장음표시 사용
241쪽
contra capitis passiones utiliter estur, siue cum cibo fiue per se ante aut post cibum assumatur. Alterum uero est syluestre prstenue,& ad omnia efficacius: sistitv,ut Plinius inquit, uomitionem&nauseas ex uino, quantum apprehenderint tres digiti. Esti maiore in gustu acrimonia quam satiuum,bibitur p cum uino et contra humentemistomachum, ut Dioscorides tradit. Tenue. Paruum, exiiguum 3c gracile. Columella, Gracili melanthia grata cum mino. Tinges epulis. Hoc est, cibo insperges & cum eo
A ut cubitum pergens cyathum cape tristis acere. Ventriculus mergi tactus sale, grana P thuris sto pane super, piperis quot puluere multo
Miscentur,capies diuinum munus in istis, Proderit hoc stomacho, uictas 5c concoquet escarii
cubare. cubitum pergens. Dormitum uadens Zc dormiturus. Cuiscumbere. bare&cumbere ad aegrotos proprie pertinent, ut uolui Reeumbo. Grammatici.Horatius, Cubat hic in ualle Quirini. Hi ne Aeeumbo. fiunt composita ecumbo,accumbo,decumbo. Recum- Decumbo. bit autem quiescens&supimis. Accumbitur in couiuio. albus. Et decumbit aegrotus lecto iaces. c athum. Hoc est,unciam unam semis pondere. cape. Accipe, ebibe. Tria aettura. stis aceti.) Acerbi de tristifici. Acetum enim caeteros inter humores liquidissimum, tanto quoq; acerbius est, ut stacore etiam tristi ficum. De quo aceto inter caetera libro . at cap i. sic scribit Plinius, Cibos quidem&sapores non 'alius magis succus commedat aut excitat. In quo usu mitigatur tosto pane aut uino, uel accenditur pipere ac laseo re, uti sale compescitur. Et paulo ante, Acetum, inquit, per se haustum, fastidia discutit, singultus cohibet. Uen Merai venter. triculu3 mergi. Quamuis difficilis coctionis sint omnium. animalium uentriculi, non tame obstat, quin Sc quorunitam aliquando remedio esse possint, praesertim ubi hu-
242쪽
c APUT' π V Iy. lγmores superfluunt membris r sicca enim est uentriculo rum natura omnisi, unde et humenti stomacho perutiles sunt,& praecipue mergi uentriculus sale tactus,id est con is spersus Sc salitus. Est autem Mergus ex anatum genere auis aquatica . Verg. Geor. libro x. Cum medio celeres reuolant ex aequore mergi. Thulu. Ilius calefacit, siccat FS adstringit, stomacho Q perutile est. Nam, ut autor est Avicenna, stomachum calefacit S digestionem adiuuat. Sed aliis miscere id oportet medicamentis, S aegrota nil
hus,non sanis: ncq; multum, sed parum de ipso exhibendum est, si conferre debeat autore Dioscoride, qui sic tradit de ipso .Miscetur utiliter faucium remedias&hiis qus ad splancti na, id est interanea, c5ficiu n tur. Bibitur idem sanguinem expuentibus utiliter. Veruntamen insanitate potum, maniam facit.Quin etiam si maiore copia cum uino bibatur, hominem perimit. Tosto pane.) Nonnio P φημdo ad faciliorem medicamen assumptionem facit panis, sed S contra morbos uim quoq; praestat, praesertim si ex tritico fuerit uetustus S siccus , ignei torrefactus, talis enim fluores sistit& siccat per sedi aliis mixtust torretur autem igne, ut evanescat si quae illi insit humiditas, sicque maiorem desiccadi uim praestet. Virus. Trans utitas N in stomachum receptas.
Grana peregrini piperis diffindito quin ..
Hibleo melli quae mane inserta cape sies. Peregrini Hoc est eius quod ex Barbaris affertur. Cuius P π- Probatio est,tongi quidem ut gustu piperis qualitates seruet, nec in humore maceratum resoluatur, sit Ψ non per
soratum.Nam quod sa ctitium est et adulteratum,si per integrum diem in humore maceretur, illico liquatur ac sol 'uitur. Quod etiam duplex est,Vnum quod apud Alexan rdriam maxime conficitur: alterii quod herbae cuiusdam germen est. Nigri uero probatio est, ut sit neq; exilenem
Xugosum neq; corticis crassi, sed ponderosum,& id tum.
243쪽
et , FELLIs V o M. ET pHTHI S r. maximum tum plenissimum esto. Item in de albo simili, modo quod maximum est atque plenissimum, eligatur. inlimbisum. Disndito) Frangito Scotundito. Ηγ leo. Optimo. Dicitur aute Hy blaeu, ab insule Sicilis ciuitate Hybla, quod prims post hymetium bonitatis existit. Verum quoniam genera ista no semper nec ubiq; haberi possunt, ex omni genere probatius ac opi debet, hoc est, quod dulcius, adoratius, acre, colorςistilo, non liquidum, sed ponderosum firmumin est,ct quod tractum digitos sequaci lentore sequitur.Oportet a utem non crudo, quod inflat aluum S tussim proritat, sed cocto ac despumato mello
uti:autor Dioscorides. Mane. In aurora dum adhuc uae . cuus a cibo est stomacli'. insina. Immixta. Inseror in senis vi. ruset in situs lacit.Et tradiit quida Insitus arboru et pomi insertui. esse: Insertus hominis ueIalicujus rei: autor Diomedes verba isdη cuses. Saepius atq; frequentius iterato paccipies .Estii seusteque enim iterativum siue frequentativum uerbum, quorum uiuac qualitas assiduam in agendo uim habet, unde Sappellationem subit, quoniam frequenter agendi iterat affectum:autor Diomedes. a P
cbaedochia. iii Ialla. ELLIs uomitui. Fel pessimi sanguinis puris gamentum est, inferiori iecoris parti assidens, cuius chystis siue solliculus a Graecis chol dochus dicitur,qui flavum contineat humorem , pallescentem quandom a Galeno uisum, uel colo ris cyanei,autilati dis herbae.Et quamuis substatia flavae bili idem sit fel, tamen ut simplex nec alus humoribus commixtum 5c in proprio iecoris solliculo constitutum
est: bilis uero in toto corpore dc qualibet eius parte giagnitur
244쪽
CAPUT XV m. risanitur& spargitur, id cp aliis humoribus mixta, cum seletia si quando graui hominis periculo aut simplici salintem aurigine a sede su a suffunditur, ipsum quidem per se
spargatur. Aristoteles de partibus animalium lib. . cap. ,. Vt bilis quae qualibet alia corporis parte gignitur, excrementum quoddam liquamentumq; est: sic seliecori adiunctum non rei cuiquam delegatum, sed excremen tum esse uidetur, quomodo & alui i ntestinorul sedi me. C ster u duplex est fellis utilitas, Vna ut excalfaciat, cocho. nem P foueat secundam,iecoris natiuum sulciendo calorem. Altera quo bilem ad intestina transmittat,ut sua ex timulatione, secum celerior fiat excretio. Nec est tertia quae stomachi coctionem consortet ponenda utilitas, uti Mundinus & sequaces sui faciunt. Nihil enim ex felle ad stomachu transmittitur,nem uia est quae aliquid deserata Quod autem natura non aeque meatum &uiam secit bulem importantem ad uentriculum pertingentem, sicuti ad exortum siue duodenum: hoc utim, ceu Galenus de utilitate partium lib. r. tradit, non est negligentiae naturae adscribendum, sed potius benignitati, quae paruo com modo , quod ex tali meatu uentriculus erat assecuturus, aliud multo maius incommodum noluit corrogari,continuam scilicet ciborum euomitionem, quos flauae bilis critudine uentriculus irritatus non posset eo, quo con coqui debent,tepore retinere. Et Avicenna decima quinta tertii, Non fuit, inquit, creata in pluribus sellibus uia ad stomachum, ut lauarentur humiditates cum cholera sicuti lauantur humiditates intestinorum, nisi quia sto machus laeditur per eas, & patitur nauseam, δέ corrumpitur digestio in ipso per illud quod miscetur cibo de bumore illo. Et quamuis ita sit, nihilominus tameneilan ditur aliquando ad uentriculum ipsum: quod cum fit, haud citra graue hominis periculum accidit. Est autem talis effusionis locuples testis non modo praesenti capite
β E R EN v , sed dc Galenua quoq; libro technes secundo
245쪽
FELLI si V M. ET PHTHIII. dum infit, Alterum uidi cuius totus habitus pituita praese serebat, quotidie tamen bile rusam evomebat Censui igitur inspicienda alui excrementa, in quibus minimum bilis apparebat. Quare coniectura quadam coprehendi eum meatum qui biliosum egurgiat humorem, non mi nimam eiusdem parte ad imum uentriculi locum, quem Graeci pyloron, id est hostiarium, uocant, effundere: ut in quibusdam apparet animalibus, ex quibus id constat, quod plurimum ad eorum quae latent sensum, consertcognitionem,ea quae ex sectionis inspectione habetur peritia, & operationum atq; utilitatum inuentio. Haec Ga lenus. Porro huiusmodi felleae&bili ossad uentriculum suffusionis causa est aliquando uentriculi dolor aut compressio uehemens, aliquando uero descensus cibi tarditas& uirtutis expultricis debilitas, n5 nunquam ira sei, tristitia, animalisve passio materiam commouens Raduentriculum effundes. Caeterum non semper ex materiae
ad ipsum etasione fit uomitus biliosus, sed dc in ipso nonunquam generatur materia biliosa, cuius mordicatio isnem ferre no ualens, ipsam uomitu e icit: cuius causa est uentriculi seruor cum cibum uelocis ad is mositate con uersionis offendit. Huiusmodi autem sellei ac biliosi u mitus, ni praesens seratur auxilium, ad perniciem ducunt laborante,autore Hippocrate,qui prssagiorum lib. i. sic air, Syncers pituite bilisve uomitus periculosus est. Succurritur uero bifaria huiusmodi uomitibus, Prima per uentris subductione: demde per uomitu: quoniam, ut Avicenna testatur Canonis libro 3. sena tracti. cap. as. mordicatio eius non remouetur nisi uomitu,& tra λs.ca .m Vomitus etiam multoties abscindit uomitu cum est a materia.Sanatur enim ex uomitu cu evomit ill a masteriam propter effusionem eius cum uomitu. Est autem vomitra. uomitus rei noxis in uentriculo detentae per os ad ext
Phthi s. riora expulso. Phthisi.) Phthisis est pulmonis exulce
ratio,cui leuior quaedam sebricula, tussisl frequentior accedit
246쪽
. c APUT π VII r. ii accedit,cum extenuatione corporis,ac puris sanguinis sexcreatione: quibus in ignem proiectis, si foetor inde ex halat, mortiserum est. Unde Hippocra. aphorismorum libror. ait,Qui phthisi molestantur, si sputum quod ex iussunt grave olet iniectum cari ..ibusastale.Fit autem huiusmodi phthisis maxime quando a capite in pulmo nem acris destillat fluctio, ipsum exulceras. Porro phthiusn Celsus tabem Latine nominat, quamuis 3c latius ad
atrophian&cachexian utatur ea libro a. ubi post duas italas species de tertia sic tradit: Tertia est,tongev periculo sissima species , quam Graeci phthisin nominauerui. Ori. tur serea capite, inde in pulmonem destillat, huic exulce. ratio accedit, ex hac febricula leuis fit, quae etiam cu quie uittamen θc repetit: frequens tussis est, pus excreatur,interdum cruentum aliquid: quicquid excreatum est, si in ignem impositum est,mali odoris est. Itaq; qui de morbo
dubitant, hac nota utuntur. Caeterum Hippocrates lib. Naphorismorum ubi inquit, A sanguinis sputo, puris sputum: a puris sputo,phthisis. Phthisin nominat eam, ut Galenus docer, quam proprie Graeci Sc praesertim Athe nienses nominant phthoen, id est, quae pulmonis ulcera insanabilia consequitur, totius corporis, cum sebre par ua, extenuationem:quam purulenta sputa, quae ita, rudi me dicunt,aliquando praecedunt. At communiter phthisis omnem corporis maciem & diminutionem significat,a uerbo quod est diminuere. Vnde & aliarum
partium ceu in oculo pupilis affectio aliquando phthisis dicitur. Et nonnunquam vecumo quoq; phthisis appellaturi item & quae prope sacru os concipitur ἰχα phthisis quaedam ab Hippocrate dicitur. Lutea si crescunt A cunctis noxia sella, Allia parua nouem, piperis tot permole grana,
247쪽
F E L L I s vo M. ET PATII Is I. Haec iterum septena capis, post deniq; quina. Praeterea caules si frondet parua sabucus Decoctos sale rmisces ac iungis olivum, Tum capis, ac tali auxilio sella horrida purgas.color lutcM. Luteal ra. Humor selleus, qui Graece χολη dicitur, coI
ut, ris lutei, qualis est cum dilutis humore aliquo croci capillamentis lutescit,& ut Gellius inquit, Color luteus, ruialas color est dilucidior. Vnde ei quoq; nonae esse factum uidetur. crescunt. Vltra modum augetur. Noxia. Scilicet quando superabundat. A sta. Docet nunc Sere Agrum. nus fellis uomitui succurrere per medicamenta quaedam composita,quae superfluerem materiam per altuum expellunt Sc purgat:& primo per id quod constat ex altiorum nucleis numero nouem,totidem p granis piperis,et gari cyatho uno:et hoc prima die,secvada uero diminuto ri mero, ut scilicet septem tantum accipiendo tum allia tum
piperis grana,& tertia die quinq; tantunusemper tamen integro accepto gari cyatho. Sicl hoc modo tribus diebus continuandum est medicamentum hoc et quod uel simplicium ratione huiusmodi effectum habere, satis ii quet.Nam de allio sic scribit Dioscorides,Habet omne allium acrimonia, calefacit in cibo,erodi excernit. Et Hippocrates de ratione uictus lib. x. Allium, inquit, calidum est, uentrem &lotium mouet, quod res est, quae purgat: coctum infirmius est quam crudum. De pipere uero dc garo dictum est insuperioribus. Parua. Vt intelligatur de sativo siue hortensi quod in Aegypto concreto capite porri modo nasci, dulce, colore ad purpuram inclinato exiguumT,scribit Dioscorides. Nam reliquis locis grande allium multiceps Rcadidum est. Ni malueris per paruva intelligere spicas seu nucleos, sic enim diuisiones in eo quod grande est, uocant: ne tot integri accipiantur buti hi, qui sorte iustam quantitatem excederenta Tot. Sciliticet nouem. rimole. Contere, δέ contunde. Diluta.
248쪽
c APUT XVIII. . io Temperata & commixta. Praeterea. Docet nue alterum subucus. contra sellis uomitum componere medicam erum,quod Lbuias constat ex teneris sabuci uel ebuli caulibus 8c soliis decoctis, sale Sc oleo. quorum omnium uis est idonea ad bialem deiiciendam. Siquidem de sabuco siue ebulo si e tradit Dioscorides libro .. Eadem sabuco & ebulo uis est, sieeant, adstringunt,refrigerantP,& aquam ex corpore pellunt. Item.purgant pituitam et bilem elixa olerum modo utriusq; solia.Quin etiam teneri adhuc caules in fictili elixi eadem praestant. Et Plinius libro M. cap. s. Foliorum ollissima, inquit, ex oleo & sale edatur ad pituitam bilemq; detrahendam: ad omnia efficacior qus minor.Sal item re oleum ambo calfaciunt δc aluum molliunt, iisdem Plinio &Dioscoride autoribus. caulas. Stipites, ramulos et germinationes. Verum caules proprie in singulis plan tis ceu in lactucis, betis &similibus, sunt singulares, Rante floris ac seminis ortum surgunt.Is enim in pluribus naturae ordo est,ut antequam flos & semen prodeant,prius caulis proseratur,imo proferri oportet. Ramuli uero di frutices in fruticoso genere, quale est absintium, ruta, fruiῆς .serpillus et similia,sunt conserti et plures qui ab uno principio oriuntur & eadem sere altitudine inter se crescunt. Frondet. Cum iam frondere incipit & folia nascuntur &teneritatem adhuc habet. Pam. Minor qus ebulus est et ad omnia efficatior autore Plinio. Olivum. Oleum oliuarum. Horrido. Aspera & mordicantia, naturaev ini mica. Purgas. Per aluum delicis&expellis.Est aut pur- taetrio. Ratio proprie humorum qualitate sua peccantium,ut tradit Galenus: quamuis etiam pro euacuatione, quae Om niu est humoru quantitate peccantiu,aliqua do accipiat.
Prosunt Θc pelagi latices quos pondere iusto, Dulcibus associas lymphis melliv liquenti.
Et niveus prodest ex ubere succus alellae
Si tepido uinum infundas ac mella piper m.
249쪽
FELLII UOM. AT P Η Υ Η I s I. Pro utem pes) Hoc tertium est contra sellis uomitum me Thalassemel. dicamentum, quod Thalasso mel uocant, de quo sic scri
bit libr. s. Dioscorides: Creditur thalasso mel hoc egregie purgare. Conficitur mellis, caelestis aquae, maris P aequis portionibus per colum traiectis & in picato uase perca nis aetrum insolatis. Sunt qui decoctae maris aquae parti
Adlia Harita bus duabu3 unam mellis miscentes in dolia diffundantii ' Esti hoc ad purgandu marina aqua leni' & mitius, haec enim quamuis bilem & pituitam trahat, acris tamen de stomacho noxia est. Unde Plinius etiam ait, Aqua maris bibitur quoque, quamuis non sine iniuria stomachi, ad purganda corpora. De thalasso melle uero sic pronun ciat: Prodest ad purgationes, maxime sine stomachi ue xatione Sc sapore grato Sc odore. Pelagi latices. Aqua marina. Pelagus enim mare est,Latex uero aqua. Pondere iusto. Aequis portioni M. Dulcιbus bin. Aqus dulci, sua
. . . . . ut 8c in potu amabili, maxime autem caelesti, de qua ditaini νάμφω - ctum est supra. Liqueti Liquido desecato, puro sine sordibus. Vergilius: Dulcia mella premes, nec tantum d ut cia,quantum Et liquida et durum Bacchi domitura saporem. Et niueus ex ubere succus. Lac quod succus est Sc I quor candidus ut nix ex ubere extractus. Docet autem nunc quartum ac ultimum contra sellis uomitum per in serna purgans medicamentum, quod ex lacte asinino, melle, uino, piperet mixtis conficitur equae omnia uel per se sumpta molliunt aluum: quod δc autorum comprobatur testimoniis. Et primo de lacte sic tradit Dioscorides: Habet communiter omne lac saporis S succibo nitatem, idein egregie nutrit, alvu tamen mollit. Et Auerrois, Lac inquit, dulce quod est boni saporis inquantum
est medicina. ualet cotra discursum humorum acutorum
mordentium, quia lauando membra, & adhaerendo eis prohibet malorum humorum contagium. Et compos tum est ex substantiis diuersis, quarum propter a queam, ut omittamus aeream & terrestrem, quae ad subtilitatem
250쪽
1r aliquantulu declinat, abstergit naturam,& no solum abastergit, uerum etiam laxat uentrem bona laxatione, quia mundificat lauando superfluitates putridas. Mel etiam, praesertim crudum, aluum proritat, ut scribit Dioscori des. Vinum item maxime album, mollit aluum. De pipedictum est capite priori. Asellae. Asinae in laetis enim ιμο
genere, ut Dioscorides tradi inter caetera qus aluum magis soluunt, est asinum quoq;.
At uomitum radix narcissi pota mouebit. At uomitum. Hucusq; Serenus fellis siue bilis uomitum Vomitus grana
per aliut deiectionem medicari docuit, nunc uero eidem do pro con per uomitionem succurrere docet,id aute quoniam uenutris os petit humor.Nam nisi id fit, uomitio, uti Galenus therapeutices libro ri tradit, prouocanda non est. Et ideo quoq; ut naturs feratur auxilium, iuxta Hippocratis consilium,qui aphorismorum lib.ε. sic ait, Quae ducere oportet, quo maxime natura vergit per loca colarentia, eo duo cere.Quippe natura operans, medicus uero minister . -
Ium, qui in artis operibus illam recte operantem imitari debet, idoneum eius adiuuando motum, qualis est qui ad principantia membra non mouetur, quil confert dc leuiter sertur: unde iterum Hippocrates inquit, In perturbationibus uentris,&uomitibus spontinis, si talia purgentur,qualia purgari oporter, conseri,& leuiter serunta Sin minus, contra. Nam qui contrario modo se haber, non modo non utilis est, sed de maxime noxius, nec talis quidem iuuandus, sed prohibendus est & auertedus. Radix. Haec enim pars eius est quae praecipuum in medicina usum praestat, ut testantur medici. Hinc Avicenna libro M Uomitum citat radix eius sicut est comesta aut suo cus eius epotus. Et Dioscorides libro 4. Radix, inquit, uomitiones cit elixa tum in cibo sumpta au t pota. Narci'. Narcissus si non est lilium, certe lilio tamen congener est