Iacobi Lodoici Strebaei Rhemensis, De electione et oratoria collocatione verborum libri duo, ..

141쪽

Res in . in ei, te da,ae plu . mum pos de caeterae deinceps, praeter hanc, gratia &, vocalium concursu dehiscentem. Haec de coagmentatio a rerum coniunctione, ut in muro lapidum,vocatur, dc iunctura,& structura, & copositio, conaructio. Concinnitas est oratio cadens apte,ben scio figurarum,quae paria paribus reserunt, quae antith t coponunt,quae si militer cadunt,aut quae eodem modo definiunt extrema. Haec enim quatuor schemata per se .perficiunt orbem , atq; delectant aurium sensum. Exem- ., plum est in Miloniana Est enim iudices haec non scripta, is sed nata lex,qua non didicimus,accepimus, legimus,uem ., ex natura ipsa arripuimu hausimus expressurius: ad qua ., non docti,ied facti,non instituti, sed imbuti sumus. Haec enim talia sunt,inquit author,ut quia reseruntur ad ea ad quae debent reserri, intelligamus non quaesitu esse numerum sed secutum. Numerus est orationis modus exapta pedu collocatione. Paucis explicaui quid esset coagine latio, concinnitas,& numerus,ut partiu breui descriptione planum fieret quid esset oratio composita de alligata Plura de singulis suo loco dicam. Nunc quaerendu mihi videtur, cur ordine Cicero praeteriit,quem statuit Quin tilianus in componendi partibus Sic est huius partitio - In omni porro compositione tria sunt necessaria, ordo, M iunctura,numerus. Concinnitatem sui arbitror numero comprehendit. De re dicam quod sentio. Dispositio reruest, compositio verborum. Quintilianus haec confundit. Nam quusuri sacrilegus,petulanti latro, lateribus totum corpus, foemina viro, tenebrae luci, bellum paci, mors v tae, occidens Orienti, malum bono, vitium virtuti, ignorantia

142쪽

COLLOCATIONE VERB. LIB. II. ssrantia scientiae postponitur in oratione,hoc est quum maius accedit minori, de quum dignius praesertur indigniori, non ratio verborum,sed vis naturaq; rerum itispicitur. Propterea seruata ratione componendi, mutantur inter dum: ut si dicas, Non modo non erat sacrilegus,sed ne suxquidem. Nox sustulit die. Noctes diesque apud Cicerone

reperies. Amplificantis est,aut minuentis, aut rerum personarumque dignitatem obseruantis,haec videre,non eius qui voces de illarum concordiam discordiamve quaerit, ut amica iungat,inimica seponat. Quid vetat quo minus dicam,Vxori vir imperatis acrilegum surarguitZ Luna r uoluitur ab occidente ad orientem Principio foemina virgi peccarunt Cauedum est, inquit,ne decrescat oratio, ., & fortiori subiungatur aliquid infirmius. Imo vero oratio sepe decrescit, & a sortiore deuenitur ad infirmius.., Testatur ipse cap. de amplificatione,bo c modo, Totidem ., sunt ascendentibus, quot descendentibus gradus. Non is igitur certus est ordo verborum,quem mutat imminutio, quem negociorum tempora , quem loquendi varietas. Iam si rem collocatio ordine constituit partes argumentationis, illius est oc partes amplificationis, quae tarma est argumentatio collocare. Est & eiusdem, momenta rerum, dignitatesque personarum,quo maxime deceant loco p nere. Praeterea compositionem sui idem fatetur octaui libri principio nullus nisi arte assequi potest. Hanc autem rerum collocationem,qua dies nocti, bonum malo, molesto carnifex praeponitur, norunt imperitae mulieres admonitae vel tempore, vel rerum dignitate, vel stomacho,

qui dictis grauiora quaerit. Quod si res est ignotior vulgo,

. . .

1 . I ii

143쪽

DE ELECTIONE, ET ORATORIA eam liberalis educatio patefacit. sine haec quidem, certe monstrat scientia intelligendi, hoc est philosophia, & a

tisicium disponendi citra compositionis artem. Dicet aliis quis At ista sunt in verbo. Quid tum Z Compositio verba digerit in ordinem, fateor: sed eius est, non res,& intellectus eorum,at voces sonosque spectare. Nam & ille verborum significationes distinxit in octauo libro, praecepta componendi tradidit in nono. Videsne ut poetae freque

ter uno verbo perficiant exordium tui, O pater. nemo tamen refert ad elocutionem. Saepe argumenta verbo do signantur uno,ut, Fallet improbus. argumentum est, improbus . Quis istud ad compositionem pertinere dicit At tute ipse de compositione dicturus, verborum significationes & differentias expendis, quoniam pro dignita-

te sua capiunt in oratione locum. Ego certe materiam orationis inspicio, hoc est,naturas rationesque verborum,

sed non eis assigno in hoc aedificio certum locum. Aliud est explorare materiam sylvae, aliud singulas arbores in aedificio collocare. Aliud est ostendere qua quaeque genera tectorum materia fiant, aliud ordinem praescribere, de quid ante at , dc quid subsequatur. At interdum d ligimus & arbores & lapides certos, quibus utamur de stinato loco. Sic est, sed illud est consilii nostri, non vultus praeceptionis. Hic autem nullam relinquit mihi m tandi loci potestatem, etiam si verbis sui ante dixi) nulla certa sedes est in oratione, propterea quod oratio moulis, ut cera, in mille spepes formari potest. Pergit, Qui ., dam, inquit, ordine permutato fiunt superuacua, ut, ει tres gemini. Nam si praecesserint gemini, fratres addere

non est

144쪽

cor LOCATIONE VERB.lrrB n. στnon est necesse. Est hic μον-um diapem ac verbis o neratur oratio, non est Uium compostronis. Expositi

sunt in Albulae ripa gemini fratres,aptius de inbustius dicitur,quam Expositi sutit an Albulat ripa fiatres gemini: quoniam pes molossus stabilior est in fine quani vel ianibus vel anapaestus, de incitatius itur a vocali ad consonantem, hoc modo,gemini statres quam a mn nante in cosonantem,hoc mod6,fratres gemini uuyratib is let in aliis sedibus orationis. Quamqbremis dices fratre, geminos, compositio cedet interpretationi, quiete natura

subsequituri Cur ergo referti ad compositionem id quod saepe perturbat eam: Z Quoniam cona positioni multa cedunt, Liuius dixit geminos, fratres initio libri primi, nee est veritus admittere quod hic iniuria damnat . Forte de Numitori, quum in custodia Remum haberet,audisset

., geminos esse fiatres, copar,ndo eorum aetatem, & ipfani ., minime seruilem indolem,tetigerat animu memoria no., potum. Idem, Forte in duobus tum exercitibus erant te

., gemini fiatres, nec aetate nec viribus dispares. Cicero in oratione pro Archia poeta hoc scriptum reliquit, Saxa atque solitudines voci respondent, bestiae saepe immanes.. cantu flectuntur atque eonsistunt. Dequq sic Quintilia ., nus in nono, Magis id insurgebat si verteretur. Nam etsi , plus est saxa quam bestias commoueri, inest tamen com--, positioni decor. Haec ille. si propter compositionis decorem Cicero postposuit infirmius, quomodo compositio exigit ut anteponatur 3 An eade ratio idem & anteponi de posthaberi iubet. r Laudat idem Fabius Cic in ronis hanc orationem in Antonium' Vt tibi necesse ellet

145쪽

DEI ELECTIONE, ETI O R AT ORIA

in conspectu populi Romani vomere postridie. quia ad uerbium postridie in clausula positum, assignatur auditori,& infigitur. Quod quid faciat ad rem praesente, non video. Creticus in fine pes est laudabilis, ut hic postribdie. Nullus est in hoc toto contextu praestantior. Quid igitur aliud collocasset oratori An ita dixisset, Vt tibi ne cesse esset postridie in conspectu populi Romani vom re i Pes est instabilis vomere. An turpius est vomere postridie,quam in conspectu populi Romani Nequaquam. Sed, ut dixi, nullum erat in hac oratione verbum quod in ea sede positum tam pulchre sederet. Illud est igitur

numeri,non eius ordinis de quo disputatio constituta est. Quare ne mirere si Marcus Tullius in componendi pa tibus non habuit ordinem istum, qui neque perpetuus est, neque tam verba quam res instruit. Haec a me scripta sunt,non ut arguerem Quintilianum,uirum perdoctuin,& mihi perutilem, sed ut ostenderem causam nullam s isse cur hic aut temporis, aut dignitatis, aut incrementi,

aut interpretationis ordinem persequerer, quem esse re rum, non verborum, Cicero in Partitionibus, verbis agens de exornandi collocatione, significat. Sed iam de componendi partibus agamus. Quod si quis ordo vemborum est, illum constituit aut coagmentatio, aut con lainnitas , aut numerus, aut haec uniuersa . Propter haec enim voces de loco naturali traiiciuntur in alium, quo sedeant aptissime. Itaque si totius est compositionis ordo,

aut si omnis haec compositio nihil aliud est quam ordo quidam ratione distributus, fieri non potest ut ordo sit

pars compositionis. De vocalium

146쪽

t De vocalium concursione in coagnentatione. ὶ

N omni coagmentatione verborum necesse est aut vocales concurrere, ut Rem anxie adipisci, atque adepta egere, auari animi est. Aut conso-- nantes,vt,Consulum dignitas tumultum ciuitatis repres- ,, st. Aut vocalem dc consonantem, ut, Ex eius ore ni elle , dulcior eRuebat oratio. Saepius haec in oratione misce tur: vi, Venio nunc ad istius,quemadmodum ipse appel--, lat, studium: ut amici eius, morbum dc insaniam: ut Siculi, , latrocinium : ego quo nomine appellem , nescio . Rem . Vobis proponam, vos eam suo nominis pondere penditote. Pauca de singulis horum,dc principio de vocalium concursione dicemus. Vocalium concursum:magna ex parte fugiendum censuit Isocrates ille suauitatis numeris mollioris inuentor, cuius orationes melle dulciores ost

dunt quantopere vitarit illum quem dicimus hiatum literarum. Hunc optimum dicedi magistrum Theopompus

imitatus,eas literas adeo fugit, ut eam ob rem inciderit in hominum reprehensionem. Fuerunt in eadem sententia poetae maxime latini,qui ne hiare cogeretur,vocum syna

loepham collisionemque repererunt,Vt sit i

- - Mult' ili' et terris iactatus oc alto. Albanis patres,atqu' altae moenia Romae.

Haec autem collisio facit,ut una litera pro duabus audiatur, ut ili' et, atqu' altae, Erg' agite. Qui scribimus aut proferimus aliter, meo iudicio peccamus. Segregamus enim id quod, ut hiatum fugerent, miscuerunt optimi poetae. Nam animaduertimus oratores graecos aliquando misco

147쪽

ab DE lE LECTIONE; ET ORATORIA

re voces,&inivnum confundere. ne quid abiagresti sono

dem apud Isocratem,apud optimum intelligendi dicen- dis magistrum Platonem, apud alios omnes summos vi et e quibus, planum sit, ivocalium concursum vitari unius d ut alterius elision atque duo vehba ut unum tum scribi, tum pronunciari. Sed indoctum quoddam genus homianum non modis libros & orthographiam, sed etiam pronunci ilionei pmnem corrupit,adeo ut extra versum n

sciamus quas illi veteres in oratione eliserint vocales,quas integras protulerint, propterea quod abstulerut απι, Marsignum vocalis auersae. Sic enim Terentium scripsisse, deipitini &Comoedos ita pronunciam puto Vos istaec intr aufert abite. lil Qv od absurdum sorte quibusdam ob desuetudinem videbitur, sed quaerentibus veritatem neque ratio deerit, neque authoritas. Hiant interdum poeta Latini raro,Grς-ci frequenter, ut Homerus. Ex quo etiam licet intelligere, veteres Latinos suauitatis studiosos fuisse, quanquam sentiebant quanto latina gnecis essent insuaviora. De quo

υς- ., Cicero in Oratore, Quanuis,inquit,suaves grauesque 1en- ., tenti tamen si inconditis verbis efferuntur,offendent au-

., res,quarum est iudicium superbissimum. Quod quidem

,, latina lingua sic obseruat, nemo ut tam rusticus iit, quin ., vocaleis nolit coniungere. Et paulo postan oratione Pla- ., tonis est crebra ista vocum concursio,qua magna ex Irarte

148쪽

co LLOCATIONE VERR LIB. . II. σs ut vitiosam fugit Demosthenes. Sed, ut diximus, hiabant interdum poetae, Ennius semel authore Cicerone, saepe Terentius,saepe Virgilius,ut hic,

, Et succus pecori,et lac subducitur agnis. 'ii ψ ,, . Amphion Dircaeus in Acteo arac3ntho. i l .a lus , Mant Iuni pert,et castaneae hirsutae. i,, Nereidum matri,ct Neptuno igeo.

M Hoc idem, inquit Cicero, saepius nostri non tulissent, quod graeci laudare etiam solent. Cur ita non tulissenta quia versus est exquisiti soni, & urbanae suauitatis, cui sit inimica vastitas illa duarum quae luctantur inter se vocalium et quae quum accidit,hiat & intersistit, & quasi laborat oratio. Fugiamus igitur hoc vitium,si dictionem coniposite,leniter,& tranquille fluere volemus. Vocales alias sonantiores esse,alias exiliores, exemplis atque rationibus ante patefecimus. Obscurius est in his vitium, apertius in illis . Prima cum quarta propter soni magnitudinem see- ., de hiat ac inurbane, ut, Videntur ea esse refutanda, quae

., in senatu sepe ab inimicis, ab improbis saepe iactata sunt,

., dc in concione etiam paulo ante ab accusatoribus. Atqui ., si res,si vir, si tempus ullum dignum fuit, certe Uec in illa ., caussa summa omnia fuerunt, presertim quum tot essent ., circa hastam illam , qui alia omnia auderent . Vastior est longarum sonitus, quoniam voce productiori sustine .i tur, Ut, Cum uxore veheretur in rheda penulatus, vulgi .. magno impedimento, ac muliebri & delicato ancillarum puerorumque comitatu, Milonem occisum es e etiam ., ex ipso Clodio audirent. Haec ex Cicerone sunt omnia

Plurima apud eundem huiusce rei sunt exempla. Dicet

149쪽

DE ELECTIONE, ET ORATORIA hic aliquis Hoc si vitium esset, eloquentiae latinae parens

tam saepe non admitteret. Primum, vocalesne istas colluserit, incertum facit usus praesens: deinde distinguenda sunt genera dicendi, & habenda ratio partium quae tractantur ab oratore . Narrationes eius rei de qua controuersia est apud iudices, & subtiles argumentationes, occaussae tenues ac paruae, dc epistol summissioris argumenti,& definitiones, partitiones, distinctiones, facetiae, colloquia personarum ,relaxant vincula compositionis,& more sermonis paulo securius ac liberius evagantur. In his toleranda sunt alioqui vitia quae cottidiana lingua tam frequenter usurpat, ut in oratione tenui fallant audientem. Scit orator quid deceat: & ubi rebus magis est afferenda claritas, quam magnificus ornatus, tum cottidiana veste contentus, non circundat illis ornamenta pompae & apparatus seriarum solennium. At in exornatione laudis, in locis communibus, in narratione quae spaciatur extra caussam,in genere suaui, in omni splendido cultu,perraro c mittendum est ut haec parua quidem,sed tamen aliqua d formitas appareat. hoc vitium deprecatur in oratore. Sed graeci viderint sinquit de vocalibus agens in nobis,ne si cupiamus quidem,distrahere voces conceditur. Indicat or tiones illae ipsae horridulae Catonis, indicant omnes poetae. Si non ubique coceditur,utamur interdum ut necessiarid. Si vitium est,fugiamus quoad licet. Quum vocalis eadem

finis est verbi prioris, & principium sequentis, quoniam

pronunciatur eodem oris habitu, nec plus una longa auribus percipitur,nullam parit omnino foeditate. Sexcenta Ciceronis exempla reperies, ego paucis ero contenturi

150쪽

COLLOCATIONE VERB. LIB. II. το H Neq; enim posset aut Hala ille Seruilius,aut P. Nasica, aut aara L. Opimius, aut C. Marius, aut me consule senatus nono nefarius haberi &c. Non hominis occidendi causa habui . t se telum iudicaretur. Quoties enim est illa causa a nobis acta in senatu Z Vt ignoratione tua ad hominis miseri sa-- lutem abuterer. Propter officiosos labores meos nonnulo la apud bonos gratia. Iudicum culpa atq; dedecore etiam Censorium nomen, quod asperius antea populo viderio solebat,id nunc poscitur. Subiiciamus exempla deca te ris vocalibus. Negant intueri lucem fas esse et,qui a se ho- eera minem occisum fateatur. Tu hodie egeres,nos liberi esse mus. Dolebam P. C. rempublica vestris quondam meis consiliis conseruatam,breui tempore esse perituram. Ma- gnifice enim Servius Sulpitius maiorum continentiam diligebat. Fateor enim me,quum ea quae acciderunt, prO- uidere futura tanta in moestitia fuisse,quanta cieteri opti-

, , mi ciues si idem prouidissent, fuissent. Sed qui istuc tibi limi venit in mentero dii immortales, quam multi qui quum

., a te nemini ignosci vellent,impedirent clem etiam tuam ,, Vini exhalandi, non acuendi ingenii causa declamitas. Haec tu quu per me acta meminisses, nisi illis quos vid mus gladiis confideres, maledictis me prouocare ausus εν esses 3 Quum te vltro mihi idem illud deserente nunquam ,, sum dehortatus. Obsecrabo obtestaborque vos iudices. ii Lex esse cum telo hominis occidendi causa vetat. Magna laus,meoque iudicio omnium maxima. Tu unus adole- uu , scens uniuersum ordinem de salute reipub. prohibuisti. ., Erat ei vivendum latronum ritu ,ut latum haberet,quan- tum rapere potuisset. Hoc concurrendi genus frequei