장음표시 사용
211쪽
ro a missertatio IV. blicὰ praebita est, materiaeque caedendae iusfactum , ut ait Uuius, so) qua magnificentia aedificia creuerint Liuius b) ipse declarat, forma Vrbis, inquiens, occupatae magis, quam diuisae semitis: festinatio curam exemit vicos dirigendi , nam intra annum nova Vrbs stetit; & Tacitus se ait: nulla distinctione erectae domus, huc, ct illuc flexi , o enormes vici. Domorum pulchritudinem indicat Suetonius, Q cum inquit: deformitas aedificiorum, angustiae, flexuraeque oec. Marmora, aliaque ornamenta adhuc inuisa : area insuper domorum modica, etiam Magistratuum. Catonis enim viri consularis angusti penates: Pompei ante tertium triumphum parua aedes ; quam postea auctam ingressus Antonius, per iocum quaesiuit, ubinam Pompeius carnarit. Ditissimus ille M. Crassus anguste habitavit; sicut etiam AElii, o Caesar, & Augustus, cuius aedes nee laxitate, nec cultu conspieus, ut ait Suetonius, intellige id ante impcrium . Non negauerim QECecilium Metellum hac aetate primum omnium aedem Cumarmore molitum : unde a Paterculo , s vel magnificentia , vel luxuria Princeps dicitur :scd haec rara auis. Non multo etiam post
Scipio Nasica, & Cn: Octauius splendidei
aedificarunt: sed hoc adeo insolens hac aer te visum, ut excanduerit Paterculus, g) di-
212쪽
re nomibus I93cens: publicam magnificentiam sequutapriuata lu-i xuria est: & Lepidus AElius augiur,quod sex mil libus aedes conduxisset, adesse iussus est 2 Censoriai bus, ut ait idem . Templa huius aetatis etiam a parua, Iouis enim Feretrii fuit xx. palmosi: longum; Iouis Capitolini cclxvi. quod sustiti nebatur pilis e latere coctili dealbatis. a a Substructio Capitolij e saxo quadrato, cloa- ι Cae, & stratae silice viae maiestatem quamdam a spirabant. b) Sed haec nihil ad domorum, splendorem faciebant, de quibus impraesema tiarum est sermo.
ii Post sedata Marium inter, & Syllam ciuiti lia bella, incςpit tertia aetas, quae iure dici, possit adolescentia aedificiorum. Hinc enim i DGmorum magnificentia enitere coepit. L. Crassius Orator aedem condidit in Palatino, Columnis hymettii marmoris insignem:vnde, a Cn: Domitio Censore grauiter reprehemii sis, & a Bruto Venus Palatina dictus fuit: i ex Plinio, o qui sic sententiose concludit:
e tam recens est opulentia. Domus M. Lepidis Cru stis Nu midici marmoris ditata: praeter Q. in Catuli, C. Aquilis, M. Scauri, P. Clodii, aliasque magnificas aedes.Quibus adde Pom- ij pei Theatrum, Porticus, & Basilicam; The , trum Marcelli, & Balbi; Amphitheatrum j. Statilis 3 Forum Caesaris 3 Basilicam Pauli Unilii, omnia ad stuporem ; adeout dixerit
213쪽
i Dissertatio IV. Plinius: sa) Lepidi domum , qua putibrior Roma nulla fuerat, intra annos xxxj. nec centem
reum qnidem locum obtinuisse . Statuarum, doquibus Cassiodorus ait pend parem populum
Vrbi dedisse, quam natura procreauit, innumera-hilem numerum describam tona. a. Dis eri de
Statuis. Qui luxus post deuictam Asiam Romam translatum, sub Augusti Principatu
summum culmen attigit. Hic enim , ut ait Suetonitus, Urbem pro mai state Imperi, excoluit, publica opera plurima extruxit, O cateros hortitus est, ut Vrbem adornarent. Hinc Agryppa
omnia aedificia publica , dc vias priuatis impendiis refecit. Idem Augustus pulchrum, extruxit Forum; & quae Caesar aestinauerat
Perfecit,omnia e marmore, ut iure morχns dixerit: Vrbem lateritiam inuenisse, at marmoream relinquere: unde a Liuio Urbis Conditor
appellatur. Eadem ampliandae Urbis cura successoribus insedit. Tiberius enim Augu- sale Palatium in ampliorem formam stru-Σit. In tanto autem Urbis splendore dilud adhuc ad eam dehonestandam durabat, viarum scilicet flexura, & angustia a excepta enim Rccta Via in Campo M artio, Sc Uia Lata, omnes aliae angustae erant. His adde domus non ad lineam rectas, sed fortuito positas . Accedebant collium abrupta,& vallium ima, quae turpem domorum inaequalitatem
214쪽
De Domibus ros 1 pariebant. VndE miror a magno Lipsio id laudi Urbis verti.Nec quicquam fecit Aug., stus, cum iussit domus vltra pedes lxx. notia,
, Sed ecce iam quarta aetas sub Nerone,qui, a ut ait Suetonius, ossensus deformitate veterum adoreiorum , ct angustijs, flexuriflue vicorum, in- a cendit Vrbem. Quo scito Timagenes felicii tali Urbis inimicus aiebat, teste Seneca : so a Roma sibi incendia ob hoc unum dolori esse , qu)da sciret meliora resurrectura, quam arsissent. A . que ita euenit:nam cum ex xiv. Regionibus,
in quas Romam distribuerat Augustus, tresi solo tenus deiectie , & septem plusquam se- . miustae fuissent, stati m e suis flammis pulchrior Urbs resurrexit. Vt enim ait Tacitus; Q Domus non, ut post Gallica incendia, nulla distinctione, vel passim erecta , sed dimensis vicorumi ordinibus, ct latis viarum spatisis, cohibita aedimesorum altitudine, affabre factis areis, additi Aheporticibus cte. Hinc Roma frequentata do- , mibus, ordinata viis, ornamentis decorata . , Non multo post eadem conflagrauit: sed mox a Vcspauano instaurata, Amphitheatro insuper, Templo Pacis, alijsque aucta . Ar sit iterum sub Tito, a quo iterum reparata ,
ct ornata . se) Idem praestitit Domitianus studio solum illustrandae Urbis insignis: Capitolium enim tertio refecit, Templa erexit,
215쪽
laxauitque vias, qua institorum tabernis, qua artificum officinis occupatas. Q Non minor fuit Traiani solertia, qui, praeter illustre Forum, Urbem etiam egregijs alijs operibus decorauit. η Labente post Traianum Im-Perio , minui pariter coepit sensim sine sensa
Vrbis decor . Sub Commodo incensa iterum, ab eoque restaurata, Commodiana dicta est, cui statua aurea cum tauro, & vacca, quasi Vrbis conditori, crecta . c) Seuerus ades publicas, quae vitio temporum labebam tur, instaurauit, ni squam prop/, ut ait Spartianus, suo nomine adscripto, seruatis tamen ubique
Maius aedificiorum Romae excidium fuit, cum, detonante ubique Gothici furoris procella, Romanum ip1um Imperium corruit. Atque haec est quinta aetas , & quasi senium aedificandi. Sub Honorio fateor Alaricum Vrbem ingressum, paucis aedificiis incensis, satim discessisse. Neque Gensericus, praedae solum inhians, in tecta desaeuiit. Odoacer Urbi, in qua erat regnaturus, pepercit. Theodoricus Romam paucis devastatam instaurauit, nouis etiam additis . Extat eius ad Sabinianum Vrbis Senatorem epistola, qua constituit ut XXV. Μ. tegularum annua illatione in aedificiorum reparatione praestarentur , quarum nonnullae nostro aeuo repertae
216쪽
sunt. Vsque huc ergo mitis Gothorum s ror. Sed Totilas Vrbem magna ex parte post longam obsidionem demolitur'. Reparantillam Bellisarius, & Narses 3 at paulo post iterum a Totila capta, suis tumulata ruinis relinquitur ue super qua, ceu Hyerosolima ab tera , audiendae sunt Magni Gregorii O Iamentationes, praeter ea, quae dixi Dissert.a. Vltima aetas a Iustiniano ad haec usque tempora perducitur . Post sedatas Goth rum procellas coepit aliquantulum sub Pomtificum Romanorum Principatu Roma re surgere . Verum, a Longobardis iterum v xata , non valuit aedificiorum ornatui operam nauare ue nec pacatis etiam per Carolum Magnum bellorum furoribus. Tam alta
enim inuecta fuerat a Gothis, & Longoba dis barbaries, ut Architectonica Ars penε Corruerit: quam barbariem ad xiv. pene a partu Virginis saeculum productam, Ctiam mim in Italia lugemus . Sed tandem studiosorum industria , qui ab antiquis, quae supersunt,melioris Architectutae monumentis , rectos extruendi modos imitati sunt, ad tam splendidum nitorem hςc Ars assurrexit,Vt nihil nobis reliquum sit, quod Priscis inuideamus. Si enim Augusti, & Neronis tempora excipias, alijs aetatibus nostra quamlongis
217쪽
Ios Dissertatio IV. sime praestat, ut utrasque comparanti perspicuum erit.
De Domorum Partibus . EXaminatis Domorum causis , carundem partes maiori, qua poterimus cura , lustrandae sunt. Eas vero in duas classes
distribuo, ut aliae sint generales , dc, sicut in Schola loquuntur , essentiales, sine quibus domus non essent; aliae particulares, & , ut ita dicam, integrales. Primae 1 Baptista Alberto quinque afferuntur, fundamentum , Parietes, aperturae, sub quibus comprehenduntur ostia, 'nestrae, camini, & schala in Compartitiones aedium, & tecta. Pro quibus
rite uruendis multae tradi solent regulae ab Architectis , qui omnino consulantur, praeter ea, quae supra tradidimus, & trademus deinceps.
Partes igitur secundi generis inuestigabimus. Qua in re me non pudet fateri saborasse diu, & haesime: licet enim pleraeque domorum partes a nonnullis viris doctis explicatae sint, omnium tamen collectim systema, ct ideam apud neminem video , nec ipsunti quidem Vitruvium,aut eius Interpretes mutilos
218쪽
tilos in hac re nimis, & ieiunos: & quod deterius, nullum extat integrum priscarum aedium vestigium . Conabor tamen has tenebras nonnihil dilucidare, si detur mihi venia ex meo cerebro aliqua promendi, idue non inanis aurae cupiditate, sed ut viam ne nerem studiosis meliora commoliendi, quos libentius hic audirem , qu1na ut audiri cupiam. Meae igitur partes erunt Partes domus non tumultuarie, & Calepini more, sed Ordinate describere, ut inde cito domorum idea confingi animo possit. Primo vero omnium occurrit Vestibulum , quod inter aedium partes, & quidem principaliorcs rccensetur , licet extra aedes fuerit. Erat enim locus ante domorum ianuam , seu clarius area inter domum , de Viam, per quam, ut ait Gellius, sa) a via aditus ad aedes est. Elymon sumpsit, vel quod ianuam, quae post Ipsum erat, vestiret, vel quod Uestae foret consecratum . Male autem Ouidius, sb) quod in eo ignis Vestae di-
Catus accenderetur , qui enim extra aedes
ignis accendi potuit Z Inuentum fuit Vestibulum, ut detinerentur in eo Clientes, qui ad praestanda Patronis ossicia venissent, antequam a Seruis admissionalibus intus. admitterentur, de quibus tona. a. Dissert. de Seruis, dc tom. 3. Differt. de Salutationibus . Hinc sit
219쪽
fit Vestibulum proprium fuisse Nobilium ,
quibus solis officia praviabantur , praesertim Magistratuum et unde Vitruvius iubet Vestibula iuxta domos magnificas extrui . Confunditur ab aliquibus cum Atrio, quos tamen Gellius ibidem carpit, & nos infra. CrC-dit Vossius, sa) nec abs re, cum olim modicae forent domus , idem fuisse cum Atrio Vestibulum, aucto vero luxu distingui coepta . Nardinus b) Vestibuli exemplum indi-gitat in Palatiis Columnensium , & Μarganorum: at minus proprie ; quae enim sibi putantur Vestibula, Impluuii potius rationem , & specimen praeseserunt: habent enim clavisuram anteriorem cum ostio, quibus Vest,hulum caruisse necesse est, cum ex Gellio, ante ianuam esset. Potius ergo mihi adumbratur in area Farnesiani, aut Burghesiani Palatii , ut paulo infra dicam. Decipitur etiam ibidem Nardinus , cum designaturus Vestibuli terminos ait; 1 porgendo ambe P estremita
le Case come corni, teneuano in dietro la parte di me o, dalla ques retirate a se lasciaua it Vestibolo ira ti strada,e la porta . Fallitur,inquam: perpetua enim haec cornuum exporrectio in
solo Nardini capite ortum habuit, a nemine indicata . Poterat igitur claudi Vestibulum
area, aut porticibus, dc columnis , ut de illo Neronis dicemus, unde ScamoZZius magna Vesti-
220쪽
te Domibus . 2OIVestibula cum Porticibus confundio aut terminalibus quibusdam lapidibus; aut lateralibus ipsis vijs , cum ampliores aedes Insularum more a viis ambirentur. Atque hoc indicat ex Aquilio Gallo Gellius, Vestibulum
fieri, inquiens, cum dextra, sinixtraque inter ianuam, tectaque, qua sunt viae, spatium relinquunt.
Illud benε infert sardinus apertum missi Vestibulum, & non habuisse immediatum ad viam prospectrum. Sequitur post Vestibulum Ianua, de qua
pecu Iiarem instituam Dissertationem , ubi varias eius partes, limen, superliminare, valuas, sicut etiam claues, seras, pessulum, aliaque scitu iucunda explicabo . Post ianuam principalem aedium reperiebatur protinus Atrium , quod ostio coniungendum iubet Vitrii uius. Illo Graeci carebant, unde ab ostio ad peristylium, quod nos dicimus,u Cortile, angustus erat aditus,quem Thirore tron appellabant . Pars crat inter aedes, ostiumque ipsum , eique coniuncta , itaui primo ianuam introeunti occurreret,
quem Itali dicunt, PAndito . Nomen sumpsit vel ab Atriensibus Etruriae populis, sa) a qui' bus primum eius petitum exemplum; vel quod fumo esset atrum 3 vel ob ignem inis honorem Vestae inibi perpetuo ardentem svel ob Culinae viciniam . Diuersum fuit a Vesti-