장음표시 사용
231쪽
DIGEsTIONI ET STOMAc Ilo. tum Latinorum medicorum medelarum ponderibus &mensuris magis conueniat.
Aut tritum semen raphani, mulsum iuuabit. Sive duae partes absinthi ac tertia rutae Decocliis potantur aquis. Siliquaeq; madentes. Rcphanisime. Smen rapiani. Fortius enim quod est in ipso, est semen
ipsius, autore Avicenna. Et quamuis uomitorium quom sit, ut Dioscorides ait,uentositates tamen, ut scribit Aui
cenna,resoluit, Rin ipso est subtiliatio sortis, S resoluit inflationem in uentre S iacit facilem egressionem cibi,et facit appetitum. Caeterum Plinius satiuorum semen to stum quidem & commanducatum ad Iagaropo non uti. te scribit lib. naturalis historiae io. Musam. Hoc est, mel Absinthim. Ie consectum, conditum atq; permixtum. Ab niti. Ab sinthium omnibus notum est.Probabilius tamen et quo praestantius nullum,imoomne aliud bonitate antecede est quod in Ponto S Cappadocia monte Tauro nasciatur, ut autor est Dioscorides, Plinius & Apuleius. Est acitem absinthio calefaciendi uirtus rei ultra hanc alis dus et quidem contrariae, uidelicet detergens atq; adstringens, quemadmodum Galenus de finitate tuenda libro σ.testatur, inquiens r Absinthio uis est detergendi adstringen dii ac talis qus tunicarum uentris sordes detergeat, non si quid altius in eo imbitum est,soras extrahat & expellata Et huiusmodi duplicem natura in absinthio Mesue quomque latetur, cum duplicem illli substantiam e sse scribit.
Unam calidam amaram 8c nitrosam,opilationum aperi tiuam& naturae solutivam: alteram terream stiplicam, membrorum confestatiuam, di laxarum partium aggregatiuam, sed stiplicitas plus est amaritudine sua. Et hoe verum est si de Pontico intelligatur. Nam cum duplex in omni absinthio lacultas & qualitas sit, uti Galenus therapeuticae libro H. scribit, utim in Pontico adstringendi facultas non parua est:in reliquis omnibus amara quidem quali
232쪽
c APUT XVII. i, qualitas est uehementissima. Astrictio uero, quam saltem
gustu agnoscas, aut plane obscura,aut prorsus nulla senis titur. Proinde Ponticum ad iocinoris & uentris phleg- monas eligi prmat.Porro id est tum folio tum uero flore longe quam caetera absinthia minore. Odor quom hule non modo non insuauis, uerum etiam aromatum quid praeserens,reliquis omnibus plane est foedus, quare harefugere conuenie uti aut semper Pontico. Ηsc ille. Nunc ex hiis quae Plinius naturalis historiae lib. Q. cap. r. de absinthio scribit nonnulla subiungam:Nam, ut inquit, de usu eius conuenit dicere, herbae facillimae alm in ter paucis utilissimae.Stomachum corroborat, & ob hoc sapor eius in uina transfertur. Bibitur dc decoctum aqua ac postea nocte dc die refrigeratum sub diuo decoctis sexdrachmis soliorum cum ramis suis in caelestis aquae sex tarns tribus.Oportet&sale addi. Vetustissime in usu est. Bibitur & madefacti dilutum. Ita enim appellatur hoc genus. Diluti ratio, ut quisquis fuerit modus aqus, tegatur per triduum.Decoctum stomacho saluberrimum. Nam astringit stomachum, bilem l detrahit. Aluum mollit rein dolore sanat. Concoctiones adiuuat. Cruditates detrahit cum ruta & pipere &sale. Habet & alias uirtutes qua plurimas, quas longum esset nunc recensere.Id solu nune addatur,quod Dioscorides quoq; ait, ipsum calefacere Scadstringere, concoctiones adiuuare, purgare quae in sto macho dc aluo biliosa haerent, quin etiam urinam ciere,& praesumptum crapulas arcere. Et alia quae nunc omit tuntur. Rurae. Ruta omnibus nota. EstUduum gene Rissi rum, na sylvestris & montana: altera satiua &horten fis,seruentis naturae utram 8c calefacientes ambae, aluum fistunt siue in cibo siue in potu dentur, autore Diosco ride libro i. cap. s. Et, ut Plinius nati hist.libro xo. cap. ti. ait, in prscipuis medicaminibus ruta est, cruditates discutit mox inflationes,dolores stomachi ueteres. Ad crapulae grauedines decoquuntur folia poturis . Et in cibo uel
233쪽
panis sancti loannis. Carnubium carobe. ceratonia amboreruda uel decoeti, conditaue prodest. siliquae. Siliqua dicta est communi aliis siliquis nomine, sed ut ab at is distinguatur, nunc dulcis, nunc Graeca siliqua cum adiuncto appellatur. Graeci Ceration uocant, a cornu facto nomine quo in frugibus & leguminibus aliquot longiores siliquas dicut: iidem quom ex lignosa soliditate, cornu Iongitudine & flexura facto nomine Xylocerata appellauerular, qu s dictio apud recentiores Latinos medicos adhuc in usu est, sed deprauata: non enim xylocerata ed HIocaracti perperam ab eis appellatur, Sc uulgo panis lanηim Ioannis. Arabes Carnubium, aliqui Carobe uocant. Est autem siliqua fructus arboris,quam paulo deflexa uoce aceratiis Ceratoniam uocat Paulus Aegineta. Estq; illi digitorum hominis longitudo & interim laicata polli cari latitudine,cuius &cortex ipse manditur. Esti simi lis Casiae fistuis. Nam utriusq; corticis color ide, medulla dulcis 3c similibus distincta seminibus, quod tum sensus
ipse, tu Serapionis autoritas manifesto coprobat. Hic enieapite de casia fistula inquit,Ιntra cannas casiae, sunt Iam ins ex carne nigra,& parietes diuidetes inter eas et inter Iamina et Iamina sunt grana sicut grana xylocara i ,et eius de magnitudinis, quoru color est inter glaucedine dc ruishore. Hsc ille. Adhuc ea de est illis proprietas. Na utrius:
medulla recens uentrem laxat, exiccata uero & arida, po rius contrahit,euaporata quidem humiditate,terrestri autem remanete substantia. Porro siliquae huius usum damnauit in cibo Galenus. sed hoc maxime de recentibus in istelligendum est. Nam, ut Dioscorides libro i. tradit, sto macho inutiles in cibo recentes & aluum soluunsisistunt contra siccatae, stomacho tunc utiliores fiunt & ciendae urinae accommodatae. Eadem comprobat & Dioscoridi subscribit Plinius libro ii. cap.s. sic inquiens: Si liquae re centes stomacho inutiles, aluum soluunt: eaedem siccatae sistunt, stomachol utiliores fiunt, urinam ciunt. Syria
234쪽
CAPUT π VII. ligquidam ad dimidium, eum i succum bibunt. Et hoe est quod Serenus hic ait Madentes,hoc est, madefactae 3c in aqua decoctae,uti ex Plinio iam patuit. Semina uel marathri laetae cum lacte capellata Pulegium quom decoctum curabit amice. Et potu & sotu stomacho conducit anethum.
Semina marathri. Marathron Graece, Latine laeniculum, h et nota plantarue cuius semine sic ait Plinius libr.xo. cap.,n e mς Semen stomachum dissolutum asttingit uel in febribus sumptum. Nauseam ex aqua tritum sedat. Fcetae. Hoc est,iam haud multo antea enixae & partu liberatae atq; lactantis . Nanuut Averrois ait, Lac melius est illud quod est prope partum,id est, post duos menses. Varro libro i. in fine, A mulgendo atq; ortu optimum est Iaciquodnoque emunctum longe abest a mulso, neq; a partu continuo est sumptum. Lacte capella. Lac caprinum inter alia LGςς
stomacho conuenientius esse testantur alii quoq; auto sqn 'res. Unde Plinius nat. hist.libr. is. p. .inqui Stoma elio accommodatissimum caprinum, quoniam fronde magis quam herba uescuntur. Et Dioscorides libro x. uum, i nquit,minus tentat caprinum, propterea quod caprae multo adstringente pabulo utuntur,quercu,letisco,
olea & terebintho, quam ob causam stomacho etiam utile est. Et paulo post,Minore,air inflandi ui est quod semel . decoctum fuerit lac. Putetiam.) Nota omnibus herba pu g hm- Iegium Virtus illi calefaciens N extenuas: haec stomachi
ex aqua intercisiones sistit,autore Plinio lib. io.cap. 4. Et concoctiones,ut Dioscorides libr. x. tradit, adiuuat. Nauseas Sc erosiones stomachi potum cum posca lenit, ni gram per inserna trahit bilem. Apuleius item,Pulegium, inquit,tritum uel in aqua maceratum csi aceto potui da his, nauseam stomachi sedat. Amplius ad inflationem stomachi ueI intestinorum, pulegium ex aqua calida tri nam, uel ex uino, uel per se dato, rem miraberis illico.
235쪽
Amice. Blande,suauiter, iucunde &citra molestiam alia A ethg . quam . Anethum. Anethum ut,Plinius tradit, sumptum ex aqua sedat cruditates. Et,ut Dioscorides scribit, ins tiones finit. Aluum, neq; exalto surgentes uomitiones
fistit, singultus lenit. Et quia cibi appetentiam lacit,u
Amerim. cari etiam tradita quibusdam Anicetum, comuni omnibus quae cibi appetentiam iaciunt appellatione. Sic et nim a Graecis ea uocantur. Verum in scripto codice legis tur Acetum: de quo mox dicetur.
Seu cochleas undis calefactas ac prope uictas, Suppositis torre prunis, uinocp garolPerfusas cape, sed prodest magis esse marinas.
cochlea cochle Hunc cochlearum usum medicum Plin. quom attestatur libro naturalis historiae io. hns uerbis: Mede tur pucipue uero cochlearii cibus stomacho.In aqua eas subseruefieri intacto corpore earum oporter,mox in pruna torreri nihil addito, at pila e uino garoq; sumi, prae cipue Africanas. Nuper hoc copertu plurimis prodesse. Id quoq; obseruant, ut numero impari sumant. Caetera ultra medicum hunc usum delicatorum ganeam quom ' implebat olim cochleae, quod & nuc etiam iaciunt. Quomodo aut uarie ad delicias illas instruebantur olim, satis copiose docet nos Apitius Culinariae artis suae lib.ν. qui Polyteles inscribitur: quare locum latum signasse nobis vinum. satis sit. Vino. Quod medis aetatis esto, S albu& tenue.
puru item, et omne citra alienae rei comixtione,& natura austem. Tale enim, autore Dioscoride libr. s.comuniter
haec praestat, calefacit, facillime digeritur, stomacho utile est, cibi appetentiam excitat, corpus alit somnum concilia uires corroborat, Ramabili colore cutis bonitatem eommendat: sacit & ad inflationes diutinas & stomachi resolutionem. Neq;, ut Plinius lib.i .cap. s. scribit, uiri. hus corporis utilius aliud, neq; aliud uoluptatibus per
nivosus,si modus absit. Sed quae maior uino laus tribui potest
236쪽
testantur literae. Garo. Garu est liqua me expisce factu, si M. hoc est, salitorum piscium liquor. De quo Plinius lib. si. cap. r. sic scribit: Aliud etiamnum liquoris exquisiti genus est, quod garu uocauere, intestinis piscium caeteris P quae abhcenda essent, sale maceratis, ut fit illa putrescenti uni sanies. Hoc olim conficebatur ex pisce, quem Graeci garon uocabant. Nunc e scombro pisce laudatissimum
in finibus Carthaginis spartarie dc cetariis, sociorum appellatur. Vitium huius est Nex imperfecta nec colata Alcmsex. Coepit tamen & priuatim ex inutili pisciculo mini- ApDd pistis. mo* confici: Apuam nostri, aphyen Grsci uocant, quo Apuapisii .niam is pisciculus e pluuia nascitur. Foroiulieses piscem ex quo faciunt lupum apilla ni. Tra n*t deinde in luxu riam, creverunti genera ad infinitum, sicut garum ad colorem mulsi ueteris, adeol dilutam suauitate ut bibi possit. Aliud uero ad castimoniarum superstitionem,etia sacris Iudaeis dicatum,quod fit e piscibus squama caren.
tibus.Sic Alex peruenit ad ostreas,echinos,urticas,gammmaros, mullorum iocinora. Innumeris P generibus ad
saporem guis coepit sal tabescere. Hsc obiter indicata sine desideriis uitae, &ipsa tamen nonnulli usus in meden do:uti Serenua in praesenti quoq; testatur. Caeteru quemadmodum Plinio, sic etiam Dioscoridi, Garum est, non ut aliis quod seculentum carnosumi in eo subsedit,sed quod liquidum de aquae modo fluens supernatat. Et amplius Dioscoridi non in piscibus tantum,sed & in animalium carnibus garum quom dicitur, quod ex earum sal sura exsudatum:sive,ut Columella ait, exsaniatum fluxerit. Inquit eni Dioscorides, Sistit omne ex salsis piscibus, labro item P animalium carnibus garu quaecunque pascendo γεις im
serpunt, si eo foueantur. Cape.) Accipe, assume&co me rutri ,ηN dito. Maritus.) Non resutat autor terrestres, sed tamen accommodatiores tradit marinas: quod Plinius etiam satesur libro 3 cap. Ab is uerbis: Contra marinae stomaclio
237쪽
utiliores, efficacissimae tamen in dolore stomachi.Porro . de utriusq; tum terrestris tum aquatilis cochleae in mediocina usu sic scribit Diosc. Stomacho accomodata est ter restris cochlea, difficilime eadem corrumpitur. Marinae etiam stomacho accommodatae iacillime excernunturifluviatiles uirus habent. Quae uero sylvestribus frutetis S sentibus haerentes inueniuntur, quas sesilos aliqui nominant, aluum & stomachum turbat, & ad uomitiones mouent. Item in uiuentibus cochleis exempta caro, Asticaniscp praesertim, stomachi dolores hausta lenit.
At male digestis si crapula seu latescis,
Ex pipere θύ calida florem de rore marino Ebibe. Seu salibus piper adde οἱ tenue cuminum, . Quae coctis tinges epulis,ec rapta uorabis. Male digestis. Hucusq; stomachi doloribus ac caeteris prauis eius affectibus mederi docuit Serenus, consequenter vero uirtuti eius digestiuae laesae, nec non & cerebri con
31 digestis, sentientis passionibus subuenire docet. Consentit enim
stomacho cerebrum aliquando, propter comunitatem interea per neruos plurimos qui a cerebro ad stomachuueniunt, autore Avicenna, decima tertia tertii, tract. .ca. s. Male autem digeritur cibus cum aut nullo modo aut
ἔπροψ G aegre concoquitur, uocantur*huiusmodi cibi in stomacho coco mones a Graecis απε Iou Sc is πεφία, a Latinis crudita uero uno nomine cruditates, quae comuniter ex stigidi tale aut superfluenti ingurgitatione proueniunt: hocluitium quotidianu sere 3c populare est nostris tempori bus, adeo intemperanter ubiq; uiuimus. Est & tertium' digestionis uitium, inalel digeritur cibus, cum scilicet comptionis uitiatur & corrupitur in stomachor cuius corruptioni ciborum tres ciborum primas ac ueluti generalissimas disseretias tres
di uentis. ponit Galenus lib. de locis affectis, qui alias de interiori bus inscribitur,primo:Vnam quidem quae per proprio uentriculi morbos fiat. Alteram ab humoribus uitiosis in
238쪽
e APUT π v I r. risIn ipso aeeumulatis. Tertiam ab alimentorum qualitate
induetam,quae cum ad huiusmodi dispositionem deduis cutur ues suapte natura, uel uaporosa, uel acida, ubi alias
corruptioni obnoxia, aut ex praeparationis modo, certuest ea in uentriculo corrumpi, atq; hoc modo cruditatem
fortasse fieri quis dixerit. crapula. Crapula qu s&κρα 'm :- τωλη a Graecis dicitur, omnem capitis noxam a uinosa. Κρομ ρ .ctam apud eosdem significat, uocabuli ethymo ducto a Carenon.quod signincat caput,&pallesille, concuti:au. carem .
tor Galenus. Esti crapula nihil aliud quam capitis flu- Patisibe.ctuatio & agitatio,ab eo quod capitis dolorem dc uertigines laci si sic dicta, uti Plinius libr. αι. cap. i. tradit. Pipere.) Piper triplex. Quamuis trium generum est piper, longum, album, Nnigrum, omnibus tamen, Diosco. teste,comunis natura Suis est caleticere, concoctiones adiuuare, somno capi tis dolores leuare, somnum de appetentia cibi conciliare.
Eligendum autem piper quod ponderosissimum sit, pleanum, nigrum, nec adeo rugosum, recens praeterea, nec furfuro sum. Nigrum quidem,ut quod maiore acrimo nia su quam candidum, gratius in cibis, & quod tempostiue maturuerit, odoratius, condiendi Si obsonins uti lius. Candidum quod acerbum est ob tinmaturitatem suam at is ignauius: uerum in medicinae usu Sc presertim uentre corroborando, autore Galeno, utilius hoc S essi canus. Libro etenim de sanitate tu eda quarto sic ait: Longum piper flatuosi spiritus cra ilitudinem soluit,& quae in praecordiis pigra cessan tiad uentrem depellit & concoquendisqus sumpseris subuenit, pro communi piperum ratione. Quod si huius copia no est, utiq; albo utendum, quippe quod supra duo reliqua genera uetrem roborat. Sin hoc non adest optimum nigrum petendum est id uero fuerit, quod pondere praecellit. Amplius eiusdem tra etationis libro s. idem sic scribit: Si pituitosus succus a capite in frigidum natura uentrem decurrat, sacile his su curritur, si mane aliquid simplicis medicamenti sumpse
239쪽
Rosntirinus. Libanotis. cunctim. Libanolis co
ad exactum contritum leuorem aqus mixtum hibere his licet, ad quem usum melius sto n. achoque aptius album piperest. Horrem de rore marino) Quem Latini rorem marianum , Graeci liba notida dicunt, plures eius disserentiata Nam,ut Dioscorides tradisi duum generum liba notis est. Vna foecunda & fructum serens, quae secunda diuisione duo item genet a facit,eam qi: s dea aut Campsanema uocatur, cuius fructus canchrys uocatur, similial scaenicu lo solia habet crassiora tamen δέ latiora, rotae modo in orbem circu magetia se,& per terram strata, Odorata P, caulem altitudine cubitali, & aliquando maiorem, alarum concauitatibus multis,& in summo umbella, in qua copiosum semen est, cadidum, uerticillo simile, circinatum, angulosum,acre, resinosum,et quod comanducatum gustum incendit, cui radix est candida, gracilis,odore thu ris . Altera deinde in cunctis huic simi lis, quae semen serilatum, nigrum, odoratum, uerticillo simile, sed gustum
non incendens .Radicem foris nigram,contusam uero albam .Quae autem ex prima diuisione sterilis N sine fructu liba notis dicitur, ante dictis tota similis nec caulem nec florem nec semen ex se profert. Nascitur autem petrosis N asperis Iocis. Est & quartum liba noti dum genus, C ronalis a Sorano,ut Apuleius tradit,appellata liba notis. Quae quatuor genera, Paulus quoque Aegineta in sexto ponit. Nec quartum genus Dioscorides omisit . Sed quoniam frutex magis quam herba, ramos habet, S a terra erigitur,aliae uero caule, R quae fructiferae inter eas sunt, una bellam etiam habent,& per terram solia spargutii deo separatim proprio capite post dictas de coronam libanotide egit hibuerbis:Libanotida Romani rosmarinum dicunt, quo coronarii ututur, tenues uirgs sunt,circa quas folia item tenuia sunt, denis,obloga S gracilia, in seriore
sui parte candida, superiore uirentia, cum grauitate odo
rata. Calefaciendi uires haber,medetur ictericis si quis in aqua
240쪽
res maxime caput 8c cerebrum confortantes, eoru in P contra capitis affectiones aetate nostra quottidianus δέ cfficax usus est, ad quem &saccharo condiuntur. SabbM. Sa,
Salis disserentiae ex Plinio Sc Mesue satis dieita iam essent
in prioribus , nisi electio earum nonnihil repetere coge vet. Unde ne prolixius a diuersis ea coaceruentur, cotentierimus ea tantum recensere quae Dioscorides super hac
re prodidit,caainIn toto salis genere efficaci stimus fossiis lis est, communiteri in hoc qui candidus, pellucidus, densus, concretione sua aequalis nec lapidosus est. Privatim uero genere hammoniacus,id est harenarius scissilis. uenis per longitudinem rectis.In marino proba dus m a xime desus, candidus 3c sine asperitate aequalis. Optimus
hic in Cypro et Cypri Salamine. Fit in Sicilia etiam sal,fit Megaris S Libya . Inter praedictos autem palustris ante ferendus cunctis est. Validissimust in hoc genere Phry
ius, quem rateum uocant. Multiplicem comuniter praeicii sales uim omnes habent. Adstringunt,exterunt, re purgant, disiiciunt, reprimunt,extenuant. Consert item
sal, ut Avicenna testa tu r, doloribus stomachi frigidis . Nec obstat quod Plinius dicit, Sal stomacho tantum in
utilis, praeterquam ad excitandam auiditatem, cuius causa, ne insulsa uideatur obsonia, in quo uidiano usu salem habet mensa: nec sibi tantum parat, sed N pecori suo eandem ob causam ad lambendum aliquando proponunt homines. Hactenus de sale. ominum. Cum inu notum comm. est, stomacho ualde utile& capiti. Est autem duum gene rum, Unum latiuum, de quo sic scribit Dioscorides, Origratum, sua uel cyminum est,& in eo Aethiopicum magis, quod Hippocrates regium appellauit: secundae bonitatis laudem habet Aegyptium, rum reliquum omne. Habet autem calefaciendi, siccandi uires. Et in hoc, ut 'Plinius libro io. cap. 1 .air, magnus usus in stomachi praecipue remedijs, discutit pituitas dc inflationes rimo α