장음표시 사용
271쪽
as et D IssERTATIO vers intra limites coerceri atque compelli valide posset. Hinc isti sibi suisque hypothesibus cavet prolepsi, monendo in antecessum lectorem, istis se disputationibus satigandum minime esse. Sie enim
moxpergit: Non Limr respondere curabimus iis, qui quaerunt, an, si daretur linea infinita, ejus mei a pars eser etiam infinita; vel, annumerus infinitus sit param tr , ct talia ; qma de iis nulli videntur debere cogitare, nisi qui mentem fuim insinuam esse arbitrantur Encallidum consilium t quo uno quasi ictu secare nititur infinitus nodos, quibus mundum suum nullos extensionis terminos habentem constringendum fore praesagiebat , quibusque rite solvendis neque ipse par erat, neque ullus unquam sussiciet mortalium. Pulcre profecto i Dictabit de Infinito quod placet Dominus Cari sius. In contrarium si objicias rationes, non us re pondere curasit; causatus mentis snis udinem. Bene habet, quod hodie didicerimus viam ratiocinandi brevem & compendiariam ; qua eadem , &vacui possibilitatem , & plurium mundorum non-repugnantiam,& spirituum cum corporibus escntialem coexistentiam , & alia quaevis dogmata, novam sapientiam subvertentia, absque multa circuitione tueri datur facillimE. Quum itaquh nihil nobis re vera obstet mentis snitas, quominus disputare de Infinito liceat, age i paulo propius cum Nobuli Auctore congrediamur, acturi & de Infiniti in nostra mente notione, & de re ipsa quoqucr utrobique enim nobis haud leviter errare videtur. Utque inde saciamus initium , triplex circa Infiniti conceptum occurrit expendenda controversa. Primum,
positivus is sit, an potius negativus ' Inde fluit secundo, Utcxconceptus altero prior sit, Finiti, an Infiniti l Deniquis , An idea Infiniti in mente nostra existens sit clara & distincta , .quin omnium quas habemus clarissima ac distinctissima ' Conceptum Infiniti & positivum esse; & conceptu Finiti priorem esse ; &omnium maxime clarum & distinctum esse , tuetur Cartesus , Medui. III. Nobis opposta sententia verissima videtur & certis sma. Quo autem distinctius de his omnibus philosophemur, quaedam in antecessum notari vesta, quorum non levis erit in his quaestionibus decidendis usus. I. Distinguendus cst accurate conceptus formalis, uti loquumtur, ab objectivo, sive notio rei in nostra mente, a re ipsa quae notione
272쪽
tione repraesentatur. Quod si attendamus, deprehendemus ilico , distinguendum plane esse conceptum rei positivum a conce- .ptu rei postivae. Illic τὸ possisum est affectio conceptus seu n tionis, exprimens modum , qu o mens rem sibi repraesentat: hic Vero το possimum est affinio obiecti repraesentati, indicans id esse verum quid & reale. Ex quo conficitur , quemadmodum rei miscctae dari potest conceptus imperfectus , & vice versi , ita quoque noli repugnare, mi positivae dari conceptum negativum: quod ipsum plurimis instantiis cuique obviis confirmare sacilli- mu m existit. Hic nobis quaestio est, non de conceptu Infinitipsimi , sed de concepi u positivo Infiniti : i. e. non disquiritur , an Infinitas a parte rei sit positiva persectio , quod nemo negaverit, qui expendet ea quae de Infinito ipso deinceps trademus; sed
quaestio est an Infinitas, etsi vere sit a parte sui quid positivum .
etiam modo positivo a nobis concipiatur l Neque inanem hanc esse subtilitatem , sed controversiam magni momenti , vel hoc unum evincit, quod hinc pendeat omnis vis & robur argumenti Cartesiani , petiti ab infiniti Dei ido , ad probandam ejusdem existentiam ; uti ex infra dicendis percipietur. D. Distinguendum quoque est inter nudam ideam, rem immediath & directe per solam apprehensionem simplicem menti offerentem , atque inter perceptionem istiusmodi, quae, ex pluribus mentis actibus coinposita, superaccedente iudicio &discursu quasi perficitur. Secundum ista evenire potest , nos firmiter tenere , praedicatum quospiam esse positivum , non quia id tanquam positivum simpliciter concipimus, sed quia sumcientes sunt rationes, quae nos coinpellunt ad credendum , quod negativo duntaxat modo ob mentis imbecillitatem concipimus , re vera tamen esse positivum ,
quamvis tanquam tale nobis sit inconceptibile. Aliud itaque est, Infinitum simplici idea , eaque positiva & positivo modo concupere ; aliud , ope judicii & duoersus intelligere, Infinitum , ruae Infinita est , ab ipsa Insnitate ; consequenter, distinguenus quoque conceptus rei Infinitae a conceptu ipsius Infinitatis tanquam talis. Ille compositus quasi est ex duabus notionibus , &rei ipsius, de adiunctae Infinitatis; hic est simplex ido, Infini-
esse tamen re ipsa postivum. Nonio. Distinguenda denique est res
273쪽
tatem in abstracto repraesentans. Illum , quod ad rem attinet cui Infestas tribuitur , posse hese positivum , non negamus :hunc de quo nobis quantio est dicimus in finita mente posit,
vum neque esse, neque esse posse. Ista praemittere visum fuit ad statum controversae rectius intes-ligendum. Nunc Caraesum audiamus i Nec, ait, D are debeo, me non percipere infinitum per veram ideam, sed tantum per u .vi nem'icii, ut perecipio quietem 2 tenebras per negarionem motus stlucis , nam contra manifeste intestigo, plus reastaris esse in subditantia infinita, quam finita. Ego vero prorsus autumo , conceptum Infiniti, qua talis, in nostra mente este negativum, non positivum. Demonstro. Quicquid positive concipimus id intellectui nostro tanquam illi approportionatum occurrit. Fieri namque non potest, ur aliquid politive a mente nostra attingatur, quod captum ejus incedit, in quantum nimirum eum excedit; quoniam implicat, intesiectum nostrum positivo modo versari ci ci illud, quod sua natura est cura ejus sphaeram activitatis. Jam vero Infinitum tanquam tale, sive ipsam Infinitatem, finitae menti , ejusve vi perceptivae, neutiquam esse approportionatum, imo nec proportionari posse, adeo clarum est, quam quod clarissimum ; quandoquidem finitum quotiescunque sumptum nunquam potest Insnitum excedere r qui tamen possialis unius su- alium excessus in eis requiritur, quae aliquam habent ad se mutuo proportionem. Si itaque majus quid & amplius conciapiendum sit in Infinitate, quam quod a mente nostra attingi potest,ptopter nullam illius ad hanc proportionem; sequitur utiquE, Infinitatem nos alio modo concipere non posse, quam cogitando. nullis unquam finitis conceptibus Infiniti persectionem absolvi posse. Quod profecto clare notat, Infinitatem qua talem tam tum nobis cogitari negat E ; removendo limitas quoscunque vesconceptos, vel etiam conceptibiles. His adde, Infinitatem ejusmodi praedicatum esse, quod quemadmodum insta docebimus 'in indivisibili consistit, quare uti ipsi, ita Ar conceptui, ei resipondenti, nihil addi potest aut detrahi. At vero omnes conceptus nostri , in quantum sunt positivi, finiti sunt, cum conditionem ipsus mentis finitae non excedant ; adeoque semper sis addi potest & detrahi. Restat ergo comceptum
274쪽
DE INFINITO. asseeptum Infiniti in nostra mente non esse positivum. Si malis, clarius sorian sic arguam i Infiniti qua talis vel totum concipit mens nostra, vel aliquam partem, vel nihil. Totum infinitum concipere est nihil aliud, quam suo conceptu id exhaurire & comprehendere, quod mentis finitatem omnino excedit. Partem I sniti concipere , mura contradictio est ; cum infinitas sua natura omnis partitionis sit expers. Restat ergo, dum positivo comceptu nec totum infinitum, nec partem ejus concipere possiunus, si quo modo id concipimus, alio quam negativo id nos concipere non posse; per remotionem puta termini cujusvis conceptibilis. Talis aurem conceptus negativus , sicuti magis & minus
non admittit, sed in indivisibili consistit, ita unicὸ idoneus videtur ad rem indivisibilem , Infinitatem nemp), intelligendam. --que attinet pluribus confirmare certam veritatem . quam & Ca
tesus ipse, quod mireris, Opponenti suo largiri cogitur , dum
inquit: siuantum ad rationem Iormalem Insiniti, sive Infinitatem ,
etiamsi illam intelligamus esse quam maxime positivam, non ta en nisi negariis quodammodo intelligimus ; exho obcet, quod in re nulla limitarionem adiertamus. Respons Prim. p. 9. Quod si non, Mnegativo modo, intelligamus Infinitum , quam n at, ut audivimus , nos Infinitum tantum per negarionem finiti percipere , uti quietem percipimus per negationem motus η Neque hic iuvat distinctio inter Infinitatem rem quae infinita ebi , quasi non Ins-nitatem, sed ipsam rem qua est iu ta, positime intelligamus. Nam
de Infinito concepto qua tali est qhaestio, ut ante monuimus, non de eo quatenus aut spiritus, aut ens, aut substantia est ; quo sensu quis unquam mortalium asseruit, Infiniti conceptum negat, Vum esse Verum, neque pretermittendum est, esse valde ambigue di- IX.ctum a Cartesio, Aecputare debeo, me non percipere infinitum per Iniqua inter veram ιdeam , sed tantum pernetationem'iι, ut percipio quietem ct M mg
renebras per negarionem motus ct iacis. Ambigua, inquam, simi '. ista. Vel enim respiciunt duntaxat simpli m concipiendi min eam qu is dum, vel notant simul judicium quod de re concepta semamus, miti est, Ladque notionem illam siσε comitatur. Si solam ideam atten- comparaιio. , quatenus in mente nostra simplici apprehensione absolvitur, liquet ex ania demonstratis, verissimum hactenus esse, nos Infinia
275쪽
236 D I s s v at T A Tii oInfinitum non percipere per positivam idem , sed tantum me finium remotionem , uti percipimus quietem de tenebras per . negationem motus & lucis. Verum si notionem Infiniti species, quatenus eam comitatur iudicium de re quam negativa notione percipimus, longe hoc loco dispar ratio eli inter conceptum Infiniti, atque eum qui est quietis aut tenebrarum. Videlicet, quando conceptu negativo cogito quietem aut tenebras, simul intelligo, non tantum conceptum formalem, quem vocant, sive ipsum concipiendi modum negativum esse ; vcrum etiam judico, conccinium objectivum, sive tenebras ipsas a parte sui, este duntaxat pria vationem luminis, quietem tantum privationem motus , eaque ita reale nihil in se includere, quemadmodum in idea eorum nihil reale offertur menti. At vero, quamvis Infiniti qua talis conceptus formalis, sive modus concipiendi, sit negativus, certo tamen judicamus, conceptum objectivum, seu Infinitum ipsum prout a parte rei existit, esse quam maximὶ positivunt. Atque hactenus conceptus negativus tenebrarum aut quietis a conceptu negativo Infiniti distit quam plurimum. Illam notionem & negativam esse,& rei negativae scimus ; hanc negativam csse, sed rei positivae . novimus. Ut re vera minus accurate hactenus instituatur inter conceptum tenebrarum 8e Infiniti comparatio. Ut vero nihil amplius dubitemus , quin Infinitum, prout subta ' conceptum nostrum finitum cadit, non nisi negati vh a nobis are pium oti,is prehendatur, per terminorum seu limitum remotionem, operae nos quo pretium suerit attendere paulo diligentius modum , quo , teste modo fre- experientia , Infiniti notio a mente nostra sormatur. Exemplo si Eternitas, spectata simpliciter in quantum est duratio infinitar' nam & successionis carentiam in ea includi novimus; atqui quam hic non jam attendemus. Eam concepturus tanquam talem, o Viam quamcunque durationem apprehendo; finitam quidem, sed quam, facta saepius multiplicatione , amplifico quantum possum,& quam latissime patentem conci re annitor. Inde quidem e perior, ex finita duratione multoties aucta & multiplicata resu tam tandem aliquam , cujus definitam magnitudinem non intelligo , utpote distinctum meum captum fugientem ; non tamenta ideo me Infinitam eam coecipere probh novi, quippe qui mihi conscius sum, finiti ad infinitum nullam esse proportionem, neque
276쪽
DE I v ν I N I T o. que ades multiplicationis finitae , quantumvis magnae, productum unquam esse, aut esse posse, Infinitum. Nunc itaquε, nisi d sperabundus omnem prorsus de Infinita duratione cogitationem a jicere velim, nihil restat aliud, quam ut cogitem rem infinite durantem, tanquam aliquid quod omnem mihi conceptibilem dur tionem excedit. Quae vero duratio conceptibilem omnem dur tionem excedere cogitatur , eo ipsis concipitur negative r quandoquidem manifestim notat contradictionem , aliquid omne conceptibile excedere , & tamen simul a me positive intelligi. Quodcunque enim, ut ante docui, concipitur positive, in qua tum concipitur postiud, mentem non excedit; & contra, quod mentem excedit, hoc ipso quod excedit, mentem non assicit, Zesc non nisi negative cogitatur. Et prosecto modum concipiem di, ad quem nos ducit Spiritus Sanctus in Sacris, s attendamus, deprehendemus a finito fieri initium, & per finium seu limitum remotionem conceptum hunc terminari. Quid enim vult aliud, quando de AEternitate ut tantum assimam hoc de quo jam diximus sermo est , illud antropopathicum , Anni tui non de Gunt i Ecce , durationem Deo tribuendam , sive aeternatatem, conceptam finitam primum per modum annorum i Ecce, factam . 'infinitam , pro modo concipiendi nostro , per remotionem ter-
minorum i Mirum, balbutire voluisse ita Spiritum S. nobiscum, si Infinitatis positivum habere conceptum adeo sit sicile, quam contendunt isti. Neque pro positiva Infiniti idea facit, quod tanquam sun&- M. mentum assertioni suae subjicit Cartesius, quando ait : Marifesto Pinimc inriguo , plus realitatis e se in substantus in ira , quam in finita. Nam, quamvis sit certissimum, nos merito ob Validas rationes is es his judicare, id quod in re infinita plus est quam in finita. & per Furiisti quod res infinita constituitur in esse Infiniti, esse a parte rei quam finito esse maxime positivum, negatur tamen, ob anth demonstrata, te illud interiplinplus realitatis, quod in re Infinita est, eamque Infinitam facit, idea quadam Positiv concipere ; quod docere omnino necesse t i. ''
suerit, ad consciendum, nos Infinitum per veram ideam, & non xantum per negationem finiti percipere. Neque multo aliter solve dum aliorum argumentum huic non valdὸ absimile. Idea, i
quiunt, substantiae infinitae est positiva; quia insnita substantia
277쪽
illa est , quae omnes omnino persectiones cogitabiles persecti si me possidet : ast istud aliquid positivum est. Quamvis enimnzgandum non sit , τε pollidere omnes persectiones persectissime notare a parte ipsius possidentis quid quam maxime positivum&reale, non tamen inde conficitur, reale illud positiva idea, pro modo concipiendi nostro , a nobis intelligi. Quis certe est, qui positive concipiat, & omnes omnino perrectiones cogitabiles, &p sectit simam earundem possessionem l Quin, quis non potio experi tu r secum, se haec concipere, removendo istiusmodi impe scotiones & modos possidenda imperfectos, quos in creaturis o servamus Quamobrem , Deum omnes omnino persectiones perscctis limo modo pollidere, quoties dicimus, non id exprimi mus quod simplici idea eaque positiva, de Numine nobis rep-.sentamus , sed , quod , quamvis nobis positivo inconceptibile
esse sentiamus,iratiocinando tamen Divinae naturae convenire novimus. Quo sensu ille, pie non minus quam eleganter, Nabis de
nostraprio- Ve percipitur, eidemque fila satis est approportionatum Quale esse portionari potvit: quale cit Inlinitum. Aa ea enim concipienda
mentem imprimis pronam esse & sacilem, quae maxime ei sunt adiproportionata ; item , conceptum positivum negativo priorem esse, per se clarum est. Quin , si , ut opinantur qui sentiunt oppositum, festum tantum concipi queat per remotionem maioris alicujus puta Infiniti jam ante nobis concepti, sequetur . ea concipi plane non posse finita, quae ipsa Infinita quoque concipi nequeunt. Sumamus V. G. Extensionem vel Numerum. Ea quando concipio finita, dici nequit praecellisse in mente mea ideam M tonsonis aut numeri Infiniti, per cujus remotionem intensi nem vel numerum hunc aut istum finitum concipio: nam quod deinceps docebimus ita contradictoria & sui eversiva est extensio
vel numerus infinitus, ut eius positivam ideam habere ne quidem
278쪽
quisquam possit. Atque haec ratio essicacissima est, & vel una sussicit,
ad evincendum , conceptum Infiniti notionem finiti sua natura non antecedere. Et quid quaeso de istis dicemus hominibus, qui per omnem vitam vix unquam serio de Infinito cogitarunt, multis minus positivo conceptu id unquam conceperunt; quos tamen roqiusvis obvias tanquam sinitas clare Sc distincte concipere , n tum est ἰ Evidenti profecto argumento, non praecedere in nostia mente conceptum Infiniti notionem finiti; sed sinitum concipi omnino posse ab aliquo qui nequidem de Infinito cogitat. Asde deniqud, ipsum Spiritum Sanctum non uno loco nos manu ducere ad concipiendum Infinitum ex finito; non contra , finitum ex Infinito : cujus exemplum , ne alia adducam , dedimus in AElamitate Divina concipienda perdurationem a qua removcantur sines. Non addam plura ; sussiciunt haec ad demonstrandum , falsum esse, quod asserit Cartes ius , priorem quodammodo ιn nobis esse perceptionem Infiniti, quam finiti. Neque stringunt,' quae pro sententia sua subjicit : Otia enim
rationemrelligerem me dubitare, me cupere, hoc est aliquid Obi ἀ- esse, or me non esse omnino perfiatum, si nulla idea eniis perseditioris in me esset, ex cujus comparatione defectus meos agnoscerem' Nam non
prorsus idem sunt, se ipsum concipere finitum; & , concipere aliquid sibi deesse ex comparatione alicujus persectioris. Prior conceptus absolutus est: posterior comparativus: &, si benia tendamus, hic ex illo sequitur. Videlicet, primum positivhintelligo, me hoc vel illud praedicatum possidere hactenus ; mox negative cogito, non ergo me possidere majus, V. c non duplum, aut triplum, &c. multo minus id me possidere sine ullis limitibus di modo persectiore quam unquam positive intelligere possiim, id est, infinito. Quamvis itaqud verum sit, me non posse concipere in meipso comparative minus, quin connotetur conceptus majoris minus enim & majus , tanquam relata , sunt simul , utinatura, ita quoque cognitione) nihil tamen hinc conscitur aliud, quam, quoties finitum cogitare incipimus comparativd, tanquam minus Infinito, conceptum Infiniti in hoc mentis adita involvi. At non inde sequitur , hunc idco priorem esse illo e non magis . quam si inferrem ego , conceptum finiti priorem esse notione I finiti, quia nimirum nunquam concipere possum Infinitum tan-
Neque a. sui ,dei cium mili intelligi ex
279쪽
quam majus finito . quin in me existat idea entis finiti, ex cujux comparatione excessum Infiniti supra finitum intelligam. Compar live itaque si spectentur Finitum & Infinitum , quatenus alterum altero majus est aut minus . intelliguntur, uti dixi, simul; ut nequidem in comparativo hoc sensu ex vero dicatur, priorem quodammodo esse perceptionem infiniti quam siniti. Concidit itaque omnis
haec Cartesii philosophatio. Quod enim ad conceptum Infiniti
absolutum non comparativum tanquam alicujus finito majoris eum conceptu sitati in nobis esse posteriorem, commate proximi praecedente, invictὸ docuimus.
Id vero mirum est, si, quod contendit Cartesius, perceptio Infiniti, hoc est Dei, prior quodammodo in homine sit, quam finiti, hoc est sui ipsius , cur non Nobilis Auctor Meditati num suarum initium secerit ab idea Dei potius tanquam Infiniti, quam sui tanquam dubitantis; quoniam ,. si ei crudimus , nulti
ratione intelligere possumus nos dubitare , sine comparatione entis
perfectioris. Certh , si sint haec vera , non est nova methodus satis congrua ideis, prout eae nativo quasi ordine menti nostrae sese offerunt. Quin , quando ipse Cartesius adhuc omnia pro salsis habebat, sic ut supponeret, nullum esse Deum, totumque hos dae Deo duret es μtitium , omnemque adeo de Deo , noc est Infinito, cogitationem plane seponeret. intest laetat nihilominus etiam tum , se existere tanquam dubitantem , noc est, tanquam finitum , cui aliquid desit; nec tamen adhuc intelligebat, alia quid existere se majus, ex cujus comparatione se tanquam finis tum & dubitantem intelligere poterat. Parum congrua ergosuerit, nulla habita ratione Isiniti , ejusque conscientia in alium locum reiecti , tam operosa & profunda de mente dubitante. atquc ex dubitatione ipsa suae sibi sinitudinis conscia , philos phatio. Videmus, ad concipiendum finitum supponendum non esse conceptum priorem Infiniti . ea ipsa si attendamus , quae tr dunt novi methodistae. Propero ad tertiam , de conceptu Infiniti in nobis, quaesti nem r nimirum idea Infiniti in nostra mente sit clara &disti cta ; quin, uti loquitur Auctor, maxime clara in aestincta ἰ Ad ejus solutionem multa huc congerere necesse non erit. Si enim ,
quod demonstravimus , icta Infiniti, & negativa sit, & finiri id
280쪽
idea posterior , quis dubitet , clarius & distinctius a nobis fini- m M. einei tum percipi quam Infinitum l vero maximε clara & distin- μ,repugnaricta erit idea ejus , quod , ipso teste Cartesio , non ausi negati
quodam modo intelligimus ; ex hoc Icilicet, quod rar re nullam sim talianem advertamus t Respons Prim p. m. 39. Ea ergo idea maere me clara ordistincta erit, quae est rei, quam totam simul animo complecti non possiimus , quamque non 'ita, ct - ---lum ingenis nostri accommodata cognitione intelligere nos , fatetur 'δει-dem. Ecquis extitit unquam , qui non, vel leviter ipsas dunt xat voces attendens , intest erit, id quod menti approportion, tum est . atque, absolute loquendo, totum ab ipsa comprehcndi potest, quale est finitum, longe clarius & distinctius intelligi a nobis, quam quod nullam planὸ per se & ex sua natura ad mentem dicit proportionem , quale est Infinitum ἶ Hoc enim , ut jamania Lotavimus , neque secundum se totum prout in. se est intelligere possiimus, ob mentis percipientis finitatem ; neque intel- digere id possumus per partes , quas ipsa Infiniti natura respuit runde nihil aliud de Infinito qua tali concipere licet , quam quod inaestimabili magnitudine & modo prorsus inconceptibili, omnem omnino vis nostrae intellectivae finitudinem exciaat. Hae
cine idea maximξ clara est & distincta ' Concipiant ista qui pos, sint, dicant qui ausint i Ego, me quod attinet, sic omnino habeo, praeclaia hac de re disseruisse Auctorem Olection. Prim .p. s. hunc
in modum : Interrogabit nonnemo; clamene Mincteque cognostis ensinfinitum ἰ Quid ergosili vult tritum istud cr vulgo notum: Infinitum qua infinitum est ignotum. Si enim ego cum de Albogono cogito Huram aliquam confuse mihi repraesentans, non clausionum i sum distincte imaginor aut cognosio, quia male ejus lateria non distincte intueor; Iane rogabis Ere, quomodo infinitum ut infinitum distincte ernon confuse tantum cogitet, si infinitas ejus perfectiones, quibus constar, clare eruetur ad oculum videre non possit Neque ulla parte iis satisfecit Cartesus M respondendo , Resp. XVI. Prim. p. 9. Confuse imaginamur chilogonum, cumomnia uleius Nelut satis' tera complemmus, seu potest valde clara or distincta esse imaginario chi-lisgoni, stan um Munum aut alterum ejus latu se extendat. Simi ebise ,,uiti ratione, ere. Perindhenim id est, ac si dicam, posse esse valde io, timclaram & distinctam imaginationem leonis, cujus non omnia nit . ο Κ k 3. mem-