장음표시 사용
191쪽
DE ELECTIONE, ET ORATORIA ingenii vestri auxilii est. Haec igitur, & siqua sunt generis
eius alia,adeo numerosa sunt, Vt in Versum plerunque ca- is dant: quod his exemplis docet Cicero' Bene quam nieri- ,, tam esse autumas,dicis male mereri. Id quod scis,prodest:
nihil id quod nescis, obest. dc addit, Semper haec quae grin
,, ct ασίλ- nominant, quum contrariis opponuntur coms, traria, numerum oratorium necessitate ipsa eficiunt, &,, eum sine industria. hoc genere iam ante Isocratem dei ,, ctabantur,& maxime Gorgias, cuius in oratione pleruns,, eficit numerum ipsa concinnitas. Nos etiam in hoc g ,, nere frequentes, ut illa sunt in quarto accusationis' Con-
,, ferte hanc pacem cum illo bello , huius praetoris aduen- ,, tum cum illius imperatoris victoria, huius cohortem im- ,, puram cum illius exercitu in uicto , huius libidines cumis illius continentia: ab illo qui cepit, conditas: ab hoc quiis constitutas accepit, captas dicetis Syracusas. haec Cicero. Vnde excipere possis quaenam dicantur hic cotraria,qu modo numerose conserantur, quaque ratione conficiant orbem . Sed ut aditus ad hoc componendi genus magis aperiatur,alia ponemus exempla. Nec enim reperire difficile est apud eum qui est in hoc genere frequens. Neque ,, enim potest is exercitum cotinere imperator,qui seipsuma, non continet: neque seuerus esse in iudicando, qui alios ,, in se severos esse iudices non vult. Impatia composuit membra. Interdum pene paria componit, ut hic, Ex hac
,, enim parte pudor pugnat, illinc petulantia: hinc pudiciis tia illinc stuprum: hinc fides, illinc fraudatio: hinc pietas, ,, illinc scelus: hinc constantia, illinc suror: hinc honestas, is illinc turpitudo: hinc continentia, illinc libido. Denique
192쪽
COLLOCATIONE VERB. LIB. II. si
aequitas, temperantia,sortitudo,prudentia,virtutes omnes,, certant cum iniquitate, cum luxuria, cum ignauia, cum ,, temeritate, cum vitiis omnibus. Postremo copiae cu ege- ,, state,bona ratio cum perdita, mens sana cum amentia, bo-
,, na denis spes cum omniu rerum desperatione confligit. , Saepius impares sunt partes. Conserte Verrem,non ut ,, hominem cum homine comparetis,nequa tali viro mo ,, tuo fiat iniuria,sed ut pacem cum bello, leges cum vi, - ,, rum & iurisdictionem cum serro & armis, aduentum des, comitatum cum exercitu & victoria conseratis. Et si non
,, minus nobis iucundi atq; illustres sunt ii dies quibus c5,, seruamur, quam illi quibus nascimur, quod salutis certa ,, Ietitia est, nascendi incerta conditio, & quod sine sensu
,, nascimur, cum voluptate conseruamur. Hic vester hostis ,, vestram Remp. oppugnat,ipse habet nullam. Senatum,id ,, est orbis terrae consilium delere gestit, ipse consilium pu- ,, blicum nullum habet. Aerarium vestrum exhausit, suum, , non habet. Nam concordiam ciuium qui habere potest, ,, nullam qui habet ciuitatem t Pacis vero quae potest cu eo ,, esse ratio, in quo est incredibilis crudelitas 3 fides nulla ε,, Qviedam breuia sunt interualla,sed arguta. Si cosul An- ,, tonius, Brutus hostis. si conseruator reipub. Brutus,hostis is Antonius. Nonnunquam singula singulis opponuntur. ,, Antonii igitur promissa cruenta, tetra, scelerata, diis ho- is minibusque inuisa , nec diuturna,neque salutaria. Nostra ,, contra honesta, integra,gloriosa, plena hetitiae, plena pietatis. Necesse non est, ea quae sic opponuntur, omnia esse Vere contraria, sed conferri sicut aduersa: quod & Quintilianus confirmat exemplis. Quamobrem interim cum
193쪽
G, aliis miscentur contraria. Qua in re mihi ridicule es visus,, esse inconstans qui eundem & loederes,& laudares: & vi- ,, rum optimum , & hominem improbissimum esse dice- ,, res eudem tu dc honoris caussa appellabas, & virum pri ,, marium esse dicebas, & sociu fraudasse arguebas. de hoc ,, ut existimabas, pr dicabas, Ch ree arbitratu caussam age bas. Hoc figurae genus iucundum numerosumque, peenthymema pulcherrimu, semper acre & argutum, adeo quidam Romanorum lubenter frequentarunt, ut in Satyricos dentes inciderent. Ollendit illud Persianum δε--Crimina rasis Librat in antithetis M - Doctas posuiste figuras Laudatur
Ex quo nisi forte speciem pro genere usurpauit) proba
re possumus, non mediocrem esse in hac conformatione laudem, eamque n5 sine caussa frequentasse Ciceronem. In collatione multarum partium est antitheton non in- suave, ut illud Ciceronis pro Lucio Muraena Vigilas tu es de nocte, ut tuis consultoribus respondeas: ille, ut eo quo,, intendit, mature cum exercitu perueniat. Te Gallorum, ,, illuna buccinarum cantus exustitant. Tu actionem instiis tuis, ille aciem instruit. Tu caues ne consultores tui, ille M ne Vrbes aut castra capiantur. Ille tenet & scit ut hostium ,, copiae, tu Vt aquae pluuiae arceantur. Ille exercitatus in , propagandis finibus, tu in regundis. Huc non reseres omnia vel contraria vel opposita , sed ea tantum quae par tes partibus,& membra membris ex aduerso conserunt.
,, Eheu quam pingui macer est mihi taurus in artio. Ad numerum nihil faciunt pinguis & macer inter se pugnantia, nec si dixeris in oratione tauru esse macilentum in agro
194쪽
in agro pingui. Non enim ex duobus verbis,sed ex orationum collatis partibus numerosum efficitur. Hactenus de concinnitate numerosa. Transeamus ad numeros. Quid numerus a concinnitate numerosa de metro differat. Caput. ita V MERVS a numerosa concinnitate, & ametro versuq; disteri. Numerus enim spacia. &interualla syllabarum loga ac breuia metitur,& ex illorum temperata compositione
demulcet aures. gurarum concinnitates non ex temporibus, oc quantitatum disserentia, sed aut ex aequabilitate partium, aut simili concentu relatorum creant voluptatem. tam erudia)anc longius progreditur, & ambitu spa- 'cioso, luemadmodum libero campo bellatores equi, se
tur ad metam nunc excursione breui contentus, initium
subinde nouum molitur. Figurae si circunscriptione longa distrahentur, quid cui debeat ex aduerso comparare sensus,nec attendet,nec ulla reficietur voluptate. Ad haec numerus per se iucundus est, tristior est figura numero omni destituta. haec quibusdam partibus tantum, ille insem qius est omni comprehensioni. haec aperta , ille occultus. shaec rarior ille frequentior. haec minoris est artis, ille ma- cioris. haec etiam illorum communis, qui nesciunt artifi- scium rhetorum, ille pauciorum, qui non modo praecepta eloquendi tenent, sed longa exercitatione sormati , apte compositeque dicere, & hoc quasi gestu orationem mouere possunt. Disserunt etiam numerus & versus, hoc est
195쪽
ρυθμος ἡ πιφον. In Versu numerantur pedes aut quatuor,ut in dimetris: aut quinque,ut in petametris: aut sex,ut in hexametris septe cum syllaba, ut in septenariis& quadratis: aut octo, ut in octonariis. In rhithmo quot sint omnino pedes,enumerare nihil est necesse. Nunc singuli collocatur,ut hic, Diximus,O scelus. Nunc bini,vt,ome miseru, O me inscelicem. Aliquado bini cum syllaba, ut, Testes dare volumus. Aliquado terni,vi, O scelus incredibile. Aliquado quaterni,vi, Valeant valeat,inquit,ciues mei. Saepe seni,aut septent, aut duodeni,aut etiam plures. Non sunt continuandi numero pares,ne vetiiculorum similis esse videatur oratio. In versu pedes certi sunt, atque definiti, ut dactylus & spondeus heroico,iambus iambico, anapaestus anapaestico. In oratione nihil est praescriptum quo certo debeamus uti. A paeane ducam initium si verba depromenti fiat obuius: si non occurret,a cretico: si ne hic quidem,a bacchio, aut eorum uno quibus Vtutur Or tores. Quod si idem saepius offeretur,nonnunquam repudiandus erit, ut absit odium similitudinis, quo nihil est in hac arte peius. Praeterea in numero poetico,verbis ordine constitutis, non alios & alios metimur pedes, ut heroico non dicimus iambum,aut trochaeum,aut anapaestum, sed dactylum modo atque spondeum. In oratione licet in pedem sumere binas syllabas,aut ternas,nunc has,nunc illas,& hoc modo varios efficere pedes pro metientis arbia , trio. Id quale sit, monstremus exemplo. Omittendae sunto omnes Voluptates, relinquenda studia delectationis, lu--, dus, iocus, conuiuium, sermo etiam pene omnium iam M liarium deserendus. Primus pes erit aut iambus, ex breui
196쪽
co LLOCATIONE VERB. LIB. II. 93& longa, aut bacchius ex breui & duabus longis: secundus,aut sp5deus, aut certe molossus . nihil enim resert. Iam si verbi quinti,quod est,relinquenda,lertiam syllaba componas cum duabus proximis, dactylus erit: si cu una, cho reus. si cum tribus,paean primus. Omnia sic erunt tibi libera dimetienti, propterea quod orator non animaduertit quos nominaret pedes, sed breuibus & longis quod amodo temperauit orationem . Carmen ubique numerosum di est, & in eo fere neque principia mediis, neque extrema primis, sunt compositiora. In prosa numerus etsi in mediis non omni ex parte negligitur, in principiis tamen de clausulis, hoc est in sententiarum finibus accuratior esse debet. Nam aptius est instruendum, quod initio serit auditorem, & id quo tandem sensus animusque recreantur. Ad haec poeta numerum suum non sic relaxare potest, ut a . multis in locis orator.Si quid audet in licentiam,& iambum pro spondeo, aut trochaeum, id est treis breues pro dactylo ponit, nouum & insolens & absurdum videtur. Orator interim unam & alteram sententiam no aptat numeris, aut sponte numerosam de industria dissoluit. Nee enim delectare semper,ut poeta,sed saepe caussis ac necessitati magis subseruire contendit. Nec est turpe hominem seueris rebus occupatum,nonnu quam horridius, si modo grauius,praeserre genus orationis,& altu in locum reserrenumeros. quod si faciat poeta,suum retinere munus nullo modo ponit. Liberior est oratio, versus his quasi vinculis L astrictior: illa numero similis hic totus ex numeris: illan UAv Mos,neque . μος:hic ν istis,illa subinde variante AE materia illos & alios collocat pedes, nunc tardior, iam
197쪽
volubilior, pe iucunda, pe tristis,aliquando curta, ali quando producta. hic sui similis,nec multos ambitus ci curascribere, nec sua tempora commutare potest: quod semel assumpsit,hoc legis est ad extremum perferendum. Quod esset interhςc discrimen,& aperta differentia, quae situm est viruin ellet difficilius facere versum , an aptare numerum Z Quod sic intelligendum mihi videtur. Proposita una eademque materia, & aequatis caeteris ornadi partibus, dubitatio exoritur,virum sit operosius illam metro, quam numero,an numero quam metro complecti r Numero,inquit Cicero. Cur ita ' Habet ille versuum conditor, quod certum sequatur, & a quo non facile possit d
utare. Itaque si mo Jo nouerit syllabarum quantitatem, carminis'; legem,ut heroici,& usu mediocri fuerit ex e citatus, affabre cudet versiculum, quod pueris etiam frequenter accidere videmus. Non ita facile cognoscet qua tum excurrere debeat oratio, quod numeri genus sententia maxime velit, quos ex tam multis ordine statuat pedes, ubi firmet gradum, ubi leuius insistat, quo tandem modo clausulam deponat. Nec si eliciter unam aut alteram sententiam colligauerit,quoniam modo caesim modo membratim, saepe comprehense saepe varie dicendum est,facile mutabit numerum, & subinde nouum induet eloquendi genus. Quamobrem difficilius est intexere numeru quam Versum, etiamsi rhythmus oratorum soluto similis est, de maiori quadam libertate prouoluitur. In utroque tamen pedes sunt generis eiusdem, ex quorum positione modus
198쪽
co LLOCATIONE VERB. LIB. II. Qui pedes orationis,& quid a numero differant.
o N alii sunt pedes a pratione quam in Vem sussied est eorum varia atque aluersa collocatio. Qui sint, vel grammatici norunt. Nunc qui maxime nominentur ab oratoribus, Ope- reprectum est explicare, propterea quod illis apte compositis numerosa progreditur oratio. Qui duabus syllabis costant,recipiunt omnes,ex quibus Pyrrhichius est e correptis duabus,Spondeus e totidem longis, Iambus e breui& longa, Choreus e longa & breui. Recipiunt & tris3llabos, Molossum ex tribus longis, Trochaeum cotrarium ex totidem breuibus, Dactylum ex longa duabusq; com reptis , Anapa luna oppositu ex duabus breuibus & longa , Bacchium ex breui & reliquis longis, Palimbacchiuex duabus longis & breui. Longam inter breues Amphi brachyn,breuem inter longas Creticum dicunt. Tres ce lebrant eorum quibus s3llabae sunt quatuor, Dichoreum ex duobus choreis, Paeana primit ex longa ac tribus co reptis, Paeana quartu ex breuibus tribus,& longa. Secundum & tertium reserunt ad simplices, quemadmodum reliquos omnes quatuor & quinque syllabarum , praeter unum Docsimum,qui conficitur ex Choreo & Cretico, vel ex Cretico & Iambo. Hos ut in eam rem quam modo tractamus, nouisse sat est, ita syllabae cuiusque quantitatem unde fit pes,habere cognitam certamque, necessarium est. Quae si esset una caussa, certe nobis persuadere posset, oratori non utilem modo, sed etiam necessariam esse poetarum lectionem . Ex iis pedibus quos ante nu-
199쪽
D E ELECTIONE, ET ORATORIA merauimus,alii sunt pares,ut Pyrrhichius, Spondeus, D
'lus, Anapaestus, Amphi achys: dicti pares, quoniam
diuiduntur in partes duataquas. Alii duplices,ut Iambus, Cho vi, Tribracsy;ῖue 1 rochaeus, Molossus. In his par tem pars altero tanto superat. Alii sesquipli, ut Bacchius, Palim Sacchius, Creticus, Paean. hi si dividantur in duas
parteis, altera tantundem & dimidium continebit, ut in Cretico quinque sunt tempora. comparato duo cum tribus,secunda pars erit sesqui maior, hoc est, tantundem de dimidium complectetur. Diuisio est Aristotelis, qua tria esse pedum genera demonstrantur. Ex illis breues celeria ter seruntur,ut tribrachys,& paean: longi tarde trahuntur, ut spondeus,& molossus. temperati retinent mediocrita tem, ut dactylus, anapaestus. Celeritati propior iambus &choreus quam tarditati: cotra bacchius & palimbacchius:
quanquam in dactylo choreus est, & in palimbacchio, sicut iambus in anapaesto, de in bacchio. Aliud est omnino hoc aut illo modo syllabas componere. In paeane trochaeus est: in hoc nulla dignitas, in illo vel maxima. Qui pedes a longis deponuntur in breues, volubiliter eunt,atque iucunde. Qui assurgunt a breuibus in longas, aspera percussione seriunt aurem , ac in fine subsistunt. Pyrrhichius tenuis, spondeus tardus,iambus asper, choreus Volubilis, dactylus heroicus,anapaestus exultans,irochaeus leuis, molossus grauis,bacchius seuerus, similis palimbacchius,
creticus temperatus, amphibrachys obscurus, dictio reus iucundus,paean amplus, docUmus maiestate conspicuus. Ex illa varietate nascuntur multae species orationis, non
si pes idem semel aut iterum collocetur, sed si sepius aut idem
200쪽
co LLOCATIONE VERB. LIB. II. ssidem aut rationis eiusdem alius misceatur. Nam miscendi sunt & interserendi, non continuandi pedes, ne aut e sciant versum,aut similitudine taedium pariant,& in affectatione deprehendantur. Quod si quis unus sypius iterabitur,alio interiecto melius iterabitur. Pes aliquando numerus a Cicerone dicitur,aut quod pedibus numerus costat, aut quod pes habet arsin &thesinoo cest elatio nem& positione, unde modulus excitatur, ut in his vel incisis Vel membris,quae uno tantum pede stant, cuiusmodi sunt haec, Diximus. Oscelus.Scio. Erras. Falleris.Sed ille numerus proprie dictus,multorum concordia pedum constat: quemadmodum symphoniacorum cantus non Uno aut altero tono,sed concentu plurium vocu perficitur. Quid enim modulationis est in una percussion et aut quomodo
quae singula proseruntur,colligari s mulque serri possunt
Ut currentibus equis, sic & orationi opus est interuallo occurriculo,ut libero spacio recepta,libere se mouere possit. Pes igitur a numero differt, ut a toto cursu gradus Unus, de una proiectio.Vbi numerus,illic pedes: ubi pedes, non statim numerus. quamobrem proximu est exponere quo pedes ordine numerum conficiant. Qui sit ordo pedum in extruendo numero.
N pedibus collocadis tria sunt genera locorum obseruanda,in quibus sunt principia, media,postremaque sententiarum. Extremus ambitus diligenter accurates deponendus. Nam quod periodo circunducta ad extremum quiescit auris, & a labore ex ptata numeri iucunditate recreatur, haud immerito si