장음표시 사용
81쪽
ROMA ANE DOTES. 69tiam ne diceret recusavit; quamdiu iureiurando hostium
teneretur, non SSe Se Senatorem. Atque illud etiam. stultum hominem. di Xerit quispiam, et repugnantem utilitati suae ' reddi alitivos negavit esse utile illos enim di adolescente es Se et bonos duce S, Se iam consectum SeneC- tute. Cuius quum alui SSet auctoritas, Captivi retenti Sunt. isse Karthaginem rediit neque eum caritas patriae retinuit nec Suorum. Neque ero tum ignorabat se ad crudelissimum hostem et ad exquisita supplicia proficisci; sed iusiurandum et conserVandum putabat. Itaque tum, quum vigilando necabatur, erat in meliore cauSa, quam Si domi Sene captivus, periurus consularis remansisSet. At stulte, qui non modo non censuerit captivos remittendos verum etiam dissuaserit.
Quomodo stultes etiamne si rei publicae conducebat potesta autem quod inutile reipublicae sit id cuiquam civi esse
17. A Confras . Sed ut laudandus Regulus in conservando iureiurando, Sic decem illi quos post Cannensem pugnam iuratos ad senatum misit Hannibal se in castra redituros ea quorum potiti erant Poeni, nisi de redimendis captivis impetravissent. Si non redis erunt, Vituperandi. De quibus non omnes uno modo. Nam Polybius, bonus auctor in primis, Scribit ex decem nobilissimis, qui tum erant mi SSi, OVem re Verti Sse, a Senatu re non impetrata unum, qui paullo OS quam egreSSUS erat ecastris redisset, quasi aliquid esset oblitus, Romae remani sisse. Reditu enim in caStra liberatum se esse iureiurando interpretabatur; non recte fraus enim astringit non dissolvit periurium. Fuit igitur stulta calliditas , perverse imitata prudentiam. Itaque decrevit senatus ut ille veterator et callidus vinctus ad Hannibalem duceretur. Sed illud maximum. Octois hominum millia tenebat Hannibal, non quos in acie cepisset, aut qui periculo mortis diffugissent, sed qui rellicti in castris
82쪽
7 EXTRACT FROM CICERO. fuissent a Paullo et Varrone Consulibus. Eos senatus non censuit redimendos, quum id parva pecunia fieri posset ut esset insitum militibus nostris aut vincere aut mori. Qua quidem re audita, fractum animum Hannibalis scribit idem, o quod senatus populusque Romanus rebus afflictis tam excelso animo suisset. Sic honestatis comparatione ea quae videntur utilia vincuntur. Acilius autem, qui Graece scripsit historiam, plures ait suisse qui in Castra revertissent eadem fraude, ut iureiurando liberarentur, eosque a censoribu 25 omnibus ignominii notatos.1S questionable Caye. T. Veturius et Sp. Postumius, quum iterum consules essent, quia, quum male pugnatum apud Caudium esset,
legionibus nostris Sub iugum missis, pacem cum Samnitibus secerant, dediti sunt ii : iniussu enim populi SenatuSque secerant eodemque tempore Ti. Numicius, Q. Maelius, qui stum tribuni plebi erant, quod eorum auctoritate pax erat sacta, dediti sunt, ut a Samnitium repudiaretur. Atque huius deditionis ipse Postumius qui dedebatur suasor et auctor fuit. Quod idem multis annis post C. MancinuS, qui,
ut Numantinis, quibuscum Sine Senatus auctoritate foedus 1o secerat, dederetur, rogationem SuaSit eam quam P. Furius, Sex. Atilius ex senatu conSulto serebant qua accepta, Sthostibus deditus Honestius hic, quam Q. Pompei US, QUO,
quum in eadem causa eSSet, depreCante, Ccepta te non St.
Hic ea quae videbatur utilita plus valuit quam honestas o5 apud superiores utilitatis species salsa ab honestatis auctoritate Superata St.
10. The Laetos of mar stitiis observeae Belli aequitas sanctissime etiali populi Romani iure perscripta est Ex quo intelligi potest nullum bellum esse
83쪽
ROMAN NECDOTES. 7 Iiustum, nisi quod aut rebus repetitis geratur aut denuntiatum ante sit et indictum. Popilius imperator tenebat provinciam scin cuius exercitu Catonis filius tiro militabat. Quum autem Popilio videretur unam dimittere legionem, Catonis quoque
filium qui in eadem legione militabat dimisit. Sed quum
amore pugnandi in exercitu remansisset, Cato ad Popilium Scripsit, ut Si eum pateretur in Xercitu remanere, Secundo io eum obligaret militiae sacramento quia priore amiSSo iure cum hostibus pugnare non poterat. Adeo Summa erat observatio in bello movendo. M. quidem Catonis senis epistola est ad M. filium, in qua scripsit se audisse eum missum factum esse a consule, quum in Macedonia Persico 13 bello miles esset Monet igitur ut caveat ne praelium ineat negat enim ius esse qui mile non sit, cum OStepugnare.
Equidem illus etiam animadverto, quod, fur proprio nomines perduellis esset, hostis vocaretur, lenitate verbia rei tristitiam mitigatam. Hostis' enim apud maiores nostros is dicebatur, quem nunc 'peregrinum ' dicimus. Indicant duodecim tabulae, ut TATU DIES CUM HOSTE, itemque, ADVERSUS HOSTEM AETERNA AUCTORITAs. Quid ad
hanc mansuetudinem addi potest eum quicum bellum 25 geras tam molli nomine appellares Quamquam id nomen durius effecit iam vetustas a peregrino enim receSSit, et proprie in eo, qui arma contra ferret, remansit. Quum vero de imperio decertatur belloque quaeritur gloria causas omnino subeSSe tamen oportet easdem quai dixi paullo 3 ante UStas causas esse bellorum. Sed ea bella quibus imperii proposita gloria est minus acerbe gerenda Sunt. Ut enim cum civi aliter contendimus, si Si inimicus, aliter, Si competitor cum altero certamen honoris et dignitatis est, cum altero capitis et amae; sic cum Celtiberis, cum a Cimbris bellum, ut cum inimicis, gerebatur, uter SSet, non uter imperaret; cum Latinis, Sabinis, Samnitibus, Poenis,
84쪽
7 EXTRA TS FROM CICERO. Pyrrho de imperio dimicabatur Poeni foedifragi, crudelis Hannibal, reliqui iustiores Pyrrhi quidem de captivis reddendis illa praeclara:
Nec mi aurum posco, nec mi pretium dederitis: ONec cauponantes bellum, sed belligerantes, Ferro, non auro vitam cernamus utrique. Vosne velit, an me regnare, hera quidve ferat sors,
Virtute Xperiamur. Et hoc simul accipe dictum: Quorum virtuti belli fortuna pepercit, 45Εorumdem me libertati parcere certum est: Dono, ducite, doque volentibu cum magnis dis.
Regalis sane et digna Aeacidarum genere sententia. Atque etiam si quid singuli, temporibus adducti, hosti promiserunt, est in eo ipso fides conservanda ut primo oPunico bello Regulus captus a Poenis, quum de captivi Scommutandis Romam miSSu esset, iurassetque Se aediturum, primum, Ut enit, captiVOS reddendos in senatu non censuit; deinde, quum aetineretur propinquis et ab amicis, ins supplicium aedirae maluit quam idem hosticis datam fallere Secundo autem unico bello, post Cannensem pugnam, quo decem Hannibal Romam astrictos misit iureiurando Se redituro e Sse, nisi de redimendis iis qui capti erant impetraSSent. AEOS Omne Cen Sore S quoad quisque eorum vixit qui peieraSSent, in aerarii reliquerunt; nec minus o illum, qui iurisiurandi raude culpam invenerat. suum enim Hannibalis permissu XiSSet de castris, rediit paullo post, quod se oblitum nescio quid diceret Deinde egressus ecastris, iureiurando e Solutum putabat et erat verbis, re non erat. Semper autem in fide, quid senseris, non quid sis dixeris, cogitandum Maximum autem eXemplum est iustitiae in hostem a maioribus nostris constitutum Quum a Pyrrho perfuga Senatui S sollicitus, me venenum regi daturum et eum necaturum senatus et C. Fabricius e fugam Pyrrho dedit Ita ne hostis quidem et potentis et obellum ultro inserentis interitum Cum scelere approbaVit.
85쪽
C. Marius quum a Spe Consulatu longe abesset, et iam septimum annum post praeturam iaceret, neque petituruSUmquam consulatum Videretur, Q. Metellum cuius legatus erat, Summum Virum et CiVem, quum ab eo imperatore Suo, Romam missus SSet, apud populum Romanum criminatus est, bellum illum ducere; Si se consulem fecissent, brevi tempore aut vivum aut mortuum Iugurtham se in potestatem
populi Romani redacturum. Itaque factus est ille quidem
consul, sed , fides iustitiaque iiscessit, qui optimum et
1 gravissimum CiVem, cuius legatu et a quo miSSus esset, in
invidiam salso crimine adduxerit. Ne noster quidem Gratidianus ossicio boni viri functus est tum, quum Praetor SSet, collegiumque praetorum tribuni plebi adhibuissent, ut res nummaria de communi Sententia constitueretur: iactabatur 15 enim temporibus illi nummus Sic, Ut nemo OSSet Scire quid haberet. Conscripserunt communiter edictum cum poena atque iudicio, ConStitueruntque ut omnes simul inroStra post meridiem escenderent. Et ceteri quidem alius alio: Marius ab subselliis in rostra recta, idque quod com-ro muniter compositum suerat Solus edixit. Et ea res, si quaeris, ei magno honori fuit. Omnibus vicis statuae ad eas thus, cerei. Quid multa nemo umquam multitudini fuit carior. Haec sunt quae conturbant homines in deliberatione nonnumquam, quum id in quo violatur aequitas et non ita magnum, illud autem , quod e eo paritur permagnum videtur ut Mario praeripere collegis et tribunis plebis popularem gratiam non ita turpe, Consulem ob eam rem fieri, quod sibi tum proposuerat, valde utile videbatur. Sed omnium una regula est, quam tibi Cupio esse notissi-3 mam: aut illud quod utile videtur turpe ne sit aut si
turpe est ne videatur esse utile.'
86쪽
21. The Pecti os Cipi I mar. Quamdiu imperium populi Romani beneficiis tenebatur
non iniuriis, bella aut pro sociis aut de imperio gerebantur,
exitus erant bellorum aut mites aut necessarii. Regum, popul Omm, nationum portus erat et refugium senatus nostri autem magistratu imperatoresque ex hac una re maXimam 5
laudem capere Studebant, si provincias, si Socios aequitate et fide defendissent. Itaque illud patrocinium orbis terrae Verius quam imperium poterat nominari. Sensim hanc consuetudinem et disciplinam iam antea minuebamus ; OSi vero Sullae victoriam penitus amisimus desitum est enim Iovideri quidquam in socios iniquum, quum exstitisset in cives tanta crudelitas. Ergo in illo secuta est honestam cauSam non honesta victoria. Est enim ausus dicere, haSta poSita, quum bona in foro venderet et bonorum virorum et locupletium et certe civium, praedam e Suam Vendere. Secutus Is est qui in causa impia, victoria etiam laediore, non ingulorum civium bona publicaret, sed universas provincias regionesque uno calamitatis iure comprehenderet. Itaque, vexatis ac perditi exteris nationibus, ad exemplum amissi imperii portari in triumpho Massiliam vidimus, et ex ea ourbe triumphari sine qua numquam noStri imperatores ex Transalpinis bellis triumpharunt. Multa praeterea commemorarem nefaria in Socios, Si hoc uno quidquam sol vidisset indignius. Iure igitur plectimur. Nisi enim multorum impunitates Scelerum tulissemus, numquam ad Unum tanta aspervenisset licentia a quo quidem rei familiaris ad paucos, cupiditatum ad multos improbo venit hereditas. Nec vero umquam bellorum civilium Semen et causa deerit, dum homines perditi hastam illam cruentam et meminerint et sperabunt, quam P. Sulla quum vibraSSet, dictatore pro sopinquo Suo, idem, Sexto tricesimo anno OSt, a celeratiore
87쪽
ROMAN NE DOTES. 75 hasta non recessit alter autem, qui in illa dictatura scriba fuerat, in hac suit quaestor urbanus. Ex quo debet intelligi, talibus praemiis propositis, numquam defutura bella civilia. a Itaque parietes modo Urbis Stant et manent, iique ipsi iam
eXtrema Scelera metuentes; rem vero publicam penitus
amisimus. Atque in has clades incidimus, redeundum est enim ad propositum, dum metui quam cari esse et diligi
C. Canius, eque Romanus, nec infacetus et satis litteratus, quum Se Syracusa otiandi, ut ipse dicere solebat, non negotiandi causa contulisset, dictitabat se hortulos aliquos emere velle, quo invitare amicos et ubi se oblectares sine interpellatoribus posset. Quod quum percrebuiSSet, Pythius ei quidam, qui argentariam saceret Syracusis, dixit venales quidem se hortos non habere, sed licere uti Canio, si vellet, ut suis : et simul ad caenam hominem in hortos invitavit in posterum diem. Quum ille promisisset, tumio Pythius, qui esset, ut argentarius, apud Omne ordine gratiosus, piscatore ad se convocavit, et ab iis petivit ut ante suos hortulos postridie piscarentur, dixitque quid eos facere vellet. Ad caenam tempore venit Canius opipare Pythioe apparatum convivium P cymbarum ante CUlosis multitudo pro Se quisque quod ceperat asserebat ante
pedes Pythii pisces abiiciebantur. Tum Canius, quaeso,' inquit, quid est hoc, Pythi J Tantumne piscium tantumne cymbarum λ' Et ille, quid mirum λ' inquit: hoc loco est, Syracusis quidquid est piscium es hic aquatio, hac villast isti carere non possunt.' Incensus Canius cupiditate contendit a Pythio ut venderet. Gravate ille primo Quid multa impetrat. Emit homo cupidus et locuples tantiquanti Sythius voluit, et emit instructos nomina Iacit,
88쪽
6 EXTRA TS FROM CICERO. negotium conficit Invitat Canius postridie familiares suos;
venit ipse mature; scalmum nullum videt uaerit ex sproximo vicino, num feriae quaedam piscatoriam eSSent,
quod eos nullos videret Nullae, quod sciam, inquit sed hic piscari nulli solent. Itaque heri mirabar, quid accidisset. Stomachari Canius Sed quis saceret Nondum
enim Aquillius, collega et Tamiliaris meus, protulerat de odolo malo formulas in quibus ipsi quum e eo quaereretur quid isset dolus malus, respondebat Quum esset aliud simulatum, aliud actum. Hoc quidem sane luculente, ut ab homine perito definiendi. Ergo et Pythius et omnes aliud agente aliud Simulantes perfidi, improbi, 35 maliti OSi. 23. EzaSisen. Existunt etiam saepe iniuriae calumnia quadam et nimis callida sed malitiosa iuris interpretatione. Ex quo illud,
summum ius Summa iniuria, factum est iam tritum sermone proverbium. Quo in genere etiam in republica multa peccantur, ut ille, qui, quum triginta dierum essentacum hoste factae induciae, noctu populabatur agros, quod dierum esSent pactae non noctium induciae. Ne noster
quidem probanduS, Si Verum St, Q. Fabium Labeonem, seu quem alium, nihil enim praeter auditum habeo), arbitrum Nolanis et Neapolitanis de finibus a Senatu datum, o
quum ad locum VeniSSet, cum Utrisque Separatim locutum, ut ne cupide quid agerent, ne appetenter, atque ut regredi
quam progredi mallent. Id quum utrique secissent, aliquantum agri in medio relictum est. Itaque illorum fines, sicut ipsi dixerant, terminavit in medio relictum quod serat, populo Romano adiudicavit Decipere hoc quidem est non iudicare. Quocirca in omni re fugienda est talis
89쪽
tum, Cuius de vi quaeritur, hoc modo 'eX QUI IN ADVERSA TEMPESTATE NAVIM RELIQUERINT. OMNIM AMITTUNT EORUM NAVIS ET ONER SUNTO. MUL IN NAVI REMANSERINT Duo
quidam, quum iam in alto naVigarent, et quum eorum alterius navis alterius onuS SSet, naufragum quemdamnatantem et manus ad Se tendentem animadverterunt; misericordia commoti navim ad eum applicaverunt, hominem ad te Iustulerunt Postea aliquanto ipsos quoquei tempesta vehementius iactare coepit, Sque adeo ut dominus mis, quum idem gubernator SSet in Scapham confugeret et inde uniculo, qui a puppi religatus scaphamanneXam trahebat, navim, quoad OSSet, moderaretur, ille autem cuius merces erant, in gladium ibidem incumberet. i5 Hic ille naufragus ad gubernaculum acceSSit, et naVi quoad potuit est opitulatus. Sedatis autem fluctibus et tempeState iam commutata, navis in portum pervehitur. Ille autem qui in gladium incubuerat leviter saucius facile este Vulnere recreatus Navim cum ineres horum trium a Suam quisque esse dicit. Hi omne Scripto ad causam accedunt, et e nominis vi naScitur controversia. Nam et relinquere navim et remanere in navi denique navi ipsa
quid sit definitionibus quaeretur. 25. Mars PracEGS.
De iure praediorum sanctum apud nos est iure civili ut in iis vendendis vitia dicerentur quae nota essent Venditori. Nam, quum ex XII tabuli malis esset ea praestari quae
90쪽
8 EXTRA TS FROM CICERO.eSSent lingua nuncupata, quae qui infitiatu eSSet, duplicem poenam Subiret, iure ConSultis etiam aeti Centiam poena sest constituta. Quidquid enim esset in praedio vitii, id statuerunt, si venditor Sciret, nisi nominatim dictum Sset, praestari oportere quum in arce augurium augures acturi essent, iussissentque T. Claudium Centumalum, qui aedes in Caelio monte habebat, demoliri ea quorum alti 1 otudo ossiceret auspiciis, Claudiu proScripsit insulam, Vendidit emit P. Calpurnius Lanarius Huic ab auguribus illus idem denuntiatum est Itaque Calpurnius rivum
demolitus esset, OgnOSSetque Claudium aede postea proscripsiSSe quam AESSet ab auguribu demoliri iussus, arbi Istrum illum adegit, quidquid Sibi dare, facere oporteret ei fide bona. Cato sententiam dixit. huius nostri Catoni pater, ut enim ceteri ex patribus, Sic, qui illud lumen progenuit, ex filio est nominandus, is igitur iudex
ita pronuntiavit, quum in Venumdando rem eam scisset roet non pronuntiaSSet emptori, damnum praeStari oportere.'Ergo ad fidem bonam statuit pertinere notum SSe emptori
vitium quod noSSet Venditor Sed huiusmodi reticentiae iure civili omnes comprehendi non OSSunt Uae autem possunt diligenter tenentur I. Marius Gratidianus, pro et 3pinquus mos ter, Sergi, Oratae vendiderat aedes eas, quas ab eodem p Se pauci ante annis emerat. Eae serviebant: Sed hoc in mancipio Marius non dixerat. Adducta res in iudicium est Oratam Crassus, Gratidianum defendebat Antonius Ius Crassus urgebat quod vitii ovenditor non diXisset Sciens, id portere praestari; aequitatem Antonius, quoniam id vitium ignotum Sergio non fuisset, qui illa aedes vendidisset, nihil fuisse necesse dici, nec eum isses deceptum, qui id quod emerat quo iure