장음표시 사용
451쪽
CAP. , XXVIII. B. Abyssus dicit,Non est in me,& mare loquitur, Non est mecum. Hebraei nescio qua ratione Iicti perditionem, S morte ni teriam,quam philosophi vocant primam, quae omni vacat Q a, interpretantur.Quae quodammodo Dei sapientiam declarat. Sed cur in inrmata non etiam declaret cum Mrma sit materia pers
ctior, ac proinde expressius est sapientiae & potetiae Dei vestigiu. Sed non dubito quin diuina quaedam philosophia, ta theologi;
hoc versu adumbretur. Nec sine causa perditioncm,&mortem - . . . eius famam audiuisse dicit, cu in caeteris rebus omnibus ad moris nitui pro pee tales homineS pertinentes ullum eius vestigium, aut ullam eius cato. cognitioncm plane esse neget. Perditione ergo existimo hic pe i tatum esse,eflectus pro causa per metonymiam. Quia enim pecca
tum insignem homini perditionem attulit, solci perditio pro itinomae . so usurpari peccato.Vt in Osca,Perditio tua Israel. Tantummodo in me auxilium tuum.Nihil enim hominis est illus,nisi peccatum.Nam poma a Deo etiam im nitur. Mors autem est hic illa mors secunda, te qua Ioannes scribit in Apocalypsi,Pars illorum erit in stagno ardenti igne,& sulphur e,qpod est mors secuda. Hac
enim morte absoluitur omnino illa Ouam peccatum attulit, pe ditio.Sapientia igitur non est in peccato,neque in aetCrna morte. Veruntamen recte dicitur utrumque eius famam audiuisse, quia est utrumque verae, & persectae sapientiae contrarium, unum aute PerditIfinem contrarium non nisi per alterum persecte cognoscitur: prae se di morrem tim ea contraria, morum unum alterius priuatio est, cuiusmodi
audiuisς D sunt . Quia ergo nemo perfecte cognoscit,quanta sit stultiti mihi.' peccatum, nisi qui veram sapientiam cognoscat. Recte dicituri peccatum sapientiae famam audijse:quia qui plene peccati rationem cognouerit,ueram etiam sapientiam cognoscet. Quod bene intelligitur ex eo,quod alter in alterius definitione ponatur. Naipse Iob in fine huius capitis, ita sapientiam describit, Ecce timor Domini, ipsa est sapientia, & recedere a malo intelligentia, m tum autem hic peccatum est . Quod ita de Augustini sententia I in ' ' Theologi definiunt. Est dictum,factum,vel concupitum Contra le'' 'R gem Dei .Lex autem Dei vera sapientia est. lors etiam illa secumda contraria est vitae nostrae,quae est Christus,vera sapientia De i, colas . Uri etiam factiis est vera sapientia. Nullus etiam undique peris. x.cos i absblute cognoscit,quanta illa mors secunda sit, nisi qui viatam illam,quam nobis Christus attulit, penituS pernoverit. Hanc ergo diuinam philosophiam Theologiamque hoc versu latis acute perstringi opinor. Posumus etiam explicare perditionem, &mortem sapientia famam audiisse: quia quam primum homo perdit
452쪽
dirus sui verae sapietiae,quae Christus est, mor sparsus fuit,cum antea,licet per eam mundus factus strinulla eius mentio iacta fue.rit: rumorem voco illa verba, quae serpenti dicta sunt,Ipsa coni 'ret caput tuum. Ipsum est in Hebraeo,semenq; mulieris,quod Chri stus fuit, reserri putatur, ipsa etiam mulier per ipsum semen caput contriuit serpentis. Quia igitur sapientia hominem morti, S perditioni obnoxium restituit, tanquam mortis, di perditionis verum contrarium,idque significatum fuit,cum primum mors,&Perditio extitit, & in tanto damno resarciendo Deus maxime sapientiam suam declarauit doctistime mortem, & perditionem salientiae famam auribus iis audiisse dicit. Cum igitur tot haci mas res numerauerit, quibus reliquas omnes orbis terrarum comprehendi vult,quae prorsus Sapientiae locum ignorauerint: docet deinde,quis,ubi sit sapientia certum,&exploratum habeat. 23 Deus intelligit viam eius o ine nouit locum illius.
Via sapientiae est lex Dei.Si enim legem, & praecepta Dei seruauerimus, ad veram perueniemus sapientiam, ipsaque sapientia id declarat, dicens in prouerbijs , Beati qui cuilodiunt vias meas, Audite disciplinam,& estote sapientes,& nolite a jcere eam. Disciplinam vias suas exposuit esse. Disciplina vero lex Dei est. Et alio loco id ipsa sapientia docet,dicens Invijs iustitiae ambul in medio semitarum iudici j.Locus autem sapientiae est ipse Deus, sicut ipsa dicit sapientia, Ego ex ore altissimi prodii, primogenita
ante omnem creaturam.Quare in cuius mente Deus non habit
Merit, in eo sapientia esse non potest. Neq; vera sapientia ab alio, quum a Deo quaeri potest, neq; sine eius ope ullomodo quisquam eam sibi parit. Quod in sapietaria demonstratur, Quae in prospe diu sunt inuenimus cum labore . Quae autem in caelis sunt,quis in uestigauio Sensum autem tuum,quis sciet, nisi tu dederis capionitiam , & miseris spiritum sanctum tuum de altissimis 3 Pr ptereaque monet Iacobus, Si quis indiget sapientia , postulet a Deo,qui dat omnibus assi uenter. a ipse enim fines mundi intuetur, o omnia, quae sub calo sunt respi-
sapientia in . ueniendae. Proueris. Loeus sapiestiae ubi fit.
Ex qtio fit ut locus;& via sapientiae Deum latere non possit. G2 3 Qui fecit ventis pondus, er aquo appendit in mensura. 26 Quando ponebat pluuijs legem, σ vias procellissonantibas. 27 Tunc vidit illam. Antequam Deus quidquam efficeret, sapientiam suam in se tam tum cernebat: adsimes atque uniuersum, & ea es quas amitici ctitur consecit;non solum in se sed citam in alijs rebus sua sapiene tim
453쪽
tiam eo inoscit. Quia vero res omnes infinita sapientia erratae sunt, ita factum est, ut essent absolutissimae persectissimaeque vanDei sipiensa de denique bonae,ut est in Cenesi . Sicut arti sex non solum ex ea. in Ietu creλ- qua imbutus cst arte, sed etiam ex opere ab eo consecto artis suae vires cognoicit: ita Deus sapientiani suam non in se solum , sed ctiam rebus sua sapientia ejectis considerat. Et propterea Iob dicit quando secit orbem terrarum, tunc eam vidisse quia omnia sapientia facta sunt,& in eis expressissimum sapientiae vestigium relinquebatur. Id quod canit David, Quam inagnificata sunt opera tua Domine,omnia in sapientia secisti,impleta est terra pollessione tua.Et ipsa sapientia in prouerbij s,Quando praeparabat caelos, aderam, quando certa lege & gyro vallabat abyssos, dic.cum eo eram cuncta componens, Quod dicit secit ventis pondus,&c.Omnia enim,ut est in sapientia,disposuit Deus in mens ra numero,& podere .Quod Theologi vocant,Modo, specie,& o dineret alio nos loco exposuimus. Quod etiam pluuijs legem p suisse dicit quaenam haec lex fuerit, declarauit ipse. cap.a6. Qui ligat aquas in nubibus suis,ut non erumpant pariter deorsum. Via vero quam etiam posuisse dicit procellis sonantibus ut Hebraei declarant m p rvin haetit colot fulguri,vel coruscationi tonitruorum. Vel ut vulgatus in Lacha. Io.versi. Nubibus , Eadem enim est horum omia tum via, quae firmamentum in Genesi appellatur, de quo scribitur, Dixit Deus, Fiat firmamentum in medio aqua rum, & diuidat aquas ab aquis. Physicis autem firmamentum est inedia aeris regio, in qua nubes,imbres,venti cogutur,& sulgura.& tonitrua existunt. Ex his autem paucis rebus, quaS commem rauit, omnium rerum creationem, quae narratur in Genesis prismo capite, intelligi vult.Cum igitur Deus res effecit in cunctis fi mul,& in singulis per se suam vidit sapientiam,eo modo quem diximus. Et narrauit, idest, cum alijs rebus comunicauit. Ante enim erant rerum omnium,quasi imagines in mente Dei opt,maxi, cuijs tamen nihil suae sapientiae communicauit,quousque tandcm ibias creauit. Et praeparauit,idest, illam rebus omnibus prinposuit, ut illa actiones,& officia sua dirigerent, ut tunc suum inscij munus bene p raestare putarentur,cum sapienter illud obijsient. Et inu stigauit, Id est, Illam a rebus omnibus requisiuit. Sic ut grauiter in eas res animaduerteret,quae sapientiam amisissent, ut angelos, quia insipienter Deo repugnarunt, in tenebras aeternaS,& vinci la coiecit,hominem,quia stulte Deo non obediuit,e Paradiso v
lutatis ciecit amicitia sua indignum duxit.
454쪽
lo, elligentia. Putauerat homo stulte deceptus a daemone bonis eius inuidente. sapietiam in edendo fructu vetito esse positam; in hac enim ine tissima optatone Daemon et inlidias omnes instruxit, dicens mulieri,In quocunque die comederitis ex eo, eritis sicut dij scientes bonum,& malum.At malo de incommodo magno suo eruditus co QV in gnouit non in ea re,quam putat aristis in timore Dei, qui faceret, ut a malo, & scelere illo iaciarao recederet, de legem eius violare collocaue minauceret sapientiam S intelligentiam versari. Quod quidem Geraesi. supplicio magno angelorum, & hominum fatis aperte iam inde a mundi principio homillibu i demonstratum est. Quocirca dicit Ecelestasticus,lnitium sq:cu ae timor Domini, S cum fidelibus in vulva concruatim uti cum clectis feminis graditur , cum iu- ει n. stis,& fidelibus agnoscitur. Et paucis interiectis addit. Plenitudo sapientiae est timere Deum. itaque Alpha & Omega ut Ioannis utar ratione dicendi totius sapientiae est timor Dei.
ADdidit quoque Iob assumens parabolamsuam, O dixit.
a Quis mihi tribuat, ythminxta menses pristino ecundiniati Λquibus Deus custodiebat inqs Quando splendebat lucerna eius super caput meum, O ad lumen eius ambulabam tu tenebris e . d , r 'iιμι f i in diebus aialoscentia mea, quando secreto Deus erat in im
inaudo erat Omnipotens meckm: in circuitu meo pueri meie i5 uuando lauabam pedes meos buum, o petra fundebat mihi rivor
Quando procedebam adportam ciuitatis, in platea parabant cara dram me bi. B8 Videbiant me iuueno, abscondebantur:s Detes assurgentes subaηt.s Principes cessabant tuquι, digitum superponebant orisuo I O Uocems - colabebant duces, i ' lingua eorum gutturi suo ad'ar
δεο quod liberassem pauperem vociferantem,qpupillum eui non σὸν
456쪽
David, gelis suis Deus mandauit de te,n custodiant te in om- P m. frunibus vijs tuis,in manibus portabunt te,ne tarte offendas ad lapidem pedem tuum .Prosperam igitur suam fortunam non casu aut consilio suo, sed benignitate & auxilio Dei sibi accidisse ait. Id Prospera sorquod quicumque pius vir debet habere pro certo. Multis autem D v dicendi modis,sequentibus quatuor versibus Dei auxilium signi- ' 'μμ' ficat, quod non lauem coniecturam affert eloquentia valuisse, &Hebraeam linguam non inotam, ut aliqui opinantur , sed copi tam fuisse. ba Guando splendebat lucerna e supeν eaput meum. Idessiquando mihi auxilio cratin multis gloriae insignibus,& ornamentis augebar. Qua dicendi ratione usus est Esaias, Erit tibi Mai. 6o. Dominus in lacum sin piternam,S: complebuntur dies luctus tui. Et ad lumen eius ambulabam in tenebris Tenebrie,ut saepe hoc libro diximus calamitates δε miserias in scriptura signiscant. Innuit em pieite Deo go,Si quid aduersi eveniret, facile Dei patrocinio leuabam. Nihil eilamitates enim viros bonos vehementer conturbat, cum Deum sibi adesse leu xi . sentiant Quod senties dicebat David, minus illuminatio mea, δ''di salus mea: quem timebo ρ Dominus protector vitae meae, a quo trepidabop sicut fui in diebua adolscentiae meae . quando secreto Deus erat in t
Id est domesticas res meas tuebaturae secundabat. . 1 Quando erat omnipotens mecum. Id est,mihi fauebat.Narrat deinde, quanta commoda emolumentaque Dei auxilio , quod tot modis exposuit, fuerit consecutus. Et in circuitu pueri meι.Piter,& filium, & famulum in scriptura significat,& utrumque hoc loco quadrati. id est, Multos filios,& tam Ios habebam,qui mihi praesto aderant, & dicto audientes erant. . . o Quando lauabam pedes meus butyro. i- .lia, .
Id est multo abundabam butyro. Similis locutio eius, quae e si in Gesses εμCenesi, Lavabit in vino stolam suam, de in sanguine uuae pallium suum . Quo in primis significari puto magnam gregum & armen torum copiam habuille, scut in primo capite narratur. σ petra fundabas mihi riuos Olei ρ I d est, magna mihi olei copia suppetebat.
Graeci vero sententia huius loci spectantes,quae in eo cernitur, Vt multas declaret ei fuisse diuitias speciesque pro genere poni, hac speciem, quae est in Hebraeo praetermittentes aliam scripserunt, ita conuertentes τα μμ μ lac montes mei fluebant lacte. Ad multam alludentes pecorum,di armentorum copiam, ques in montibus eius pascebatur. .
457쪽
dram mi&3Id est,Tantam apud meos ciues auctoritatem habebam, ut multi meum consilirim quaererent,&expectarem, id enim significari puto verbis illi Parabant cathedram mihi, id enim eorum esse videtur, qui doceri cupiebant. Hanc autem in vulgus auctoritate
let multa prudentia cum opibuS coniuncta parere. 48 Videbant me iuuenes,σabscondebantur. Hoc erat magnum eius reuerentiae, quam ei exhibebant signum, iuuenes enim homines graues,quos reuerentur timent, neque incorum conspectu esse audent;quod a lusibus, quos ipsi amant,va, .c. de alieni sint.cr senes as sergenses astabant. Hoc erat etiam reueremtiae,& honoris quem ei deferebant indicium.Nostra quoque aet assurgimus,ut alicui honorem tribuamus. Ia. s Principes eessabant loquio digitum superponebant oris . x o Vocem suam colabebam duces , o lingua eorum gutturi suo ad robat.
Iob sententiam expectantes:quo satis aperte declarabant, quantum apud se ponderis haberet, & quam probata sibi Iob esset prudentia..ii Auris audiendeatificabat me- , . Audiens scilicet me de quacunque re verba facientem. Et oeulus videns testimonium reddebat mihi. AEqui scilicci, & prudentis homi- nis, quod testimonium, vel voce, vel corporis aliquo ligno dari poterat. Corporis signum intellexerunt Graeci ita conuertentes Qὶ δι' ἰδών sua ἐφε κλινεν.Oculus videns me declinabat,de via scilicet honorem habens.
Eo quod liberassem pauperem vociferantem, O pupillum eri non esiera
Narrat,quibus ossicijs in tantam gloriam ascendisset.Misericoris dia primum,quae Deo in principibus gratissima est,qua comm tus pauperibus, pupillis, ijs denique, qui humanis praesidi jserant destituti, oppressis auxilium afferebat. Vel si inagistratum gerebat,erat id iustitiae munus,id quod Deus per Esaiam sumino iure requirit dicens,Discite benefacere:quaerite iudicium, subuenite oppresso, iudicate pupillo defendite viduam.
it Benedictio perituri puper me ventuari - . Id est, periturus mihi felicitatem precabatur. Periret enim , nisi ego ei adiumentum importarem. cor vidua eonsolatussum. In He braeo est a N arnen canere faciebam,quod potest intelligi ei laetitiam, di conlatationem afferens.Sicut intellexit, hoc mO o couertenS
458쪽
tens vulgatus . Vel eam canere seci meas laudes, bona mihi precantem. Hoc modo Graeci intellexerunt,nam transferunt Hi v om αδε γη Os viduaebenedixit mihi.Cohaeretque cum prima versus parte,Benedictio perituri,&c. mi Iinitia indutussim: vesiui me,sicut vesimento, ct diademate,im dicio meo. E iv xandri i: Id est, iustitiam maxime amplexus sum,ut ab ea digitum nusqua. Quo dicendi modo usus est Esaias,Erit iustitia cingulum lumbo- I r.
I s. oeulvi fui caeco,o pes claudo. Id est erga miseros & a m i ctos benignus & beneficus eram unius cuiusque, necessitati inseruiens. Vt sit species pro genere, ut si
Hoc illud est,quod Paulus praestare monet, dicens, Necessitati-bm sanctorum communicantes. O eausam. quam nesciebam, diligen- Mimi qti simὶ investigabam. Eius id est,qui nulli iniuriam facere , sed i stum iudicium reddere cupit, Ex quo intelligitur Iob magistratum inisse. I I conterebam molas Iniquῖσde dentibus illisu aufei ebam praedam. Alludit ad modum bestiae fatiguinariae , ex rapto Viventis, quae Maxime deindentibus lacerat praedam, ut hominem significet in alios iniurio- era principes sum,qui fortunas diripit at lenas,vel famam laedit,vel quoquo mo p up -bdo alium vexat: quibus infestum se fuisse dicit, ut pauperibus & infirmis opem ferret. a ratione loquendi David etiam usus Ual. s. est , Quoniam tu percussisti omnes aduersantes mihi sine causa, . . dentes Peccatorum contrivisti. Quod maxime decet potentes homines, eos praesertim,qui in magistratu sunt. Quod per Davi- Ps 81. dem,Deus fieri praecipit, Eripite pauperem, & egenum de manu peccatoris liberate. Dicebamque, in nidulo meo moriar. Id est, in patria & domo mea fortunis,& liberis meis fruens . PO-
terat sibi id polliceri: id enim praenati Deus promittit ijs, qui sua
legem seruauerint, Comedetis panem vestrum in saturitate, & Lenit 26. absque pavore habitabitis in terra vestra. Dabo pacem in finia . . bus vcstris.Dormietis,& non erit, qui exterreat, auferam malas bestias,gladius non transibit terminos vestros. Sequitur autem, Leuit. I 8.er sicut palma multiplicabo dies . Id etiam Deus bonis viris pro- Deus bono- mittit,Custodite leges meas atque iudicia,quae iaciens homo vis LMm mxvx uet in eis .Et huic Iobi spei Deus cumulatissime respondit. Nam . 'peidete
in sine libri diu Iob vixille multis copus, & facultatibus abundas vult.
459쪽
narratur. Deus enim,ut virtutem bonorum virorum tentet, non ut perdat,eos nonnunquam magnis incommodis afficit. In momento indignationis abscondi iaciem meam parumper a te, &misericordia sempiterna misertus sum tui, Deus per Esaiam
Is Radix mra aperta est secur aquo , e ros morabitur in me sane
qDocet cur a Deo tranquillam vitam speraret, idque exponit ex translatione arboris,secundum aquas plantatae, quae ab illis irrogata diutius amoenitatem, & ubertatem conseruat. Quibus a boribus confert Dauid eos,qui Dei sibi gratiam conciliarunt dicens, Et erit tanquam lignum,quod plantatum est secus decursus aquarum,quod fructum suum dabit in tempore suo. Quod mes.sionem dicit, in Hebraeo est ' rip calfir messem, & ramum significans. Messem hoc loco non solum vulgatus interpres, sed etiam Graeci,& Chaldaeus conuertunt.Sed quidam ramum interpretantur,& apte sic metaphoram positam persequitur.Nam ramos a boris secus aquas Plotatae multum roris habere necesse est ex vaporibus aquarum coacti. Cum ergo radices aquis, rami rore assidue recreentur,nou potest non semper amoena,& tata esse, ut merito viri boni eius similes ese dicantur. ao Gloria meas per mouabitur, er arem meus in manu mea lassam bisur. Id est, gloria semper, auctoritate, & potentia valebo. Quod ea dem de causa sibi polliceri poterat. Nam viris bonis id pollic tur Deus,Cornu eius exaltabitur in gloria. Repetit deinde quam tam apud ciues suos auetoritatem obtinuisset,quantique sua se mon is,& consilii prudentia fieret,dicens. a i Qui me audiebant, expectabantsententium in intenti tacebant ad consilium meum. et a Uerbis meis addere niuit audebant, O super illos Iliadat eloquium
Raecvltima verba quidam exponunt, Quae cicerem alter alteri renunciabat. Sed longe melius est eo exponamus gratissimo, Matienti stimo animo verba mea accipiebant ita enim vertit Chaldaeus, δε eis natan tispar pulcher erat sermo meus. Et Graecilμ ὲγυπυόποανα-- .-κ - laeti erant cum loquebar il- Iis.Cohaeretque maxime cum eo,quod sequitur, quo videtur e PQuere,quiam grata suisset eis eius Oratio.
460쪽
C A P. XXIX. D. Isa 3 Expem bant me sicut pluviam, O os suam aperiebant quasi ad imbre
Id est, mea auctoritas, & de quacunque re sententia tam grata erat eis,ut illam eo studio expectarent,quo ager pluviam autumno,vel vere expectare videtur. Vt enim ager tunc pluviam expectat,ut fruges producat,ita ipsi ut sententiam ferrent,quid sibi iactu esset opus. a Si quando ridebam ad eos, veredebant. Id est,tanta mea erat grauitas apud eos;ut si quando indulgeter, de cum risii loquerer cum illi adhuc se risui, & indulgentiae meae non crederent, sed timerent, & reuerentiam seruarent. O lux vultus mei non cadebat in terram: Clarius in Hebraeo, Lucem vultus mei non abijciebant, id est, se ridentem, aut hilari & laeto vultu munquam contemnebat: quemadmodum Michol contempsit Dauidem saltantem ante arcam .Estque maximae quidem prudentiae inrisu,& ioco ita grauitatem tenere, ut nihilominus ei reuerentia exhibeatur.
1s Si voluissem ire ad eo sede primus,cumquesedum quasi rex esseeunctante exercitu.
Itaque non solum in optimatibus numerabatur,sed omnes etiam ei primas deserebant. Ex quo intelligitur quantam possint ij, quibus amplae copiae suppetunt,auctoritatem, grauitatem S gratiam in vulgus sibi acquirere, si vitam cum virtute coniungant. Eram tamen maerentiam consolator. Id est, grauitas & auctoritas mea non erat dissicilis atque morosa, sed cum humanitate & c
mitate coniuncta: magna enim moerentes consolationem e me
accipiebant. Cuiusmodi Christi grauitas in Euangelio fuisse describitur,dum cum publicanis,& peccatoribus manducasse na ratur : & pueros ad eum accedere non veritos fuisse. Saed i n H braeo eadem comparationis nota ponitur, quae in superiori ve
sus parte, cum dicit, Quasi rex . Itaque id ita ad verbum in Hebraeo est,Sedebam, quasi rex in exercitu, & quasi qui lugentes Consolatur. Et cum hac similitudinis nota Graeci, & Chaldaeus conuertunt. Quare ita quidam intelligendum existimant. Cum apud i lios sederem,ita ab ore meo pendebant, sicut lugentes pendere ab eo solent,qui verbis eos consolatur.