장음표시 사용
171쪽
verint esse Deos , vi si vicissim irritati
prorumpant in voces nefarias in Deum optimum maximum , qui verus Deus est , utu testatur Philo Ιucisus 1ὶ . Ac vix dici potest quantopere in eo religiosi essent , ut videre est apud eundem Philonem . Nunc quis credet, ipsos Eli vocem audientes co rumpere ausos fuisse , indeque ludibrii amiam captasse Z Quae omnia cum ita se habeant, colligere licet, fuisse Iudaeos ipsos P, laestinos, qui Eliam a Christo advocari putarint, non irridendi lubidine, sed Chaldaicae linguae ignorantia, ob Eli, & Eliae vocis sim, litudinem . Hine Christi tempore in tota Iudaea nullum scriptorem invenies, qui Chaldaice, vel Syriace scripserit; non amplius biblia Chaldaice praelegebantur ; neque utebantur Iudaei Chaldaicis nominibus , aut Chaldaica aera , quam Daniel, & Nehemias adhibuerunt. Ο-mnes autem communiter Graeca lingua libros conscribebant; Graece sacrum codicem lectitabant, etiam in synagogis; Graeca nomina imponebant sibi; Graecorum aera utebantur,
ut sese in superiori Capite disseruimus. Ac denique, ut Vostii verbis utar ; Vel unum
saltem adversarii proferant testim, qui e
172쪽
rempore linguae briacae, aut Chaldaicae feceris mentionem I . Sed hactenus haec ; nunc quid ipsi pro Chaldaica, aut Syra lingua asse
Respondetur ad qMe A efarii erunt pro SFra lingua .
D. piuilis T Rima dissicultas existit ex vicesimo pri-Hςbx ice V mo , & sequenti Actuum Apostolorum te Iugo,. Capite, ubi dicitur Paullus E'βραίδι διαλiam is Hebraico idiomate loquendo Iudaeos placasse , qui ipsum discerpere volebant ἰ Paulus flans in gradibus, annuit manu ad plebem , magno stentio facto, allocutus es lingua Hobrue dicens: Viri fratres, oe patres avdite, quam
ad vos nunc reddo rationem . Cum audissent autem quia Hebraea lingua loqueretur ad illos,
magis praesi terunt flentium sa). Ex quo colligunt adversarii , si Iudaei Paullum audientes Hebraice loquentem attentiores facti sunt; Hebraicam, sive Syriacam, sive Chaldaicam linguam fuisse ipsis familiarem manifestum est. Siquidem Chaldaeam, sive Syriacam eamdem, atque Hebraeam esse Volunt,
173쪽
PARs TERTIA CAPUT II. s. I. I 33& sola dialecto inter se differre . Sic Saumasius; Uβραι , vel E'βρα ικii διαλιuN. Testamento non alia intelligenda, praeter vulgarem briacam, in usu erat Hierofo-0mis, oe in reliqua Iudaea . Et cum dicunt auctores, Evangelium κατα Matthaeum seriptum
fuisse Hebraico sermone , de ChaldDico, o
briaco intelligi deberes , auctor es Hieronymus , Matthaei tempore fuit, CT Christi ipsius idioma Hierosokmitanum I . Neque aliter Grotius sa), Simonius, aliique .
At difficultatem omnem tollit codex Cantabrigiensis omnium vetusti stimus, aliiqueras S. , qui pro ESραίοι διαλάκτω , ut in Vulgata , habent τῆ οιαλεκτω patria
lingua 3) , ita ut Paullus illud adhibuerit idio
ma, quod tunc Hierosolymis in usu erat. Quodnam autem id erat, nisi Hellen illicumὶ Sed ne ad ha:c , tanquam in aram , conia giamus , aio , quamvis vulgatae lectioni stare velimus , nihil tamen esse, cui respondere tam facile possumus . Siquidem livi ipsa Paulli allocutio Hebraice facta tanquam res nova, & inexspectata Iudasis narratur a Luca quod manifeste indicat insuetum fuisse eo tempore Hebraicum sermonem . Nam plures in Actis exscribuntur Iudaeorum Orationes , allocutiones , colloquia , cujusmodi sunt
174쪽
sunt Petri oratio de novo Apostolo lassiciendo in locum Iudae I) ; ejusdem ad Iudaeos allocutio poenitentiam denunciantis a ; Stephani item protomartyris ad Synedrium fg ;Paulli ipsius orationes coram Anania Princi-
cipe sacerdotum ), & coram Agrippa sue ,
& complures aliae; at nusquam tamen istius. modi Hebraicus sermo commemoratur praeterquam in Capite xxvI. I . ubi narrantur
voces illae coelitus auditae a Paullo , Guid me persequeris Τ & in citato loco ; in quibus ut insuetum refertur adhibitum idioma Hebraicum . Qua ratione id fecerit Paullus , inserius dicam. Nunc in Salmassium, ejus que asseclas , qui Hebraeam pro Chaldaea lingua accipiunt, pauca animadUertam. His ergo ut satisfaciam , aio , temerarium omnino esse Scripturae verba aliorsum, atque possita sunt accipere . Quamobrem si Hebraicam linguam Paullum usurpasse legimus, cur illam pro Syriaca, aut Chaldaica in te pretari debemus 8 Numquid inter se non differunt ρ Licet enim genere quodam Hebraica Chaldaicam comprehendat, & multa Chaldaica verba ab Hebraeis radicibus deri- ventur ; proprie tamen Hebraicam a Chaldaea differre tum charactere, tum verbis , tum pronunciatione , liquet prosecto apud
175쪽
PARS TERTIA CAPUT II. 4 I. 137
omnes. Ac primo charactere ; nam alius est character Hebraicus, alius Chaldaicus. Loquor de antiquiore Hebraico, eo nempe, quem hindie Samaritanum appellamus; hodiernus enim Hebraicus, quo biblia exarata sunt, Chaldaicus est . Chaldaico enim charactere Esdras post Babylonensem servitutem biblia conscripsit . Secundo Verbis; nam utraque lingua habet
vocabula sibi propria, & peculiaria; de quibus nonnulla proferuntur , veluti in Genesii, idem foederis altare a Labane, & IMcobo erectum , a primo cui Chaldaicus sermo erat vernaculus), Chaldaice Ia
laad vocatum fuit. uem vocavit Laban in mulum testir, o Iacob acervum testimonii , uterque iuxta proprietatem linguae suae si . Tertio demum pronunciatione, & ex modo flexionis verborum, & nominum, qui est omnino alius, ut ex grammaticarum Hebraic,
rum , & Syrarum discrepantibus regulis liquet . Credamus id Hieronymo, qui postquam Hebraicam linguam doctus est , vix dici potest, quantis laboribus Chaldaicum didicerit: unde inquit; ut mihi videbar sciolus inter Hebraeos , coepι rursus esse discipulus Chaldaicus ς cI ut verum fatear, usque in praesentem diem , magis possum sermonem Cha δεμ
176쪽
daicum legere, sta' intumetrari, quam fouare i) . Certe quidem, si eadem esset Chaldaica, atque Hebraea, Hieronymus non coactus suis set tanta devorare taedia, ut ipsum addisceret. Ex his efficitur, ut qui Syrae, aut Chaldaeae tantum studuerat, Hebraeam non intelligeret. Quod clare probat historia libri quarti Regum , ubi Rabsacem Hebraice , sive Iudaice Hebraeos alloquentem, & minantem ringant principes populi, ut loquatur Syriace, ne a populo intelligeretur; Precamur ut loquaris nobis servis tuis briace e s quidem intelligimus hanc linguam . non loquaris nobis Iudaice, audiente populo sa). Et si Rabsaces Syriace locutus fuisset, a populo Hebraice loquente minime fuisset intellectus. Ieremias quoque Hebraeis Chaldaicam servitutem Vaticinans ; Ecce ego, inquit, adducam super vos gentem de longinquo domus Israel, ait Do
minus e gentem robustam, gentem antiquam , genrem, cuius ignorabis linguam, nec intelliges , quid loquarur 3 . De eadem gente ait Isaias; In loquela enim labii , oe lingua altera loquetur ad populum istum ). Sic quoque Baruch; Adduxit enim super illos gentem de longinquo, gentem improbam, oe ait rius linguae sue). His accedat Daniel, qui te-i statur
177쪽
PARI TERTIA CAPUT II. g. I. 139
statur Nabuchodonosor pueros Hebraeos literis , & lingua Chaldaeorum erudiri jussisse si) . Ecce tibi , Hebraicae linguae gnari
Chaldaicam non intelligebant . Sic contra Chaldaica doctus non intelligit Hebraeam, ut ex eodem Daniele coni tat ; Hebraicae verba ta D ,Πn Na , quae in pariete descripta apparuerunt Balthassar, neque legere potuit Chaldaeus ullus , neque intelligere; Tunc ingressi omnes sapientes Regis non potuerunt nec scripturam legere , nec interpret
tionem indicare Regi sa). Daniel utpote Ηebraeus facile perlegit. Nunc qua fronte Salmasius Chaldaicam eamdem , atque Hebraeam esse dicet, & sola dialecto differre Ac si Hebraica lingua Paullum locutum esse scribit Lucas, cur de Chaldaica, aut Syriaca intelli et Salmasius P Hebraica tantum lin-- gua usus est Paullus, neque praeter eam alia intelligenda est . Atqui eiusmodi lingua aBabylonica servitute Iudaeis vernacula esse desiit , ut superius demonstratum est, &critici sere omnes , atque Salmasius ipse, consentiunt. Hinc populus Paullum minime intelligebat : proindeque ruit Salmasti argumentum fuisse linguam Chaldaicam tunc temporis Iudaeis familiarem . Sed haec fac, lia ; illa non item, quae Interpretes aut leviter tetigerunt , aut silentio praeterierunt. I. si Hein
178쪽
i. si Hebraice nesciebant Iudasi, cur Hebraice loquentem attentius audierunt 8 H. si vere Hebraice nesciebat populus, quo pacto eum Hebraica oratione sedare adgressus est Paullus 3 Sed primo mirandum non est, si populus Hebraice nesciens , Hebraicum sermonem audiens acquievit, animumque erexit;
sed potius admiranda Paulli prudentia , qui
ad emolliendos homines erga se male animatos, ipso statim orationis initio omnium a se suspicionem amolitus est . Putabant enim Iudaei gentilem eum esse , & templi profanatorem quare turba omnis in eum concitata est . Ad quam interim cohibendam statim Paullus & Iudamm se, & Ιωdaicarum legum consultissimum probavit. Cumque Hebraica lingua maximo apud eos in honore esset, utpote qua primum scripti fuere libri sancti, quaque Abraham, posterique ejus Isaac, Iacob, & duodecim Patriarchae locuti sunt ; idcirco Hebraice eos affari caepit. Iudaei contra, ut audierunt eum , quem advenam putabant tam facile Hebraica lingua exordiri, ea videlicet, quam vix Iudaeorum doctiores intelligebant,
Conticuere omnes, intentique ora tenebant.
Et quamvis nihil intelligerent, attentiores tamen facti sunt exspectantes, an eodem se
mone loqui pergeret. Sed post pauca, cum nihil intelligerent, orantem interpellarunt. Idque
179쪽
PARς TERTIA CAPUT II. g. r. Is I
Idque cauta eli, cur Paulli oratio in Actiunon integra exstet , sed mutila, ut legentipatet . Ad secundum quod attinet, quo pacto sperabat Paullus populum ignoto sibi sermone sedatum iri 1 Respondemus ipsum non modo imam plebem, sed etiam legis doctores, principes sacerdotum, aliosque aetate, vel dignitate praulantes , qui ex sacris libris Hebraicam linguam hauserunt, fuisse allocutum ; ut vel ipsi Salmasius, Grotius, Cornelius a Lapide, Tirinus, aliique in te pretes fatentur I) . Et manifeste patet ex ejusdem orationis initio ; Viri fratres , c
patres, audite . Fratres vocavit imam plebem;
primores vero populi parres . Hi quidem maxima apud plebem pollebant auctoritate, quod vel in una Christi caussa manifeste liquet : in qua non aliter Redemptoris mortem , & Barabbae dimissionem petierunt tu
bat, nisi primoribus populi suadentibus, quod Matthaeus sa), & Marcus testantur 3). Ea igitur, cur Paullus principibus populi satisfacere prudens maluit, idque noto eis sermo.
ne, lὶoc est Hebraico. His enim si satisfeci siet, cetera plebs procul dubio acquievisset, eumque liberum dimisisset . Ceterum extra dubitationis aleam est Paullo, Sc Iudaeis Graecam linguam suisse vernaculam , ut ex ein
180쪽
dem loco patet , in quo Paullus Graece a Tribuno petiit, ut sibi liceret plebem alloqui. De syn - II Secundo in Georgii Amirae validissimam
quae occur ut Iple putat, ratIonem Inquirendum est I .
τά tiis . EX BOVO, inquit, Testamento non modo Sy-ib. riaco, sed etiam Graeco, & Latino manifestissime patet Christum , & Apostolos Chabdaica, seu Syriaca verba usurpasse. Namque ait Christus apud Matthaeum ς Qui dixeris
fratri suo raca , reus erit in concilio 'quam quidem vocem Syriacam esse dicit Amira . Et apud eumdem alloquens turbas dixit: Non potestis Deo servire, oe Mammonae, quod Syriacum est vocabulum. Insuper volens Christus appellare Simonem Petrum filium columbae, Syriace, ut ipse arbitratur, vocavit Bar ona. Sic apud ipsum Matthaeum habentur voces corbona, go orba, Eli, Eli, lamma sabactant . Apud Marcum habetur vox Boanerges , talitha cumi , nec non vox ephphetha, abba. Apud Ioannem insuper Cephas, Sc Belbfaida . Atque apud omnes Evangelistas habetur vox pascha . In Actis praeterea leguntur verba Hacebdama , Saphira,& Tabithis . Ac denique in epistola prima ad Corinthios occurrit vox mon-atha equae voces tum a Christo, tum ab Apost lis, & Evangelistis adhibitae , cum sint omnes Chaldaicae, aut Syriacae, ut ait Amira,