장음표시 사용
261쪽
diu uiderunt' uident nec reprehendunt, pro abrogato beri pol ut i sic fit. Si uero quod uocatur mercatu tellLgatur iuxta uulgare expressum,a consuetudine approbatur ro ubique quantum memini uidisse, mercatus, qui die festo ooccvitit in alterum transfertur diem. Si autem actus me randi intelligatur,& sub actu mercandi omnis amis uende di,locandi,conducendi, dic. tunc grano salis eget:quonia m. .suetudo populi Christiani in multis oppositii habet . Panis enim,uinum,herbae, fructus, carnes, dc reliqua huiusmodi
d minutum hoc est pro usu illius diei passim em tu enduntu bi inueniuntur.Nec est dubiu licite fieri quoia - libet horti di similiti,nisi Episcopus aliquid horum Drohi-
-hea ut reprehedat, uel per totum diem tellu uel usque ad certam horam puta uesperarum: quod laudabile eli fieri, u- bi obedientia speratur. Et hinc haberinici de tabernariis,h cipitibus, laniis, picticarolis, di similibus iudicare debes : scilicet iuxta consuetudinem non reprehensana a Praptatis. Placiti nominis iudiciales lites intelligunt tr. Quae duobus sui tantum casibus concesta in festo,uel urgente necessitare,uel Dadente pietais. Et hinc excusantur iudices rural s ius diu -centes ruilicis iuxta patriarum aliquaru consuetudines,pi ratis enim causa hec fit, ne pauperes perdant diurnum lab sena necessarium eis ad uictum: & eadem ratione caulis mis x bilium ρersenarum intendere licet . Urget quandoque ad --hoc necessitas: ut quia haberi postea non potest testi aut iu-olex, dcc. Iudicium ad mortendiuel ad poenam,nisi in flagra --ti crimine repertus statim puniedus ob necessitatem sit: quiaritaretur, ne impediatur iustitia, si de tinetur: uel quia latro. mina augmentum hoc exigit: uel quia temporis, puta belli conditio hoc requirit Hoc enii quod pro reuerentia sesti insitutum est, non debet contra re tae rationis iudiciu dila-- tione uetantis, militare: quoniam spiritus sanctus est spiri .
tus sapientia testectus,scientiu consilij.Iuramentum d --mum in ino prohibitum intelligi' iudiciale: nisi propa-i,ut necessitate, quae rectae rationi relinquitur iudicanda. Sunt autem quinque circa hoc praeceptum diligenter consideranda, ne praeceps detur sententia de peccato mortali.
irimum est commime licio aliis praecepti,ut perspici
262쪽
euhsi Aransiter hoc est ex intentione commissures onu- . st qui ut sestum uiolaret, seu non curans quod uiolet
sum: nam hoc est peccatum mortale ex suo genere ς hue Issi quod committitur, sit opus seruile, siue ab Eccletia proh LOm. si uerois intenti o fuit uiolandi sestum, nec tam esse-dus fuit commmission ut oniissioni,ut non curauerit imolicite de uiolatione fessi rediret enim tunc actus in naturam suae speciei non incurritur peccatum mortale e quia no Uropriia sit contra praeceptum. Potest tamen grauia dc misnus grauin leuius in huiusmodi interuenire ueniale pwtum iuxta excessus modun consideratis persena, notitia , ratione, & reliquis singularibus circunstantijs. Et hinc exc
santur a peccato mortali infinitae comullssioneis omistio-ain bona side non credendo agere contra peccatum p
eratae. Secundum quoque commune eli modicra pro nitidi io reputari: ita quod propter imperfectionem actus hoc est,iolationis festi non requiratur uiolatior sicut propter im--
persectionem nocumenti laedere proximum in minimo, et tale estvit patet in furto,detractione,& contumelia.Et hinc excusantur a mortali parum laborantes, uel luendo,tonde -- Πdo uel reparando aliquid Sc. dc siimiliter ementesi aut uem dentes rem unam, minimum tempus in hoc occupando , di . seniliter qui modicum ouid ΜIssae omittunt. mai uero co . municato sacerdote, a Missa recedunW
mortaliter: quia non omittitur pars notabilis, docticina siquidenhdc lacrim cium Μissae iam completum est. . Tertium est, quod ex causis sex excusantur opera in sesto illi ita. Primo, ex diuino cultu. Hinc enim licita sitimois meia per se ordinata ad cultum diuinum , quae scilicet sunt artes diuini cultus: ut gestare cruces, statuas se torum an processionibus: di quae sunt praeparatoria quali stimuli rim cum Auino cultu: di pulsare campanas. Et quae debu Tunt prius praeparari, si tamen tunc supersunt agensis: ut mundar & ornare templum, conficere hostias pro Haec enim debent ante sestum fieri: sed si ex rationabili cali
sa non potuerin eri, possunt in sesto fieri: Dixi autem per . se ordinata: quia vera similia, quae accidentaliter ordinari
263쪽
postulit ad initum iliuinum cui sedere terram .colere a ros, aedificare dolinos,oc huiusmodi non si unt licita ex hoc citio dsunt propter Ecclesiani: ut consuetudo Christiani populi te statur, i ratio exigit: quoniani haec, quia impediunt diuinum cultum, prohibita sunt. Quod si alicubi nece sitas' paupercular Ecclesiae hoc facit licitum de eonsensu Episcopi, non damno: non tamen extendendum conssitas , quum
- ipsi Eccletiae servitor rullici teneantur non minu uam aries, operibus seruilious in sesto Miltinere o&si ipsi tene tur seruare, quomodo alijs licet propter ipsas Ecclesias non
o seruare ξSecundo, ex pietate. Et huic licita simi infesto iudiciam: ut decre. clicit. pira miserabilibus enim persenis nolui d Ecclesia haec prohibere. Vnde & tolerantur iudices in uitilis ius rusticis dicentes causa pietatis, quia alijs diebus non possunt sine damno conueniri: dc similia. De pietatis uerd- operibus,cum supradicta distinctione dicit' opera per sopi ratis semper esse licita: ut sepelire mortuum,seruire infirmo, - ει huiusmodi. Seruilia autem operi quae accidentaliter pps . sent ad pietatem ordinari, nequaqua ex pietatis ratione sut
i , in s. o licita, nisi necessitas exposcat: tum quia in iure non 2 conceditur: sicut opus iudicialiquod essetin sesto licitum , i nisi ecclesia prohibuisset,quia non est seruit tum quia opus religionis quale est obseruare sellum)non est praetermitte
dum,occii padose in seruilibus propterpietatenuessanten cessitate. Et ideo ex hoc capite non dica rescere ponte deuias,&c. licitum sit in selio propter pietatem. Et conrmatur quia haec non sunt licita propter consanguineos : ad quos una eadem* pietas est. Noli tamen damnare haec tacietes simplici corde, arbitrantes obsequium se praestare Deo: quia MEunde illis stibueniri potest, scilicet ex consuetardine, ues a
moritate maiorum, uel ex necessitate. Tertio, ex necessit te. Et haec habet multos ramos : scilicet necessitatem proprii P corporis, necessitatem corporis proximi, necessitatem vitai di tinminentis dan,tam in rebus propriis, qua proximoru , demum necinitate publicae utilitatis. Ex his enim excusantur in primis non solum iudicialia ut Decret.expressed cet dices: nisi uecessitas uiaeat sed etiam opera quaecum ad
264쪽
subueniendu infirmo opportlina,m. inutom,ar matariori
tu tonsortim,& breuiter Onaniu.Hinc qua sod di lanij temporo ' arilluc, vel cotinuoru sestoria, di similiter molitores'
res superueniente multitudine egentiu pane,dc similes Oxcu- santur Hinc sub hasta uendere in castellis authoritate publiaca,ne damnii incurrant doni ini rerum,excusantur quia aliis diebus non coparent emptores occupati agriculturae. Hinc bellare,sessas, aggeres, propugnacula facere quandoque, silc currere ruinae, tollere fruges ab illuuione, ab igne,ab incur- sionibus, de similia opera,serrare equos in itinere, continua re muliones iter, excusantur. Et similiter artifices eoruBuas continuata exigui opera ut decoctio laterum, saponit,catacis,& similia) possunt operas suas in festis continuare. Et similiter qui sint adeo indigentes,ut nisi laborent in festis 'oroiunt se sitos* filios stibstentare magna urgente necessitate ad laborandum in sest b& ideo excusantur, audita tamen' Misse,secret6 laborando ob uitandum scandalum. PLaecepta siquidem Ecclesiae, secundum iij quod in pluribus inueni tur, intelligenda sunt ligare. com muniter autem homines communibus Ecclesiae gestis seruatis, prouidere sibi suis possunt, sed ubi aut tot sunt multiplicata sella, aut tanta irro set necessitas, ut non possit quis illa seruando sibi suisque prouidere, cessat legis uincultun : nisi quis dicat quod tens tur ille mendicare: quod estituitum. de uiolentia autem coactis ad laborandum in festo, distinguendum est: quonian si uiolentia insertur ide Ut iniuria itat festis , non est paret 'dum, sed potius est moriendum: nam sicut tenetur quis in . ii potiusquam loco sacro iniuriam lacere, ita tenetur quom mori potiti quam tempori sacro iniuriam inferre: utrunque enim sacrilegij crimen est. Unde Machabaei potius
mori elegerunt quam carnes porcinas comedere: quia ad hoc cogebantur ut contra legem saccerent: tunc enim v
get C H RI STI communicatio : inii meos sermones erubuerit corram hominibus &c. Si uerd infertur uiolem tia non paropter festi iniuriam sed propter exactionem op ris, di nisi serui, famuli,subditi, aut quicunque sit compulsi rareant, imminet eis damnum magnum in perlana uel r
265쪽
bus, tunc e necessa tate immi ntis damni uitandi, posisunt audita si possunt Missa laborare. Necessitas delia' publicae utilitatis rationabiliter excusat labores illos, qui nisi absque discretiqne dierum fierent, magnum respublica sentiret incommodum,in quo genere sunt cursores, qui non obpriuatum damnum libi alteri iniminans uitandum,sed quia ars sua est,umn i tepore illam exercent, seinper parati. Hos cnim aut oporter damnare,aut ex hoc quod publica utilitas huiusmodi exigit artem, excusare non solum a labore, sed .stiam ab omissione Μissa in qua Bequenter incurrere hos Uportet.Et quoniam non damnantur aliae licitae artes, quae filiorum uiolationem inducunt ut nauigatiua, & quacunque continuum exercitium plusquam sex dierum inducut rationi cosentaneum est,ut ars cursorum,siue peditum, siue equitum ualde utilis reipub. excuset dates illi operam, di inde uiuentes : praecipue, quia non spectat ad eos quaerere quanta δt qualis est necessitas eundi, nec hoc est coniuetum quaerere.Vnde hos & similes έx necessitate publica excusanrita quod ex consuetudine scita & non reprehensa a Praelatis excusatio compleatur. uarto,ex occursu lucri trasitorii. Indulsit enim Ecclesia ut patet in cap . licet.de seriis) ut alecia quae quodam tempore transeunt, pere liceat in sesto . Et pari ratione non λlum alios pistes transitorios, sed quomo dolibet repente occurrat transitorium aliquod lucrum. U-gredi licitum est tanquam huiusnodi lucrum cellani damnum reputetur.Sed memento moderaminis subiuncti:ut stilicet citi cum positis Ecclesiis & CHRISTI pauperibus honesta lucri portio detur. Quinto ex hoc quod corporalet opus est spiritalis actus exercitium .Et hinc scribere. ad docendum,uel distendum . uel ad significandum alteri ut fieper literas consilium dare uerbo uel stripto' in scholis nonsolumΤheologiam,sed Philosophiam,& quamcun aliam licitam scientiam ,&cBcilia ac electiones facere studem c reliqua quae mentis opera ita stin ut non ad exteriore persciendam materiam sint,ut artium mecanicaru exercitia materia perficiut,formando lignum,serrum,lana,linum &α
proculdubio licita sunt in sesto: quoniam nihil horum ea opus, nec inter prohibita ab Ecclesia computature imo
266쪽
hqc capite excusari uidenturii qui diebus sellis picturis inspiciendis uacant discendo & retrahendo, no ut pingant,sta ut discant: &archimagistri qui designat in charta quomodo aliquid sit fabricandum ad instruendum aliquem de futuro opere . Haec enim spiritalis potius est exercitatio,non operis mechanici sed doctrinae es disciplinae. Sexto, ex cosuetudine Christiani populi generali aut speciali in aliqua patri' scita,& non solum tolerata,-l non reprehensa ab
Episcopis seu praelatis.Hinc enim coquorum, taber rioru,h'ipirum,nautarum in fluminibus, uendentium & ementium ad minutum contestabilia, coducentium equos aut ope rarios pro die crastina,nundinarum itinerum exercitia , &1amilia conuieta excustatur.Et merito: quia sicut consuetudo intest facere de licito opere illicitum quantum ad tem-rus: ita econtrario potest de alias illicito in festo efficere luest,ne saltaris, iudicare uolens opus licitu vel illicitum in die sesto ex hoc quod sit uel non si mercenarie:quoniam omne opus quod licitum aut ex se aut ex necessitatis articulo aut consuetudine de huiusmodi,in sesto est,si Maenale φ,potest mercenarie in sesto seri,nec per hoc reddunus Iulle. uta commentariis super secunda secudae quariti cxxii d use declarauimus,ubi latius de sestorum obseru eione disseruimus. Quintum est quod licet cum abstinentia a seruilibus sellus Μissae cultus sussciat in sesto ad euitandum mortale peccatum : tenentur tamen fideles diem expendere in diuinis laudibus, saltem eundo ad praedicationem Sc ad uesperas, unde qui festos dies post Μissam uana cor munt ludendo,iocando, otiose. uagando aut uenando spectaculis intendendo & huiusmodi, licet ex ipsis operi Dus,ut pote non seruilibus,,mortale non incurrant: ex omis ione tamen diu ini cultus ad quem sesta instituta sunt , graviter peccant:quia non reddunt quae sunt Dei Deo : dc quia suantum in se est,ridiculo exponunt Christiana festa: iuxta allud:Viderunt eam hostes di deriserunt sabbata eius.Et hoc Praecipue tangit uiros graues di maiores de dominos , caeteri nanque eos imittantur.
. Fem populo tarditano isdicta qua sint.
267쪽
Vae sim sita ab onini Christiano populo seruanda, excosuetudine discerne, Na cella quide sunt omnium diei u dominicam,Natalis circuncisionis, Epiphaniae,Resurreetionis cum duobus diebus sequetibus, Ascensionis , Domini,ac Pentecostes cum duobus sequentibus diebus, ct corporis CHRISTI , quatuor lennitatum beatae Μariae semper uirginis.Purificat ionis,Annuntiationi s, Assumptionis,& Natiuitatis matiuitatis Ioannis Baptissiae, duodecim Apostolorum quo ad festa principalia quod dicimus propter festa eorum secundaria:ut cathedra petri,& similia maetyrum duorum Stephani & Laurentii is festiuitatis omniusantiorum S Inuentionis sanctae Crucis, Defestis uero semctorum Angelorum,& praecipue in Septembris fine: de sancto Μartino,Siluestro,ac Innocentibus, dc similiter de d . dicatione Ecclesiae,& quiboscuntii aliis potest conformare se quisque consuetudini patriae. Quod ideo dixerim quia non uidetur praedicta ubique seruari,quanuis p cepta dicantur.
Consuetudo infestoru obseruatis e seruanda est.
CIrca principium di finem festorum', patriae consuetudo Aeruetur,ita ut licet communiter festum celebretur de uespera in uespera: si tamen ars al iqua puta statoria aut tosoria consueuit a media nocte in mediam noctem celebrare, se viri potest huiusmodicissuetudo:habetur enim pro approbata patriae cosuetudine quantu ad illas artes quae sic cosueu rut absis Praelatoru reprehesione celebrare sesta.
Filius potes tripliciter in parentes peccare.
FIlii peccata peculiaria sun tria. Primum est irreuerentia parentum , quae si notabilis esset iniuriando, irridendo aut operando,peccatuin proculdubio mortale impietatis est Secundum est, inobedientia quo ad illa in quibus filius subiicitur patri subiicitur autem di quo ad domesticam gubera
natiotiem δε incrum instructionem: est enim pater ex naturae iure gubernator & instriictor filiorum de domus: & ideo inobedientiae crimen filius incurreret paterna praecepta contenens.Tertium est,omissio subuentionis,ct hoc in castu ne cessitatis,quoniam pater tenetur sustentare filiu , & non ecistrario,nisi in casu necessitatis: in quo siliui reccax plumana
268쪽
mortaliter non sabueniendo patri in lignit, iuxta uires prouidendo illi de necessariis.Iinpietatis enim haec omnia criniina sunt: quia pietas parentibus cultum obsequium* praebetia sunt contra primum praeceptum secuntiae tabulis.
Concubitus soluti cumsoluta semper est peccatu.
fornicatio hoc est concubitus naturalis soluti cu soluta peccatum mortale est i dicent Apostolo quod excludit a regno Dei ad Galat.V.
Fraus an semper in peccatum inducat.
MRaus peccatum senat,sicut& mendacium sed mortale uel x veniale iuxta materiam.Nam fraus ad damnum proximi tendens perniciosa est,nisi circa minimum uersetur. Si uero iocosa aut ossiciosa est,uenialis est sia non contra dilectione Dei aut proximi militat. Excusatur quoque fraus noctua a mortali, si praeter intentionem accidit sed quum illam perci-yit,tenetur damnum resarcire,& famae suae consulere,ne scandalum sit de eo tanquam doloso.
Ablatio rei cuiuscuuque inuito domino
ΓVrtum hoc est occulta acceptio alienae rei inuito domi--Vno peccatum est mortale ex suo genere: quia iustitiam uiolat contra charitatem proximi, potest tamen esse uenialerropter impersectionem actus,uel ex parte primi motus uel ex parte paruitatis rei,quia modicum pro nihilo reputatur , non enim reputatur quis laesias in rebus ex parua re ablata. Sunt autem quatuor circa furti peccatum aduertenda. Pri. mum est,de animo furandi,ne erres intelligedo quod si quis surripuit pomuni peccet mortaliteriquia habet animu illud Pomum turandi. Error est iste,quoniam animus furandi importat animum inserendi nocumentum proximo, non uocatur autem nocumentum si est nocumetum secundum quid, quale est nocumentum in re minima. Et propterea per animum furandi, intellige solummodo animum surripiendi aliqdnotabile. Et ideo si quis surripit aliqd minimii,hias ani mu no surripiedi aliqd notabile.excusatur a furto mortali. Si aute paruusurripit in quod si posset, notabile etia a liga acci et, proculdubio animo furandi accipit, dc peccat ex furtivo
269쪽
miartum est quod Inter aliena compiliatur inuenta:tenae lux enlui inuentor non sibi sed domino reddendam accipererem inuentam si bona conscientia accipere uult illam alioquin si irrum committit. Et si quidem dominus scitur aut diligentia praenaifla inuenitur , reddatur illi . Si autem dominus non inuenitur quia forte uiatori cecidit debee illi reddi in bonis spiritualibus, ex quo non potest in temporalibu reddi. Ad si inuenta domino carent sunt, inuentoris, sicut quaecunque in nullius bonis sunt, occupantis sunt. De thesauris tamen ubi ius citille disponens in obse Mantia est, seruandum est. Npufragorum ueris bona iuxta leges quorundam litorum confiscata ex hoc ipso quod ex Naufragio sunt, nescio qua iustitia occupentur , nisi illa qua aflictio additur afflicto. Vnde non leges, sed legum corruptiones ac tyrannides sunt . Nec exculantur seruantes illas : imo ut patet extra de rapto. cap.exconantunicationi.
nisi ablata restitu ni, excommunicationi se nouerint subiacere , qui Christiano nauseagium patientes spoliant.
namsglariae appetitus an semper inpe
GLoriae humanae apetitus licet malus non sit nam ita alicitum est cupere dc quaerere humanam gloriam , sicut licitum est cupere & quaerere alia bona humana, scilicet pecunias, agros , ct huiusinodi,est enim gloria unum inter bona humana non paruum) inanis tamen gloriae appetitus peccatum est : quia a recta dissonat ratione omne vanum.Est autem gloria uana non solum quando de Eliis est , sed etiam quando de transitoriis, aut a transitoriis expetitur,quia non solum de falsis uana est gloriatio utpote de his quae non sunt sed etiam quum transitoria tanti fiunt, ut de illis aut ab illis quaeratur gloria, uanitas est . Sufficere debet homini a transitoriis gloria transitoria ut sic, & non quasi gloria absolute i illa enim parui sit, si cognoscitur, dum autem magni si,quia ut gloria absolute aestimatur,uane appetitur: quia reuera magnum quid non est. Non est autem semper mortale peccatum: sed solum quado amor gloriae repugnaesharitati,uel uuantum ad illud de quo est gloria, uel quan-α tum
270쪽
uin ad intentionem appetentis gloriam . Et primo modo. Dium peccat mortaliter, qui gloriatur de aliquo quod est reccatuna mortale, quicquid sit illud. Secundo uero modo, qui ponit suum sinem ultimum in gloria humana, hoc est j qui tantum assicitur gloria, ut illam praeferat obieruationi praeceptorum: ut est ille qui ob amorem gloriae consequendae, uel timorem gloriae perdendae incurrit aliquod peccatum mortale: ut Lucretia elegit adulterium ne infameretur: cuius oppositum elegit Susiana, praeserentes diuina praecepta gloriae humanae oc uitae.
Gula quid dicatur, ansemper sit peccatum. 3
Vlae peccatum consistit non in hoc st cibus delectabis delectabiliter sunt itur: quoniam hoc nullum peccatum usi nili quis sit adeo insipiens,ut putet omnem uoluntariani delectationem sensibilem esse peccatum. Sed consistit in hoας inordinate delectatio cibi appetitur aut habetur: puta plus aut prius Sc. si deceat delectatione cibi assicitur homo Et tunc Qtum est mortale quando delectationem cibi habet quis pro ultimo fine, iuxta illud , aliorum deutienter
est. Hoc autem cognoscitur ex hoc st homo ob delectatione in comedendo non curat transgredi praeceptum Dei aut E eleliae: ut sic propter hoc furetur,aut contemnat ieiunare &c. Frequenter autem est mortale, & quandoque ualde gratae: ut cum delectatio cibi allicit ad comedendum usque ad uomitu iii, aut alia inconuenientia ρ sit militer quum inducit ad alia peccata puta ad nimium sumptum, uel ad nocendum propriae sanitati, & ad quaecunque alia peccata: quae secundum 1e sunt iudicanda quanta sint.
. Mutatio habitus debiti O conuenientis nitiosa est, nis causa rationabilis interueniat.
A BIT X S debiti omissio uel occultatio,nisi
rationabilis causa excuset,peccatum est. quia cistra aut praeter rectam est rationeni .Quinque au- tem habitus clinerentias debita, incommuni conuellatione humana inueninaus. Prima est, circa iiiii e-centiam maris S tamina. . Et constat peccatum esse mare iii habitu