장음표시 사용
401쪽
mortale, quando retrahit a magnis quae fiant die necessitato titutis,uti impliciter:ut fi quis ex timore pectamdi post bapalli muni nollet baptizari aut conismunicare, ues in casu : ut siquis ex timore deficiendi nollet prae eptum tib ssiciuna pastorale acceptare.Nec excusatur, sed accusatur ex huiusmodiciniose& ignorantia propriae uirtutis, quam non discutit; quoniam ex his causatur pusillanimitas. Vncte Dominus in Evangelio seruum putillanime qui talentum , non exposue fat lucro , lannauit . Ogrando uero retrahit ab aliis utilibus proximo, praecipue saluti animarum , licet ueniale sit graue tamen est: tanto periculosius , quanto sub humilitatis specie detinens animum imbibitur di radicatur perseverans.
alienae iniurie detentio rapina es, peccatum iniustitis.
A PIN A qua homo uiolentia ini
sta accepit alienas res peccatu e mort
te: sia iniuria infert Sximo&quanta ad res,& quantu ad modu. Dicitur autem inius auiuia si uiolentia iuste insertur,non est rapina:ut quum in bello iusto praeda tollitur:& similiter quum au toritate publica, iustitia existente puni tur In rebus ciues.Sed si iustitia desit, rapina committitur tam in bello,quam in ciuitate res ciuiuna auferendo,publica authoritate abutendo ad rapiendum.
pina dissert a raptu eo quod rapim
cit personam,rapina uero rem. R Aptus quo persenae rapiuntur iniuste maius crimen
quam rapina, quanto persena maior est rebus exteri ribus . Et specialiter appropriatur ad raptum puellarum equaecunque tamen permna rapiatur, habet in se crimen ra- .ptus, ct ad mixtam iniquitatem pro qua rapitur . quae iuxta genus suum iudicriada est.
vligiosi communitersolent in tribus ostendere oe peccare.
402쪽
enim est spectes belli particularis. Contingit quoque iniquia
ratem In executione interuenire,uel in quantitate plus exige
do: uel in qualitate clericorum res accipiendo. clerici enuit intelliguntur exempti a repraesellis: uel in substantia , ut si secerent repraesalias non soluna res sed personas accipiendo rquia in persona nec pater portat iniquitatem silii, nec filius
- capita octosunt in materia restitution
i consideranda. u Estitutio conse ribus saepe occurrit distutienda, & necessaria est quia non remittitur peccatum nisi restitu tur ablatum)nec facile potest quilibet discernere casias eius multos, ct ex multis capitibus contingentes, ideo diffusiore opus est doctrina. Sunt igitur octo capita in restitutione conlideranda,scilicet quis,quid,quantum,ubi,quando,quomodo,& quo ordiae.
Restitutionis facienda duplex est ratio.
C Aput primum est quis tenetur ad restitutionem. Et qua
tum ad hoc notandae sunt quae radices restitutionis oratnis:'licet acceptio,&rest ita quod omnis restitutio aut est debita ratione acceptationis praecedentis, aut ratione rei acceptae.Et extenditur hic acceptionis dc accepti nomen ad on1nem actionem qua alenu accipitur,siue uere accipiendo siue damniscando: ita st accipere dicitur non solum qui mutuo accipit,aut emi aut furatur, aut rapit,sed qui comburit,qui detrahit,qui conuitiatur sic de aliis.Et quoniam acceptio duplex est scilicet uel iustavit per mutuum,aut emptionem, aut depositum,conductionem , cc. uel iniustavit rapina,vὶ-ra detractio Sc. omissa prima utpote clara consessoribus, leIecunda habendum est pro regula generali restitutionum, Pquicunque est caiisa sniustae acceptionis,lenctur ad restitutionemr ita quod ex prima radice oritur iraec regula: Ad cogno1 dum quis tenetur restituere res,onde S dic, quicunque fuit causa iniustae acceptionis: ita si una acceptio iniusta eodem
403쪽
Ingrediendo matena expositionemvirium ordine quo mamerantua ,okcliniit primo iussio, liqc est praecipies fieri actioinem intuliam.Iubens enim habet rationem principalis caucae ino uentis suo imperio ad patrandam actionem iniusta, e ldm tenet cidae et tumem. salilium: hoc est das c0nsilium efficax ad perpetramlam actionem intullam,causa est directe movensi vo consilio ad illam,' ideo tenetur ad restitutionem.I tot ter autem dixi efficax:quia si consilium noperuenit ad hQwquod iit causa rapinae,non tenetur qui dedit consiliuni iniquitatis ad restitutionem : quamuis peccauerit mortaliter . Cpnsentus:hoc est .ille qui suo consensii causire aut concausata tionem iniustam . '. Vbi nota quod de consensu oportet distili uere inter consensum qui est causa,& inter consensum qui soluinnaodo est consensus,& non causa,verbi gratia: tractat aliqui de be Io iniusto a equiruntur ii ad quos spectat:consentiunt. I ruconsensus non solum est consensiis , sed causa bellii iniusti, quia ex horum consensu pendebat negotium. Audiunt plerique alij huiusinodi negotium, placet eis, consentiunt: cunt fiat.Rorum consenius est lummodo consensis, & no causa belli iniusti , quum ex ipsis uoluntas iiolentiu bellum
iniustum ficeremon pendeax, non mutetur die. I ...
Attende i go si cqnsensus sitit causa seu concauta actionis 4niustae.Et si fuerit causa seu concausa: scito ex tali consensia teneri ad restitutionem ex hoc ipso quod suit uere causa imiustae acceptionis.Et hinc habere potes quod si iii communitate aliqua pluxa uota uincunt, di dum dantur uota aperta,
alio uis ex ultimis uidens unita uota praecedentiuna iam uicisse, 6c uidens quod suum uotum in contrarium nihil pr desset , consentit ob aliquem humanum respectum liniusto facinori , peccat quidem mortaliter quia consentit iniquitati) non tenetur tamen ad restitutionem, quia consensus euis nec est causi nec concauta Secus autem est de praecedentibus t quia licet praeu ideant subsequentes consensum dat'-ros,non propterea consensus eorum a causarum muniel ος cluditur: tum quia consensus omnes antecedentes sunt di tedunt uere ad integrandam causam: tum quia in instanti ho mo mutatum propterea possem subsequentes disi miit. quo
404쪽
' sentiter mi ,riam nullilla lociim habet in primo ca .Ethlai
fit, ut indigno iecundimi Deum canonice tamen alii consentiant,peccent qu iden, in ortaliter, non tam e tenentur in conscientia de daninis spiritualibiis & te uaporalibus subasequentibus: quia consensus eorum nbu est causa quod eligarare; sed consensus concurreris ut consensussantum': nisi consiliis eoruni esset concausa ut consirnaaretur quod tunc nohabet locitari quando scitur quod electio omnino erit confiritianda. Et lic desinanibus. Palpol hoc est udator cruti linis sub specie boni t putu quia sic oportet domate stultos dici Sed hic etiam opus est di iuretione an adulatio fit causa acceptionis iniustae, an non. si enitii pura est adulatio , nolite orietur ad restitutionem : quamuis peccet mortalitet: si ueta est non solum adulatio laetiscativa, sed causativa iniustae reonis tenetur ad restitutionem adulator. Rec sus: hoc est receptator refugium*: iniuster asentis Est enisi huiusmodi complexus causa iniustae actionis: di anetequatnsar, tanquam praebens seu adiuuans iecuritatem imiuste agentis,ac tanquam conseruans hominem in perseueranino ad niustas actiones .&qmstqvan; faeta est , tanquam sab Hatis illam quasi propriiri ius eius & breuiter licui patronus iniquitaris patrocinium illi piaestas. Et propterea ad resta tutioneni cenetur. Participans, hoc est qui puniceps est crimimis,siue u ocius,ssiue ut mediator,sive ut expl'iat'r,' 'Messaliter quomodolibet porticeps est criminis illius inissae allionis. Particeps enim quicunque si sic est parti ceps cri- ammis ut sit elimia caulaieu concauia iniustae activinis, tessietur. ad tastitutionein ratione ipsius aictitoriise . . De po'ticipe tem rei acceptae dicetur infra in secunda villice restia titti uisu nunc enim de debito restituendi statione actionis 'roatui, Mutus hocest,qui i& potest Ic tenetur loqui consu-ἰlendo,reprehendendo,praecipiendo Sc. & tamen tacet. Talis enitri quia est causa non dirEae seu pontiue , sed indirecte de Triuatiue iniustae acceptionis licut incuria seu nanus nam cleri est caula sabmersionis nauis ideo tenetur ad restitutio--riem. Notanter auteria dixi, qui potest dii tenetur:quia licet aliquis possit, ii tamen non tenetur, computatun extra caut sequentis, ad priuatipam epini mus uri iniustae
405쪽
'onis exigitur quod uineat, sireteneatur impedire: ali quin non ei imputatur ut patet ex ioc quod Deus potest qui dein obviare cuilibet peccato honianis: quia tamen non tenetur,non ei imputatur pectarunt aliquod nosti uni Qui ergo potest S debet praecipere aut consulere,& raret,qbia ari ni pedit iniquam adtionem qua tenetiades potest impiair auia est illius,ac per hoc tenetu drationent Et ne vageris.quaerendo quis est qui tenetur , scito illos selo esse quibu4 Exos sicio incumbit praecipere consulere Scc. sc idem intellige indu bus si quentibus. l Non obstans et hoc est non praebens auxilium impeditu in actionis iniustae, si tamen potest tenetur: quia lacesset indirecte priuatiua causa iniquae actionis. Et propterea domini teniporales, qui non obstant latrociniis crebrescenti bus in terris suis, tenentur ad restitutionean damnum p Iis via possunt i ct tenentur ad hoc ex officio Q quia sunt custo,
'Non manifestansi hoc est libri manifestans invaserem uel tunc uel post factum,ita quόd non manifestatio sit causa uesinius m actionis ues iniusta aesentionis Tt hoc tunc tantum est quando ali is D est 3: debet manifestaret alioquin non effet cause iniustae actionis uel detentionis. Et propterea isitis non manifestans V potestiquia ex officio ei' cumbit,tenetur ad restitutionem estis danani φ patitur alter ex ipsiustio manifestatione.& sic de similib. Aduerte quod in his trita ianmediate praecedentibus capitibus scilicet inutus non obstans,non manifestans quamuis uerum sit resulariter quod scili illi quibus ex officio incumbit loqui, obs re alit manifestare comprehendantur: uerunt: tamen quoque est compreliendendi illos qui ex occurenti articulo necessi alis urgentas, inaniseste tenentur & possunt absque suo damno & Perti culo:ut si quis scias invasurtim aliquem domum alterius, Et rapturunt seu furaturum i &niss ipse praesignificet ,'si quetur stirium , & potest absque periculo & damno prouide eus est surti: sicu t reus esset homicii lii, si eodem modo sciothomicidi una futurum,' posset prouidere Sr laUn curarer. Et qui, est causa iniusta 'actionis qtiaria uis indirectae, ad testitutioheni tςn ur , Haec ergo decem personatum genera Aa r teneri
406쪽
teneri ad restitutionem intellige cum duplici adtemone.Prima est, si effectus elisubsequutus: hoc est iniusta actio in
rem damnumIroximo . . lam si actiu iniusta non est subsequuta,aut si esset subsequuta , non tamen dananiscasset proximum,millus tenetur adrestitutionein quia rellitutio non est necessariamili ut alterius damnuin recompensetur: ac per hoc ubi nullum sitit damnum iussa est opus restitutione.Secunda est , quod quilibet supradictorum tenetur ad restitutioneni insolidum, lioc est ad restituedum totum damnum quod causauit seu concausavit: quia fuit causa actionis quae intulit totum illud damnum inuanuis enim non fueri s ius in causando , fuit tamen concausa totius actionis
damnum illud intulit. Ei haec quo ad primam restituti'tium radicem stilicet actioneni ini m) pro nunc su*ciat
ad disternendum ex hac radice quis: teneatur ad restitueamdum . Secunda uero radi restitutionum est rra accepta iuxta hanc ponitur generalis regula, q-d quilibet habensiem alienam. tenetur eam restituere. Et in promptu causa est:
quia res illa non est ipsius , sed alterius: ης perhpc non detinenda sed danda illi cuius est.Si enim non redderetur jlli,ininus haberet de suo, & damnum pateretur: quod constatnsie
Adverte circa hanc regulam,quod res aliena dupliciter haberi potest cilicet uel bona uel mal fide, rursus ues inse- ipsa,vel in aliqua re seu effectu loco illius rei: puta quia habetur illius pretium, uel habetur res propria conifruata quae consumpta fuisset nisi inuisset usus rei alienae . Et si quidquianala fide res aliena habeatur : quomodolibet tabeatur, t netur restituere. Si autem bona fide habeatur in seipsa, t Metur eam restituere: quia aliena est. Et hinc sit ,ut qui bum fide emit rem alienam quam putabat esse uendentis, tenea tur restituere eam Dόntino rei absque pretio aliquo, quia restitutio illa oritur ex re aliena, & non ex culpa acceptionis.
i auteni bona fide habetur noli in seiesa, sed in suo uel proxio,vel essectu, uel quociique alio limili aut quasi binitimodo, tenetur restituere id in quo factus est ex re illa locupletior θ non plus,& si in nutu fictus est locupletior, ad nullumnetur xjestitutione. Et hinc primo sit,ut si vis hon , fide
407쪽
iam alienam sibi dono datum uendidit , teneatur restituere domino rei pretiunt: qui factus est ex re aliena locupletior in in illo praetio.Fit secundo,ut si ipse emisset,&uendidisset absque lucro eandem rem,ad nullam restitutionem ipse tener tur,sed soliis ille apud quem res est:quia aliena est,st alter noest ex ea factus locupletior. . Tertio , ut si quis bona fide inuitatis ad coenain de alieno uitulo comedit, si omnino consuetos sumptus in domo sua coenae propriae cilrrit,non tenetur ad restitutionem: quia noest factus ex usu rei alienae locupletior.Si uero propter conuiuium pepercit silmptui quem fecisset pro coena prIria, tenetur ad restituendum non quantum ualent comesta in conuiuio, sed quantum factus est ex rei alienae usii locupletior. Et haec ideo sitiat specialiter dicta: ut ex his similia scias du' iudicare de usu alienae uestis, aut cuiuscunque alterius rei a. iienae quando bona fide a tum est: aduertendo quod nulla est quo ad restitutionem differentia inter rem alienam,& fiuctus rei alienae:quia fiumis ipse est res aliena si fiuctus est rei alienset secus autem si esset fructus industriae ex re aliena. Ex his regulis & exemplis teliqua omnia iudicari posie puto de restitutione ex parte rei consurgente: sicut ex antedictis potest iudicari de restitutione ex parte actionis intulis consurgente, & sciri quis tenetur ad restituendum . Quando i uero aliquis tenetur ad restituendum ex parte utriusque, scilicet actionis iniustae ct iei acceptae ut quum is qui iniuste ae cepit,habet reiy apud se uel pretium eius non oportet occupare librum : quia ex siimplicibus 'consurgunt composita regula earum,facillimum est nosse hoc compositum: stilicetobIigatum ad restituendunt ex utraque uel altera radice.
.itationis assectus es circa quidditi.
tem considerandus. CAput secundum,quid restituendum est. Vbi distingua
de rebus uel damnis restituendo,& stilo quod se res aliaria extat, illa restituenda regulariter est, si uero non extat, aut ex aliquo singulari casu occurrente non potest reddi re- . siluendum est .LM a , membroru s
408쪽
sanitatis,liberrirris,honoris,fama iurium,fructuum . semiti . num,damni emergentis,uel lucri cessantis, S lina ilium , re , nituenda sunt ut possibile estan bonis aliquibus loco damnorum ita ut boni uiri arbitrio satisfactu in reputetur quam tum ad quid,pro quoi de quantitate enim nunc dicetur.
uuantitas est in materia renisutionis consideranda.
C Aput ergoitertium , quantum est restituendum, constat oportere restitui aequale. Ut autelli discernatur, c perueniatur ad restituendum arquate, oportet distinguere de certa uel incertis quantitate rei seu damu I.Si namque quantitas rei seu damni est certa, opus estut tantiandem restituatur quantum ablatum,seu in quanto damniticatus quis est. Si uero incerta est quantitas ut contingit in damnis iniuriarum, percussionum,iurium pendentium,seminuin lucri cessantis, Scsimilium restituendum est tantum quantum uir bonus arrebitrabitur conlideratis stingularibus ilegotiis, teinporis,loci personarum ScisDebet autem uir bonus arbitrari tantum quantum ad aequivalens exigitur si fieri potest: quod si fieri nequit , conetur appropinquare ad aequale quantum
. 1 ... C1 Aput quartum, cui restituendum est. Distingue de causa restitutionis,an sit acceptio iniusta , an sollina res a cena . Nam ii ex sista re aliena consurgit restitutio.redde da est regulariter domino rei c& appellatione domini inte rige illum cui debetur: liue perseuerauerit dominium apud eum,siue translatuna sit, liue 4it uerus dominus, siue dispen- sator,ut Praelatus Ecclesiasticus. Dixi aute regula liter: quia in aliquo casti puta si Praelatus est dilapidator rerum Ecclesiae,& experientia teste dilapidabit etiam haec: non ei illi Ecclesiae quae . est uera domina , restitutio in sero Core. scientiae fieri potest, ct debet, conuertendo iresiti tuendas, reptinutilitatem illius Ecclesiae, habito cliseri commode potest ut seruetur et Mn onuiti iusiuiae nς duἔ,c se g sus
409쪽
Horis. Simile autem est iudicium in casibus in quibus domario rei fieri i estitutio non potest propter aliquod aliud accis
deS: puta quia estoniatino ignotus, debet enim resiitui tunc Christo,qui est haeres uniuersorum. Si autem rei titutio c'nsurgit ex acce et ne iniusta,discernendum eli an acceptio iubla iniusta suerit ex datione prohibita ita quod non soluinpbliealtu ad restituendunt accepit iniuste, sed etialii illς qui donauit, lonatione iniqua dedit) ita quod ipsa datio fiteriemali: ut quum datur pecunia pro corrumpendo iudice , uel ingressu monasterit,uel quocunque spiritali:& breuiter quando ipsum dare est prohibitum: quia in huiusmodi casibus restitutio facienda est,sed non illi qui inale it edit, sed Ecclesiae
in cui iniuriam datum est,& eadem ratione homini in cu, ius iniuriam corruptus est iudex, aut Chi4sto haeredi uniueisorum Si uero sola interuenis acceptio initista,restitui debet damnificato ex illa acceptione iniusta. 'Ita quod duae conditiones Oporret quod simul concurrant Prima, quod iula damnum habeat : alioquin nulla esset restituendi ei deiuratio. Secunda, quod damnum passus fuerit ex ita acceptione iniusta: alioquin etiam si damnum haberet, sed non ill tum ex illa iniusta acceptione,non esset illi ab hoc restitutiosicienda: ut patet quum.quis iura tus esset a mercatore aliquod pignus: tunc eniin licet damnum sit illiorum.: scilicet domini pignoris , dc mercatoris qui tenebat pignus :Deeamen tenetur restituere non domino, sed mercatori, quia
actio surti mercatorem damniscauit , qui tenetur domino de pignore reddendo. Ita quod in huiusmodi restititurione, persona cui debet restitui, non ex domino rei
sed ex dananificatione sibi illata discerititur, dc desinitur. Et ratio est, quia ipsius interest saltem custodire seu reddere rem illa in domino , si non est sua. Et hoc in tam tum iura exigunt, ut etiam praedo in possessione tuendii. st , quia praeda etsi non est praedonis simpliciter , est tamen spsius ad custodiendum , ut reddatur domino , tenetur enim ipse reddere . Veruntamen quando sine scandalbpotest publice, vel secrete res reddi domino sine alterius iniuria, damno , vel periciato reali hoc est quo ad rem ,
410쪽
Exequendo ius naturale dormiente iure scripto: ut si testitueda sit ablata res aliena depolita apud suspeeium depositariuraut ablata a fure aut latrone, aut usurario qui non credit turtinquam restituturi: potest restitui uero dona ino,cuin illo filiis granO: P prouideatur ne iterato contingat fieri restitutione ii quadom uenerinc illi occupatores ad poenitentiam. . acun lite alite ex causa contingat restituere alicui moetuo,ignoto uel absenti seruandum hoc est q, nam tuo succedit haeres ignoro uero pias exactam diligentiamuadcogia
scendum succedit Chinitus: de quo siriptum est ' rueres est uniuerserum . Absenti autem si fideliter di facile mitti pol, naitti debet, uel si item significari ut disponat de tali re sibi
debita in tali loco, nisi sorte res tam parua sit ci absentia taa reta otis,iri arbitrio boni uir censeatur ratum habendum a domino si sciret,st detur Claristo pro salute domini. Verum quando res mittenda ellet, non sine sumptibus debeti mitti sumptibus eius qui iniuste accepit:quoniam ipse semper fuit in mora Ec in causis iniqua quod dominus rei non potuit utire sua antequam perueniretur ad huc articulum necessitatis ut oporteat illi mitti . . . '
I sisutio ubi fieri debeat. i.
Aput quintum, ubi restitutio est facienda. Discerne, si restitutio confingit ex sola re alsena, restitutio est ex e cenda ubi res illa aliena habetur: ut postes sor bonae fidei ex restitutonis opere iusto ncm reportet damnum , quum nonsuerit in culpa. Si uero restitutio consurgit exactionem iniusta, restituendum est ut, i acceptio iniusta patiat:i est,si locus congruit restitutioni: ut si orestituatur in pristinum statum in quo inuenta est tam ies accepta quam possessio domini. si uero locus ille restitutioni non congruit, restituendum est ubi est dominus, seu illic quo tunc dominus translaturiis reni suam erat: & breuiter debet dominus seruari in seiunis, digrauari occupator qui semper fuit ita mora.