장음표시 사용
221쪽
VVAE, FAVcBVs, COLLO ge locationis landi excipi solet, ne colonus capra natum insundo pascat. Harum enim dentes inimici sationisi quas etiam astrologi ita receperutin coelum, ut extra limhum duodecim signorum excluserint. Sunt duo haedi, Medulla cerui. 8c capra no longe a tauro. cerui tametata. Plinius, Ad omnia eade ualet medulla ceruina illita: calefacit enim, discutit&mollit. ImmotosfleMy. Hoc est inflexibiles,rigeret tes &co tractos induratos in reddes mobiles et flexibiles. Quos autem uocitant Tolles, attingere dextra
Debebis qua grillus erit pressante peremptus.
Tolle tonsilla Tolles. Ponit nunc remedium cotra tonsillas quas ipse Glunain. tolles uocat, Celsus glandulas, Avicenna 8c recentiores Amudala. medici amygdalas, Graeci autem antiades,&ab isthmo Antiades. pari sthmia. Sunt autem tonsillae a lateribus hypoglotu pari sthmia. dis,quae sub adhaerente lingua est, prominentes carnes, quibus subiacent, rubedine quidem consimiles, uerum μῆλα, maea. auditores, orbiculatiores , μῆλα, id est mala, uocata. Et no solum partes has indicant, sed S malum quom ipsas infestans. Vnde Galenus in expositione aphorismi Hipapocratis, cuius initium est, Cum uero iam magis adole .uerint, tonsillae.Tonsillae, ait, sunt locorum ad isthmum Icthmi. attinentium inflammationes. Hic autem per isthmum oportet intelligere partem illam qus os et gula interiacer, quae per metaphora quanda ita nominal ab his quipro . prie dicu tur Isthmi. Sunt aut angusti quidam terrae transitus inter duo maria sitae. Hes autem tonsilis sunt non unquam solius tunicae,uetri ac gulae,& faucibus, toti l oricomunis inflammationes, no nunquam uero&subiecta GRILLVS rum ipsi musculo ru. Dextra. Manu. Gritas. Grillo, ut Plin. in hist. naturalis Itb .io. circa finem tradisi magnam autoritatem perhibet Nigidius, maiorem magi, quoniaretro ambulet, terramῆ terebret, stridat noctibus. Is, ut . . ide Plin. capite tertio libri trigesimi prodit,sauciu asperistate et destillationes lenit extra insticatus. Aut si quis ina.
nibus quibus eu cotriuerit,tonsillas attingat, sanabitur.
222쪽
n EDENDIS.CAPUT XVI. N O XI A si penitus cholerae saeuire uenena Perspicies,cocta lactucae fronde levabis, Proderit oc caules assiumere saepe madentes. v s s I. Tussis est motus naturae expelIere Tura.
conantis nocivum a pulmone&membris illi continuis atq; propinquis, e quorum nume -ro inter alia sunt guttur ac fauces, quarum as peritate Sexulceratione nonnunquam tussis accidit. Unde Celsus ait, Tussis sere propter sauciu exulcerationem molesta est,quae multis modis contrahitur.Itam illis restimus, ipsa finitur.Solet tamen interdum per se quom male habere,&uix cum uetus facta est, eliditur.ac modo aria da est,modo pituitam citat Esti tussis pectori,ut Avicen Decima tinfina dicit,sicut sternutatio cerebro: S completur cum dilatatione pectoris & constrictione eius 8c motu uelaminis. A tussi fit tussedo & pertussis,id est continens tussis N in- Tussedo. ueterata, quae uix unquam curatione admittit,&qua plu Perturarimi intereunt. cholerae.) Choleram Galenus acutissi- cholera muni malum esse scribit,quod cum multa & immodicabilis deiectione & uomitu fit, dc in quo surae contrahan
tu &membrorum algeant extrema,& uenarum pullas fiat exigui & incerti.Fiti,ut Paulus Aegineta dicit,excotinua ciborum cruditate in stomacho inherere ob inguragitationes nimias, aut prauos redundantes humores.
Hoc malum Cellas libr. 4. Iongius describit hiis uerbist Cholera commune stomachi atq; intestinorum uitium uideri potest.Nam simul & deiectio & uomitus est, prae teri haec inflatio est, intestina torquentur, bilis iupra in
223쪽
. Tvs SI ET c HOLERAE.earo lora esse uideatur, interdum alba, non nunquam ni gra uel uaria. Ergo eo nomine morbi huc choleram Graeci nominarunt. Praeter ea uero quae supra comprehensa sunt, saepe etiam crura manu scpc5 trahuntur, urget sitis, anima deficit: quibus concurrentibus non mirum est, si subito quis moritur,nem tamen ulli morbo minori mo mento succurritur.De hac etiam copiosius Avicenna sena r. tertit,apud quem tamen corrupto uocabulo Colirica. legitur pro cholera. Et aeui nostri medici bilem quae Graece χολ schole dicitur, perperam uocant choleram. Noxia senetia. Humores prauos δέ perniciosos choleram efficientes. Perim. Omnino dc uehementer. cocta lactuca
fronde. Foliis lactucae coctis . Refrigerat enim Iactuca dc bilem effervescetem compescit: agunti id tum solia ipsa
tum caules eius, quare etiam subiungit, Proderit & ca tes assumere saepe madentes, hoc est, thyrsos ac stipites tactucae humentes & coctos. Et idem etiam testatur Pliniusnat. nist. Iibro a o. cap. r. dum inquit, Lactucas in cholera. coctas patellis dederuntiad quod utilissinas quam maxime caule, sed amarae. Quidam Iacte infundunt: deseruo
lacti h ii cauIes & stomacho utilissimi traduntur. Interdum fauces tussi quatiuntur atroci, i Allia tum sumis decocta& melle per uncta, Semina uel raphani permixto dulcia melle, Aut si fraxinea semen de fronde reuellis,
Integriora uora, vetitus contingere dente, Ouum melle teres domitum feruentibus undis, Marrubium ue potes, haec faucibus optima sumes,
Frenabis' grauem facili medicamine tussim.
Quatiuntur. Concutiuntur, Rexasperatur. Atroci Grat Ari . us, molesta S uehemente. A M) Allium, ut Hippocra tes libro ..de ratione uictus in acutis tradit, Pectus calefa
cir Porro quod hic Serenud de albis ex mille, id Plinius
224쪽
ptis contra tussim testatur. Dioscorides uero, simpliciter fauces ad uocem clariores reddere,et ueterem tussim tum crudum tum coctum lenire tradit. Et Celsus, ubi sicca tussis est S uehemetissime urget, prodesse dicit sorbere cum spica allii contriti duos uini cyathos, δέ aliqua do cibum acrem ut lac cum allio coctum. Pervacta.) Illita, intincta& immersa. Semina rapiant. Nam fortius quod est in ipso. ut tradit Avicenna, est semen ipsius. Verum quod Serenus specialiter de semine, id alii simpliciter de radice reis
runt. Dioscorides,Estur elixus utiliter contra ueteretus
sm, Squs crassa in pectore concrescunt. Plinius, Ad tusas ira etiam mane ieiunis raphanus prodest cum melle. Fraxinea men de fronde. Fraxini semen quod frondi ac fota re issime I as adnascitur. Nam, ut Plinius etiam tradit semen foliisseaxini inest. lntegriora.) Hoc est, integra & non fracia:
quare subdit etiam, Velitus cotingere dente. Nisi ut m nu scriptus codex habet una sublata litera legere malue ris Interiora, quo amoto cortice interior nucleus solum deuorandus esse intelligatur,dc nihilo secius idem quom integer delibus non fractus aut commolitus.γOuum mite O . teres. Idem medicamentu docet Plinius libr. 1s.cap. i. dices. Datur ova & tussientibus cocta & trita cu melle. Amaplius, eodem autore, prodest tu metibus per se luteum deuoratum liquidum, ita ut dentibus non attingatur, tho racis destillationibus, faucium scabricie. Et Avicenna,
Conserunt,inquit, oua sorbilia asperitati pectoris & pulmonis S gutturis S tussi & pleuresi 8c ethicis et raucedis ni uocis ex caliditate&stricturae anhelitus & sputo sanguinis,proprie cum sorbetur uitellus eoru tepidus. Nam melius, quod est in eis est uitellus qui ad caliditatem temperatam tendit. Sed haec medicina potissimum ualet ubi febris abest, teste Celso qui ait, Si abest febris, S molle quom ouum dari potest potui. Domitum ferventitu undis. IHoc est, coctum. Marrubium. De marrubio sic tradit miti Ee Σ
225쪽
DIGEsTIONI ET IT OMAc Ilo Dioscorides libro 1. Dantur cum melle tabidis,tussienti bus, suspiriosi si siccata marrubii solia & semen tum in
aqua decocta,aut ex uiridibus expressus succus. Et Plini us libro io. cap.ra. Marrubii solia,inquit,& semen contriata prosunt contra tussim ueterem. Et, Arida sarina cum melle ad tussim siccam efficacissima est. Celsus item mar rubii succum cotra siccam tussim assumere iuber.Et Apuleius Herbam marrubium,ait, decoque cum aqua,et da
to bibere eis qui grauiter tussiunt,sanabuntur mirifice.
c APUT π VII. V I stomachum regem totius corporis esse Contendunt uera niti ratione uidentur. I G E s TIO N I. Quoniam nec alit, nec in corpus it cibus, ni prius exuperati extranea Uqualitate omni sit exutus, ideo quam maxime
- , necessaria est eius digestio & concoctio, quae Dite latria triplex est. Una dc prima quae in ore habet initium, fit auolex. rem in stomacho, dc perficitur in intestinis, a qua super
fluitas secernitur crassior&seculantior. Altera et secunda incipit in meseraicis:fit autem in hepate, &perficitur inuenis crassioribus, aqua sequestratur superfluitas aquo sa in urinam. Tertia uero incipit in uenis minutis , dc fit in capillaribus,completur autem in capillarium extremitatibus,cuius superfluitas subtilior etiam per sudores se uocatur.Fit autem in prima digestione ex cibo chylus: in secunda ex chylochmus: in tertia ex chymorum globo humiditas prima & ἁνων ijsior, id est in nominatus humor. De prima harum agit hoc loco Serenus, de per digestio Digestici nem intelligit concoctionem, qua cibus a nati uocat . re in stomacho coquitur . Alias enim digestio Galeno est quam
226쪽
c APUT π VII. lo' quam Graeci ανίω*uocant, hoc est, concocti iam cibi concoctio.
distractio ac distributio quae a natiuo calore in totum cor α ωις- Pus eius P partes,cum propria mutatione et confectione fiat. Caeterum nostra aetate hos diuersos naturae motus miscemus t digestionem pro c5 coctione, quoniam eam
sequitur, quottidie& pastim appellamus: quam uis, uti Galenus docet, diuersam in natura finem habeant con coctio & digestio. Stomacho. Dolori stomachi.qui inter grauissimos conumeratur a uetustioribus: quamuis,
ut Plinius libro M.ait, Qui grauissimi ex morbis sint dis, Dolores Ir is cernere, stultitia prope uideri potest, cum suus cuique ad simi q*i.
praesens quis patrocissimus uideatur. Et de hoc tamen iudicauere aut experimento asperrimos cruciatus esse calculorum a stillicidio uesicae, proximustomachi, tertium eorum qui in capite doleant. Intelligit aute Serenus per stomachum, non gulam autos uentriculi, uti Galenus, Stem bM. Plinius & aliquando Celsus,sed uentriculum ipsum, ci hi receptaculum,duabus maximis constantem partibus, quarum altera superior gulae continua ex multis conte xitur neruis sen si ficis,altera uero huic con tin ua,ad intestinorum usque exortum extenditur, quod intestino- Exortum intestirum primum est: sic dictum, quia ex pyloro primum noru primum exoriatur, alias quia ad Iongitudinem m. digitorum exis Duodenum. tenditur Hos καρατυλο id est duodenum uocatum. Py Δορκαρ--
loron autem,quod Avicenna portanarium uocat, ima τυλομ. uetricu Ii pars est, cui hoc est exortu intestinorum 'iacpitris. primum continuatur. Et in dicta iam significatione sto- PFlorus, machum nostra quoque aetate accipimus. Quistomachum Portanarium.
regm totius circ. Haud perpera nec absurde, sed qua opti Analogia Ilo me et cum ratione sentire illos qui stomachii uniuersi cor machi. poris rege adstruut,uel ex analogia persuaderi nobis poterit . Quemadmodu eni rex bene gubernatur', quo uniuersis & singulis aeque consulere & prouidere possi t suboditis, regia in medio regni orbe collocat, & sedulus non segnis optimas semper dc suis commodissimas leges e
227쪽
eogitat, minus cp utiles emendat,aut in uniuersum tolliK- quo subditi circa munia sua obseruatiores Sc citra tumultu tranquille pacificet uiuere S in aduersis erigi possint Qualis enim rex fuerit, quales P leges sanxerit, tales etia num subditi tum populares tum nobiliores evadunt, dcomnia ad eius exemptu sus de Pagunt. Nam mobile, ut Claudianus inquit, mutatur sempercu principe uul Rus. Hunc etiam in modum res se habet stomachi adre liquum corpus. Is enim in medio corpore situs, omni bus 8c singulis aeque prouidet, suu cuiq; distribuens ali
mentumquod quo melius acceperint, eo melius opera- .
tiones suas perficiur, citra i offensam sana & incolumia Perma nent: sin malum, deterius operabuntur N aegre seret aduersis casibus&morbis semper obnoxia. Et quemadmodum in regno periclitante rege aut incolumi per seuerante, subditi quoq; periclitantur aut salui perma nent: ita etiam bene ualente stomacho, reliqua ualent&ad eius uigorem firmantur. cotra uero,i pso male affecto.
illa quoq; male afficiuntur,&ad casum eius propriis uiribus destituuntur, non solum quae inter ignobiliora celet uulgus censentur, sed 3c principantia ipsa, maxime senis suum organum cerebrum dc sensus ipsi, ni statim ab initio su ppetiae illi serantur,unde perquam bene a poeta dictum est, Principiis obsta,sero medicina paratur. Huius enim ualidus firmat tenor omnia membra. Et contra eiusdem franguntur cuncta dolore. Quin etiam nisi cura iuuet uitiare cerebrum Fertur,& integros illinc a uertere sensus.
Lactucae semen nigrae quod lingnea pila Triuerit admixto ieiunus sumito melle, Sed cochlear trino gustu tibi sussicit unum. insitu uali tenor. Stomachi constitutio ualida & firma
atq; ualetudo prospera. contra. E contrario, ex parte contraria. Franguntur. Rumpuntur, male afficiuntur Sclaedunt
228쪽
c A P V T π VII. laeduntur. Qiun etiam. Atq; etiam, insuper. cerebrum. Hoc enim stomacho facile compatitur.Nam, ut Avicenmna tradit, menbrorum comunicantium ipsi primum dc dignius eorum est stomachus. Integros sensus. Vim sen soriam, quae in cerebro consistit,integram, incorruptam is N incolumem. Lactucae semen nigre. Lactucaru plura sunt genera, quae alii aliter discernunt. Graeci enim, ut Plin. Π Α tradit, tria secerunt genera, unum lati caulis, alterum romtundi caulis siue crispum, tertium sessile. Alii a colore satus tempore illas diuisere, esset nigras quarum semen mense Ianuario seratur, albas quarum Martio, rubentes quarum Aprili. Sunt item aliis quoq; distinctae nomini bus lactucae, ali seni Ceciliae, aliae Cappadoces, aliae Taratesiacae, aliae Paphiae siue Cypriae appellantur. Sed de goneribus earum Columella rei rusticae suae libro io. sic
scribit: Ianal salutari properet lactuca sapore, Tristia
quae reIeuat longi fastidia morbi. Altera crebra uirer, susto nitet altera crine, Vtram Cecilii de nomine dicta Meatelli. Tertia, quae spisso, sed puro uertice pallet, Haec sua Cappodocae seruat cognomina gentis. Et mea,quam generant Tarthesi littore Gades. Candida vibrato discrimi ne, candida thyrso est Cypros item Paphio, quam pin- Mgui nutrit in arvo Punicea depexa coma, sed lactea crure est. Quot facies, totidem sunt tempora quanq; serendi- Caecilia primo deponit aquarius anno, Cappadocam pretii it ferali mense Lupercus. Tui tuis Mavors Tarthe sida pange calendis , Tui suis Paphien item iam pange calendis, Uum cupit, &cupidae quaerit seiungere matri, Et mater sacili mollissima subiacet aruo. Hactenus Colu mella de generibus eius & satus tempore. Vis & natura Lactucae ineromnibus refrigeratrix: quam ob causam aestate a stoma tucura. cholastidium auferunr, cib: P appetentiam faciunt. Di
uus certe Augustus, ut Plinius reserti lactuca colamatus in aegritudine sertur prudentia Musae medici, cum prio- .P ia Tra eam ob relligionem minime commanducarent: nec
229쪽
mirum, eum & concoctionem adiuuet,&, quod Paulus Aegineta testatur, boni succi sanguinem faciat. Est insu per soporifera, somnum P concilians: quam ob causam S Galenus sero ea uescebatur, erati ipsi solum uigiliarumedicamentum sero commesta lactuca, uti ipsemet striabit libr. de alimentis secundo. Vbi addit etiam quod ipsa
quatenus olus est,satis nutrit, neq; nocumento est ut alia
olerat & quia stiplicitatem non habet neq; salsedine nemacuitatem, ideo neq; uentrem stringit neq; laxat. Laudat aute hic ad medicinae usum Serenus semen eius, ut quod minus humidu sit & ad siccitatem declinas, qua de causa etiam stomacho conuenientius. Solet enim aliquando humiditas ipsa nescio quid malignitatis annexu habere. Iubet uero illud ex melle assumere.sed oportet ut id fit comi erutam ctum ac despumatum. Crudum enim omne&non de spumatum, inflat aluum & tussim proritat, autore Dioscoride. Et quamuis lactuca per se calido uentri accommoda fit,medicina tamen haec ex semine&melle frigida conuenit. Semen enim minus frigidu est, ct frigida quae in ipso est quantulacunq; qualitas, velle frangitur, ope
ratur potius siccitate sua quam frigiditate. Est & mel
Meldematu ipsum despumatum ut tradit Galenus therapeutices lib. ν. frigi do uentri utilissimum,calido uero inimicissimum. Atq; haec ambo meminisse in primis oportet, utiq; a ple risq; medicis ignota . Ac nem aliquid frigido corpori melle potius expetere, neq; ad calidum magis respuere. Ergo mel optimum esto, sed quod prius super prunas ex quercu seu uite ad summu cadentes, fuerit decoctum& curiose despumatum. Lignea. Ligneam esse couenit pilam, ne mali quid contrahat medicamentum: quod sacile fieret si metallica esset, quales aetate nostra comuniter habentur. Tales siquidem malignam quanda naturam pius.ufica relinquut in rebus pisatis ac tritis,quae obesse solet,quod tiones. ex ligneis non est ita timendum. Pila. Pila dicitur res
PGα sphaerica, rotunda & globata. Et perdiminutione pitula dicitur
230쪽
c APUT π VII. lidicitur parua pila. Vnde et catapotia a rotunditate pitulae
aicuntur medicis. Aliquado tam epila pro columna acci .pitur qua aedificia sustentantur. Horatius: Nulla taberna
meos habeat neque pila libellos. Et ad huius similitudi- Pnem pinsendi instrumentum in columnae speciem longum effigiatum, quod alio nomine a pinsendo pistillum dicunt, pila quoq; appella tu ut hoc loco. Aliquando ta amen uas ipsum concauum in quo medicamina pinsunt et mortarium uocant pigmentarit,pila etiam dicitur. Var Μοππι- :Ital quidam thymum contundunt in pila. Demum Uς ς rust ita, pilae, uti Sexstus Pompeius scribit, effigies quaedam e rant tum uiriles tum muliebres ex lana, quae compitali bus suspendebantur in compitis, quod deorum infero mam,quos Lares uocant, esse putarent: quibus tot pilae,
quot capita liberorum. seruorum, mulierum circa comispita habitabant, ponebantura ut his pilis & simulac hriscontenti, uiuis parceret. Hiisce uero imaginibus, nullius omnino pretii uestes circumponebantur. Proinde Marotialis pannosos S uestes laceras, pertritas atq; conscissas aliquando pilas uocare solet, ceu epigrammatum libr. a. cum ait: At mea,quae passa est iuriosi cornua tauri Noluerit dici quam pila prima suam. Et libr. io.in Laurum: Sed qui primus erat lusor, dum floruit aetas,Nunc postquam desiit ludere,prima pila est cochlear. Cochlear siue coch cochlear. Iearium, utrunq; enim dicitur, mensurae genus est, dc ut cochlearium. Aphricanus tradit, mystri dimidium, estimensurarum minima.Et pondere pendet uini drachmas duas & strua pulum unum, olei drachmam una dc semis, mellis drachmas duas de semis. Et hoc iuxta dimensum quo sextarius de cyathus supra capite tr. ex sententia Aphricani in sua pondera dimensi sunt. Porro sunt qui cochlearium mellis sexdrachmarum esse dicant medicinarum uero drachmarum duarum & semis: minimum autem cochlearii pondus esse drachmam dimidiam. Sed Aphricani docti inam nos caeteris praeferimus, ut quae tum Hippocratis