장음표시 사용
121쪽
Dir cogitans de uxore absente, di actu coniugii , ct uot vi tarie delectatur de illo, non incidit in moron delectationis crimen: quia de adtu sibi licito tunc delectatur absolute: quamuis peccet uenialiter : quia nec necessitas, nec pietas suadet tibi talem mentis occupationem . iniartum est
quod a principio diximus inter obiectum, & obiectuna Nam si opus cistatum delectans est ueniale, delectatio
erit uenialis si mortale, mortalis. Et hinc fit ut uoluntaria delectatio de muliere pulchra uisa uel uidenda, non , nisi ii eniale peccatum sit: quia uidere mulierem pulchram , non plus quam ueniale peccatum est, quando peccatum est. Voluntaria autem delectatio de muliere pulchra tibi. dinose amplexata seu pistulata, uel amplexanda , seu oscurlanda, peccatum mortale est: quia huiusnodi amplexus cioscula, peccata mortalia coni at ess e.
Adverte demum diligenter pie lector, ut haec quae diximus , Erinaliter intelligas, non decet enim loqui docendo nisi rinaliter . Excusanuis siquidem multa stando insea terminos, de quibus est sermo, quae tamen aliunde possunt damnari. Verbi si alia: dicimus quod memoria delectabilis in uulua excusatur, uerum est, si nihil aliud adiungatur : sed si adiunxeris, quod tunc in uidua insurgunt in
concupistibili appetitus, aut in carne commotiones. , OpOPtet ad regia ita de annexis malis aut periculis recurrere. Et simile est de aliis iudi ium.
Circa morosas delectationes notato adhuc tria: sciliceo occasionein , libertatem, dc intentionem . Potest siquidem occiis o delectationis esse uoluntaria & licita: in qu uim quis gratia componendi, praedicandi, disputandi, consulendi,tiel ex audientia consessionum cogitat aliqua unde delectatio suroit. Vel ubi untaria di non licita: ut quum quis ex uanis & sensitatibuς uerbis dictis aut auditis, uel ex ua'no uisu aut tactu incidit in huiusnodi delectationes. Vel inuoluntaria: ut quum sese offerunt praeter intentione hur
jusnodi phantaliae delectabiles. Hinc enim fit, ut quum homo aduertit se huiusinodi delectabilibus inuolui, di neglixens est magis imputetur negligentia illi qui ex occasione. Intaria 2 1lli ita , quam illi qui ex in uoluntaria, & mi' .
122쪽
sinio ini putetur illi qui ex occasione necessaria aut pia in darἡctationes liuiuta odi incidit. Inter subiectionem quoque corporis uel partis sensitalia ad rationem,differentia est: quod corporis partes puta Hiarius S pedes obediunt seruiliter, hoc est abso libertate. Μοueo enim manum quando uolo, Ic uersus partem quam uOIb nulla existente in manu libera existentia. Appetitus autesensitatis obedit quidem rationi,sed politice, hoc est cum li-
bertate resistendi. Habet enim proprium motum ac impe tum,quo concupiscit aduersus spiritum.Et hinc sit,ut no ita imputetur motus delectationis homini, sicut imputatur morias manus : dc non sit sigilum sussiciens ad probandum consensiim tacitum sela perseuerantia delectationis post adue tentiam sicut perseuerantia motus manus sessicit ad conuincendu consensuati aduertentus,nam pars sensualis potest perseuerare, ex proprio impetu i quod non habet locum in m nu. unde sinailitudo quae data est superius inter continuationem motus manus, & continuationem motus delectabilis Postqua holaio plene aduertit, intelligitur quatenus iste motus pendet ex ratione,itas postquani homo plane aduertit, ct adhuc perseuerat in cogitatione delectabili & opere malo,
ut sic,conuincitur consentire in delectationem, pro quanto delectationis imotus pendet ex ratione, & non absolute. Imtentio denique hominis contuenda est quo tendit. Na postquam plene aduertit, si negligit, ut delectetur de illo malo
opere, conaniittit formaliter peccatum delectationis moro
fae. Si aute negligit quidem,sed non ut delectetur de illo malo opere cogitato,sed ex quada taepiditate,seu aliquo modi,nd incurrit sorinaliter delectatione morosa : ac P hoc MOPeccat mortaliHer,nili exorbitatio fuerit lata, ut quasi ideo neglexerit,ut delectetur. Nam sicut detrahens non intetione detrahendi,non peccat mortaliter,nisi laesio famae fuexit tanta, ut quali intenderit ille detrahere, tum non curauic tanta helionem laniar inferre: ita qui negligenter ac per hoc materialiter delectatur de niato opere cogitato, non ut delectetur de illo, non peccat mortaliter, nisi inuolutio fuerit tanta, ut redςat in naturam suae fornaae: ut quasi ideo nς-glexerit ut delectetur, dum non estimauit tam notabiliter se taIl
123쪽
Desectatio morosa. in delectabili inuolui. Et hinc habes unde post plenari
aduertentiam multas negligentias excuses a peccato na orta-li,quia paruae sunt, in his piaecipue qui habitualiter i animo
terunt se potius ueIle mori , quam peccare mortaliter. :bi enim contingit hos esse negligentes in huiusmodi cogitationibus delectabilibus , non est eorum negligentia ex ci&ctu ad delectationem de illo malo opere quod costitatur . Nec detinetur a tali delectabili ut si sed magis ab aliqua passione concupiscentiae,qure sine tali delectabali d tineret.E ut puto,nunquam aut rarissime sic habituati,in aviedi ana gligentiam mortaleni incidunt. Et haec ita accipiantur ad excusaudum,ut non squeant d negligendum.
Deriso in proximum uersa, quemadmodum diuer modesieri potest,ita diuersmode damnanda est.
Elisio seu irrisio quae uerbis aut cachinnis, subsannatio, naso rugato, illusio quae sectis fit, pro quanto quadam despectiqnem proximi importat, peccatum est: quia rationi rectae aduersatur,ut ad hoc parvipendatur proximus , ut erubescat . Est autem quandoque ueniale peccatum et ut quum iocose quis paruum, aut de paruo deridetur . Parua enim erubescentia quali pro nulla reputatur . Et quandoque mortale: ut quum in iocum deducitur quis quasi non sit tanti, ut debeat aestimari. Interuenit siquidem tunc maximus illius contemptus, ct maior quam in coni melia dc detramonem : quia licet contumeliosus deprimat honorem,& detractor famam,neuter tamen ad tantum pei sonae contemptum peruenit ad quantum uenit irrisbr, profatuo aut nihilo habens 9 haberi uolens eum quem irridet ut erubescat comparere inter homines. Et hoc etiam peccatum araue uaIde,intellige etiam sermaliter, laoc est quando sit ex intentione irridendi, quod est tanto grauius, quanto
de uirtute maiore, aut persena maior derideturi: ut quum
deridetur iusti simplicitat, aut persena in exemplum Ecclesiae posita,&c. uod si in Deum d sanctos fiat,& non est simplex irrisip,sed blasphemia,ut patet ex supradictis.
De 'eratio est obiectit fidei O per consequent dana
124쪽
Drapertatio, quia quis desperat, seu non si at consentututur: beatitudinem, peccatum mortale est: quia est Q missio adis necesta ij ad salutem aeternam imi ostibile est
. 19 proximi qualiteramque denigrans
3 Etractio qua quis Giliana absentis dens rat, peccatum
sumpta,hoc est ex intentione 'dendi Emam:siue siat dicendo uel una siue falsum, siue asrendo,liuereserendo,siue addendo,siue minuendo silue in T retando, siue tacem o ct quouis alio modo.Si uerti non Dinialiter qui' detrahat hoc est non ex intentione laedendiloquacitate,aut,&c.)non est peccatis materialiter detrahit nisi adeo mortaliter me laedatur sima proximi, ut actus redeat in naturam silae Qrmae, dum non curauit callere a tanta proximi laesione. Similiter pec iratum ueniale est, si detractio sit se ali, Ied in minimo: quia minimum quasi pro nihilo accipitur Iratione. Simile butem est iudicium de auditione detractoris,scilicet quod si ex complacentia infamiae proxiini audit animo audit,uel peciatum non est: ut si necessitate,aut pietate audit, uel in peccalem Oeniale:ut si ex leuitate audiimisi ipsius: auditoEmam toximinotabiliter inderet: quod tunc possec con inmer ouando audito eius causa erit auditionis aliorii, unde das PF limi In hoc autem & similibu, ea
auditionem aliorum) siue pedem, & noli praecipitare sententiam, etiam si proximi Ema notabiliter fiterit isse: quoniam si ipsius audientis animui eurus fuit,nD apparethulusimodi negligentia morta'
-αPrimus est, si audiem potest di debet ex ossicio uel corrigere
125쪽
Detra 'io. xigere detractorem uel obviare detractioni. Sectinduc est , qaudiens potest& debet obviare,sed ex timore humano omittit.Tertius est, si articulus necessitatis alicuius magni mali ex huiusmodi detractione subsequendi obligat ad obuian dum, quicquid sit illud magnum malum siue intamiae, siue damni in rebus temporalibus,siue uulnerum,dcc.TunCenim audiens tenetur obviare si potest,ex communi ratione qua quis tenetur pascere fame morientem, S eos qui actualiter opprimuntur subleuare: praecipue quum solo uem' resistatur detractionis gladio . Et in his casibus rectae rationis iudicio relinquitur determinandum quando , ubi, cui , &quomodo resistendum est:quoniam de praecepti dirmatici exequutione agitur. Et praelati prudentia opus est in prina ocasu. In secundo uero timor humanus oportet quod sit mortalis,si mortale peccatum erit lacere, In tertio quoque & necessitas pensenda est qualis sit, & reiistendi iacultas, SHusi & si constat detractionem es e selsam si uera sit, duarguitur,in peius emergat, tum uel non false, uel uera com-
robabitur. Detrahere sibi ipsi hoc est insemare seipsum peccatum est mortale ex sto genere. grauius, quam detrahere proxInao,quanto magis tenetur diligere semam suam propter Deum & commune bonum,quam proximi Nec excus tur a peccato moreali propter metum , aut tormenta :qu'niam sicut nullum metus nullumque rormentum ex seta uulneratione aut occasione siti,ita nec inlamatione sui.Qua , uis enim pati detrimentum simae propriar,sit in proprio a bitrio constitutum, si in aliorum malum non redundat, sicut pati uulnera & mortem t inserre tamen sibi ipsi damnum Dinae criminosum est, sicut uulnerare aut occidere se . Et in iudicio propter tormenta hoc fit, duplicatur iniquitas: quia adiungitur. mendacium in iudicio perniciosumo
Disputans de fide tanquam in ea dubia
126쪽
DIsputare deside,dubitando de ueritate fidei, peccatum est mortale: quia dubius in fide infidelis est . Ad coniu-tandos uero errores niti rationabilis causa subiit, uel gratia exercitii,coram sinaplicibus peccatum eii imprudentiae:qui periculosum est, ne in uacillationem inducantua, ex laoc ip b quod audiunt aliquid appareat contra ea quae sunt fidei. Et laicis nihilominus peccatum est disputare de fide publice
Dei occulte, cuit.quicunque,de haeret.lib vi Et quia contra ficiens excommunicati mandatur,peccatum mortale esset,silaicus sciens sibi sit, tali tataque censura illicitam redditam dijutatio ni huiusnodi,nihilominus Paetumeret de fide disputare.
T,Iscordia, qua quis uoluntati alterius de bono diuinoa aut humano cui debet consentire,scienter S ex intentione contr-riatur,peccatum est mortale ex suo generet ouia cistra charitatis conc0rdiam diro te est. Notanter atii dicitur ,
cui debet consentire: quia discordiae completum peccatum tolli concordiam,non quamcunque,sed debitam, quae stilucet ex debito est, aut esse debet inter proximum & se, nutaliuni Si enim nolit cocordare cum proxinao ad bonu siil ei i erogationis puta ad ingrediendiani simul relietione no pertinet addisWrdiae uitiu:quia non tenetur consentire ad tale bonu.Inu''itur tame discordiae peccatu ueniale propter inmrersectione actu, tuel ex parte uoletis:ut in primo motu diccordiae: uel ex parte materiae: ut si tollat concordiam in minimis. Minima autem in proposito sunt,quaecunqtie no sunt necessaria ad utem:ut si discordet aliquis a uoluntate dicendi ueritatena pure osticiosam , laoc est cuius mendacia esset peccatum ueniale,et sic de aliis. Inuenitur rursus discordia per accidens, hoc est non ex in tetione:hoc e qu si quis discordat quide ab altero,sed non ut discordet,sed ut nis minus rccte aut ut rectius Delir,seu operetur,ateruenit squide tuc solumodo discordia materialiterua formaliter uterq itedit ad b*nu. Et tuc aut no e peccatu. . si uter
127쪽
si uterque prudenter se habet. Aut contingit peccatum , vel ex parte uolentis quantum ad modum. ii nimis inhaeret propriae sententiae, uel ex parte materiae la erraretur in ijs quorsunt de neces litate salutis. Et in utroque casu tantum cialpo uel excusationis iudica,quantum culpae uel excusationis habet induratio in primo aut error in secundo. ii enim pertinatia illa est uenialis, non niti peccatum incurritur ueniale. Et similiter ii error ille excusabilis est propter ignorantiam e
cuiatam puta quia non tenebatur illud scire excusata exiediscordia huiusmodi.' Considerandum dem uni est in ijs quae sunt per accidens, damnum seu nocumentum consequens sicut de detractione materialiter dictum est antequam iudicium ferant da
Dispensatio non debet esse lauis ct absque
causa rationabili DIspensare in lege siue uoto,& limitibus abse rationabili
causa,peccatu in est: quia actus est uoluntarius, dissi,nus rationi reme . Est autem ueniale, huiusmodi peccatuni in parilis. cIn hiis autem quae notabilia sunt, conliderandum eli, utiliquid interuenit contra diuina praecepta,seu bonos mores Dei non : & sic iudicandum est, de mortali,uel non mortali. Verbi gratia: si absque rationabili causa dispensetur quis, ut habeat multas Ecclesias , & patet aut creditur,uel probabilia ter dubitatur inde prouenire,quod Ecclesiae priuantur debitis curis animarum , peccatum mortale proculdubio incurrittir : quia contra diuinum ius est, ut priuetur Ecclelia debita cura animarum. Et similiter ii absque rationabili caul, 'spensaretur: ut multa Eccletiastica beneficia cum excessivis Prouentibus unus haberet,peccatum mortale est, quia tra naturale ius est: ut communia bona qualia sunt beneficia Eccletiastica ) ita inique distribuamur, ut unus ebrius sit S infiniti esuriant. - Idem autem est iudicium de dispensatione in uoto seu iuramento: quia ex diuino iure obligant. Nec est tutus in con
scientia quo ad Deum,qui dispes itur in istis une rationabili
128쪽
causa etiam a Papa ni otu proprio, & certa scientia,' de plenitudine potestatis: quia Papa non habet potestatem inseructionem: sed et dilacationem corporis Christi.
Diuinatio inquantur et diabolico innititur
auxilio, peccatum mortale in. Tuinatio, pro quanto significat indebitam usurpationem cognitionis futurorum eventuum , uel praeteritorum, aut pressentima occultorum, peccatum est: quia contra rectam rationem est. Et est ex hio genere mortue inquatum daemoniaco innititur auxilio.Contingit tamen freque ter esse uehiale propterimpersectione actus. Vel quia actus daemoniacus non est secundum se, nec ex intentione tacita uel expressa exercentis illum: ut contingit in multis uanis . puta libro fortunae hominibus,, cc. Vel quia non putatur actus daemoniacus: ut contingit in multis, in quibus sbia uanitatis deformitas apparet: puta in apertione librorum, & similibus, quae ex fortuna,seu cassi creduntur. Pro generali siquidem regula habendum est, quod ubi nulla interuenit daemonis imiocatio , nec explicita, nec tacita, ct non est mala intentio,non incuri itur mortale peccatum. Excluditur a tem tacita daemonis inuocatio, quando nulla re aut uerbo quis utitur , ut instituta ab aliqua secreta causa: quod tunc Meret, quando quis uteretur aliqua re aut uerbo,quasi habe te uirtutem ad effectu alique,ad quem constat: nec naturatu nec diuinam habere uirtute. Tunc enim tacite consentit in daemonia cum auxilium: quia ad uirtutem illius tacite re- turrit, dum sic utitur re aut uerbo illo. Vbi quoque tacita interuenit daemonis inuocatio,si cognita aut credita,aut dubia est,peccatum est mortale:ut patet. Si uerὀ ignota est, &cum hocii crederetur esse,non fieret, non est: mortale pecca tum: quia proprie loquendo non inuocat iste daemone lacare,nisi materialiter & inuoluntarie quod no facit hominem secium daemoniorum. Et iuxta has regulas iudi a etian
noctorari non potes quis insufficiens, absque peccam.
129쪽
Doctorem seri aut eicere insufficientem, notabiliter o
catum est quia actus uoluntarius caret debita sibi mat xia, dc quia iniuria per hoc fit omnibus, quibus ille propter Doctoratum praeponitur, ct quo ad honorem, Squoad locum. Ex his tamen quia non notabiliter alij inde laeduntur non multum enim uidentur homines aritimare hoc non uideo peccatum mortale. Sed gratia materiae uidet cpeccatum mortale: ii de Μedicinae uel Theologiae doctor tu sit sermo, quia est sectum perniciosum quantum est ex quoniam eo ipso quod aliquis constituit aliquem doctoremi in naedicina,approbat dc proponit illum uniuerso mundo in medicum doctorare enim, est approbare publice scientiam in illa facultate. Et propterea quantum etesii se publicat, i .
statur,dc approbat coram omnibus, quod ad illum ut media cum omnes pro sanitate confugere possunt, ac per hoc memdacium perniciosum Rcto committit, exponendo periculo Nitae corporalis i&c.omnes recurrentes ad illiun ignoranteiri 'Et sim ite est de doctoie in Theologia, qui est uelut medicus 'animarum , approbatur nanque quod omnes ad illum ut ad doctorem Theologiae recurrere pollunt. Et si non solum poPulares, sed presbyteri habetes curam animarum considunt
de scientia illius magistri ct inde deciduntur erronee casus conscientiae,inde docentur talse,&c. Si dicunt pro authorita 'te, gister in Teologia dixit,&c. auia ergo quantum in se iest, in periculum corporum uel animarum agitur, & datve opera rei illicitae constituendo insufficiente doctorem, ideo perniciosum sectum hic inuenitur: sicut esset perniciosum imendacium testificari populo, quod hic est sufficiens ad madendum,& ille ad instritendum animam. De doctoratn uero in alijs materijs non apparet simile pedriculuin. Nam de doctoratu in artibus,nulli uidetur immitimere periculum: De doctoratu uero in Iure, rata, uidetur pe-
riculum quia, nisi aliter sciatur esse doctus, non facile credit uis illi suam causam: medicum autem quum infirmus a it, propter ingentem finitatis spem, miseriam infirmita- . tis statim rogat. Et rursim in causis ciuilibus potest adhibe ve remedium si aduocatus errauit: sed in causis aegritudinis
agitur de vita aut salutate irreparabilici Graue tamen pec υ
130쪽
catinii iiicurritur in Iuris doctoratu huiusmodi. Et quai tris ortale non definiam, no tamen omnino excuso a mortali quia quantum in se est,periculo exponit clientulOS.
Doli exequutio proximo nocissa,
Dolus hoc est riae exequutio, siue per uerba, siue per
facta ad decipiendum ordinata peccatuni est, uerae prudentiae contrarium . Et iuxta subiectam materiam pol esse mortala uel ueniale, sicut deceptio ad quam astutia machia natur. Si enim intenditur deceptio pernitiosa , est peccatuanoreale: si uer6 ossiciosa aut iocosa, est peccatum ueniale.
Duellam non poteri licite uel iunὶ indici.
DVellum hoc est singulare bellum ex condicto indic
re, peccatum mortale est: quia eliSrtur percustio pro-ximi, dc exsositio propriae, & alienae uitae periculo mortis, absque sufiiciente talis belli causa. Suscipere autem, seu acceptare duellum, uel pro manifestatione ueritatis, peccatum mortale e st: quia contra rarionem rectam eligitur percussio proximi, periculum uitae, di diuini sit usurpatio iudicii cum tentatione Dei, dc inducitur in testimonium quod non est testimonium, & diaboluca adinventio impletur. Vel ad ostentacionem uirium peccatum quoque mortale est: quia contra rectam rationem eli gitur perculii proximi cum periculo uitae, ut patet. Et per eandem rationem peccant mortaliter bellantes decem hine ε decem inde: ut suandocunque spectaculi gratia tempore belli sit. Non enim excusantur propter tempus belli, qu sist partialis conflictus cum hostibus: quia non habet locum sinis belli in huiusmodi partiali certamine. Non enim ordinatur conflictus iste ad debellandum, uel minuendum hostis uirtutem, sed ad ostentationem hominum. Vel ad euitationem ignominiar quasi uilis & degeneri, animi r rutetur, nisi acceptet duellum peccatum quoque mortale costeadem ratione: quia contra rectam rationem non uuia