De peripatetica docendi atque addiscendi methodo, Hieronymus Borrius Arretinus

81쪽

6a DoeENDI ET AD DCENDI delinire, tropis, & figuris, & Schematibus augere , amplificarς, voluerimus, logica haec pura disputatio,in fucatam rςthoricam disputationem, eadem ad unguςm sexuat Mςthodo, migrabit. Qui hac methodo mordicus custodita,dς hominς scribet, nihil redundans, nihilque alienum affinget: nihilquς, aut utile, aut necessarium relinquet: nihil quod ad rem non faci t, addere audebit: nec plurλ, nec pauciora, sed e tantum disputabit, quae disserenda erunt. Serpentes Auibus non geminabit, nςc Tigribus Agnos: Delphinum Sylvis non appinget, nec fluctibus Aprum ;sed totum opWs crit implςx & unum.

: suomodo ex Arissotele proposita Methodus sit

erumda , cap. XXVII.

VT haec Methodus ex Aristotelis libris ,

in quibus 4bdita latitat, pruatur: cui

libet huius rei periculum iiscere ςupienti .

primum hoc, &praecipuum essς debet: ut Methodum qu m erupre tent i,omnino cognitain habeat: quod sit secus contigerit, per densissimas, obscurissimasquς intempestie noctis tenebras. incerissi quid quae rat , qui quo tendat, νηgabitur; nςc ςruendam Mςthodum, eruet: at qui quid sit Me thodus,quot,& quae sint Methodorum genera, '& quae illarum sint vires, & naturae, a quα

82쪽

METH o D V S. que proprietates, &vsuS, eXplorate teneat, ab eruenda Methodo non admodum abe-xit. Harum omnium rerum cognitionem delineatam fallem, atque adumbratam,

quae tamen, ad id quod quaeritur, inuenietidum suificiet,haec nostra legens assequetur. ςrum praeceptiones, & ab aliis audi

legisse, & lectas, in teca memoriae condidisse, sat esse non credidero : sed parataS, exercitatas, ante oculos positas, & veluti utraque manu compraehensas, tenere

oportet . Sicuti enim, non potest celeriter,& in offenso itinere currere, cui de singulis vi* angulis, inflexibus, diuerticulis, an fractibus, ac ali)s sexcentis eiusdem viae impedimetis, est in consilium eundum: sic neque parate, hanc ex Aristotele Methodum potem eruere ille cui, cum eruenda est, prius ipsi quaerendae sunt praeceptiones, quibus eruenda Methodus agnoicatur: & agnita teneatur; ita ut prompte , & ex peditς ad

usum convcrtatur.

Haec Methodus intus & incute cognita.¶ta, non tantum plurimum confert, ad ipsam, apud Aristotelem agno undam :&agnitam ex Aristotele eruendam, sed etiam ad 1ntelligendas virtutes Aristotelis, illius quaed onism ad discern edas varias, apud

Aristotelem argumentationes et easdemque suis proprijs formis, ac figuris reddendas: qua de re infra disputabitur: Aristote

83쪽

is Doc gunt ET AD DISCsNDI les enim, quandoque , tanquam crebris densisque ictibus, sic multis argumentis, in

unum conglobatis, nulla ratione extensis, petit aduersarios: quandoque multarum argumentationum pondus, argumenti uni Tra pondere, exequat: non raro confodit

lacumine : fulgura, fulmina, fulgetra, tonitrua , sed surda illa quidem, evomit ore rotundo : plerunque breuitati studet: tunc ab Aristotele, iunguntur conclusio, &propositio. Saepe, pro utrisque, sola propositio, aut sola conclusio scribitur: alibi nih1l horum, sed sola istorum, aut omnium, aut aliquorum , probatio ponitur: idque ab Aristotele ideo factum puto, quo grauius, ex insi di3s, incautum aduersarium feriat. Hoc mirabile Aristotelis artificium, ex hac nostra - methodo cognoscetur. Apud Aristotelem, hanc maxime neces fariam Methodum agnoscere, hanc agni iam eruere, non est facile: immo illam, vel etiam longe, in. Aristotele videre, & illam ex Aristotele foras ducere, non nisi assuetis, admodum longo usu, longaque, ac diligenti lectione Aristotelis,& nostras hasce praeceptiones ad manus habentibus, datum est: caeteris non item: illis, quibus Diuino munere praestitum fuerit, ut haec in Aristotele

videant, & haec ex Aristotelis sontibus hauriant, sine labore, eodemque ingenti, non contigerit: supra spem tamen non est, hae C

84쪽

Rperanda difficultas, si has p ceptiones

tenuerimus, & nos ipsos ut diximus, exercuerimus,idque non vulgari cum diligentia praestiterimus. Nam rei cognitio, & consuetudo, difficultatem omnem superat, & facilitatem maximam parit. Haec omnia, si vel etiam parum intermissa fuerint: difficultatem renouant, & laborem augent, &assequendae rei, quam utraque manu comprehendere desideramuS, facultatem, non tantum minuunt: sed etiam funditus tollunt : Methodus enim, quam tradit Aristo teles, difficilis est, tum ob rei ipsius tectam intelligentiam, tum ob commentationis genus concisum, & mirifice breui, ac perplexo, utilitas tamen ex huius methodi explicara cognitione, quae gignitur est longe maxima a

Propositae Methodi exercitatio ex Ari tela. p. XXVIII. IV dicium hac methodo comparatur: quo de nostris,& de alienis scriptis, integre iudicamus : quod tunc manifestum fiet, cum nos ipsos, in illis omnibus concertationi bus, quae ab Aristotele exagitantur, hac nostra Methodo duce, exercuerimu S. Sunt enim illa omnia, quae Aristoteles literis consignauit, sic rebus ipsis affixa, ri nulla. vio lentia, quantumuis maxima, ab ipsis rebus,

85쪽

6s Doca MDi ET AD DISCEND1 possint avelli: ab eisdem rebus, nec nostra haec Aristotelea Methodus, unquam seiungetur. Cum itaque haec omnia, nexu arctiΩἴimo coniungantur, & vinculo indissolubiIi vinciantur, ad coniunctam horum omnium exercitationem aggrediar: postquam

unum tamen, lectoreS monuero.

Aristoteles , in cuiustibet disputationis principio,scopum sibi ipsi constituit: ut supra memoratum fuit & principem propolitionem confirmandam scribit, eandemque argumentatione omnium prima, confirmat: quod hac praesenti exercitatione arei natura petita, manifestabitur. Scopus suprascripta Methodo inuenitur: Verbi gratia: Philosophiae, quae de natura est, Corpus naturale est scopus: id hac unica argumentatione,ad id comprobandum efficacissima

conuincetur : postquam tamen anima uerterimus: quatuor inueniendi scopi conditiones supra constitutas fuisse: quae nunc in hanc breuem ratiocinationem contra

hentur omne φ . . .

Cuius proprietates, principia, & partes,& principiorum, & partium proprietates , in Philosophia naturali quaeruntur, est naturalis Philosophiae scopu . . Corporis naturalis proprietates, principia, & partes, ac principiorum, & partium propriae affectiones,in Philosophia natur ali

86쪽

M E T Η o D v s . - ω Corpus naturale, est naturalis, Philos phiae scopus. Huius argumentationis, maioris propositionis veritas,ex nostra hac suprascripta Me thodo pendet, &propositio secunda, quae minor nuncupatur, hac ratiocinatione Probatur

Prima corporis natura constantis pro prietas est, mobilitas, ea praesertim, quae est ad locum: quae ex immediatis, ac proximis naturalis corporis principijs manat; unde quarumlibet rerum natura constantium Proprietates manare solent; ea de naturali corpore,per naturalis corporis principium. ab Aristotele demonstratur, particula quinta libri primi de caelo; idque totum consentaneum est illis,quae paulo ante scripta fuerunt ; dum diceretur. Aristotelis hanc esse consuetudinem, eandemque nunquam satis laudatam, ut in suarum disceptationum in iiijs, haec omnia integre praestentur, &Iibet de Caelo primus est omnium partic Iarium librorum Philosophiae naturalis. nam liber de phisico auditu,est veluti quod clam praeludim; in quo Omnium rerum n tura constantium principia inuestigantur: mirandum ergo non est: si in vestibulo libri primi de caelo,haec omnia ab AristoteIe p steritati traduntur . Demonstratio igitur; qua minor suprascriptae argumentationis, Propositio confirmetur, est haec:

87쪽

o Doc ENDI ET ADDIsCENDI - Omne illud corpus, citius natura est principium motus est mobile. Cuiuslibet naturalis corporis natura est principium motus Frgo. Omne naturale corpus est mobile. Haec demonstratio est a priori, eruta, ex definitione naturae,quae ab Aristoteloe scribitur, in vestibulo libri secundi de phisico auditu; quippe, nailira nihil aliud est, quam huius naturalis corporis motu S principium. Prima ergo proprietas de corpore naturali demonstratur, quae est prima scopi condi tio . Post autem aliae etiam , quae illam se quuntur, proprietates, de eodem naturali corpore, suo loco, ac tempore demonstra huntur: nunc hanc unam attigisse sat est, ex qua intelligimus, in corpore, quod natu ra constat primam inesse subiecti conditio

nem .

Secunda conditio est, ut scopi principia inuestiqentur: quod ab Aristotele praestitu in fuit, libro primo de Phisico auditu: in

quo, & numerus,& natura principiorum mvenitur: quae tantum tria sunt: idest Mate via, forma,& priuatio, de quibus proprieta tes eodem libro demonstrantur, particula quadragesima emo, & sunt numero tres. Prima no fieri ex alis, ne principiorum princinia sint. Secunda eorundem proprietas

88쪽

to M mi TIM O n vis . 1 fieri: ut ex principijs nihil non generetur Omnium enim rerum nascentium, ipsa sunt principia. Ergo in corpore naturali haec scopi secunda conditio inuenitur. Tertia conditio est, ut corporis natura constantis partes agnoscantur : quae sunt Caelum, &quatuor elementorum naturae. quae deinceps consequuntur, & omnia mista imperfecta, quae, ex clementorum dispari temperatione, oriuntur, &mista perfecta, quae anima vacant, &quae sunt anima praedita. Quarta proprietas est, ut harum omnium naturalis corporis partium proprieta

tes, ab Aristotele disputentur; quod fit in illis omnibus libris, in quibus suprascriptae naturalis corporis partes in disquisitionem

accersitatae fuerunt.

Naturalis ergo Philosophiae scopus est corpus naturale; quippe;corporis naturalix proprietates, principia, partes,& principiorum, & partium propriae assectiones in Philosophia naturali disputantur:in quibus dic serendis compositionis ordo seruatur, M

Trimae pro Uitionis , primi argumenuinuentio. Cap. XXVIIII.

INuento scopo princeps propositio con firmanda inueniri debet; cuius inuenient dat Methodus est haec. Semper scopus inuem . -- l E ii i i tui

89쪽

cis est primae*ropositionis subiectum: attributum illud est: quod de inuento scopo de

monstratur. De corpore, natura constanti

supra demonstrata fuit mobilitas. Ergo mobilitas futura est attributum : ex qua, & corpore naturali princeps propositio conficitur: illa est. Corpus naturale est mobile: hanc in Philosophia naturali confirmandam Aristoteles sibi ipsi constituit, & de m on stratio ne, ex particula quinta libri pri

mide caelo hausta, confirmauit. Haec quo niam paulo ante explicata fuit: nunc inta ota relinquatur: ne rem satis, superque fa etam , iterum facere videar . Haec latum tria, & singulae istorum triuini partes, nec plura, nec pauciora, in Philosophia naturali ab Aristotele disputantur: ut cuilibet, si gulas philosophiae partes, inuestigare cupienti notuni fiet. Haec omnia ad Synthesim pertinent. Haec eadem Methodus, non tantum, in tota Philosophia naturali, sed etiam in sin gulis naturalis Philosophiae voluminibus,&in singulis voluminum libris, & in omnibus unius libri capitibus ab Aristotele ad vn guem seruatur: uod illi omnes intelligent,

qui , hac Methodo duce, huius rei periculum facere tentaverint.

Sicuti Synthesi ad rerum inuentarum tractationem, ita Analysi ad rerum disputandarum inuentionem pertinet. Hac Analysi naturalis

90쪽

1 M E et τ' u o v v s . et naturalis Philosophiae finis agnoscendus ,

qui est , non tantum corpus naturale, sed naturale corpus agnoscendum, loco omni um primo inuenitur. Naturale corpus in

suas partes magnas dissoluitur: quae sunt: aut principia, aut res, quae fiunt ex Principijs; de principijs, in illis libris disieritur .

qui de Physico auditu inscribuntur; res ex principijs ortae, sunt corpora: haec aut simplicia sunt, aut ex simplicibus conflantur; simplicia, vel sunt omni ex parte aeterna, Vt sempiternum cietum: de quo in duobus primis libris de caelo : aut aeterna sunt, secun dum uniuersitates tantum, singulae autem illorum partes oriuntur, & intereunt: ut elementa ; de quibus, in duobus posterioribus libris de caeso. Haec elementa, Vel, Ut partes mundi considerantur; quod fit, in duobus libris de caeso posterioribus; ut nunc dictum est, vel ut generantur, & intereunt, & causae sunt, quam ob rem, alia omnia orta cadant de quibus, in his, quae de ortu , & interitu. Corpora, quae eti simplicibus coarigumentantur, vel sunt imperfecta;de quibus in libris metheorologicis,vel sunt perfecta; quae& ista, in suas partes diducuntur: nam quae dam perfecta corpora sunt, quae anima carent ; ut metalla; quorum disputatio, vel ad manus noltras non peruenit vel temporum iniuria excidit: veI alio quouis malo fato

Perijt: in cuius locum, suffectus cst libet θ