De peripatetica docendi atque addiscendi methodo, Hieronymus Borrius Arretinus

71쪽

compotes scientiae: diu frustra se torquent,& inscitiae procellis, ac fluctibus obruti, periclitantur, haec omnia hominis agnoscendi exemplo, nunc manifestabuntur . Exempla, ex quibuspriorum omnium Neritas

agnosietur . Cap. XXIII.

T Raditis praeceptionibus ad scopii in in

ueniendum, & ad principem Propositionem efformandam, & ad illam principi

argumento confirmandam , pertinentibus quae praeceptiones obscuriores sunt, quatrivi a Tironibus militibus no dum anesigna tris, non dum emeritis , nec dum rude donandis, intelligantur, faciam praecum ope re, si hominis exemplo dilustrentur omnia. Plaeuit autem ab homine potius , qualm ab alia quavis re, hoc exemplum petere: quod omnes suprascriptae praeceptiones inuntun hominem promptissime cadant.

Si ergo mihi disputandum sit de hominci Vtrum homo sit, & Utrum sit cognosce diis , in disquisitionem accersendunt non erit: quippe hominis esse, illiusque cognitio, ut mearum omnium disputationum mnis ponitur: qui vel etiam ipsom et Aristo--tele teste libro tertio Ethicorum capite rertio, in consultationem non cadit: ideo constituendus homo est, ut ille, inquem unum, omnes cogitationum omnium mearum . . t nerui

72쪽

MET uotius sis nerui intendantur. Homo ergo, ut finis, ut scopus, utque disputationis futurae subi ctum ponitur , & quanquam inter haec tria; idest, inter finem, S: Scopum, & subiectum

non nulla intersunt:perinde tamen ac si inter illa nihil interesset, in hac tota commentatione vusurpatur.Necesse est igitur ponore hominem esse: antea enim quam hominis esse detur, nihil est, quod ulterius possitquΨri. Primum omnium, quod cogitationi, notitiaeque nostrae, de homine se te offerat, est hominis esse, hominisque cuius esse positum fuerit, futura cognitio .Antea intellige da est etiam vis, atque significatio vocis.Ης de re subiecta, antea cognosceda esse, quam quicquam aliud cognoscatur, praecipit Aristoteles libro primo posteriorum analyticorum capito primo : Hominem igitur, esse,& cognoscendum esse, & quid hominis vox significet, antea intelligere opus est, quam statutam disceptationem ingrediamur: h mo igitur, ut noster finis: a nobis cognoscendus constituitur.Ηunc finem primo loco inuentum, ac positum, in suas partes magnas,

Analytica Methodo dissoluimus, Hae homi' nis partes magnae sunt, Anima, & Corpus.

Anima Iibro secundo de anima, particula vigesima septima, & alibi, in animam vivendi, sentiendi, appetendi, loco mouendi, ac intelligendi, ab Aristotele dissoluitur. Ani-- ma quae vivendi est, in vim cibi capiendi,

D i ii i augendi,

73쪽

augendi,& procreandi,retexitur: particula trigesimaquarta eiusdem libri secundi de anima. Anima sentiendi, in omnes interiores, & exteriores sensus diducitur. Ani nna tandem intelligendi, in Intelligentiani facientem, atque patibilum dissolui debet, cuna Aristotele libro tertio de anima particula decinraseptima, & decima octaua: Anima, in suas omnes partes distributa postquam fuerit , eadem Analytica Methodo corpus dissoluetur: eo modo quo ab Aristotele dissoluitur libro primo de historia animalium, & libro secundo de partibus

animalium, utrobique capite primo. Corpus itaque, in partes dissimiles, ut sunt manus, & caput, & caeterae eiusdem ordinis:hae In consimiles, ut sunt carnes, & ossa, & iste in humores, & humores in elementa,& elementa in materiam,& formam, distribuenda sunt omnia . Hae quoniam partes sunt hominis, ut homo est, minimae; in alias partes minores non di luentur : Haec qua hactenus adinventa fuerunt, sunt hominis instrinseca principia, quibus extrinsecae adhibendae sunt causae: ut efficiens commune,& proximum: vi Sol, & Homo, ex quibus homo gignitur.Adhibendus est etiam finis: qui est felicitas: de qua ab Aristotele abunde di meritur, in his, quae de moribus ad N

comachum.

Hominis principijs, perAnalysim, inuen

tiss

74쪽

METH onus. 1 tis, eiusdem hominis aliae partes , quae sunt, in cathegoria substantiae , eadem sunt Analysii reperiendae: & quanquam Homo postrema est species , & pars , sub qua nullae aliae, quae sint verae species , & partes inuenientur unquam: sub homine tamen, modi quidani sunt specierum , & partium, inquas homo diuidetur, ac diducetur: Hominum ergo

quidam sunt Italit quidam Galli: quidam Hispani: quidam Grqci , & quidam Latini,

Nec sat est, hic hominis principia, & has

hominis partes, Analysi reperire , sed necesse est otiam, ut humanae speciei proprietates, praesertim primae, inueniantur: quae sunt ad risum propensito,& disciplinae capa citas &aliae si quae sunt eiusdem classis:quibus inuentis, ad principiorum proprietatesinu uniendas ascendere opus est ιAnimae igitur altricis proprietates, tres, ab Aristotele scribuntur , libro secundo de antina particula tfigesimaquatia: idest, nutrire, augere, & simile gignere . sensuum propriae affectiones, sunt omnium sensuum proprietates: qui actus tum primi: cum secundi qui ad rei essentiam pertinent, vocantur, in vestibulo libri secundide anima, & non raro alibi. Proprietates anime intelligendi que vim habet, sunt Intelligere: Intelligentiae agentis affectio propria est omnia facere: non inuenerg

75쪽

18 DOCENDI ET AD DISCENDI genere eorum, quae sunt: quod est propriaeum Dei, sed in illorum genere, quae sub in telligentiam cadunt: quod est proprium

hominiS .

Intelligentiae patibilis affectio propria

est, in eodem genere, omnia fieri: de qui bus Aristoteles erudite scripsit libro de ani ma tertio particula decimaseptima & deinceps : quo etiam libro: proprietates animae desiderandi,& ex loco ad locum ciendi, copiose, ac docte, scribuntur: quas mmcpra tereo prudens, ne haec disputatio, in immensum audia crescat: nunc stat est methodum dem onstrare. Nec tantum scopi, & principiorum pro prias affectiones inuenire conuenit, sed partium etiam. Ideo, quid Italorum, quid Gallorum, quid Hispanorum, quid Graec rum, quid Latinorum,& quid aliarum omni .um humanae speciei partium proprium sit reperire decet: quod eruditus, ac prudens disputator efficiet. In harum omnium rerum inuentione Analytica Methodus finitur : In illius locum Synthesis sufficitur: atque Diaeresis. Quia tamen, inter disputandum, ea quae Analytica Methodo inuenta fuerunt, multa obscura, R ad cognoscendum difficilia, c dunt: quae definitionem expectant, sine qua, minimae cognoscuntur: ut quid anima, &quid animae stingulae partes, & quid corpus

76쪽

Mgruo D vs. 3s litimanum sit: quid caro, quid neruus, quid elementum, quid materia prima, &quid

forma', quarum omnium rerum definitiones, ex generibus, & differentijs conflantur : differentiae autem diuisionis Methodo inueniuntur: ideo ad scribendum de Homine, Synthesi non prius admouendae sunt manus, quam haec ortinia Analysi inuenta, NDiceresi definiendo explanata fuerint: quibus omnibus hac arte comparatis, iam supra spem non est, de illis omnibus ex arte disputare a Exempla ni Cis contrabuntur. Cap. XXIIII. REbus omnibus, quae ad hominis agno scendi absolutam cognitionem pertinere poterant, Analytica Methodo inuentis, iam tempus nos vocat , ad noliram de homine uniuersam disputationem absolusndam , Analytica Methodo ita inuersa, ut quar ultimo omnium loco, Analysi inuenta fuerunt, Synthesi loco omnium primo

usurpentur.

Primo itaque,de materia & forma dispu- ιtandunq; mox de clementis: post de humo aribus: quarto, de partibus consimilibus: 4 quinto de illis, quae dissimiles partes nuncu rpantur: demum de toto humano corpore: σde quibus omnibus, per illorum principia, omnes proprietates, a priori demonstrari

77쪽

De Anima etiam disputationem institueroe decet: & a definitione Diaeresi reperienda , proficisci: quoniam anima est ad intelligendam difficilis, vel etiam ipso Aristotele teste libro primo de anima, particula quarta:

mox ad animae partes omnes lamate agnoscendas descendendum: de quibus, omnes proprietates sunt demonstrandae: eadem disputandi methodus, in omnibus humanae speciei partium modis est ad unguem seruanda: quibus praestitis, uniuersa, quae ad hominem , numeris omnibus agnoscen dain, spectabant, ad unum omnia, expleta fuerunt: ita ut, nihil redundans, nihilquo imminutum, haec disputatio contineat: De homine adhuc magis in parte dissutatim Cap. XXV.

QVoniam ab ijs,quae in uniuerso generet

versentur,ad res minus uniuersas progrediendum es , ex particula quarta libri primi de Phisico auditu, & ex libro primo de partibus animalium, capite primo: N ex his, quae non raro alibi ab Aristotele scri buntur: uniuersit exempli ab homine peti ti, tractatione absoluta,par est, ut idem ii minis exemplum, magis in parte discutiatur.

Ego igitur, de homine disputaturus, hominem agnoscendum, disputationis meae finemo

78쪽

snem, scopum, & subiectum, mihi ipsi constituo: quoniam hominis proprietates,principia,& partes, & principiorum,& partium propriae affectiones inuestigandae propo

nuntur.

Scopo constituto, princeps propositio, in hac mea tractatione, principi loco con firmanda constitui debet : cuius subiectum est stopus constitutus.: attributum Ucro, quod ab alijs, praedicatum appellatur, geminum esse potest: quippe duae futurae sunt demonstrationes: quarum altera, a priori, altera a posteriori concludet. Si a priori demonstrandum erit: attributum, quod de uniuerso stopo demonstrabitur, prima erit hominis proprietas: ea esst, ad risum propensio: ex quibus haec integra propositio, a priori demonstranda conficitur: Homo est ad risum propensus: capacitas etiam diasciplinae,de eodem homine,a priori:demonstrari poterit: ideo, haec alia propositio conflabitur: Homo est disciplinae capax: Multae aliae, huius classis propositiones, a priori demonstrandae, hac compositionis Methodo construentur: inter quas una est omnium prima, ad quam omnes alis, vel mediate, vel immediate redigentur: ut Animal est ad risum propensum, vel discipline capax : de Socrate etiam eaedem proprietates demonstrari poterunt:vt Socrates est ad risum propensus , vel distiplinae capax: sed istae duae

79쪽

61 Doc EM DI ET ADDisca Norposteriores, in quibus, de homine ad risum propenso, & disciplinae capacitas, & prior In qua de animali haec eadem probantur,adinam illam redigi debent : in qua haec eadem de homine concluduntur: Posteriores etiam propositiones,per priores, a priori,&priores per posteriores, aposteriori, demonstrantur,

Si, aposteriori demonstrare in animo habuero; statutae primae propositionis attributum , cum statuto subiecto coniun3endum, erit humanae speciei primum priac pium : illud est, participatio rationis: ex qua, & ex homine, haec prima propositio construetur . Homo est rationis particς-PS . Quoniam propositiones, aposteriori demonstrandae, illis propositionibus seruiunt, quae, a priori demonstrantur: haec: Homo est rationis particeps, erit omnium pri ma : cuius aliae erunt, veluti pedissequar, &ancillae: Methodus demonstranda principis propositionis. Cap. XXVI, V N c inuentae propositiones demon-m strande sunt: ad quarum demonstrationes construendas, demonstrationum inuenienda sunt media: priorailla quidem . in demonstrationibus a priori, & posteriora, in demonstrationibus, a posteriori: HII,

80쪽

M E T M o D v s. QIus propositionis: Homo est ad risum propensus, medium est participatio rationis: ex quo medio inuencto haec a priori integra

demonstratio conflabitur . .

Omne particeps rationis est ad risum propensum. Omnis homo est particeps rationis: Ergo. Omnis homo est ad risum propensus . Alterius demonstrandae propositionis, quae est. Homo est rationis particeps: medium est, propria hominis astectio, participatio ne rationis posterior: quae est: ad risum propensio : ex qua a posteriori, haec tota desemonstratio colligetur. Omne propensum ad risum est rationis particepS.

Omnis homo est ad risum propensus:

Ergo somnis homo est, rationis particeps. Eadem Methodo proprietas prior, per posteriorem,& posterior per priorem demonstrari poterit: quod paulo ante dicebatur: ut ad risum propensio, per disciplinae capaeitatem ; & disciplinae capacitas, per propensionem ad risum: quarum altera est, a priori, altera est, a posteriori: ut propensio ad risum, per eapacitatem discipli nae, aposteriori, & capacitas disciplinae, per proinpensionem ad risum,a priori demonstratur:

Haec est integra hominis disputatio: logica tament quod si illam pigmentis, fucisque

. . I delinire,