장음표시 사용
281쪽
is: DIssERTATI membra video , sed aliquem tantum unguem. Certe chili πο- num tanquam tale esard&distincte neutiquam concipitur, nisi id ad minimum concipiatur quod chiliogono est ess tiale , videlicet non unum, non alterum, non tertium latus, quod&inde gono observare licet, sed mille praecise latera totidem angulis inter sese unita : quae nisi concipias , re vera chiliogonum non concipis tanquam tale ; nedum ut id conciperes clare & distineid. Quae s Infinito applicemus, res est evidenti issima. Nam neque Infiniatum tanquam tale clare &distincte concipitur, nisi omnes pertaction quae Infinitum absolvunt. & sine quibus omnibus Infinitum tale non est , & positive tanquam tale menti non occurrit, clare & distinctὰ concipiantur. Quapropter , quemadmodum mens nostra in formando repraesentamine chilogoni, laterum mutilitudine, imaginationi non approportionata, sic obruitur, ut chiliogoni tanquam talis clarum & distinctum conceptu. nui quam acquirat: ita quoque mens nostra in sormatione notionis Infiniti, multitudine persectionum ad Infinitum requisitarum , di inconceptibile quantum captum nostrum excedentium , sic obruitur , ut Ins niti qua talis conceptum clarum & distinctum nec habcat, nec per finitam suam naturam ad infinitum collatam
hal cim possit. Nititur quidem Cartesus, ideam I niti in mente nostra praecaeteris quam maximE ese claram de dictinctam , hinc imprimis probare, quod illa plus realitatis arriarm ulla alia continear. Sed frustra est. Neque enim eo clarior semper est & distinctior idea , quo plus realitatis obiectivae continet. Sive, ut loquar clarius, non eo evidentius & distinctius rem concipimus, quo plures in re concepta persectiones existere iudicamus, nisi simul illud plus re litatis, vcl plures illas persectiones ipsas, quarum ratione res comcepta alias excedit, clare & distincth intes ligamus. Etenim aliud prorsus est, intelligere rem quampiam este perficitorem. aliud, ipsas illas persectiones, per quas res haec existit illa persectior, clare & distincth concipere t quorum hoc imprimis ad claram &distinctam rei perscii oris ideam pertinet. Jam vero , ut illud plus realitatis, quo Finitum ab Infinito exceditur, clarE & distincte intelligas, tantum abest, ut ipse necesse habeas post pauca fit ri, alia innumera in Deo Infinito e se, quae forte ignoras, nec
282쪽
DL INFINITO.forte etiam attingere cogitatione ullo modo potes : adeo ut, quantum adi im Infinitatem, it tm non nisi ne Petivo quodam modo intelliga--. Tu ergo, qui in Infinito innumera quorum respectu Infinitum existit tale ignoras, sicut ea cogitatione ullo modo a tingere nequeas, &non nisi negativo quodam modo intelligas ,
dices nihilominus, Infiniti claram & distinctam, & quidem quam maximὰ claram &distinctam, te habere ideam i Capiat aenigmata
Iuvat rem hanc paucis illustrare, quo veritas eorum quae dixi- X III, mus ab imperitissimo quoque manibus palpetur. Similis omnino est universa haec Cartesi philosophatio assertioni alicujus Ceo- ρ Asbhumctrae, jactantis, longe clarius & distinctius se concipere figuram selariis
indefinitorum angulorum , quam trium ; eo scit. sundamento , plerumque quod, cum in iclea Trianguli tres tantum sese osserant angui i. ex nis' inurAadverso Indesni tanguli conceptus plus angulorum contineat, quam ulla alterius figurae ideat licet ipje interim experiatur, in Indefinitangulo innumeros esse angulos, quos ignorat , nec etiam attingere cogitatione ullo modo potest. Aut tantundem est, ac si quis glorietur imagincm Solis se habere multo clariorem & disti ctiorem quam arditis alicujus candelae ; quoniam intelligit in sole esse plus luminis quam in flamma candelae , innumeros nimirum radios, sed quos omnes nec videt, nec visu suo ullo modo attingere potest. Si quis haec rith perpenderit, nihil dubito , quin
omnis, qui non volcns hic caecutire cupit, intelligat clarissime&distinctissimh, longe salsillimum esse & absurdissimum, tanto clarius A distinctius rem aliquam nos intelligere, quanto plura ei inesse judicamus praedicata , etiamsi ea nobis sint inconceptibilia. Quid i quod experientia quotidiana nos doceat, verissimum esse, non raro rem impersectissimam, cui pauca duntaxat insunt praedicata, longe clarius&distinctius nobis concipi dum mens omnes& singulas ejus persectiones magis quasi penetrat & plenius exta rit ) quam aliam multo quidem persectiorem, sed ipsa praedicat rum suorum multitudine & magnitudine intellectui maccessam nec ullo modo approportionatam. Obtinet hoc imprimis in re ita,
quae infinitis suis persectionibus, sic mentis aciem perstringit, ut confundat, neque quid tandem percipiat, ipsa satis sciat, nisi sertὸ hoc unum, rem in hoc a se Insinitam agnosci, quod
283쪽
et DassERTATIO perceptione finita percipere nequeat rauae in re Infinita peres da sunt. Haeccine est idea maximὸ clara & distincta φ ta. tionis hae parte dictamini consermia magis existunt dictata Seiritus
Sancti, afferentis, Deum ratione infinitarum suarum periecti num Deem inhabitare . sed finitis nobis homuncionibus araccessam, ut de in tenebris habit e dicatur ; adeo quidem , ut singulari etiam gratia illuminatorum in hac vita comitio de Infinito Deo limilis ut animari, cujus ipsam rationem sermalem in obicuritate de confusione consistere , notissimum est. . . Ex hactenus demonstratis liquet abundd , conceptum inliniti, tanquam talis, in mente nostra&negativum esse; & notione finiti
posteriorem; & denique non nisi obscurum & confusum : quae ipsa de Infiniti idea probanda sumseramus. Quibus rite intellectis, ad oculum apparet, quam parum concinna sit methodus Cartesii. quam servat in simosis illis suis de pruna Philosoplua Meditationibus. Nititur enim haec omnis ea, quam iam profligavimus, sententia, de idea Infiniti in mente nostra Ac positiva, & idea finiti priore, & clara maximE ac distincta. Nominatim liquet, nullam omnino esse decantatam illam demonstrationem, quam adfert pro demonstranda summi Numinis existentia ex innata quadam nobis Dei, tanquam entis infinise permi, idea, omnium quas habemus clarissima ac distinctissima , atque ideo maxime v ra. Concidunt istaec omnia, quaeque iis, connexa sunt sexcenta, subruto hoc de idea Infiniti iundamento ; quod conceptibus huis ac demonstrationibus ubiquECartesius substernit. Verum novae Methodi a Θιδεέα , &gravissima illarum Meditationum , -- ας mari, alias sorid detegemu s pluribus de ex professo. Nunc
284쪽
EXTENSIONE INFINITA. SUMMARIU M.
XX. De Infinita materiae extensione quaesto es Duxi smae consequentiae. XXI. In nitam et nivers diffu-μnem agnoscit prae aliis rotunde Epicurus .XXII. r. te norum in indefinita mundi extensione vorticum cum innumeris Epicuri tu in nito universo mundis consensus. XXIII. Universi extensionem veri in sinitam statuere , aequὸ ac Epicurus , necesse habet Carte s. XXIV. Cui dissicultati frustra sese hie subducere laborat. XXV. Cartesii disertatio, qua suam aperit de Infinito universo tentiam. . XXVI. Osia ejusdem in eandem rem adducta loca praecipua. XXVII. Philosophationis Carte sanae summa omnis capitibus quibusdam comprehensa. XXVIII. Veram extensonis Infinitatem eis asseri. observatione una atque altera ostenditur. XXIX. 2 ι-
sinctis Cartesii inter Infinitum X Indefinitum nil hiet aufert docii atis. XXX. Mundi extensio quo sen-
285쪽
su GDrmanda Infinita , Indefinita , Minita.
XXXI. Finitas partes nulli Infestae extenseoni constituendae sufficere. ostenditur. XXXII. Etiam partes numero infinitas in Insiuita extensione admitti non pose. docetur. XXXIII. Neque ex partibus extensione infinitis Infinitam extensionem componi . evincitur. XXXIV. Imb ne altera quidem parte infinitas partes extensionem totam Infinitam conficere posse, demonstratur. XXXV. Ex quibus omnibus , extensum nultam , ob ipsam sui extensionem . I uitum dari . aut dari posse , eoncluditur. XXXVI. 2uod idem ex rei corporeae natura S attributis quibusibet pluribus instantiis eonficitur. XXXVII. Essentia solius Seinfinita extensionis cujusvis Infinitatem evertit. XXXVIII. Immensitas. Divina extensionem mundi Infestam non patitur. XXXIX. Divinae Potentiae infinitas. liberrimum in rem creatam dominium. eum Infinita hujus extensione non consistit. XL. Me-niquo , extensionis Infinitas inimica existit Divinae Sapientiae, Unitati. Incomprehensibilitati, atquet ternitati. XLI. Si cultas de spatiis imaginariis , quae veram iusivo conceptu involvant extensionem, aufertur et XLII. 2uamque ea sit in Deo, ad impugnandam Mitam mundi extensionem, duplici instantia ostenditur. XLIII. Non qui mundi extensionem finitam cogitat, quicquam sentit de se superbum . de Deo minus magnificum. XLIV. Non ad extensionem quamlibet fuiendam aliud corpus ambiens cum Epicuro admittere nec lim es :XLV. Cum id corpori accidat. non qua Ampliciter
finito , sed qua parti Tuiversi. XLVI. Omnipotentiae Divinae Immositas proptimili extensione δε- finita
286쪽
finita nil concluit. XLVII. Detegitur inis petita Pophisticatio . non una in hanc rem aluid insantia. XLVII I. Demonstrationis de extensione necessariis finita Pori ata. Cartesianam Physicam sis retentia.
A d rem ipsam progredior ; in qua non minus , quam in ejus dem idea , graviter hallucinatum fuisse Canesum , paucisos dere constitui. Missis autem aliis, quae plurima de Infinito disputari possunt. unam duntaxat, eamque longe praecipuam , excutere seri animus controversiam, de materia , sive extensione, infinita. Neque inutilis erit disquisitio , quum inde pendeant controversae vexatissimae, quales sunt v. c. de Spatiis Imaginariis, de possibilitate plurium Mundorum , quaeque iis sunt assines ;imo & gravissimae, disputationes de primae causae potentia & mu dentia cima hoc universum totum, atque etiam plurimas ejus partes : de quibus omnibus aliter atque aliter statuendum est, prout mundi nostri extensionem vel sinitae quantitatis agnoscimus , - infinitae. Ut sorsan vix alia existat materia, quae tantum consequentiarum syrma in re Theologica aequὰ ac Pnilosophica post sese trahit , quam haec ipsa. Quaestionem quibus eam verbis vates Physicus Lib. I. de r. Rem proponit, & ipse propinnam ego: Nunc ageseum 7 ecquaenam sit finis eorum, Nec nesit, evolvamus: item, quod inane repertu 'ν, Seu locus, ac rium, res in quo freque genant r, Pervideamus, utrum finitum funditus omne Conster; an immensumpat eru vela siqueprofundum.
Inter Antiquiores varii a variis recensentur, qui voluerint Mundum, aut larem materiam ejus, infinith extensam esse. Ita sensisse sertur Anaximander, Diogenes, aliique; qui tamen non eodem modo ac sensu mundi insinitatem explicuisse atque asseruis. se videntur e sed haec lath prosequi vix operae pretium. EX T centioribus Franciscus Patricius & Guilielmus Gilbertus. capita portentosarum novitatum feracissima , mundum mole infinitum propugnarunt. In haeretico Hermogene , faciente materiam infinitam , jam olim opinionem hanc tanquam orthodoxae Fidei
Infinitam Unius diffussionem agnoscit
287쪽
268 inimicam notavit pravissimus auctor Tertullianus. Quamvis autem Christianis doctoribus passim commentum hoc de materiae iusnitate vehementer displicuerit, ipsumque cordatioribus etiam Gentilibus sucrit explosum, placuit tamen Cartesio illis omnibus, uti in Physicis saepius, ita quoque hac in parte praeserre Epicurum, quippe cujus opinio hypothesibus novae sapientiae mirum in m
dum existit congrua. Ipse Epicurus rotunde : AMα μόω υ τὸ τῶν μειρο, ωι , apud Laert. Db. x. Unde Cicero de Divinat. Lib. II. Udesse Epicurum , quem hebetem 2 rudem diceressent Stoici, quemadmodum quod in natara rerum Omne esie dicimus , id infinitum esse concluserit. Atque idem, Lib. I. de Nauura Deorum: Cujus operam profesto non desideraretis , ait Velidus , s immensis 2 interminatam in omnes partes magnitudinem regionum viderisis, inquam si injiciens animus er intendens, ita longe lat eque peregrinatur , ut nullam tamen oram ultimi videat , in qua possit insistere. In hac igitur immensitate latitudinum, longitudinum, altitud num, infinitavis innumerabilium volitat atomorum , ctc. Contendit nimirum Epicurus, per infinitum Universi spatium ferri atomos infinitas, quae alibi atque alibi concurrent , innumerabilia mundorum systemata constituerunt ; istic enim mundum nasci voluit , ubicumque congrua atomorum congeries per proprias quasdam earund convolutiones coaluit. Quae atomorum coagmentatio cum in infinito univcrso non potuerit hon plurimis locis ficri, etiam non potuit non evenire, quin inde quoque innumerabilis mundorum multitudo in hoc universo extiterit. Quo pertinet illud notum Metrodori , clo τον cinu G μιεγάλω πιδεω ενα ταίγυν γεννηθῆναι , γ, εγα κοσμον τύ α re ' : Absurdum esse in magno atro nam unam picam: cpariter absurdum esse in insinito unum nasii mundum. Sed Lucretium audiamus , rem omnem dilucidd sub tanem Lib. II. De min. Rer. in exsequentem: Principis nobis in cundias undquepararis, Et latere ex utroque, infra, supraque, per omne
Nulla 'st is uti docui , res ipsaque per se Mociferatur, ct elucet natura profodi. Nugis jampadio verisimile esse putandum est, Cum quoquo versus patium vacet infinitum, Semina uel/m mero numero summaque pro da ubi
288쪽
Multi' modis volitem aeterno percita motu Hunc unum tererarum orbem, coelumque creatum, Nil agere illa foris tot corpora materim et
Cum praesertim hic sit natura factus, ct ipsa Sponte sua forte sensando semina rerum
Multi moaes temere, incasum, fru=raque coassi, Tandem coaluerint ea, γε conjecta repente Magnarum rerum ferent exoria semper, Terrat, maris, ct caeli, generisque animantum. cuare etiam atque etiam taleisfateare necesse est Ese alios alibi congresus marer ι, Qualis hic est, avido complexu quem tenet aether. Praeterea, cum materies est mulsa parata, Cum locus estpraesto , nec res nec causa moratur Ulla, geni debent nimirum 2 constera res. Elc.
Non piguit Poetae textum pleniorem exhibere . quo & mentem Epicuri assequamur rectius, & intelligamus simul, cui sapiemtiae nova Physica suas debeat hvpotheses. Mirum enim, quam concinnὶ hunc infinitorum mundorum in universo infinito exortum Epicureum reserat vorticum innumerabilium in indesinita Vniversi extensione naturae genesis Cartesiana. Ut istic audis ex alio &alio atomorum in diversa infiniti huius universi loca concursu Senitos esse complures Mundos ; ita hic supponitur materiam huius Universi, in qua nullos extensionis limites agnoscunt, divisam fuisse in particulas serme aequales , & magnitudine mediocres ,
quae circa centra sua circumactae constituerunt vortices ut vastis, smos, ita innumeros : in quibus corpora stellarum , tum sae rum , tum planetarum , quos inter numeranda nostra Tellus , quaeque in iis dantur res naturales,Voriginem traxerint ex solo con- suxu & coli estone particularum tantum ratione magnitudinis,
figurae, situs atquξ motus diversarum. Vide Cartesii Princip. Lib. Io. f. xi v I. ct seqq. Item , Lib. I v. ab initio. Et revera ipsissimos infinitos in insinito universo Epicuri mundos in Cartesiana hypothesi , s propius attendamus, renatos videbimus : cum vortices Careelianos inter & mundos Epicureos quam tum hactenus intersit discriminis ' non videam. Ecquid enim aliud mundorum nomine intellexisse Epicurum credamus, quam
Carte anorum in indomita mundi
meris Epicuri in infinito Univcrso mundis consensu.
289쪽
αγ DIssERTATIO plura systemata planetaria , nostro huic in quo nos degimus inplerisque similia ἰ At vero ex hypothesibus Cartesianis vix o nire potuit aliter , quam ut quilibet vortex hujus universi , uti suum meditullium habet proprium Solem , ita suis quoque gaudeat planctis ,.ipsisque etiam Terris ; ad instar vorticis hujus ,
in quo nos terricolae circa solem nostrum oberramus. Neque
multum aberit haec sententia ab opinione quam alibi Plutarchus tribuit Heraclidi & Pythagoreis , qui senserint innumeras stestas per univcrsi immensitatem dispersas totidem existere mundos. Egregiam vero laudem merentur, qui deliramenta istiusinodi, sapientibus quibusvis, Gntilibus pariter ac Christianis , dudum explost, & jam silentio ac contemptu sepulta, in lucem revocant,& orbi literato novo habitu aucta & ornata proponunt. Etenim quamvis multa sua habeat Cartesius, in quibus conspicua est ejus ab Epicuro dividia, in hoc tamen icritum ut alia, quae hujus loci non sunt, taceam plurima prorsus consentit utraque hypothesis , quod absque Universi extensione infinita nec ista nec haec consistat. Uti enim jam olim ex mente Epicuri cecinit Lucr
tius, Lib. I. XXIV. cui discustatis, Hira
Aut etiam aseerutrum n terminet alterum forum, Simplice ct natura pateat Totum immoderarum , Nec mare, nec Iesius, nec caeli lucris templa, Nec mortale geses, nec Divum corpora ancta
Exiguum p ent horai sistere tempus. Nam diaput suo de coetu maremuopiaferretur magnum per inanes luta: Sive adeo potius nunquiam concreta creasset Ullam rem, quoniam cogi dispersa nequisset.
Uti, inquam, hisce arguit Lucretius, nisi Universum sit infinitum, fore, ut dissipatae atomi aeternum strantur, neque compositionem ullam sectant; ita recte Cartesum monuit H. Morus, Lib. I. 0 . L. I. debere ex ejus hypothesibus Universi expansionem statui infinitam , quia, hoc nisi supponatur , materia ,
ait, ture- vorticum a centris ses recedet , totaque --, machina
in dissipatas aramos vago ne abibit pulvisculos. Cum itaque sit manis him, absque infinita materiae extensione, non magis consistere posse Cartesii mundum vorticosum , quam
290쪽
DE Ex TENfro NE INFIN I A. 27 iEpicuri universum atomicum , frustri sunt , nimiumque sibi ipse adversi Recentiores , quando dissicitos adeo existunt in exponenda sua sententia de vera univerit infinitate; quae negari nequit, nisi simul convellatur unicum & prae caeteris necessarium novae Physicae sundamentum. Neutiquam vero hic sese exsolvit Cartesius, quando respondet Moro et Cum duo , extensionem mi ria esse indefinitam , sufficere hocpuro , ad impediendum nequis extra illam locus sin i queat, in quem meorum vorticum particula streposui. Ubicunque enim locus ille concipiatur, ibi jam, juxta meam hypothesin , aliqua materia est; quia dicendo eam esse indefinite extensam, taco ipse latius extendi quam omne id quod ab homine concipi potest. Non, inquam, sic sese exsolvit satis Cartesius. Si enim aliquis re ipsa sit inter vortices ultimus eum tanquam talem an concipias, necne, parum refert utiquξ partes huius dissilient, & a centro, secundum regulas motus, necessario recedent ; quod ne admittere co- saris, necesse omnino est ut vorticem ciuemcunque alio vortice reipsa existente cingi statuas, nullusque aveo admittatur in hoc Vn, verso vere extremus. Quod aliud nihil est ouam ipse ficto Universum assciere infinitum. Nequaquam haec ignorasse opinor Cartesium. Verum, cum facith videret, quot de quantis se dissicultatibus involveret, si aperth sibi sumeret defendendam extensionem mundi infinitam, eam non palam profiteri, sed crudum dogma palliam, prudenter maluit, quaesto effugio in voce Imdesiniti , in qua mise ludit. Saltem declinandum sibi hoc ai mentum duxit, quousque potuit: quod ipsum quoque prostentem mox audiemus. Quicquid suerit, quidnam hypothesibus suis de vorticibus convenienter Cartesius sentire debuerit de vera universi ratione extensionis infinitate, satis quae jam diximus docent. Verumtamen, cum, ut Cartesus ipse, ita quoque Cartesiani aded hac parte fiat varii & inconstantes, ut nullibi magis it .unt, negant, dubitant , nesciunt ipsique passim conquerantur de calumnia qua Caneso a gantur opiniones a mente ejus alienae , Vel de Insnita mundi extensione quid ipse docuerit, videamus lFusE imprimis hac de re agit, Lib. I. Epist. xxxvi. Totus istic loci est in hac dissertatione, diluiturus objectiones, quas Regina Succiae Christina proposuerat in eam, quam ipse mundo tribuit, diffusionem. Dabo integrum textum : nam dedisse operae pre-