장음표시 사용
371쪽
Osculum potes esse honestum una de causa
Sculum beneuoletiae,bonum ac laudabile est iuxta morem patriae inter quacunque pei sitias sit. Osculum ue-x6 libidinis, nisi inter coniuges sit, est peccatum mortale:Iuxta superius dicta de impudicitia.
Actus aliquis quare dicatur mortalis, uel
peccatum mortale. PE C C A Τ V Μ mortale est, quod priuat in praesenti animam uita spiritalis amicitia quae est, seu esse debet inter hominem & Deum. Homo enim qui es lagratia Dei, amat in ueritate Deum Hus quam quanicunque rem creatam , ct econtrario Amutura Deo ut chartis amicus . Qitia ergo priuat hominem spiritali hac uita, quae consistit in charitate , ideo dicitur: eit peccatum mortale, & etiam quia facit hominem dignum morte aeterna, hoc est perpetua separatione a uita coelestis patriae, adiuncta simul perpetua miseria. Consiliit autem Omne Peccatum mortale in oti ensa diuinae amicitiae: quia quilibet peccans mortaliter, uel expresse, uel interpretatiue refutat Deu Proiultimo fine suo, ct pro amico suo : tum mavult implere Voluntatem suam quam l)ei: est ideo David dicebat Ueo, Tibi seli peccaui. Et si hoc non penetras, uide ex contrario, quod exiliens in charitate praesert in ara. ore tuo Dei In omnibus amabilibus, delectabilibus,honorabilibus, horribilibus&c. dcii cuidebis quod peccans mortaliter , ac Ser hoc amans aliquid aliud plus quam diuinam facere uoluntatem , remouet Deum a loco suo quem in corde illius habere debet: quia non praesert amplius eum omni amabili &c. sed illud in quo peccat mortaliter, pluris facit pro tunc quam divisam uoluntatem.
Peccatu ueniale quare sic dicatur, ct in quo diserat ὰ mortali.
T Eniale autem peccatum non infringit diuinam amici- tiam : utpote non contra sed praeter diuinam . existens
372쪽
uoluntate, non contra sed pra ter charitatem,non eontra, sed praeter diuina praecepta, ex ideo taeniam a Deo amico meretur : quemadi noctum in huitianis amicitiis ii quid displicens amico, saluo in amicitiae uere acciderit, facile remittitur.
Pedagium illicitum, uicte in uerbo, Vectigal.
Statutorum poenam obseruare an sit obligatorium.
P Oenam subire statutum licet non teneatur aliquis in se.
ro conscientiae , nisi postquam ad illam damnatus est a iudice: quia tamen hoc fallit in duobus cassibus, scilicet in casuris & testamentarijs, ideo S excomm tinicatus, & suspensus,& interdictus S ita e villaris est quisquis contra latam a canone de huiusmodi sententiam facit, absque alia declaratione iudicis. Et rursus ideo viduam non caste uiuens, cum Inala conscientia perseuerat donna ct domina oc usus fiuctuaria ut relicta fuit a marito cum conditione ii caste uixerit . Vnde tenetur de consumptis post quam non Mixit caste, etiamsi nullus iudex humanus ad hoc compellat. Et hoc subtiliter consideratum non ideo est, quia poena testamentaria infligitur sine executore: sed ideo eli,qua euenit casus in quo Volutas testatoris sic disposuit. Et propterea licui reliqua a testatore disposita in cliuertis calibus non egent declaratione iudicis, cum casus illi eueniunt, ita disponente testatore Q, uxor sua sit domina Sc. quandiu calle irixerit, adueniente casu castitatis omissice desinit succedere inari o in illis bonis sit sibi dispositis. Simile est enim hoc alteri casui quo maritus relinquit illam uniues ructuariam, nisi tranti erit ad secundas nuptias, constat enim quod latae clam, siue publice nubat, desinit esse usus fructuaria , et si ntillus iudex, nullus e sequiator inhibeat. Horum enim omnium una communis est ratior qui .i scilicet uentum est ad casum in quo tellator noluit bona sua ad i iam transire: ac per hoe nullum tunc habet ius mulier in illis bonis qu P ex testatoris uoluntate sola habebat , quicquid iuris in illis habebat.
Verberatio proximi dupliciter consideratisr.
D Ercussio, qua proximus trerberatur peccatum est mos M tale ex iuo genere , quia iniuriosa est di nocet pro '. imo. Propter
373쪽
9ropter impersectionem tamen aetiis si minima est,uenialis est. Quod ii authoritatiue fiat, uel a iudice , vel a Praelato , patre,magistro &c. non est peccatum,sed opus iustitiae dc cliaritatis, modo non sit immoderata nec malo animo fiat.
Prom sium no obseruans ansemper peccatu comittat.
PErfidia, qua homo non iacit quod promisit, peccatum
est: utpote contra uirtutem fidei, quae sunt dicta : quia promissione sicit se homo debitorem implendae promissi nis. Inuenitur autem triplex: scilicet perniciosa, ossiciose, &ffocosa. Et iocose quidem ac ossiciose, uenialis est: quoniam ex simplki promissione non nascitur maius debitum quam
fit naturale debitum non mentiendi nam utruque debitum est debitum morale, sine quo morum honestas saluari negirct ad eandem uirtutem reduci creditur, scilicet ad uirtute ueracitatis: S utrunque ad al teria est, pro conuictu, utilitate de conuersitione humana. Perniciosa autem quae scilicet nocet primo, siue quo ad animam, siue quo ad corpus aut res peccatum est mortale sicut mendacium perniciosum. Et haec
de perfidia simplici dicta sint. Iqam quum promissio transit in debitum legale ut quum quis promittit itas pol quantum est ex vi promissionis cogi in iudicio humano tunc supra debitum morale adiungitur debitum legale, ac per hoe debitum iustitiae. Et si non seruantur promilia, incurruntur duo crimina: scilicet perfidiae , ct iustitiae, quam constat ex
silo genere esse peccatu mortale. Cum quibus omnibus m
mento hic'propter imperfectionem actus sepe actus excusetur a mortali siue imperfectio sit ex parte affectus, ut in primis motibus, siue ex parte materiar, ut in nocumentis minimis, siue ex parte formae: hoc est: quia non per se, seu ex interione peccatum illud sit,puta non intendit quis uiolare fide. sed ex obliuione aut ignorantia secti: aut ex fiducia qua accipit de eo cui promist, aut ex cause quae sibi uidetur rationabilis.& breui ter quando non per se est perfidus,non incurrit mortale , nisi per accidens, hoc est propter notabile nocumentum aut scandalum,& si quod aliud elusinodi esset a cides.Et hinc habes claritate infinito ru casuum cotingetiu in
non seruata fide de tacendo de fauedo de eundo, laesedo,dici
374쪽
Exponerese pericula corporis uel anistrae an sit sicitum. P peccandist ponere duplicitereminit. Primo
taciendo icienter Opus dubium an sit licitum ues illici-niculo exponer e periculo peccandi,uel peccatum: & si agitur de licito aut illicito mortaliter est peccatum mortale. Et ratIo est, quia uoluntas ex hoc ipso exorbitat ah R P mauult opus illud cum dubso incurrenit,transigressionem diuini praecepti, quetim abstinere in opere lil O cum certitudine non errandi: ac per hoc uoluntas magis amat opus illud, quam Deum in suo praecepto. Et i1c ur'ficatur sententia illa: Exponens se periculo peccati
societatem ubi est periculum peccandi mortaliter propter medium, persitasiones, commoditates, aut aliquid huiusmovi. Et hoc qui lem si sine u gente necessitate fit, ad incaute-- peccatum sipectar. Non est autem ex suo peccatum morta Rrbitrio restat peccare mortaliter strant praesentibus talsbus Occasioiribus peccandi. Ex conditione uero personae fragilis, mensurae se tenetur qui mollitatas propriae confius dubitat de casu. Et si experientia tepe disicit se non subsistere in lauiusnodi: sed statim aut quasi statim cadere, nulla necessitate uincamr ut illuc eat, aut ibi mu'tur. Salptuin est enim: Si pes tuus scandalizant te, abscinde eum, & prol)ce abs te. Si ueta constantem se putat fit turia, ct necessitas eundi urget, peccatum non uideo. Non urgen 'te autem necessitate, peccatum est incautelae ut dictum est
est mortale, quia Deo inuocato in testem iniuria sit Cis Ungit autem Incurrere periurium & in iuramento assertorio
Aa hi πη ,0 P QVini in io, se iuramento comminatorie. Ad quorum clariorem notitia duas pnenota distinctiones:
375쪽
aderam de formali uel materiali:alterani de persecto impe stilo. tiar distinistiones licet in omnibus nullismodi moralibus habendae tint ante oculos: in peccatis tamen I:ngUae cde duorum numero est periurium ) ltint imul tu necessariae. Viscernendum est enim periurium ii est ex intention quod uocatur formale: ut quum quis aduertit se falsum uult falsum iurare. Et hoc semper est peccatum mortale. B ut si non intendit iurare falsum,ta tamen iurat falsiana,quod Vocatur periurium materialiter. Et rursus si periurium Iptium exit ab homine ut actus perfectus. puta quia scian Sta prudens periura, quia sine dubio semper est mortale peccatiam. Aut ut actus imperfectus puta ex lapsu linguae, ut alias inaduertenter seu ignoranter)na periurium naaterialiter tantu, lioc est non ex animo iurandi falsum , no est peccatu morta Ie quia non est periurium : quoniam nullus actus bonus uel malus est talis line sua forma. Memento tamen hic ec semper in limitibus illius exceptionis: nili actus redeat in naturam suae formae:quod in proposito contingeret, sia quis non intederet iurare lalsum,& tamen non curaret adhibere cUram ne iuret salsum . Tunc enim talis iurans falsum , Incurreret
periurium mortale : quia propter talem neg nIanta re,rediret actus in naturam suae formae: nim ille 'uod maluit incurrere periurium quam discurreret ut debuit an iuret Alsum. Inchoando igitur a periurio, assertorio hoc est iurametto mendaciter affirmante uel negante) scito omne himoi Triurium est e mortale in quacunque materia fit, quibulc-que uerbis dicatur,& quacuque coactione,metu loco, leuitate,cosiuetudine,utilitate,aut excusatione fiat: sia fit magna irreueretia inducedo ipsum in Nulla est admittitur in hoc excusatio n1si ut dictum est ex impersectiBe actus: puta ga inaduertenter uel ut primus tus : ex lapsu linguI: sc si1 sid est aliud reddens actu ipsectu.
Periurium proχη sorium duobus potest
r, Romissorium autem periurium duobus incurratur temr poribus.Vel praesenti,quaiulo filmel futuro n
376쪽
adimpletur. Et in praesenti ouidem hoc est quando iuramentum proni issorium si, incurritur dupliciter pei iurium, Primo ,ex mendaci antino:ut quum sub iuramento promittitur aliquid bonum uel malum sine animo seruandi,aut sine animo promittendi seu obligandi se: aut sine animo iurandi. Et hoc semper est mortale : quia deest ueritas praesens: Idem est enim iudicium de hoc periurio quantum adpria sentem ueritatem, S de periurio assertorio. Secundo,ex materia in ala ut quum quis uero animo sub iuramento promittit aliquod malum, puta interficere talem, uel adulterium perficere,&c. Et tunc si iuratur super patrando peccato mo tali, incurritur iurando periurium non solum quia firmatur uoluntas ad peccatum mortale,sed etiam quia applicatur iura inentum ad materiam quam oportet omnino falsificare: quia est contra charitatem. Si uero est malum veniale, incurritur periurium non simpliciter quia non deficit ueritas praetens iuramento : nec de necessitate salutis oportet descere veritatem futuram , quia non est contra, sed praeter charitatem) sed secundum quid: quia firmatur voluntas ad malum, ueniale tamen sc Irreuerentia quaedam fit iuramento , applicando illud ad materiam non obligabilem, apponitur enim per hoc impedimentum effectui iurameniati, qui est obligare ad saciendum. Vnde graue videtur, k est hoc peccatum , non tamen mortale. Idem est quoque iudiciunt, si iuramentu in promissorium est de om ittendo bonum supererogationis , ut quum quis iurat se non ingressurum religionem,non mutuaturum, no fideiussurum. di similia.Huiusmodivnim iuramenta ueraci animo facta, peccata sent quando fiunt: quia irreuerentia fit iuramento , utendo illo ad materiam non obligabilem ad uerificanduect propterea periurium secundum quid incurritiar, licui de
iuramento uenialium operum dictum est . Non tamen periurium absolute:quia nec deest piaesens ueritas nec oportet
deficere ueritatem futuram,quae esset non contra charitate.
Et haec intellige quando huiusmodi iuramenta sutat cum animo non faciendi haec communiter,nam si in t Ederet quis non facere haec etiam in casu quo de necessitate salutis accideret ipsuin teneri ad illud,iam non iuraret omittere bonusuper
377쪽
sup ererogationis,sed bonum necessarium ad salutina, & peccaret mortaliter: utpote iurans peccare in ortaliter.Sunt autem communiter di non sic extreme ad casus de necessitate
salutis interpretanda huiusinodi i liramenta:quia iurantes super sita libertate se fundant,dicentes: ego nis teneor mutuare sideiubere &c.& ideo nolens incidere in seu ea iuraui. Vnde manifestum iudicium est intontionis comunis,& non ad casum de necessitate salutis, qui in huiusmodi qua rarissimus uidetur.In futuro uero tempore hoc est ii luminentum promissorium non adimpletur incurritur periurium semper quando iuramentu obligatiuu elit quia deesset ueritas iuramento,ac per hoc peccaretur na ortaliter. Ex quatuor aute capitibus contingit iuramentum promitarium non adimpleri
absim peccato.Primo,ex parte materiae.Secudo . ex parte euetus.Tertio ex partae modi .Quarto,ex parte relaxationiS. . Primum caput ex parte materiar, intellige quando mat
xia non est capax uinculi obligatorii. Talis autem est triplex. Primo,omnia actus mortaliter malus,sive sit peccatum mox tale,siue ueniale,dc ideo quicunque iurauit occidere aut dicere uerbum otiosum , non obligatur ad exequendu iurametu,sed peccat exequedo.Secudo, omnis omissio boni supererogationis,na licet nis teneatur ad illud bonu, tenetur tamonis ponere obice spiritui sancto. Et propterea qui iurauit no mutuare,aut non fide iubere, aut aliquid huiusinodi,n5 obligatur ad implendum iurametu:sed liber re anet,6 potest
mutuare'non mutuare sicut prius antequa iuraret.Tertiὀ,
actio indisterens fatua sua indifferentia,ut si quis absque ulla
ratione boni utilis,honesti, uel delectabilis iurauit transire extra muros ciuitatis,aut aliquid ei usinodi, non tenetur se uare,si nulla sic ratio sic transeundi: quia iuramentum n5 est uinculuna ad otiosum aliquid:constat autem quod salua indifferentia actus, otiosum est exercere illum.Secus autem est si actus in seipi indisterens esset aut cautelam seu utilitate spirituale uel temporale sui uel alterius: quia tuc tenetur implere iuramentum: ut si quis iurauit n6 intrare in talemmum , aut non transire per talem uiam ad cauendum tibi tentatione talis mulieris &c.
Caput uero secitdu ex parte mutus, intelli se primo si euetu in
378쪽
tus sit malus ut patet deiuranieto Heroclis:Pu iurasset dare puellae saltati quicqd petijsset tolerabile eni erat iurametis ane intelle 'ut sed malus fuit euentus prando puella petiit caput Ioanis Baetistae.Noem astringebatur Herodes ex iureiurado secere latii scelus: quia euetus na alae petitionis excludebat uim tui ameti. Et hinc qui iurauit reddere depositum enum , non tenetur reddere furiose. Et sic de similibus. Inte sise secud6,si euentus sit impeditiuus maioris boni: ut si quis iurauit contrahere matrimoniunt, & postea inspirite Deo uult in ueritate coelibe uita ducere, no tenetur adina Plere iuramentum:quia in euentu isto iuramentum esset uinculum ad impediendum meliorem statu,scilicet continentia quem constat esse meliorem statu coniugatorum. Et sic datim ilibus. Di tertium ex parte modi, intellige primo quantum ad coniuelli inodii subinteligendi, ut quum aliqui honorare se uolentes,iuran non praecedam per Deu Sc. In his enim
di similibus secundum communem di sinu sensum subintelligitur,quantu est ex me: sicut in Petri Apostoli uerbo quudixit,Non lavabis mihi pedes in aeternuu, & propterea absinPeccato periurii ficiunt statim oppositum permittendo se vinci . Intellige secundo quantum ad modum iurandi uiolexum,in materia tamen matrimonii: quia sicut matrimouit, coactum timore cadente in costantem &caron ualet ita iuramentum metu extortum de contrahendo, uidetur relaxaturpio iure. Turius tamen est relaxationem a stiperiori habere iacui in caeteris iuramentis ui uel metu extortis.Caput quantum ex parte relaxationis clare patet,nam siue relaxatio fiat
ab illo,cui promissio laeta est cum iurameto qui potest libere quod in sui Euorem tactum est relaxaro siue fiat a silperiore qui possit relaxare, cessat obligatio luminenti promiduram tum comminatorium quando periurium inducere dicatur. C Omminatorium denique iuramentu inducit periuriar in duobus quoque temporibus.Vel in praesenti. Et hoc pliciter . Primo si fiat mendaci animo'. Et tunc semper
379쪽
eli periitrium mortale : quia descit i irrainento praesens uexitus, lute comminatio sit iusta, siue iniqua . In quacunque Damque materia bona uel mala iuramentum cadit super m. dacio, inexcusabile ess a peccato mortali. Secundo, si statue-xaci animo super materia malat hoc elt ii quis non coinminetur facere opus aliquod quod est peccatum mortale uel ueniale. Et idem est tunc iudiciu in de comminatorio quod depromi abrio deo non replico. Uel in futuro: hoc eis tempore exequutionis . Et ii qui lena comminatio ficta elide aliquo malo culpae siue mortali liue ueniali, potest & debet iuvamentum comminatorium non adimpleri: ut si quis comminatus est percutere aliquem aut diripere bona eius, aut inipedire eum ab aliquo aisequendo dcc. tenetur non exequi: ut
patet. Si uero comminatio facta est iusta insistione aut procuratione mali poenae, siue quantum ad corpus, liue quantuad bona temporalia, grano fatis opus est: quoniam hinc est Dinculum iuramenti ad opus iustiam adimplendum .hinc uero est malum proximo infligendtim , ad cuius cestatione uianisericordia inuitat.Tria igitur hic conlidera. Priinum conimune , quod licut iuramentum non est vinculum iniquit tis,ita nec impedimentum melioris boni. Et hinc fit,ut quando melius est parcere aut ab itinere a comminati nialis usu
exequutione, non teneatur quis ad iuramenti exequutione,
exemplo David qui licet iurasset percutere Nabal cum d mo eius postea ad preces Abigail abstinuit.Secundum appro Priatuna comminationi,quod comminatio intelligitur secudum praesentem iustitiam: testate hoc uerbo Domini Apud Hierem. Repente loquar aduersus regnum de gentem ut diasperdam. si poenitentiam egerit gens illa, poenitentiam agam ct ego super uerbo meo . Et hinc fit, ut qui iurauit iustam punitionem, postea peteti ueniam parcat absque periurio: quia cessauit illa tunc praesens iustitia secundum quam iurauit,ex qua ii cessatione demeriti: quia ad poemitentiam conuersus est qui peccauera L. Et hoc est etiam perspicere in dicto exemplo I avid: quia non ait Poenitentialia.Nabal, sed ad merita di preces Abigail innocenti, pepercit ipsi Nabal: tanqua cessauerit ratio praesenus iustiti .e ex aliquorum innocentia dc supplica
380쪽
. Tillium proprium materiae comminatae scilicet quod μου nae in hac uita non fiunt appetibilas nisi ut medicinae, uel pres ae puniendae, uel boni communis. Et propterea quando
comminata poena cessaret habere rationem utriusque medicii,ar,non teneretur quis ex uinculo iuramenti ad implendum iuratam comminationem. Quando autem hoc accidat,relinquitur iudicio prudentiae, quae est circa singularia occurrentia. Ex his autem habes, quare mater quae iurauit uerberare filium,aut dominus qui iurauit uerberare serutim , ct postea parcet uel ne turbet pacem domus: uel quia amplius non opus est medicina talis poenae, di breuiter quia iudicat melius esse ut parcat non tenetur ad implendam comminationem iuratam. Et sic de similibus. De periurio autem large sumpto hoc est quum absque necessitate iuratur luper ueritato constat ueniale tantum peccatum es e. Periculosum tamen peccatum est si sit frequens. scriptuni est enim. Iurationi non assuescat os tuum:multi enim sunt casus in illa.
Mali alicuius actum permittere quando fit peccatum.
Ermissio ex sito genere peccatum non est: ut patet ex hoc quod Deo conuellit permittere mala culpae, quae sunt maxima mala, S propterea tunc tantum peccatum est quando
abso rationabili causa st. Est aut ratiouabilis cati se Iimissionis,uel uitatio maioris mali sicut meretriciis P mittitur, ne ciuitas adulteriis Sc incestibus repleaturo uel deeuctio maioris boni sicut Petrus p sumptuosus Pinisus est labi 1 negatio De xpi,&.piuriti,uteet humilior. Via suriori si pBt Obviare De subblitus peccet,& sine rationabili caula no obuiat peccat.
Et similiter e pol punire & sine rationabili causa pinittit in
punitos peccat. Quado aur mortaliter uel uenialiter oportet ex sagularib.occii iret ijscosiderare di iudicat et eo si vigilare studet sup grege situ . De i lo aut cui cura no est an oves erret non omrtet solicitum essetquia lana iudicatus est.
Adb:s permutationis potes tribus concurrentibus esse vitiosius.