장음표시 사용
131쪽
gariuinieci sapientuni eligitur percussio, periculum &α uel
ad terna inandam litem ciuilein uel criminalem, peccaturi quoque mortale eli: quia non est proportionatum mediunt ad terminandum litem armata pugna percussiua dic. Liciatum tamen est suscipere duellum authoritate principis,qua-do accusator niateriali gladio iudicis iniuste me petit multi Iando uel occidendo: quoniam inuasus gladio possum me gladio tueri. Ex similiter licitum eli reviluere bellum tu, oum in duellum, quando pars habens iustum bellum uidet se aliter succumbere: utitur enim uiribus suis ut melius pintest. Et si haec sic breuiter dicta non penetras, uide diffuse a nobis scripta in commentariis secunda secundae diui Thomae in sine xcv. quaestio. Unde principes concedentes dueti Ium ut communiter accidere uidetur patet peccare mose taliter. Secus autem esset, si ex rationabili causa pomiti rent, sicut permittunt meretrices, quoniam non peccarent.
Ebrietas quando sit peccati mortale.
N Brietas p cognita & uolita propter delectationem in
potu uini immoderato , peccatum mortale uidetur:
quia con tra rectam rationem uiolente imponit quis sibi ipsi necessitatem uinculi tollentis usium rationis. Ebrius Gnim non selum est absque actuali usu rationis, ut otiosius , ct absque soluta ratione, ut dormiens, sed necessitatem ii het permanenti in uinculo rationis propter quam differta dormiente, a quo etiam differt: quia senanus est priuationaturalis , ebrietas uerὼ uiolenta, utpote aegritudinalis pqreumatio existens: Notanter autem dicitur praecognita volita: quia ebrietas nisi intenta sit, non est ebrietas se maliter , sed materialiter tantum . Dicitur quoque propter delectabilein potum uinit quia si quis ex intentione In Briaretur ex dispositione artis medicinae propter sanitatera, Mon esset ebrietas peccatum, etiam ueniale: quia non esset ebrietas formaliter: nec esset ibi immoderatus potus: quia homini sic dispqsito potus inebrians esset moderatus. rursus recta ratio habet, ut homo imponat sibi necessit
tem permanendi ad breue tempus puta idem dic. sub vincita uiolento ratiotus, usus, ut posteapossit x ti*giit in cor
132쪽
i sano diutius uti, quam habet corpus infirmum : simeticeret uti opto, dc aliis itupetatientibus, impedientibus rationis usum.. Ebriςtas inculpabilis excusat a peccatis ex ebrietate comanissis : quia tunc inuoliuataria sunt. Si autem est culpabi liis, alleviat quidem peccata ex ipsa sequentia , quia uni minus uoluntaria, sed diuersimode. nam peccata praeuisa,quia litus est ebrius talia peccata committere, excusantur a tanto sed non a suis speciebus, quia uoluntaria sunt in sua cati. ia,scilicet ebrietate. Non praeuisa autem, excusantur a suis speciebus , sed aggravant ebrietatis peccatuni, utpote illius mali essectus.
Ebrietas non plena quando aliquis potu uini redditur
nimis laetus , aut turbatur in phantasia: dum uidetur ei l donaus gyretur, aut huiusmodi aliquid incurrit: non tamen perdit usum rationis)peccatum proculdubio graue est, nisi causa medicinae fiat: quia immoderatus est potus securidum quant itatem uel qualitatem, S hoc si aduertenter aut negligenter accedit. Peius tamen si ex intentione : est enimi tunc prope mortale: non tamen est mortale: quia nec attingit ad completam ebrietatis rationem: nec notabile damnum rationis eligitur .
Eligendus in Praelatum Ecclesiasticum dum bus debet pollere uirtutibus.
τοῦ Lectio Ecclesiastici pastoris debet in foro conmentiae
sieri de homine habente duas conditiones. Prima est quod sit bonus, hoc est sine peccato mortali. propter hoc enim dominus ter Petrum interrogauit si haberet charitatem . Seoinda est, quod sit melior caeteris cognitis, qui pos set eligi ct haberi. Melior autem, non quantum ad bonueatem uitae sed quantum ad resimen illud nunc di hic respectu talium quium', & reliquis particularibus occurrentiis sensatis. Exiguntur autem intantum ambae conditiones,ue Neutra eam possit scienter omitti sine peccato mortali.Scienter autem dico, hoc est secundum conscientiam eligentis e tenetur enim eligens , si absque peccati mortalis incursu uult eluere, tenere secundum suam conscientiam, quod i
133쪽
, te quem eligit, sit in gratia Dei, dc quod sit ad tale timesuri
in hoc loco, hoc tempore Sc. melior omnibus f quos rabuit osse haberi pro tali cura. Et ratio primi est thuia existensrn peccato mortali est indignus prietatione Ecclesiastica; utpote non diligens Christum super omnia rae per inaeotelis pascere Christi oves ex sua uita, quod praecipia e 'exigitur hi pastore . Ratio secundi est i quia postponere meliorem mitius bono in huiusmodi, non es sine crimine acceptionis
pessenarum, dum persona praeponitur cause.
Et scito hic idem esse iudicium de prouisoret hoc est ' Mili qui per uiam prouisionis absque electione eicit pastore.
Secus autem est de consirmatore:quoniam confirmator tibii
elegit pastorent,sed electione supponit. Et si dignus eleetiis
. est, sufficit ei. Et melior caeteris ille haberi potest ex hocidisi, quod electoribus solus iste prae carteris gratus mancest: est siquidem conditio ista multum iacieti ad cautan Preteia latus enim minu idoneus,gi atus tamen ovibus, melior est illi Praelato magis idoneo, S minus illis accepto: quoniam abi charitas coalescit: hic periculum operandi ex irretii dic.Si uero plures sunt nominati, S liberum est confirmatori e Lgere inter illotin quem consentiat, tenetur inter illos mel ψxem ad hoc praeferre: ut de electore dictum est eadem ratio me. Et haec quo ad secundam conditionem intelli ς , considerato affectu & respectu ad bona temporalia, radum scia. licet, celsitudinem, honorem, diuitias, M. ) qilatenus sunt communia Ecclesiae bona distribuenda in tes: Ecclesiae me, bra. sic enim habet in huiusmodi electionibus locum accε- Ptio perinarum , qua iniuria irrogatur digniori, si post ha hetur. Et la aec dico propterea, q ia si in electionibus spe Haretur ad spiritale tantuml officium , ad quod etligitur, quum eligatur ad onus , cessat ratio iniuriae respectu diagnioris i ct sussceret elieere dignum, sicut in caetera blata rosis ossicijs credimus nissicienter prouidisse', .si. .eligimus dignum. Et ratio quare p0stponeret digniorem , esse, quia non tenetur eligere digniorem , quamuis melius ceret , si digniorem ad hoc eligeret. Vnde Paulus Apostolu3 quales debeant pastores eligi, describens ad Titumst Timoth. nunquam inqminit coi ditionis conaparative,
134쪽
nilice quod sit caeteris magis dignus, sed tantum conditionum positivaru'quae requiruntur ad hoc,quod sit idoneuἱ Episcopus, quia tunc Episcopi non beneficium,sed officium habebant, di quia ad id quod est per se, respiciebat Apollo-
quibus patet non essessio genere peccatum mortale,
postposito dignior eligere uere dignum in Ecclesiasticum Pastorem, quia ex ijuequae sunt per se iudicando, sufficit eligure sussicientem ad onus tale spiritale & ad dispensandum temporalia, quoniam secundum ueritatem etiam ad onerosiunofficiuna respectu temporalium eligitur consequenter.
Electio secularis ossicialis ut praetoris dccd debet de per- ωna ad ossicium illud idonea fieri: ita quod oppositum scienter aut negligenter Aciens, peccat mortaliter, propter nocumentiana reipubl.quod ex inepto rectore incurrere oportet. Ad elisendum autem meliorem ad hoc,quamuis forte teneatur qui potest, non tamen uideo uinculum peccati morialis,
si pia cet sibi sussicere idoneum, quoniam non uideo hic acceptionem persenarum: quia nec uideo habere hic locum iusitiam distributium,quum officium hoc non detur ciui,ut Parti comunitatis. Et similiter non exigitur,quod credatur
absque peccato mortali , quum non fiat pastor ovium Christi, sed custos pacis humanae in republica.. Et electione quae in commun3 tatibus secularibus sui dentis officiis distribuendis suis ciuibus siue sit praetura, siue notabile regulari debent secundum regulas iustitiae distributivae. t si non uult errare, ut nescit huiusmodi regulas, det uotusuum illi, qui magis idoneus est ad hoc inter eos, qui digni sunt di possunt praeponi. Quod ideo dico : quia sitis,qui ii re est dignior, non potest praeponi, quia aliis non placet, eligendus est dignior inter illos dignos, qui possut haberi. vi autem contra iustitiam distributiua uotum dat, peccat mortaliter, nisi proeter impersectionem actus excusetur: sicut is aliis uitiis contingit.
Ese of na duobus casibus es neces '
135쪽
E Leemosynam non tacere, est peccatum mortale in duobus tantummodo casibus . Primus est, sit quis habet de superfluo naturae Spersonae. Et tunc quia praeceptum hoc scilicet, quin superest, eleemosynam date) est affirmatruum& obligat pro loco & tempore Sc. propterea fidei ac prudentiae illius qui superfluum habet, conantissum intelligitur: quando dc quibus actualiter dispenset illud super fluum, simul uel successive, ut melius sibi uidebitur. Secundus est, quum apparet pauper in extrema necessit te constitutus, iuxta illud Ambroiij, Paste Eme morientet si non pauisti, occidisti. Et in primo casu intellige duo. Primo superfluum non consistere in puncto: quonia sicut multis ablatis ab aliquo non censetur quis indigens: ita multis adiunctis non propterea superfluit. Secundo,quod superfluit in tali latitudine cosistens, iudicandum est conssideratis sumptibus honorabiliabus etiam filiorum, similiar, status munificentia, magnificentia, communibus euentibus,haeredibus, ct aliis eiusnam di : Ita ut raro uideatur contingere, ut homo secundum It tum gloriose uiuens, superfluum habeat. In secundo quoque casu intellige extremam necessitatem, non quando eumissurus est spiritum : sed quando ob defectum necessariorum apparet, quod ille mor/tur, nisi ei liiccurratur de necessirijs modo,quando possunt ipsi prodesse subuentiones, amtequam despe retur de uita illius.
Emptio debet essὸ discreta,ct modo debito eaercendat
E Μere rem minoris iusto pretio ex intentione emendi seu soluendi minus iusto pretio, tunc hoc dic. peccatum mortale est: quia contra iustitiam laeditur proximus,minus. habendo quam habere debeat. Circa iustum autem pretium quid sit,oportet non selli: quoniam iustum pretium non si
rum est illud quod comuniter in illa patria currit, sed illius quod nunc hic, siti, hoc uendendi seu emendi modo potest
communiter inueniri:ita quod licet res aliqua Romae a mercatoribus uendatur centum, si eadem res Ronia lirὀ exposita uenditi hi , siue subhastando siue proxenetas,non inuenit emptorem nisi pro septuaginta tum quia ultronee me
136쪽
ces uilescunt: tu quia emptores pauci inueniuntur pro tunce aut quia non indigent re illa: aut qui non habent pecunia Promptam pro re illa: aut quia non cnrant habere illam, ialium tunc ibi huius rei pretium constituitus septuaginta:ita
quod non peccant illi qui ex eo quod uident, qnod res illatiaenalitati expolita potest haberi tali pretio, puta septuaginta , inducuntur ad emendum. Nec redditur iniustum pretium ex causa, puta quia necessitate ductus ne per hoc non uoluntarie uendidit: quia inopia quia cogitur quis ad ue dendunt, non reddit uenditionem inuoluntariam : alioquin etiam si rigido pretio uenderet, inuoluntaria redderetur uenditio : quod constat esse salsum. Eadem liquidem ratione iustum pretium est,quod nunc hic sub hoc modo uendendi uel emendi inuenitur communiter . qua ratione iu-i num quoque est pretiu quum post bella,aut pestes, domus ,
, mgri,horti SC. emuntur uilissime, quia non inueniuntur enii Ptores. Et eadem ratione gemmae quae emptae fuerant mila, se, modo emuntur centum , quia non inueniuntur empto, res. Et similiter transeunte naui aliqua uidem us emi res uitius, quam ibi ualeant, quia non inueniuntur emptores nucpro alio pretio. Et sic de similibus. Et si haec latius discussa, cupis uidere cum suis fundamentis, uide commentaria nos stra in primo articulo, quaestio.lxxvii .secunda secundae. Et a Pro nunc uide differentia pretii,inter rem expectante emptore,& seipsum non expectante emptore,ct clarificabitur intellectus tuus.Uomus enim expectans emptore, uenditur qua, tum ualet absolute: domus autem non expectans,Ueuditur quantum inuenitur. Et tunc uere. uenditur quantum ualetu hunc hic exposita: quamuis non vendatur quantum ualeret ι ςxpectans emptorem.Iustum autem pretium est,non quans tum ualeret si expectaretur:sed quantum ualet nunc , hic, Stiix reliquis singularibus quae tunc occurrunt pensatis: ut patet in pignoribus quae authoritate curiae a pauperibus pristerni des ita ablata, exponuntur sub hasta plus offerenti. Et stilo is quod emens minoris iusto pretio, cim tamen medietatem: licet excusetur a iure ciuili , non tamen excusetur a iure di-jias uino. Permissiue siquidem iure humano dieitur licitum
decipere citra dimidium iusti pretij: sed lex Domini imma-
137쪽
culata est, secundum quam peccatum mortale est Iidere proximum in quacunque re notabili. Emere iura aliena temporalium bonorum licet in se nullum peccatum sit, si tamen litigiosa sint, aut futura credantur, turpe uidetur rq utina non deceat hominem lites quaerere. Et ii minoris it 'o pretio emat, peccat: ct non tenetur ei secundum ciuilia rura debitor plus dare, quam emerit. Et sicut alia iura,
sta iura quoque creditorum quibus scilicet debentur pecuniae mutuatae aut censuales t& breuiter ex quocunque comtractu licito, siue debeantur in praesenti, siue in futuro certo tempore )possunt licite emi, dummodo iusto pretio
mantur. Iulium autem talium iurium pretium est: quod comuniter inuenitur absque dolo, seaude Sc. sicut in cieterisusnalibus tantum ualet res,quantum uendi potest. Contingit autem in huiusmodi iura paruo uendi,& tam eiusto pretio: quia paucos inuentut emptoi es. uilescunt enim res uetua paucis emuntur: & propter penuriam pecuniae: sicut caet rae res uilescunt, quando es ubi rara currit pecum
Emptio multis causis dicitur Ε Μptio est illicita multipliciter . PAmo ex Gaude iusti
pretii: ut si quis cognoscens fretiosim gemmam emam rustic non cognostentis quid habet, emat uno carunqmam uoluntaria commutatio ex notitia prouenit. Similoe est enim ac li aurum pro aurichalco ab ignoranter uendG- te quis emeret. Et tenetur huiusmodi emptor ad restitu tionem damni, ultra peccatum. Secus lutem esset, si tantemente quam uendente ignorantibus, committunt sese in Nae , ualeat quantum ualeat, tunc enim bona fidei utriusque, S uoluntas commutandi cum iniuria discussionis transieri dominaum licite. Si quis quoque emptor coPno-ult pretium gemme: & monet rusticum quod ipse uult cum Bona conscientia habere absque scrupulo etiam svaleretntille aureos, ct clare explicat quod pro donato habeatur quicquid amplius est,mon uidetur iniuste emere : ex quo dominus rei monitus cum protestatione, non curatidiscu-gre rem suam propterea quia non emit, sed inueni eanu Et emptor non tenetur ei explicite assirmare quantum ua-
138쪽
' Et quum habeat alio unde possint inquirerὸ dc scire.
Sec do ex fraude in substantia,qualitate, aut qualitate' liquis ab ignorante emeret quasi aurichalcit aurum , aut dii magno pondere pro paruo: aut quasi uitiosam re, quu es derabs uitio . Tertio, anticipata solutione, ut si quis mi moris emit,quia prius seluit:ut faciunt ii,qui emendo fruges pssignandas priuio tempore, praesoluunt minus . Adverte quod in huiusmodi emptione spectatur ad aestimatum pre- oum tempore assign*tionis frumenti . Et propterea si ierisim iliter creditur sex mentum ualiturum mense Iunii Hecem uel circa, licet nunc ualeat quindecim , licite ego ex
vivacemo pro mense Iunii decem: ut patet ex cap. nauiganti.de usu.Nec obstat quod in Augusto creditur ualiturum duodecim aut quindecim: quoniam emptor non emit pro Augusto : sed pro Iunio.Sed is emeret pro Augusto decem, Et creditur ualitur in quindecim,iniqua est emptio ex antrucipata selutione iustitiam uiolans. Nota Iam eri quod quia pretia rerum non consistunt in puncto sed distinguuntuea n pium , moderatularidi rigorosum, si ex hoc quod homorrius, aut tunc seluit, ad pretium pium deducit emptione, Mullum peccatum est. Et hinc , sit ut absque peccato eadem-xem unus eanat lecem modo soluens,& alius post ea selut xus emat duodecim uia ille pretio miti, isteri orosis emit. -- Quarto, ex pacto de retrquendendo, dc quanaol etiam curacto se locando uenditori sub annuo censu moderato ,
pretium quo emitur,minus est, quam res ualeat, Habet e-
nim tunc speciem mutui patiati sub nomine emptionis risurae palliatae sub nomine census . Vnde si prectum est iu-ctum,coiitractus licitus reputatur,& frequenter sit.
'Αehiulatio lsoc est tristitia de alieno bono, non quia ille alius Bene habet,sed quia ipse non habet)peccatum qua loqicst. Vel ex modo quando'lcilicet immoderatus est dolor ex nimio aniore sui temporalis boni , & communiter est Diniale . Vel ex bono assectato quando scilicet Impr
portionatum sibi bonum cocupiscit rut si plebeius altero secto principe tristatur,sia ipse non est , incipes. Et commaniter,aut stulti sunt tales,aut ambitioli,& tunc iuxta qudi
talem ambitionis iudi abit hanc aemulationem. Et si in
139쪽
Ecclesiasticis dignitatibus, aut beneficiis aemulatio inirem, tur,iudica illam secundum appetitum aemulatis:ita quod si appetitus illius ad beneficium , aut dignitatem est bonus anmlatio est bona,& si appetitus est malus uenialiter, armis latio est uenialis: & si appetitus est malus mortaliter,aenautatio est mortalis.Caeterum in spiritalibus aemulatio tanto est laudabilio quanto appetitus est melioris boni: iuxta illud,
Aepulamini charisinata meliora. . .
Episcoporum peccata peculiaria qi sunt.
DPiscopi peccata peculiaria sunt, conserre ordines indu
Pnis,consecrare non.uirgines, conserre beneficia Eccl
si uica indignis , non residere in Ecclesia ct cathedra sua , absque rationabili causa , non interesse diuinis officiis disbus dominicis saltem , non insitare singulis annis suam dio cesim,&in uilitatione non seiuare iuxa, talia de iniquirendis S prouidendis,quam de praedicando, quam de procuro tionibus, dic. non instituere praedicatores seu potentes in opere & sermone in Ecclesia cathedrali de conventualibus . non celebrare synodum singulis annis, non prouidere da
inridoneis ministris, uicario asiessore,notario, oeconomo nora
propinquo nec fauore coniunctA,sed cIerico de gremio EG
-cleuae idoneo , Sc.negligere execution atorum proptecnegligentiam aliorum ad se deuolutorum quo ad excutio nem: non corrigere uerbo ct faeto,ut opus est,subditos, non conficere clirisma annis singulis,non dispensare reditusiuox
pauperibus S EccIesiae ut debet: negligere ut magistri instituantur ad docenduin opportuna, dc artes liberales subditos euniuersaliter negligete ea,quae ad pascendumChristi oues tibi creditas,oportuna sunt. . Inter haec autem & similia differentia consideranda est duplex .Prima est,quod quaedam sunt secundum se mala, ut consecrare non uirgines,ut uirgines,conserre ordines seu beneficia indignis quia actus cadit super materia repugnanter Cegligere cura'a animarum: quia perniciosae insidelitatis earmanifeste: Ecclesiastictis prouentus dissiparet quia eiusde est uitii:no curare de idoneis ministris,quia ad hoc tenetur omiti iure,2 tenetur dedanis omnibus,, c sintilia. Quaedauero - i sunt
140쪽
iunt mala propi, x aliud,hoc est propter mala,quae inde nata ni tequi: ut non relidere,non uisitare, non celebrare synO-oos,dc huiusinod i: haec enim omnia mala pro lato simi, FI nT ex eis Qui una pastus aut tollitur, aut minuitur , aut ampeditur,&c.Secunda est quod quaedam statuta sunt perpodurationis,ut desidendo , uisitando, priecti cando dcc-RM uero cum praeterito tempore fluxa uidetur: ut de praedicando in uisitatione.Et multa Drte sunt ali liqu' aut per non usum, aut alias abolita uidentur in locis multis,sicut etiam institutio hominu pote tum in opere dc sermone pro predicationis officio,aut negle- Cis,aut non recepta in multis locis uidetur,ubi nulla inueni
praebendi pro huiusmodi uiris instituta:& serte hoc accidit in Eccleua ,ubi te es sent praebendae. Et propterea errates in primis quae scilicet sent ex se mala ) peccant mortal cer nati pIpter imperfectionem actus puta quia parnulus eca or circa fidelitatem aut diligentiam, interuenito excusentur.Errantes autem in secundis quantum peccent, excusa essequitur,& ex bono quo priuantur oves, pensandu eli. 1rsa illa uer6 quae non est in memoria hominu , aliqua Ecclesia cui de oeconomis G1imilibus non uideo peccatum aliquod modo ad finem aut tructum propter queni statuta illa erant, studeat Episco-Pus quantima in se est, dirigere: puta quod reditus Ecclenae uene ac fideliter tractentur,quod promoueantur in can cos meliores seu magis digni, Sc. Hoc enim est ad idem tenaer led alia ula hodie conueniente.
Verecuπdia poteri in bonam Ongalam partems L
N Rubescentia , pro quanto uerecundiam de bono impo
tat,peccatum est: quia actus timoris cadit super materia Nugnante:non enim timidum est bonum. . Et est quandoque ueniale, ut quum quia erubestit uoluntariae orationi uacare propter societatem. iniando autem mortale , ut Dum ex ubescit cositeri peccatu suunt mortale