Didaci a Stunica Salmanticensis ... In Iob commentaria. Quibus triplex eius editio vulgata Latina, Hebraea, & Graeca septuaginta interpretum, necnon & Chaldaea explicantur. ..

71쪽

a C A P. I I. Q sed propriὰ intelligi, ut illum stultitiae arguat. Quod Deo tanta

cura inseruierit in ossicioque permanserit, cum nihil ex eo virulitatis strat, sed ingens potius detrimentum secerit. Et propi rea dicit. Adhuc tu permanes in simplicitate tua e id est, adhuc uultus es ρ Qui Deum cinere & sterquilinio placare, & tibi reconcialiare velis benedic Deo,& morere id est venerare,& obseruaeum qui calamitosissima morte ossicia tua persoluet, quo nihil absurdius. Haec enim verba similia eorum esse duco, quae uxor Tobiae, ipsi etiam dixit Tobiae, cum in magnas ctiam incidisset aerumnas. Mani seste vana facta est spes tua,& eleemosynae tuae modo apparuerunt. Haec Cnim extrema est iniquorum hominum dementia, ut inutilem pietatem esse putent, de quibus narrat . Malachias, Dixistis vanus est,qui seruit Deo, & quod cmolumentum, quia praecepta eius custodiuimus. Quod pluribus in . I .cap. Zachariae persecuti sumus. In quibusdam Graecis codicibus hic adduntur multa verba uxoris, quae Biblia Regia praetermittit. Exponuntur tame a Graecis auctoribus, apteque foemineum e primunt ululatum. Hονου δε πο-ου προβεβηMns Jπεν - τώ γ-η -- . M ι τίνος καρώρκως ἰδευ αύαμανω Hονον επι μκειν αγροσδιχμος τlta ἐλm- της - Γαι Asυ . ἰδιδ

χθων μου D et γωδνων ω με κυ- συιἔχου-.ἀμαὶ ἄπον N ρη et ς κίειον, τελα τα. O g. ἐριβλέψα ,ειπιν - τῆ. id est, longo autem tempore progresso uxor eius dixit ei,Quous que perseueras λ dicens, Ecce adhuc paulisper permaneam spe- Talas salutem meam. Ecce enim extincta est memoria tua, uteri mei labores atque dolores, quos cum angore tuli. Tu autem in vermium sterquilinio consides sub dio pernoctans: & ego err bunda, & ancilla locum ex loco pcragrans, domumque ex domo spectans, dum t occidat ut a I boribus aequiescam, ς dolori busque, qui me nune opprimunt. Loquere verbum 'aliquod aduersius Deum & morere. Ille autem illam inspi Mens. Haec in alijs Graecis Biblijs circunseruntur in Bibilia tamen Regia Graeca, &Complutonsi, non sunt, nec in Hebraeo, nec in vulgato nostro, nec illa, vel leuiter tangit Chaldaeus P a Paphrastes. Veruntam an

72쪽

animaduertendum est, has inanes querelas,leuesque desperati nes saepe eximia pietate viros, dum aerumnis conflictarentur, expertos fuisse. Dum libido laborum impatiens inutilem plerunque tolerantiam fallacemque in Deo spem, rationi ac menti exprobrat. Ita Dauid illam increpatis , ad spemque excitans ait, i. Quare tristis cs anima mea: & quare conturbas me λ Spera in DAo, quoniam adhuc confitebor illi salutare vultus mei,& Deus meus. Quamobrem eam non minus molesta eis esse duco,quam Iobo uxor eius fuit: quam certe oportet reprimere ea ratione, ' equa sanctus vir suam uxorem represiit.

1 o Qui ait ad illam, masi νυ defluitis mulieribus locuta es. σι bona suscepimus de manu Deι, mala quare non suscipiamus e Eodem argumento uxoris leuissima dicta refutauit , quo se ante .consolatus fuerat, ut superiori capite a nobis expositum fuit. Ex quo intelligitur vim eius esse maximam, & ad dolorem lenien- . idum, & libidinem, aliosque virtutis temerarios hostes propulsandum, Quam argumentationem cum multis capite superiori explanauerimus, nihil est quod hic plura dicamus. Illud tantum commemorabo hominis esse insipientis, muliebris,& ignaui animi de Deo in aduersa fortuna indignari, fata maledicere & exc- bcrari. Sicut illa de qua quidam poeta narrat.

hiama ortuna e Y ciet empto crudele.

Perinde quasi maledictis fastidio, atque despicientia aut Deum

Coercere, aut rerum cursus possent reuocare . Contra vero illud

este sapientis viri, sortis, & excelsi animi, nihil Deum, nihil ca los,& fata criminari, aut contumeliose ledere, sed tempori codere, sicut Euripides in Helena, & Sophocles in Thyeste dixere. Moων άυ- μη βιαθθη κ. ργ ν omnium praestantissimum est in Deos acerbum non esse, sed thia complecti. sequitur.In omnous bis non peccauit Iob labiis suis. Se cundae crudelissimae pugnae, ac totius denique belli, quod diabo- . t 4 .lus gessit cum Iob, haec summa est, Quo satis aperte probatum fuit, & Deo amicum sit iste, & non mercenariam, sed liberalem eius pietatem tuisse, Et diaboli vires S improbi conatus ic fuerunt infracti, ut amplius sancto viro apud Deum, nec detrahere, neque hiscere auderet, Quare hoc bellum, & Deo gloriam, &Job nomen praeclarissimum, & diabolo sempiteri iam ignomi

73쪽

C A P. II. D.

et i Igitur axesentes tris amici Iob omne malum quod accidisset eὶ, ure runt singuli de locosuo, hii 'ba Themoues, er Baldad , ires, S So

. : i. δn Pelligenaum in hos trcs amicos Iob Reges suisse. Nam ita vertunt Ieptuaginta, Eliphaz I humanorum Rex, Balciaci Sauche rum tyrannus, Sophar M uiaeorum Rex. lix quo non dubito quin Iob merit etiam Rex. cratque praestantissimum officium, quod

inter se de nunclauerant,ut amicum aeruuinis magniS Oppressum consolarentur, di summopcrcviro calamitoso neccilarium. Siscui diccbat SocrateS, τοῖς μννισοῦσιν ΩΤρους, πιῶς δε αLac υσι piλους δετεπαμαι riari infirmis medicos, miseris autem amicos oportet ades

Amiciti v se. Verosque, si id officij munus pro dignitate excusati fuissent, ,hist se amicos tinue probauissent. Nulla enim re magis vera cogia Eccless. scitur amicitia, quam si temporibus amici adsint, & ita monet Ecclesiasticus , Si pol fides amicum, in tentatione posside cum:& ne tacitu credas et teipsiim. Est enim amicus secundum tempus, & non permanebit in die tribulationis. Est amicus socius mensae, & non permanebit in die necessitatis. Nec bonis omni- Ibidem. bus Iob spoliatus fuisse videretur. Nam amico, ut Ecclesiasticus ait, sideli nulla est comparatio,& non est digna ponderatio auri,& argenti contra bonitatem illius. Sed in hac re Iob etiam valde calamitosus fuit. Quod amici, qui statuerunt cum visere, ut con solarentur eu,nescio quo malo de sententia deducti, non leuarii sed potius eius refricarunt dolorem. Forte id diabolus machinatus est, in eoque posuit spem reliquam victoriae suae,ut nihil intentatum relinqueret, sed S uxorem & amicos aduersus eum im- pelleret. Ia cumque elevassent procul oculos suo r, non cognoverunt eum: O emesamantes orauerunt,scissisique vesibuo sparserunt puluere super capvrsuum in Ouum. Scindere vellam,doloris esse significationem probauimus.Quod etiam hoc loco confirmari potest. Eadem etiam habet significationem , puluerem super caput spargere. Qua de causa Ieremias dicit, Consiperserunt cinere capita sua accincti sunt cilicijs: abie- cerunt in terram capita sua virgines in Ierusalem. Quare trcs amici his rebus declararunt se vehementer in Iob aduersa fortuna dolere. Eratque prudenti Dimum ad cum conitandum principium. Non enim dolorem alterius rectu consolator subleuat, nisi simul etiam doleat. Sicili ferrum cum alio serro ut aio Gre-FUm. II. gorius non benu cohaeret, nisi utrumque igne mollescat.lta Chris

rare. 2.

74쪽

stus Iacrymatus est bi Mariam vidit pro Datre suo Lazaro plo tantem: Paulus monet flere cum flentibus- Ioam II. xi Et sederunt cum eo in terra septem diebus, T septem noctibus, n moloquebatis ea volum: ridebant enim dolorem esse me beniemem. Sederem terra cum illo , doloris ctiam erat declaratio , t exH ieremiae . co citato cognoicitur fixistimant nonnulli hos dies perpetuos suisse, nulloque facto in uallo. Alij secus arbitra tur, intelligerulumque e dicunt, sicut illud Lucae de Anna e. a. phetissa, quod non discedebat de templo, ieiunijs & obsecrati nibus vacatis nocte ac die, hoc est, frequentissime nocte ac die erat in templo. Ita amici Iob sere semper crant cum illo. Item illud, Nemo loquebatur ei verbum , non ad totos septem dies res rendum existimant , sed ad primum tantum eorum aduentum. 'Posteaque septem dies in ea, quae sequitur, disputation onsumpsiisse.Alij post hos dies disputationem inchoatam fuisse ducunt,

tur ei verbum, id est nemo longum inducebat sermonem. Sed - nihil certi in his rebus statui possit,non multum interest, utrum hoc, vel illo modo dicatur. Quod dicit. Videbant enim dolorem esse vehementem. id est nihil loquebantur ei stupefacti tanto eius d lore, vel quia ipse dolore exanimatus nihil attendebat.

i ID On baee aperuit Iob osseum, O maledixit die suo . Λ, i ει locutus est. 3 Pereat dies in qua natus sum, o nox in qua dictum ecti, Conceptur

in homo. Dies ille vertetur in tenebras: non requirat eum Deus desuper, O . non illustre M lumlue. obscurent eum tenebrae, umbra mortua occupet eum caligo , O minuoluatur amarundine. 6 Noctem it m tenebrosus turbo morat: non emputetur in dis s

Sit nox issa sol taria, nee laude digna. B8 Maledicant ei, qui maledicunt diei, qui parati suos suscitare Leui

s Obtenebrentur Aelia caligina tiar: expectest lucem, O non videat,

75쪽

Me ortum surgentis aurorae; . ut i Io adia non conclusit ostia ventris, qui portauit me, me abstulit αδε

II non in vulva mortuus sum, egressuaex utero non natira perissIL Quare exceptus genibuse cur lactatus buberibus e . eis Nunc enim D iens silerem , Crsomno meo requiescerem. -I Cumregibus oe consulibus terrae, qui aedificant sibi siolitudines: t. v. - is Aut cum principibur, quin cnt aurum, replent domus suas

argento.

21 5 ut icut abortisum absconditum nonsubsisterem, mel pes concepti

ir ubi impii cessauerunt a tumultu, est ibi requieuemur fessi robore . 18 Et quondam vincti pariter sine mes sita, non aurierunt vocem ex Π ctoris . .. o I i l li as Paruus o magnus ibi siunt, seruus liber a Domino suo. to Quare infero data est lux, O diita bis qui iti amaritudine auime sente Dieti Q, expectant mortem, o non venit: quasi est odientcs thesaurum. 4a 2:Gaudentque vinementer cum iuuenerint si pulchrum. a 3 Viro cuius abscondita est pia, .s' circumdedit eum Deus tenebris. a Antequam comedam suspiro: O tanquam inundantes aquae, sic rugia

s Q ia timor quem timebam, euenit mihi: O quod verebar accidit.: 6 Nonne dissimulauae nonne siluae nonne qui Η σ veni: super me indignatio. Mati S.

Post haec aperuit Iob os suum.

Cum haec periphrasis inscriptura ponitur grauissimus inducitur serino, ut apud Matthaeum, Aperiens Iesus os suum docebat eos,&c. Et in actis Aperiens Philippus os suum Euangelizavit illi Iesum,& es io loco, Aperiens Petrus os suum. Me vehementer notandus est strino, qui ponitur statim hic. Maledixit diei luo. Haec l umma est tot ius sententiae, quae hoc capite tractatar. Qui dam Hebraei opinantur Iob tot aerumnarum atque dolorum impatiente graui,& iniquo animo haec maledicta congessisse.Quos merito authores Christiani refellunt. Cum a Deo vi in sine hi ius libri narratur fuerit laudatus dicente. Non estis locuti coxam me rectum siciu struus meus Iob Sedidissicilis valde ad e plican

76쪽

i licandum eisdem Christi is viris videtur yt Iob, ctili a liberent . Cregoriui ct alii ad allegoriam consti sientes his se disi cultatibus cxpediunt. Sed ubitos planc , pie, atque historice, id

explicemus, oportet primum intelligere miserrimam magis quam dici potest ei se hominum vitam . Quod vel ex eo co nosci Hominum irotest, ut rena ad die dum copiosam iret auca coiiseram. uod cum corpore, & spiritu nostra vii contineatur. Silambe ad corporis vitam tuendam res multo nec aris praeterquam quod

illis omnibus carentes in lucem editi sumit Anagna diu cultate,& assiduo labore comparantur, cui Dcus primo parenti dixit, In laboribus comedes ex terra cunctis diebus vitae tuae. Quis Genes I, enim non vidit quanta solicitudine oriis sit, atque adco ad opes non partas, sed haereditate acceptas conseruandas p Sicut dicit Eccles s. Salomon, Vbi multae sunt opes, multi & qui comedunt eas. Et

quid prodest posscssori, nisi quόd cisi sit diuitias oculis suisὸ S

turitas diuitis non sinit euhi dormire. . Idque t mimis miseriam vehementer auget, qu spes se nicio m6do' poteli res , quae sibi

sunt opus, acquirere, sed opera eget aliorum multorum hominum,qui nulla sunt ei amicitia, nulla caritate coniuncti, sed odorunt potius, quoniam cius bolia,chementer inhiant. Qua propter inuideor, detrahunt, urbis itini,calumniantur ac plane sun is inimi ei. Quid autem calam totius qu in semper os dra inimicorum indigere t Quod tantum faciebat Salomoni stomachum, vi eum vitae hemetiteriaedes didentem, Verti me ad alia,& vidi calumniis, quae sub sole geruntur & lachrymas innocentium, &neminem consolatorem: nec pqsse resistere eorum violentiae,cunciorum auxilio destituto . Et laudaui magis mortuos quam VH Gela.

Dcntes. Spiritu autem licethomo cxccllat,cum sit rationis com-

ros, sed cum ratio procurare debeat corrori necessarias, in sel, cissimum ea rem tam eximiam corporis commodis interuire. Praeterea est hominis ratio multis implicata poturbationibus, quae potius cum ea de imperio certant, quam ci subditae sunt. Quibus ut plerunque sit in pareat, sine dubitatione ulla miserribina est: Dii autem regnum ipsa posideat, ferarum regina est. Quapropter oportet eas carcere, de vinculiς coercere,& semper Praeterea esse solici tam , ne ruptis vinclis eam. aggrediantur ac interficiant. Quare valde miserum est, tota vita chira seris saeuis sinis contendure. Adeoque grauis haec nustria Paulo visa est, ut

77쪽

o Aφρονες, η λιέ est ἔρι αλινα H πιεες. Ηναρα πάν- τόδε λίον, ἀε ,εPri . Mή mo , η Θανειν ἀυτ υ νοῦ ο ἰρον. , i QSNd quis suri ut genus vivendi ξ si in foro, lites & res dissiciles: domi, curae: ruri,labores multi: in mari sormido si quid habeas in via, metuendum, Si egeas molestiam. Si uxorem ducis, in curis versaberis. Si non ducas, Qtus vitam ages. Si liberos habeas, labores suscipies. si liberis carςas, incunditate carebis. Adolescentia stulta est, senectus infirma. Potius igitur esset aut nunquam nasci aut simul ac quispiam natus sit, continuo mori. Quae quidem huius conclusionis sin entia animaducrtenda est. Quasacilior huius capitis expositi' set: nam. in ca totum versatur. Quam ut probet Cicero, testem citat Euripidem in Cresphonte, cuius versis ita ipse transsert.

Nam nos decebat coetus celebrantes, domum ,

L Nere, ubi esset aliquὐ in lucem editus

Humanae et itae maria reputantes mala:

At qui labores morte sivissent graues

Omnes amicos, laude, tititia exequi.

78쪽

κεριτ ν ἄνου τη M. μη φυνου βροτω. Ego sane iuxta scia notiam vulgo celebratam optimum esse dico non nasci hominem. De humanae etiam vitae miseriis satis et quenter disseruit Plato in Axioco. Cuius ad verbum locum ex versione Rodolphi Agricolae subijciam. Quae enim pars , inquit, aetatis calamitatibus vacat3Nonne statim a principio plorat, ut primum natus est infans:vitamque a lacrymis auspicatur 3 Quartandem non premit eum molestia λ Semper enim vel penuria, velisigore, vel calore, vel Vceberibus urgetur. Antea quoque quam loqui possit, luanta patiturΘssens scilicet, hancque quoque solam habens anxietatis suae querelam. Vbi septimum dehinc expleuerit annum multosque labores exhauserit: iam custodes, gymnastae, magistri ludi, iam adolescenti critici, geometra, rei militaris praeceptores: ingens plane dominorum multitudo. Post ista ubi in Ephebos inscriptus est, peior iam metus. Lycaeiam, Academia,gymnasiarcha,virgae,nuilaque prorsus malorum mensura. Omnis adeo adolescentis sub moderatoribus est labor, qui ex Areopagi delecti consilio praesiuit iuuentuti.Deinde cum iu rit istis exolutus,tam curae palam cinergunt,reputatioque, quod vivendi potissimum instituat iter:praeque sequentibus incommodis priora illa puerilia videntur, & infantium reuera terri tamenta: expeditiones enim & vulnera, perpetuiq; certaminum labores. Hinc iam fallens subrepit senectus: in quam consuit,

quicquid ess infirmum fragileq; naturae. Quod nisi Ocyus quis vitam velut aes alienum reddiderit, altans supra caput natura tanquam foenerator reposcit usuram. Ab alio quidem vistim, auditu ab alio: perope utrumq;. At si quis diutius cunctetur, debili- eat eum, excruciat, membrisq; destituit. Alij itaque multa sen e te repuerascunt: animoq; bis pueri fiunt senes . Di j ergo propter hoc ipsum ut quibus notissimae sint res humanae quos plurimi faciut, eos citius auferunt e vita. Agamedes & Trophonius itaque, cum Pythii Apollinis aedificassent templum,orantes dari sibi, quod optimum ellet: quum obdormiuissent, nunquam deinde stirrexerunt. Sic etiam Iunonis Argivae facerdoteS, precante matre eorum, ut gratiam eis aliquam Iuno pietatis illorii re serret. Cum enim cunctarentur iumenta, succedentes ipsi vehiculo matrem ad templum usq; pertraxerant.Post preces ergo nocte decesserunt. Longum foret autem poetarum dicta recensererqui diuinioribus poematis ea quae ad vitam pertinent nostra, vin

K. D lut ex

Miseria vitet.

79쪽

lut ex oraculo decantant,quemadmodum deplorent illa. Unius .e solu memoratu dignissimi sat habeo meminisse: qui inquit,

Auamsuperi miserum Hamen mortalibus aeui Neuere, ut visi defienda per omni aurent. Iterumq; Et cunctis bominum generi fors pessina vitae

Srat, quaecunquesupra terra pirantque meantque. De Amphiarao vero quid dicit pIuppiter buvc totis animis, hunc magnus aposio Diligit, in iussi metas non attigit aeui. .

De illo quoque qui ita iubet:Nascens s eat, qui tanta vitae intrat mala.Quid tibi videturλSed cet me, commemorando alios,rem contra quam institui longius ducam. Quod autem vitae quisquainstitutum quamve artem deliget, Vt non queratur de ea, atque praesentibus offendaturλOpifices,mercenariasq; recenseamus artes: ex nocte in nocte usq; laborantes: dcvix tolerates vitae neces sarios sumptus complorantes seipsos, omnemque vigiliam suam moerore lachrymis'; complentes. At nautam dicamuS, per lata penetrantem pericula,quique,quemadmodum Bias ait,Neq; ii ter mortuos est,neq; inter vivos. Terrestris enim homo velut ambigui generis, ipse in mare sese proiecit:totusque arbitrij factus est fortunae.Verum dulcis est agri cultura. Est sane nonne tota tamen est,quod aiunt,vicus,semper parata doloris habens causam, nunc quidem siccitatem,nunc pluuias,nunc uredine,nunc rubiginem,nunc vel aestum intempestiuum, vel frigus conquerens λ illa quoque honorata in primis reipub.cura, multa enim praetereo, per quantas rapitur anxietatesΘQuae gaudia quide habet furui culi in modum trepide semper, atque stimulis repleta, repulsas vero acerbas,& millies morte peiores.Quis enim beatus esse possit vulgi vivens arbitrioὸ tametsi faueatur ei plaudaturq; populi scilicet ludicrum, iactus,exibilatus,damnatus,mortuus,& tu inrustrandus visus.Vbi namq; Arioche tu qui in repub. versaris, ubi Milciades bi Temistocles,ubi Ephialtes abi jt,ubi ite qui nuper in repub.duces fueratὸ Haec plato. Praeter has vero miserias,quae per se valerent ad miserrimam appellandam humanam vit alia superest: si tractemus id ex fidei, & religionis nostrae principijs. Quae sic magna est,ut caeterae omnescum illaTomparatae minimae esse videantur. Quod post hanc vita mortalem sequitur alia loge

mortalior: qua homines in aeternis tenebris vinculi'; reteti in credibb

80쪽

eredibiles perpetuasq; poenas pendent: quae ne minimum quidεvssi leuabuntur. Quas licci Christus suo corpore praestiterit,& salutem maximam Vitamq;beatam parauerit eiS,qui illum fuerint secuti sere tamen omnibus ita diificile videtur Christum sequi,

ut a cunctis sere deseratur. Sic ut ego mihi persuadeam utinam fallar ex omnibus hominibus atque adeo Christ ianiis viae millesimum quenque salutem a Christo partam post mortem adipisci. Cuius sententiae mihi praeter alios Chrysostomus auctor est, qui homilia quadragesima ad populum Antiochenum aflirmat vix centum ex illa magna ciuium Christianorum frequentia, qui in illa tunc amplissima ciuitate habitabant, salutem consecuturos. Ait enim ipse,Quot esse putatis in ciuitate nostra, qui salvi fiatΘInfestum quidem est, quod dicturus sum, dicam tamen, Non pos sum in tot millibus centum inuenire, quin & de his dubito. Sed clarius, id Paulus dicit, & longe magis amplificat in epistola. r.

ad Corinthios dicens, Nolo vos ignorare fratres, quoniam patres nostri omnes sub nube fuerunt,& omnes mare tras ierunt,&omnes in Moyse Baptizati sunt in nube,& in mari, &c. Sed no in pluribus eoru beneplacitu est Deo. Nam prostrati sunt in dese to. Haec autem in figura tacta sunt nostri: ut non simus concupiscentes maloru,sicut isti concupierunt. Id rursus paucis repetit interiectis. Haec autem in figura contingebant illis: scripta sunt autem ad correptionem nostram,in quos fines seculoru deuenerunt. Ex quibus verbis facile intelligitur, eam multitudine, quae egressa fuit ex .Empto, mareq; Moyse duce transijt, ct conserra, quae ad ecclesiam conuenit,singulorumq; nomina Christo in b, ptismate dedit. paucos aute illos,qui terra sibi a Deo promistam intrarunt, illis,qui regnii caelo ,& vita beatam ad ipiscuntur. At certum est,ut narratur in Numeris, & in Iosue,ex sexcentum millibus praeter pueros,mulieres,& senes,qui cum Moyse ex Agypto egressi sunt duos tantum in terra sitisse promissam ingressos,losue,& Caleb.Multo igitur maiore proportione, si bene ratio subducatur, vincit ex sententia Pauli eorum Christianorum numerus, qui pereunt,numerum eoru,qui seruantur, qu im Clin lost mus opinabatur. Vt prudenter ipse loco citato dixerit, De his dubito. Iam vero cum nullum negotium, nulla res tam dissicilis, tam ardua,qua salus nostra ab hominibus geri aut expediri pose sit: dicente Petro, Iustus vix saluabitur. Tam negligenter, vela

Christianis viris tractatur, ut diligetiores habeantur,qui semel in hebdomada de sua salute cogitant,seq; ad illam adipitcedam comparant.At ego certe si semel tantum in hebdomada vestibus