장음표시 사용
331쪽
habeat,non solum est iniqua:sed non obligat subditos ad sui
obseruantiam. Ad secunctium modum speetant omnes gabeliae iniquae ex sernia: ut videtur omnes gabellae de ijs quae deseruntur pro proprio usu quae etiam ex civili iure sunt prohibitae. Ad quartum autem omnes iniquae ex non durant' a mplius sne ut si gabella fuit posita ad laciendum muros ciuiti per is muris iniusta est,i perseuerint exactio.
Grauissimum peccatum committitur in . libri
T Ibellus samosus quo quis proximum infamat exponem L do iniurio m aliciti Rhedulam ut inueniatur, legatur Sc. ad detractionis crimen spectat, si authoris nomen occultatiir. Si vero seipsum nominat, ad contumeliae nequitia pntinet,& propterea semper est scelus magnum.
Aperiens literas alienas , inviso domino peccat. iIT E R A S alienas sigill tas aperire iis
litto domino peccatum est iniustitiae, uriositatis.Ititeruenit siquidem in hoc
opere iniustitia: quoniam fit iniuria cuioditndi literas siti, sigillo: ideo eni
pponitur sigillum;vt custodiatiar scritura interior per sigillum: Et quia cu- uia i-Mi li Odiatiar duobus,scilicet mittenti et duueti, inieri tui f. mittens ii quidem , custodiam sigilli app' ς luit ut sic custodita litera perutniat ad eum ad quem muti ideci appellatione dothini in proposito 'ehit Verque Et pro pterea nisi alter eorum consentiat, aperitur sigillum/, inuito domino. Et utrique fit iniuria: quia ius aperiendi quod utrique soli conuenit,nis alum usurpatur sed tollitur: non enin restat quod aperiatur postquam ppertum est . Curiositas quoque inuenitur in hoc actu : quia ad hoc aper iuntur literae Viegantur, ut sciat legens id quod scire non decet , aut saltetia' unde scire non decet: quia ex alienis secretis non dςcet acquirere notitiam. Est igitur peccatum iniustae curi cilitatis aperire literas sigillatas inuito domino. Et quia iniustitia ex suo
mere est mortalo reccate formaliter loquendo iideo
332쪽
isto ex suo genere est peccatum mortale,si sermaliter sat.Dinpliciter nanqiae contingit hoc sacere. Primo, formali & pexie,hoc est ex intentione iniuriam talem laciendi,sicut detrahens animo detrahendi,& dices conuicium animo iniuriandi &c.Et sic est na ortale quia iniuria ista non est inter paruulas iniurias:quae quali pro nihilo ab hominibus habetur:sed est iniuria aestimata ab hominibus ut patet. Et si quaeraturis in quo iniustitia haec nocet proximo: dicendum est quod laeditur proximus in proprio iure custodiae scriptorum seoru equod contra ius gentium uiolatur,quasi ius legatorum in Mimatorum: communi enim fidei sigilla literarum credita intelliguntur Alio modo aperiuntur literae sigillatae non nimo iniuriam hanc irrogandi. Et tunc non proprie incurritur iniustitia quia non sit iniustum sorii aliter,sed materialiter,ac per hoc non est peccatum mortale, nisi actus redeat in naturam suae formae aliunde:puta ex nocumento subsequuto in fama,honore,rebus Sc.vel forte ex excellentia personae ostenis,puta principi uel ex alio accidonte
consideranda tria circa literarum sigillatarum
R x his autem habere potes tria specialia. Primum est,quod si quis sigillatas alienas literas legat ratiliabitionis spe in itentes,uel ad quem mittitur, excusatur: quia non aperit inuito domino: Secundum est, quod si quis huiusmodi ii
teras aperiat ex curiosa leuitate, putans pro certo quod non sunt ibi scriptae res importanxiae, paratus tam e ad secretum:
si casu ibi inu itur aliquid secreto tenendum, peccat quidem, sed uenialiter tantum: quia nec per se tacit iniustum , nec per accidens reddit iniustum materialiter in naturam Drmalis iniustitiar: quia nullum est periculum nocumcnti Tertium est, quod authoritate publica ex causa rationabili
aperit hui inodi lit as, non est iniustum, quamuis fiat in altodomino: quia respublica ius haber prouidendi sibi o Portunec ad prouidendam autem cautelam publici boni si mistat tempore belli vigil re super insidiis: proditionibus, &tractatibus Sc. quae per literas possent significati. Et idcir-wo fuit apularum hau - demandia piru
333쪽
. blico ex causa belli,aut alia rationabili causa. Et sibiipsi ini- putet extraneus uel dominus Eccletiasticus,aut secularis qui mittit literas,si displicet factum:scire enim debet quod nulli iniuriam facit qui utitur iure suo. Et hac eade ratione quia scisicet utitur in suo) maritus aperit literas uxoris , seu ad uxorem,& pater filiorum , di Praelatus religiosoruui , ct sic de similibus.
Litigiosus duplex peccatum incurrere poten.
L Itigium duo significat peccata. Alterum, quod uocatur
contentio,qua quis contra ueritatem ex proposito litigat de qua superius dictum est. Alterum quod proprium nomen non habet, quo homo in conuersatione humana omnibus opponit uerbo uel motu aliquo: ac per hoc moleltam habet conuersationem rutpote tristitiam ingerens his cum qui bus conuersatur.Est autem peccatum hoc contrarium assabilitati: quia bono conuersatur cum omnibus delectabiliter ut decet.Et potest hoc peccat i incurri dupliciter. Vel forni liter hoc est ex intentione contristandi hominem contraducendo. Vel materialiter, hoc est absque huiusmodi intentione . Et utroque modo est peccatum: quia contra rectuni r tionem strigentem hominem debere conuersari delectabili ter ut decet. Et communiter est peccatum ueniale , propter Paruitatein nocumenti intenti seu subsequentis: nam huius modi tristitia minimum quid est. Si tamen inteueret aliquis consimilere hominem, aut contemptibilem reddere per huiusmodi contradictiones,esset peccatum mortale propter notabile proximi nocumentum.
Litigans iudiciali er pro temporalibus quadrupliaciter peccare potest.
π Itigare in iudicio pro temporalibus rebus sibi iniuste de bitis,ut quotidie fit,peccatum est quadrupliciter. Primo
ex irrationabili causa: puta si ex cupiditate seu auaritia aut pertinacia quadam vel opprimendi aut molestandi causa litigatur. SecundὀNx modo personali: si contentione dc quasiluim ςemo ia colloquendo dcc.litigaturi Tertio,ex modo i
flictali: si si audulenter, si peruerse produce'do,probando.
334쪽
prorogando &c: litigatur. aliart6,ex scahdalo pusillorii: vecontingit quando frater contra fratre aut religioli contra laicos grauatos filiabus , seu alias indigentes Sc. quibus deberent donare,litigant. Deberent enim praepositi proponere capitulo, c cum capituli consilio blanda cliaritate aut d Mare,aut differre in pinguiorem fortunam haec enim est vera fides boni dispensatoris rerum Christi & non scandalizaro mundum litibus, quasi se cando debitorem redde quod debes pretextu. Ecclesiae: quali Christiis non habeat unde a- liunde cultores suo pascat.
Ludus dupliciter consideratur.
LVdere ex duplici capite inuenitur peccatum,Vel ex genere ludi,vel ex circunstanti is. Ludus autem ex proprio gen re peccatum est,sui consistit in actionibus turpibus uel iniustis. Et distinguitur in tria genera. Primum genus est, quum Iudus assumit turpia uerba uel secta. Et si quidem uel uerba facta sunt peccata mortalia. ludus est peccatum mort te:si utem uerba uel facta fiant peccata uenialia. Ludus quoque erit peccatum ueniale. Secundum genus est , quum ludus as simit nociva proximoi siue noceant in per na,siue in sam siue in honore dic. Et sic semper est peccatu mortale: quia nocere proximo est peccatum mortale, nisi propter imperfectionem actus excusetur. Esto tamen hic prudens interpres:quoniam moderata hastiludia & moderata gladiatoria, & similes exercitationei armorum quae parum nocumenti periculo' exponut ab comune bonii militaris disciplinae, quae exercitatione comparatu procuratur, & fouetur, no copreheduntur sub his damnatis ludis. tertium genus est,quum in ludum assumunturianctorum gesta,tanqua contemnantur,& in derusionem deducantur:hoc enim peccatu mortale est, iniuriam inferens non homini,sed Deo in sanctis aut sacris suis., Ludus uero ex circunstantiis malus censetur ex septe. Pr rio,ex sine:ut si quis ita esset affectus Iu . , ut multum tempus consumeret in ludis dc hoc esset ueniale:uel etiam non cu raret de praeceptis Dei uel Ecclesiae propter ludum i quia hoc esset mortale. Secundo ex persona:ut si dedecet personam ta
335쪽
ut ii in Ecclesia luderetur: quod esi et mortale quo ad Iudos naeatrales , de similes:ueniale autem si sine rationabili causa quis ibi luderet ad scaccos. Quarto, ex tempore: ut ii diebus finis nimis abstraheretur a diuinis propter ludum. Quinto , lex qualitate: ut si talis ludus puta alearum P sit prohibitum. Hodie in solis clericis prohibiti quidam ludi uidetur, uide lan uerbo, clericus . Laicis enim omnis ludus non secui dum se malus licitus uidetur , nisi ubi specialiter prohibitio seruari consueuit.Sexto ex modo: ut si frauduleter laudatur. Septimo exabusu,dii multi ludo, qui causa recreationis lici tus e& factus est, abututur,ut negotiatione ad ilicru:ita quod non ludut propter delectatione principaliter,& pecunia Inter lPonui quali stimulu ad uere ludedu:sed ludiit principaliter lPropter lucrit.Et hoc semper est peccatu: quonia e clare opera turpi lucro,si tamen nulla alia defoxmitas mimisceatur, non xit mccatum mortale.
Luxuria cosederatum respectu uenerearumst
tia capitalia . Potest autem dupljciter superfluitas uener orum inueniri, Prim6 secundum selas circunstantias:ut corinsit inter coniuges.st sic communiter est ueniali, luxuria secudo secti tu ipsam specie actus:ut cotingit a Grnicatione, supro,adulterio,&c.& iis q aci laec ordinetur. Et sic sempers st moxiale peccatum ut de qualibet specu in suo loco pater
tria sent, lactrinam, mores,& lucrnm. Q uantum lad doctrina peccatur primo docendo noxia animae, siuecontra fide catholica , siue cotra bonos mores : Ex hoc siue directe, siue indirectedioc ς ex modo dice simagnificado contraria,&
quasi despiciendo ea quaesum fidei bo-
perfluitatu ,quae duplex ese potest.
π Vxuria apud mortales peccatu ua generale est animi super fluitatibus uaxantibus. Ib propriate tamen usurpatur pro superfluitate in uenereis. Et sic ponitur unum inter septem ui
336쪽
noru morum natc5tingit doctoribus mulliis philosophiae, de , poetis arrogantibus sibi philosophiae autholitatem, librietate ingenii,& contemptu fidei i & bonorum morum: quasi non sint ueri philosophi,nec ueri poeta qui boni Christiani sunt. Secundo, docendo Alf ut vera. Et hoc si ex industria iit, incurritur mendacium petiticiosum, mentiendo in iis,quae ad persectionem spectant intellectus qualia sunt scibilia omnia n 'cumenrum enim inserre in bonis intellectus., non est ininu sua nocere in bonis corporalibus:. Sicut autem est. mentiri de aliquo singulari quonia singularia non sunt scibilia, illorum notitia non per se spectat ad perfectioneni im tellectus Si autem non ex proposito sellana dicitur in scibiti libus 1 non est peccatum mortale: quum non sit mendacium nisi materialiter: nisi serte nocumentum notabile inde. proueniens ex incuria ut temeritate doctoris asserentis is mere falsum,reducat actiim in naturam mendacii, tanquam iactn curauerit mentiri in nocumentum aliorum.Tertio, D
gligendo studerε ut docere bene possit&c.quarto, nolendo docere aliquid egregium ex inuidia. Quinto, leuiando scholasticos auditores ab aliis doctoribus; n damnum iesorum auditorum,& iniuria doetoris. Et
hoc esset mortal si sic fieret. Quantum autem ad mores non stium peccat minus corrigendo , uel excedendo incorrectione,sed quod magis urges fouendo aut luturiando ad turpia, seu ludos dcc. sunt enim causae multorum per hoc maIorum inde subsequetili in adolescetulis.Quo ad lucru uero peccatis
si exigit plusqua sibi debeatur , aut a quibus no sibi debetur
Malum alicuἱ imprecans agis contra cha- . .ritatem, ideo peccat.
Aledictio qua quis imprecatur alicui malum. peccatu est mortale ex suo generetquia contra charitatem est cui pere alicui malum.Aduertenda tamen sunt hic quatuor.Pri-imum est , quod est,sermo de malo sub ratione mali, & non siib ratione boni honesti uel utilis: hoc est ad imaledictioneni requiritur quod desideretur homini malum puta mors insentia, lamnum rerum, infirmitas, de si quod aliud malum
occurrit: ta quod non desideretur ista illi ut iussitia Dei audV 3 reipia
337쪽
reipublicae hali eat situm locum,sicut laetabitur iustus quunt uicierit uindictam. Et limiliter quod non desiderentur ista illi ut medicina corrigens illum,&1 educens ad sanitatena animae,aut saltem reuocans ab oppressione bonorum.Sed desiderantur ista proximo non curando plus, hoc enim est destiderare malum sermaliter.Secundum quod sernio est de creatura rationali,cili soli potest aliquid mali obuenire.Vbi caute aduerte, quod si maledicuntur creaturae ii rationales abs. que alia adiunctione, peccatum est otiosi uerbi.Si uer6 inaledicerentur ut sunt creaturae Dei, non esset simplex naaledictio, sed blasphemia: sicut etiam blasphentia est maledicerei sanctos aut Deum.Si autem maledicerentur in ordine ad ho' mines, uel ut sunt res alicuius ut si quis imprecetur sterilitatem agro alicuius, aut mortem pecudibus alicuius &c. perinde esset ut imprecari damnum homini qui est dominus. Velut fiant contentivae, di breuiter relativa ad bona humana: ut si quis hac ratione maledicat diem natiuitatis sta uel alterius,idem est,ac si maledixisset hominem illum nascentem . Si uero relative ad mala humana nullum peccatum est: sicut nec maledicere humanis malis. Sic enim Iob maledixit diem natiuitatis suae,pro quanto continet tot mala culpae ct poenae huius uitae. Et David montes Gelboe,pror Manto ibi occisus est populus domini. Et sic de similibus.
Daemonem demum maledicere ab lute non est peccatum: uia ratione status siti mali intelligitur a Christianis maletes. Tertium est, qu id maledictio dupliciter incurritur: scilicet uel per se , hoc est ex intentione maledicendi ut ma- illam eueniat. Et sic est peccatum mortale,si homo maledicitur directe,uel indireξie, ut declaratum est: nisi propter imperfectionem astuq uel ex parte mali, quia minimum pro nihilo reputatur,ues ex parte aflectus, quia non ex consensia ra tionis cupiebat. Et materialiter incurritur maledictio,quuna quis maledicit uerbo, sed non animo maledicendi,sed ex iurreptione uel lapsit linguar, aut malo usii huiusinodi profert. Et est ueniale peccatum. Qtiartum est,ut non Lilaris cosessor quo ad duo. Primo, ad disternedum si per na illata maledixit ex animo uel norna non oportet inspicere ad tempus quietis, sed ad tepus irae furoris.
338쪽
ε furoris. Ex hoc enim qu6d post iram persena quieta nollet malum illi cui imprecata est, non habetur signum sufficiens quod non malexit ex animo,sed Qtummodo quod noperseuerat in malo animo Sed oportet scire, si tunc quando Inal 'cabatur, passio irae Sr suroris inlatum praeualuit quod serit uoluntatem ad consensum , itaqu5d tunc uoluisset ut eueniret quod impre'batur Nam si sic est: non excusatur a mortali: iicut nec qui ex nimio libidinis ardore consentit ut uellet fornicari,quamuis transacta tentatione noIlet, & gaudeat quod non fecerit,& multum doleret si fecisset.simile est enim hic&ibi.Secundo,addiscernendum animum eius qui maledixit irrationali creaturae respective ad bona humanari uta maledictus sit dies in quo natus est , aut inAuo natusum,dc sintilia, quoniam ipum et qui dicunt non intelligunt uerborum proprium sensum quod scilicet redundet in maledicendum illum hominem nascentem. Et propterea Oporter examinare animum dicentis, si tunc per illam maledictione
optabat aliquid mali notabilis illi homini, siue sit ipsemet, siue alter. Nam si optando illi malum notabile di ir, mal dictus dies in quo natus es, quasi optans illum non fuisse natum, aut 'isse male natum, peccatum est mortale sine dubio.Si uerὀ ex ira maledicit diei illi, & intendit quod dies siemaledictus , sed non intendit per hoc velle ut ille habuerit
vel habeat malum ex natiuitate sua, peccatum ueniale est rquia intentio maledici non protenditur ad cupiendum in lum proximi.
Maleficis crimen qualiter committatur.
Alescium peccatum est generale, quo quis nocet pro-- ximo. Vserpatur tamen appropriate pro peccato quo quis nocet proximo per aliquam daemonis inuocationem Vnde malesci dicuntur qui impediunt conium mationem matrimonii,pueres laedunt, aut etiam occidunt: & quaevis mala alia incantationibus suis inserunt. Constat autem crimen hoc esse mortale ex duplici capite: & quia inuocatio est daemonii,& quia nocivum est humano generi. Cofunditiae tamen plerunque nome maleficii ad inuocationes daemonu etiam utilea hoabin , quum dispu*atitu an liceat maleficum
339쪽
Vbi scito p soluere maleficium alio nialeficio, peccatum quoque est mortale: quoniam maleficiu est secundum se pra Uuni,dc nulla potest intentione bene fieri. Et sim iliter indu cere maleficium paratum ad maleficia petpetranda ad selue- dum maleficium alio nialeficio,eit peccatum mortale: quia nulla ratione licitum est inducere liomine quantumcunque Paratu, ad offendendum Deum. Nec habet locum in proposito distinctio inter inducere ad peccandum S uti iniquitato ait ius parati ad peccandum, ut distinguitui in usula, ct in iurameto insiletiui quonia illa distinctio non het locu nii, in illis in quibus actio petita potest ab illo parato fieri sine peccato si vult: S ex iniquitate sita prouenit s apponit ipse
Peccatum, tunc enim petens Petit opus bonum: led quia il-rte a quo petitur, non uult nisi cum peccato efficere, ideo petens utitur iniquitate parati,& no coicat peccato illius. V en bigratia:petes mutuu ab ustuario,petit opus bonum,scilicet mutuum: quod usitrarius si uellet posset sine peccato concesdere,&similiter petens iuramentum ab insideli, petit opus
religionis tinctum, scilicet iurare, quod idololatra potest si
uult sine peccato concedere, recognostendo uerum Deum , di per illum iurando. In proposito autem petitura malefico ut soluat malesicium,quod ille non potest etiam , si uult praestare sine peccato. Et propterea conuincitur quis quod petit peccatum, Sc inducit paratum ad peccandum, ligni aut sunt morte inquit Apostolus) non solu qui faciunt, sed etia quicosentiunt secietibiis.Si aute maleficus sciret maleficium tactum consistere in laqueo ibi alligato, nullii peccatum esset rogare, ut soluere illam alligatura: quia hic nulla interuenit daemoniaca opera,sed humanatantum actio,quam quilibet alius posset efficere si stiret ubi esset illa alligatio. .
Malitiosus quis dicatur quando ma- - .
lma tuitiosa. ' :tti Μ Nitia peccatum est generale, quo homo ex cita intemtione mali eligit malum. Hinc enim distinguendo pe cantes ex malitia uel infirnaitate,uel ex malo usu,excusamus illos,qui ex passione aut uis,aut imprudentia peccant aggrauantes
340쪽
liantes eos qui no nisi qua intendunt niatu, eligunt peccare fiant enim pessimi in quocunque glare peccent: sifficile enim uidetur corrigi posse. Contingit in phimpersectione actus esse ueniale peccatu ex malitia: ut si quis uana niendacia etiagit dicere ex intelione huius inali quod est uane mentiri, de non proeter aliud. siquidem impersectio actus ex partoniali, quia non est malum perniciosiim.
Contractusoatrimoni potest exseptem e pitibus dici uitiosus. i
M Atrimoniutum ad peccain quae in illius contractu in
L terueniunt, tractandum est primo: deinde de peccatis quae in illius usu occurrunt.In contrahendo igitur matrimό nium per uerba de praesenti potest ex septein capitibus peccatu incurri.Primo, agendo contra inipedintenta di inientia Secundo,contra impedimenta no dirimentia. Terii6,cδtra modum. Quarto,contra intentionem sacramenti. Quirita ex intentione finis mali.ii Sexto ex praepostera intentiona finis. Septimo, ex indignitate per narx , Quatuo I priniu,impedimetallirimetia cotinetus in his uerlibus: Error,c6ditio,votu, dignatio, crimen: Cultes di sparitas,uix ordo ligamen honestas Si sis amni si λite coire nequibis.Haec socianda uetant connubia, secta retractis rQuorum dum maria explanatio est. 3Ptimu impedimetu est error circa substalia pson ar puta intellii scotrahere tu primogenita, supponitur alia, exin fur ibi in psona. Sed si erretur in qualitate puta quia noest
bona,aut diues,aut sana &c. ut ei dicebatur no suffragatur. Scim est,coditio scilicet serualis na si ignorati seruitute, libero datur serua,qua si sciret serua,no acciperet,no tenet matrimoniu.Tertiu est,uotu: scilicet solene religionis approbatae,sive iuerit prosesito expresse siue tacite QAatna illius matrimoniti nullum est. In quarto impedimeto claudiitur tria impedimeta iuxta tres cognationes scilicet naturale,spuale,
di legale. Cognatio naturalis tollit matrimonium usque ad quartis gradu inclusive: ita st in ter cosanguineos ac copagui
nea in primo Ado, tersio & quarto gram non pol esse tua. trimonium