장음표시 사용
221쪽
DE ELECTIONE, ET ORATORIA mero languescui,& qui claudicat inaequalitate,& qui caupiti gradiori tenue corpus asstiunt,quique perpetua verborum serie perfusi, vix tandem modum inueniant longissimae catenae. Sed omnium molestissimi videntur, qui verba ambitiose delecta contexunt numero quo da poetico, in quo Me coenatis illud a Quintiliano reprehendi- ,, tur, Sole& aurora rubet plurima. Inter sacra mouit aqua ,, fraxinos. Ne exequias qui de unus inter miserrimos vid ,, rem meas. In hoc flagitium decidunt ii qui nescientes rectum genus eloquendi,frustra sese attollere conantur Ne sit igitur hiatu & aspera concursione literaru interseptus numerus primoru & extremorum. Ne pes idem frequentius iteretur. Ne turgida magnitudine numerus intumescat. Ne molestiam pariat traiecta constructio. Sed etiam in quo peccauit Thrasymachus,& Hegesias, & recentiorum plurimi, numerum concisum elumbemque interiecta periodo vitabimus. Addemus interdum particulas ad explendum numerum,sed utiles: detrahemus aliquando, sed ociosas. Dacisiones metiemur impares,si plures erunt: nec in embra omnia & circuitus longitudinis eiusde esse patiemur. Numerum pigrum oc languetem incitabimus breuiorum syllabarum interpositione. Claudicantem aequabilitate pedum corrigemus. Pedes aequabiles accipio, qui eodem prope tenore gradiuntur. Ad privscripta capitis lineamenta, partes corporis et rinabimus, nec tam longos circundiacemus ambitus, ut neq; memoria teneri, neque auditoris animo concipi,neque cuiusquam spiritu transigi possint. De circuitu postea, nunc imitati eloquentiae Romanae principe,moueamus quaestiones, quibus ex
222쪽
COLLOCATIONE VERB. LIB. II. ios plicatis numerorum vis omnis aperietur. Etsi quaestio priamas habet in disciplinis, non tamen inutile fuit, neque o dine praeposterum, ea statuisse principio, quibus dubitationum pars optima solueretur. Quae de numero quaeri expediat. Cap. Is . N his quae numerosae compositionis ignarus addubitet, hoc omnium primum sit: Sitne omnino ulla numerosa oratio ξ Esse in oratione numerum quendam testificatur Aristoteles, Theodectes, atq;
Theophrastus . qui scientia philosophiae praeclari de numero scripta reliquerunt. Testis est locuples Dionysius
Halicarnasseus, cuius opus extat egregiu tum de aliisvim tutibus orandi, tum de numeris oratorum . Testis grauis simus Cicero, tui plura de numero quam Veterum quisquam literis mandauit. Quadi fatentur oc orationis inimici esse nescio quid in oratione numerosa, quod molle &ecte minatum, uti lenocinio quodam, sic blanda voluptate capiat aureis nesciorum. Ad haec ratio ostendit, quemadmodum numerus in versu pedum collocatione perficitur, sic & eorum artificiosa constructione citra versum oratorium numerum confici posse. Sed primus author est sensus,sensus inductionis ac rerum singularium magister. Sentiunt aures in oratione composita Voluptatem, quamin. dissoluta reperire non possunt: quarum monitus qui respuunt, initium doctrinae mihi videntur aspernari. Αures igitur audiant orationes Isocratis,audiant Demosthenis audiant Ciceronis, & aliorum quicunque eloquentia
223쪽
floruerunt: in illis vim esse modulatam,& quoddam musicae genus, unde recreentur ipse, constanter affirmabunt. Quod si quis arbitratur eam delectatione a bonitate verborum ac figuram moueri,dita luat orationem apte con ditam,rem omnem seruet ac verba, figuras teneat easdem, ordinem paulum commutet, uniuersus decor abscesserit. Commutetur haec oratio, Nulla esst enim tanta vis, tanta
copia, quae non serro ac viribus debilitari frangiq; possit. fac sic, quae non serro ac viribus possit debilitari frangis: venustas omnis excidit. Quid itar In locum dichorei successit spondeus de palimbacchius. Id sentiunt aures,aut si ne sentiunt quidem,asini sunt ad lyram,non hominis. Est
igitur in oratione quidam numerus ex apta pedum compositione. Quis inuenit illum Z Thrasymachus Chalcedonius, Isocrates expolivit. Nam quum Thrasymachus minuta,& versiculorum similia quaedam, nimiumq; depicta prodidisset, dc id Isocrati non probaretur, primus instituit dilatare verbis,& mollioribus numeris explere sententias. Scribit haec Cicero in oratore. Repugnare sibi videtur in Bruto. Ante hunc, inquit, verborum quasi structura, de
quaedam ad numerum coclusio nulla erat. Non repugnat
tamen, quia Thrasymachi numeri neque persecti neque conclusi fuerunt. Ouae caussa numerum effecit rid est,quo duce inuenit illum Thrasymachus t Natura, atque sensu. Illa parens ut in agro sine opera nostra, sic de in animo multa sponte fundit.Naturam imitatur ars, dc obseruptione praecepta gignit. Itaque quum priores agitante natura aliquid concluse apteque dixissent, de homines aeta tis eius aliquid etiam casu praeclare dicerent ,idq; auros dc
224쪽
co LLOCATIONE VERB. LIB. II. .
animum acerrimi viri pelleret, paulatim genera notauit,& obseruando consecit artem. Eadem ratione,hoc est cognitione aurium , obseruatione prudentiae, inuentus est ambitus,& usu notatum est,quae coprehensiones aut immoderatius excurrerent, aut citius aequo terminarentur,
aut modice laberentur ad aequam dimensione. Nec enim mathematica demonstratione, vel necessitate conclusonum, cognitus est numerus & circuitus, sed e seminario naturae prosectus,aurem titillauit amica voluptate, de itilapsus in animum,quodammodo se iussit obseruari. Mens squam veteres numerum dixere)suauibus assecta modis, quid esset quod tantopere delectaret,propius inspexit. eo quod fortuito exciderat, taquam regula quada apposito, rudem materia in eandem rationem mensuranas direxit. Vna,altera,tertias sic expolita, quum haud minus oblectaret atq; prima, tignatus est locus:& haec fuit origo pra cepti. Ouaerendum deinceps.quid sit numeria qua j debeat ratione finiri. Numerus est orationis apta modulatio ex interuallo ru breuium longorum I varietate. Interualla dicimus,ut antea,tempora syllabarum,& spacia quae in efferendis verborum partibus transigutur. Quae brcuibus& longis oratio temperata, & ad aurium mensura terminata, iucunde progreditur,& apte cadit,ea dicitur esse numerosa. Quae vero breues & longas,sed inteperate & in
composite mixtas habet syllabas, quia nullius est aptioris
modi,carere numero,& errare vage sertur. Ex quibus intelligitur id esse numerum in oratione, quod est metrum in Versu. eumq; constare pedibus non temere abiectis,scd
pulchre & decenter incede tibus, donec aurium imperio
225쪽
iubentur insistere . Non est numerus ea sententia de qua agitur, non ipsa verba, non concinnitates & figurae, nonii qui tropi no in inantur,non pedes,& eorum tepora,non incisa,aut membra, aut ambitus, sed pedum ordine posse torum quida pulcher incessus, & veluti quaedam orati nis expolitio,& palaestra. Sit tanquam palaestra, quoniam
decenter mouet oratione. Sit expolitio, quia excolit elo- . cutionem. Sit quidam modus, propterea quod mensura quadam continetur. Sit modulatio & quaedam musica, quandoquidem obscuro cocentu delectat auras. Sit vinculum verborum, eo quod ligat atq; connectit dictionis partes. Sit ornamentum, quo vestita sententia, no expeditior modo,& accincta magis,sed pulchrior atq; venustiors. . habeatur. Estne numerus unus, an plures t Plures quidem certe. Nam si pedes sunt numeri, quo nomine non semel a Cicerone donantur, totidem erunt numeri, quot incedunt pedes in oratione. Omnes autem simplices ingredi supra demos rauimus. Sin numeri compositi, multisq; dimensionibus apte quadrati fuerint,plures quoq; erunt,aut quatitate aut qualitate aut alia ratione distincti. Quantitate, ut breuis longus, par impar, magnus paruus, continuus interruptus. Qualitate,Vt tristis iucundus,suavis asper,an xius seuerus,elegans invenustus. Alia ratione,ut celer,ta diis. Vbi numeri ponuntur Z In omni parte, totaque con tinuatione verborum. Nullus est locus in oratione com posita , qui numero omnino vacare debeat. At initia dcco clusiones sicut attentius audiuntur,ita accuratius quam media componi volunt. Non dico media semper opor tere negligentius aptari, saepe enim quam optime collo
226쪽
COLLOCATIONE VERB. LIB. II. rescantur, sed si quis incompositior esse velit, habere illum
. media, ubi malit occultare negligentiam. Quado numeris se utimurr Semper. Memini me dixisse antea,non uti semper oratores, qui vel aliis rebus occupati,vel bonitate rerum Verborumque contenti, vel sponte dissoluti relaxant hoc vinculum. Illud est non funditus auferre,sed paucis in verbis connectere securius. Caeterum nemo peritus huiusce conexionis artifex, sic resoluit uniuersum opus,ut sine i ge solutum seratur. Ad quid uti muri Ad aurium volupta- κtem, quibus orator,ut sine taedio perferatur, aliquid oblectationis administrat. Hoc officium quam sit utile, multis ante verbis aperte monstrauimus, ne quis vel natura, vel moribus seuerior bellum huic generi voluptatis inferret. Quemadmodum numerus adhibitus aliquid voluptatis I affert ZEo modo sensum animuinq; delectat,quo versus &carmen. Natura capitur modis. In numeris autem modus
est quidam de concctus obscurus, tum ex cuiusque vocis accentu, tum ex interuallorum breuitate & longitudine. Quid opus verbist Non est anxie discutiendum quemadmodum voluptate afficiat animu nostrum, quum omnibus qui hominis aliquid habent, suavem esse constet atq; iucundum. Quaeredum potius, qua ratione componatur. i. de quibus ebus debeat accommodari. Sed horu alterum iam liximus,alterum postea dicemus. Interea de ambitu, in quo niaxime rhythmus cospicitur,quot habeat parteis, quant recipiat longitudinem, paribus an imparibus efficiatur particulis, quando maxime deceat, explicanda nobis sententia est. l .i De ambitu. Caput. is.
227쪽
tum, aut comprehesionem, aut continuationem, aut conuersionem, aut circunscriptio--nem appellitant. Nam quod huiusnodi ci
cuncurrens oratio suum numeris explet orbem , & continuato cursu non ante requiescit, quam totu circuli spa-cium confecit, haec eiusdem rei nomina multa suscepit.,, Describitur ab Aristotele hoc modo: Circuitus dictio estis quae per se principium & finem & conspicuam habet ma-
is gnitudinem. Duobus autem modis intelligitur. Oratio longiuscula, quan uis incomposita membris, ambitus aliis quando nominatur, ut, Animaduerti iudices,omnem a is cusatoris orationem in duas diuisam esse partes. Stetit s ,, leatus praetor populi Romani, cum pallio purpureo, tu ,, nicaque talari, muliercula nixus in littore. Sed hoc genus orationum diuidi potest,ac in plura incisa partiri: quam ob rem tutius est affirmare circuitum duabus pluribusve,, constare particulis, nunc confusioribus, ut, Depressam, is caecam,iacentem domum pluris quam te, & quam sortu-M nas tuas aestimasti. Nunc distinctioribus vi. Antequam deis Repub. P. C. dicam ea quae dicedasoc tempore arbitror, is exponam vobis breuiter consilium & prosectionis & r ,, uersionis meae. Est igitur breuissima coprehesio ex duari bus partibus. Is enim profecto mortem attulit,qui caussa ,, mortis suit. Sunt interim membra paulo fusiora, ut haec, M Grati simus in eius morte decoranda, cui nullam aliam ,, gratiam reserre iam possumus. & haec,Ac de hac quidem is diuina atque immortali laude Bruti silebo, quae gratissi-
,, ma memoria omnium ciuium inclusa, nondum authoritate
228쪽
COLLOCATIONE VERB. LIB. II. roso ritate publica testatarit. In hac oratione tria quide membra sunt, sed ea in duo longiora conflamus, propterea quod duo posteriora quasi fusa sunt in unum. Quod in
similibus faciundum cesseo,ne minimas quasq; totius co poris,sed maiores ac praecipuas numeremus partes. Com- ε, ponitur etiam periodus ex tribus membris. Etenim quum ,, Iegatio ipsa mortis caussa fuisset, eius monumentum ex tare voluerunt, ut in bellis periculosis obirent homines,, legationis munus audacius. Miscentur aliquado paries, ut ,, in his duabus orationibus' Caeteris autem, si errore su um
, deposuerint,in Reip. gratiam redierint, veniam & impu- ,, nitatem dandam puto. Hanc ego epistolam P. C. no quo ν illum dignum putare,recitaui,sed ut consessionibus ipsius omnia patefacta eius parricidia videretis. Pulchrior est ambitus ex partibus quatuor. Author est Cicero. Constat, s,, inquit ille,ambitus & plena comprehensio e quatuor sere,, partibus,quae membra dicimus, ut de aures impleat, & ne,, breuior sit quam satis sit,nes longior: quanquam utrunq;., nonnunquam,vel potius sepe,accidit,ut aut citius insiste- ,, dum sit, aut longius procedendum, ne breuitas auros deis fraudasse videatur, neve longitudo obtudisse. Sed habeo is mediocritatis rationem. Nec enim loquor de versu, & est ,, liberior aliquanto oratio. Quatuor igitur quasi hexame- ,, trorum instar versuum quod sit, constat sere plena com- ,, prehenso .haec Cicero. Eiusmodi circuitus hoc sit exem-
,, plum Si quatum in agris locisque desertis audacia potest,
, tantum in soro ais in iudiciis impudentia valeret,no mi-ν, nus in causa cederet A. Cecinna Sexti Ebutii impudetiar,=i quam tum in vi facienda cessit audaciae. No ubiq; seruatur
229쪽
haec longitudo. Nunc enim curtiora,nunc longiora mem bra componuntur. Curtiora sunt haec' Quasi vero aut ino iudicio possit idem improbitas,quod in vi confidelia: aut x non eo libentius tum audaciae cesserimus, quo nunc imo pudetiae facilius obsisteremus. Productiora suae sequvno tu C Quae fama no idcirco solum emanarat,quod iste ce
η νγ te statuerat ac deliberauerat non adesse, vcrum etia quod nemo quenquam tam audacem , tam a mentem, tam im-υ pudentem fore arbitrabatur, qui tam nefariis criminibus, o tam multis testibus euictus, ora iudicum aspicere, aut osv suum pop. Romano ostendere auderet. Saepe coprehen-
sio quinque partibus constat. Videte igitur quam inique accidat, quia res indigna sit, ideo turpem existimationem sequi: quia turpis existimatio sequatur, ideo re indignam non vindicari. Porrectior est hic ambitus ex totidem em 1, bris' Venit mihi in mentem M. Catonis hominis sapien-υ tissimi, qui quum se virtute,non genere,populo Romano commedari putaret,quum ipse sui generis initium ac no- γ minis ab se gigni & propagari vellet, hominum poten- tissimorum suscepit inimicitias, & maximis in laboribus i usque ad summam senectutem summa cum gloria vixit.,, Procurrit ambitus in sex particulas. Nam quum hic Sex. ,, Roscius estet Ameriae, Titus alter iste Roscius Romae, ,, quum hic filius assiduus in praediis esset, quumque se vo- luntate patris rei familiari vitaeq; rusticae dedisset, iste aute ν frequens Romae esset, occiditur ad balneas Palatinas re- ,, diens a coena Sex Roscius. Pro ereditur & longius,ut hic' , Posteaquam victoria constituta est a Sarmisque recess-' mus, quum proscriberentur homines, atque ex omni regione
230쪽
co LLOCATIONE VERB. LIB. II.,, gione caperentur ii, qui aduersarii fuisse putabantur, erat
, ille Romae frequens, atq; in foro, & in ore omnium cot- ,, tidie versabatur, magis ut exultare victoria nobilium vi-υ deretur, quam timere ne quid ex ea calamitatis sibi accideret. Aliquando colligatur res in longam catena, quod sicut historicis est familiare, ita non alienu oratoribus, viri M. Tullio. Quum autem hic de rheda reiecta penula de ,, siluisset,ses acri animo defenderet, illi qui erant cu Clo,, dio,gladiis eductis,partim recurrere ad rhedam,ut a tergo is Milonem adorirentur: partim, quod hunc iam interfectu υ putarent,caedere incipiunt eius ieruos, qui post erant: ex ,, quibus qui animo fideli in dominum erant, & praesentes,, fuerunt, partim occisi sunt: partim quum ad rhedam pu-- gnari videret, domino succurrere prohiberentur, Milone,, occisum esse etiam ex ipso Clodio audirent, fecerunt id is servi Milonisίdicam enim non derivandi criminis caussa, ,, sed vi factum est)neque imperante,neg sciente, neq; prae ., sente domino, quod suos quis'; seruos in tali re facere voluisset. Est igitur in circuscriptione varietas,quae tu Partium multitudine, tum dispari longitudine creatur. Eam qui commode interseret ut rerum natura poscet, & suauiores explebit numeros,& taedium satietatis effugiet. Interim tam multae particulae, tot verba dissoluta , hoc est. σολ-,tot interpositiones veniunt in unam continuationem , ut neque facile separari, neque distincte numerari queant. Quod quum accidet,illam minutatu rerum verborum s congeriem in pauca reserta membra expediet,
Vt ambitus partes modums tenere possis. Quicquid est tam susum,tamq; multiplex, quia vix tandem capit finem,