ut aliquamdiu moveri pergat. renovato manus influxu non indigere. Minime sic cogitandum. Ιmo vero , si croaturam , quamdiu in operis productione occii patur , in agendo Concursu suo continuato non ipso secto promoveat causa prima, utiqud effectum ex parte tantum & remot) ad Deum referri poΩset; quandoquidem id suam persectionem consummatae demum. actioni debet. Consequenter Deus causa illius totalis, inina diata , ac principalis nequaquam existeret : quod jam demonstratis e diametro adversatur. Adde , non minus a Deo pendere causae secundae operationem continuatam , quam eadem ab
ipso pendet inchoata , quia illa majoris quam haec, persectionis esse
246쪽
Dt Dio PROH DENTE PER GUBERNATIONEM. 227 esse non potest ; csset vel o , nisi illa eodem modo ac haec a Deo foret dependens. Et quis dubitet , cujuscunque creatae actionis eam esse contingentiam, ut quolibet sui momento ex se deficere queat , adeoque non hoc ipso quod est inchoata continuari d
beat η Nempe , quodcunque creatae actionis momentum nullam certam ex natura sua cum alio ejusdem insequenti momento continuandae.habet connexioncm. Si sic , manifestum evadit , causas secundas in quovis activitatis suae articulo aequali Dei influxu indigere. Quemadmodum itaque suo loco ostendimus, non posse ens creatum in existendo persevcrare , nisi singulis continuatae existentiae momentis eadem vi , qua primum id ex . nihilo tali existere , influat Deus ; ita pariter concludendum erit si creaturae modum operandi tribuere velimus, qui modo ejusdem existendi sit approportionatus non posse ins creatum in operando perseverare . nisi singulis continuatae operationis m mentis eadem vi in eam influat Deus , qua primum id ex non- operante operans sin secit. Interim, dum hoc pacto causa prima creaturas per Praecum XXI. sum ad agendum praemovet & per Concursum in agendo pro- G ς ημ' movet, simul eadem illa efficientia & actiones & effecta cams, um secundarum , . pro liberrimo suae voluntatis placito , ad Uis Me spraestitutos a se fines ducit & gubernat. Atque hic est tertius si vi paucis actus istius influxus, quem Deus circa creaturarum actiones era Gmonsi serit: tertius nimirum pro modo concipiendi nostro; qui qua- '
lis ille sese offerat, jam monui ab initio. Estque haec proprihilla Gu8ERNATio , quae strictissima significatione Procidentia
vocatur. Per eam dicimus Numen omnem creaturarum activitatem dirigere ad fines , quos ipse ei praedefinivit. Videlicet, primum quidem ad proximos , aliisque ulterioribus subordinatos ; sic tamen ut omnia tandem redeant ad manifestandam gloriam multiplicis persectionis istius principii , cujus abundanti bonitati & se & omnes suas actiones agentia creata debent. Ita demum omni modo patefit Deus tanquam Alpha S Omega ;quando qui in genere causarum efficientium existit prima , iqua derivanda rerum quarumcunque genesis, idem is in ordine causarum finalium occurrit ultima , in quam terminetur omnis rei creatae analysis. Tanti est hanc Providentiae partem, ut de-
247쪽
vis ereatu rarum acti nes extem
cet, agnosceret absque quo nemo Deum ceu Universi Regem rite veneratur. Risit quidem eam prae aliis Epicureorum fatuitas , nescio quid insanicias de caeca sortuna & mero casu, quo volvantur rerum omnium in hoc Universo vicissitudines t v rum ad consutandum caecum surorem multo apparatu non est opus. Tantum eis quae ante demonstravimus inhaereamus. Elemum decretorum divinorum ordinem , atque infallibilis praescientiae certitudinem jam dudiim adstruximus. Atqui res secum ordinare ab omni aevo , casque ordinatas: praevidere , sapienter & certo nemo potest , qui non in tempore ipso iacto potenti dispensatione sic eas moderetur , ut aeterno consilio respondeat ad amussim eventus complementum. Et quorsum omnis, quem probavimus hactenus, tum Praecursus, tum
Concursus, nisi ei haec accedat Gubernatio ' Nulla profecto constat illi sapientia , nisi certo sine impellat caqsas secundas , quas impellit, Numen. Quare , vel frustra tanta molitur Deus, quod ne hominis quidem est non planὸ insipidi; vel quod agit in & cum creaturis , sic agit , ut ad certos id diri gat fines. Infinitas rationes suppeditat Universi hujus contemplatio : cujus harmonia, vicillitudo, constantia, & quid non,
uno ore vociferantur . nil eorum quae sunt fieri citra potentissimum pariter ac sapientissimum primae cujusdam mentis praesidium & moderamen. Verum tam millics haec cocta sunt ac r cocta a multis, & ab hominum impiorum cavillatiunculis vindicata , ut non sine icedio susus estem in re trita. Imprimis , quoniam ex eis quae saepius inculcavimus sicile est huc transsc re , quod rem omnem nullo ncgotio conficiat. Caeterum, si, ut jam ostendimus, cum decreto, praescie
tia , praecursu & concursu pari passu ambulet Dei Gubernatio, illisque omnes omnino actiones creatae subjiciantur, de hac quin idem sit asserendum, dubium esse nequit Absurdi sunt, qui
nimis minutas censent quasdam creaturarum operationes, quam
ut earum curam gerat Deus. Quas scilicet quo quid existit minus , eo magis haberi id debeat independens i Quin , quae nos minima habemus , in eodem ordine cum maximis hic esse collocanda . vel ipse Deus nos experientia docet, quoties m, nimis utitur ad consciendas res maximas. Et, nisi minimarum.
248쪽
Ds Dio Pa oviDENTE PER GunERNATIONEM. 219 cur non nullarum actionum potius dicatur Gubernatio ; quandoquidem totum quoque hoc universum coram infinito N mine quid minimum existit ' Contingentium eadem plane ratio est. Praeterquam enim quod tantum causarum secundarum Iespectu, nequaquam in ordine ad primum motorem, actionum quarundam contingentiam admittimus ; etiam contingentia ipsa tantae imperscinonis praedicatum est , ut, si ulla alia, saltem ea quae contingens est actio , ideo quia contingens est , moderamine causae cujusdam necessariae indigeat. Imo vero , praepimmis in contingentibus ludit stequenter stupendum in modum divina Providentia r ut non aliunde clarius elucescat sapientissima Dei oeconomia ac in ipsa contingente , tam opportuna saepe quam improvisa , contingentium causarum connexione. Idem easdem ob causas de liberis rationalium creaturarum actionibus tenendum. ' Fateor , causam quamcunque libenam existere actionum suarum dominam ; at non supremam & independentem : nisi quantum homini in suas actiones imperii concessit Deus , tantum dominii in eum ipse sibi dextraxisse eredendus
sit. Sed de eo satis liquet ex An. Xm. XIV. XV. XVI. Tandem malas quoque actiones divinae Gubernationi subesse, nemo
neget, qui non magna imperii parte Numen ex re Velit; quandoquidem pleraeque rerum humanarum mutationes, omnium que se e regnorum ac rerumpublicarum revolutiones , T
caminosis mortalium machinationibus suas debent origines , incrementa , exitus. Certe , ad peccati cujusvis actum substra tum Deum & praecurrere & concurrere , jam dudum demonstravimus. Frustra profecto, imo nec sancth, nis totum complexum & limitare , & in bonum finem ordinare ac dirigere , ipso facto dc velit &possit. Atque hoc sensu, non alio, N uri physicam peccati permissionem, eamque Essicacem , Deo
adscribere solent. Ut mirum sit, etiam eo nomine nobis i
pingi impium dogma de mo auctore peccati. Stulte i Quo
pacto enim peccati causa evadat ea actione , quae peccatum quasi
supponit; quin potius, quae flagitio hominum ad optimos Gnes , ut ita loquar, abutitur ἰ Scilicet, aliquid Numine disenius sentiunt, qui sic philosophantur hoc loco de nuda pcrmisisione , ac si decussatis manibus sedeat Deus in hoc otio spo-
249쪽
Ex ERCITATIO XXV.ctator. Quae permissio re ipsa est otiosa non-providentia: quippe quae infert, necessario , vel inscio Deo committi peccata ; ves invito a ves nec volente nec nolente , id cst , nil cu
XXIII. Etiamsi autem circa peccaminosas aeque ac circa quascunque G bc tio alias creaturarum operationes versari statuamus hunc Divinae D t ' ψ Providentiae actum , universam tamen ejus rationem agnosci-ihil. .h ' mus Sanctissimam; quando non aliam admittimus. quam quae doli, irra- divinae puritati & justitiae sit plane congrua , quaque nihil sibi γε sibila, contrahat labis cx actionum, quas sua dispensatione moderatur, sepientissi- vitio. Interim non minus cogitandum est, absoluti is m. . existere hujus Gubernationis Independentiam ; convenientem I ' licet enti ex natura sita per omnia independenti. Ut nullam admittamus praeambulam hominis voluntatem , quam praestol tur Deus , cujusque determinationibus sese attemperet; quod
subservientis potius cst ministri, quam suo jure gubernantis domini. Ast neque independens esset hoc regimen , si quaevis creata ejus manum posset avertere. Quamobrem potentis- . simum pariter existit hoc summi Numinis imperium , insuper bili essicientia omnem omnino creaturarum activitatem flectens
in eos quos Ipse illi praedesinivit fines. Absque quo neque s pientissima agnoscitur haec Providentia ; 1 qua nihil est abhorrentius , quam excidere suis scopis , aut quicquam frustra m liri. Miactatur vero prudentissime omnia ordinatissima calis rum serie Deus , per varios casus aptis mediis universa dirugens in praestitutos eventus, idque naturis causarum secundarum convenienter. Non semper, fateor, tanti operis elega tissimum ordinem comprehendit nostra stupiditas r ubi amen rerum exitus attendimus, aperit sese in hac supremae rationis
Gubernatione sapientia impervestigabilis, in iis maximὰ rebus quae . nobis homuncionibus omnium perplexissimae videntur. Ex quibus sponte sua sequitur imperii divini immutabilitas, clard r lucens in tanta tam mutabilis Universi constantia. Et, si s pientem sibi constare fas est , necessario Numen sapientissimum procul habet mutatas quasvis sui regiminis formas. XXIV. Neque obstant prodigia , quorum meminit divina pagina: Providen- ea cnim uti consuctam naturalium causarum essicientiam quod ad
250쪽
Dt Dro Psto vi DENTE P R GuBERNATIONEM. 2 SI caetera non perturbant, ita exceptiones quaedam sunt naturae regulas cons antes quam efficacissime; quandoquidem non casu ea accidunt, sed Dei consilio & nutu singulari, ad declarandum supremum ejusdem & independens in res suas dominium. Sed de miraculis minus nobis laborandum , qui qua Philosophica scrine ignoramus ; id tantum scientes , liberrimum Deum creaturarum legibus esse superiorem , atque ideo ab eisdem qu ties voluerit recedere posse. Hoc loco igitur de Providentiae in Ordinariam & Extraordinariam distributione fusius non agam. Alia occurrit , eaque momenti longὰ maximi , ejusdem in Realem & Moralem divisio. Nimirum, duum generum dantur creaturae , brutae ac rationales r unde duplex obvia carundem activitas; alia ex mero naturali impetu fluens, alia non nisi liubere & praevio rationis consilio suscepta. Utrique praeest summi Numinis Gubematio , quae rem unamquamque regit aptὶ congruenterque istis persectionibus ac viribus agendi , quas illi in prima creatione concessit, inque ea continuato suo influxu conservat. Praeter illam ergo Providentiam , quae potentissimo quodam regimine sese extendit ad omnes omnino creaturas, consideratas simpliciter tanquam actuosa principia causae primae
subordinata de qua hactenus potissimum diximus speciali
ris considerationis est creaturarum intellectualium , tanquam talium , per juris moderamen Gubernatio ; quae ab appropriato objecto Moralis scite appellatur. Rus admittendae necessitas neminem fugere potest, attendentem duntaxat intimam creaturarum per omnia sui a suo Deo dependentiam : ea enim , cum tanta sit quanta esse potest , non linit causarum rationalium rationem a prima ratione esse independentem. Et cum agentia caetera quaecunque ordini naturae a summo Deo praestripto , s cundum nativam indolem quam in eis posuit Creator , ob diant accuratissime , negari plane nequit, rationalas creaturas
etiam suo modo , id est rationali , juxta rationis lumen sibi ingenitum , suum quoddam proprium, id est, rationale obsequium
de re rationali Deo. Atque ita nostrae meditationi Deus hic sese offert tanquam supremum Dominum , in creaturas quasvis mentis capaces ceu sis itos suos exercentem imperium pro suo arbitrio , rationali