Dominici Diodati ... De Christo græce loquente exercitatio qua ostenditur Græcam, sive Hellenisticam linguam cum Iudæis omnibus, tum ipsi adeo Christo Domino, & Apostolis nativam, ac vernaculam fuisse

81쪽

PARs I. CAPUT II. g- xv. 63 libris de Hellenistis . Atque in hunc etiam errois rem lapsus est Salmasius ob Hellenismum non agnitum in Iudaeis ; quem si agnovisset, & conis cessisset Iudaeos aeque, ac Hellenistas Graece locuistos fuisse, non certe discriminandos putasset Helis lenistas ab Iudaeis in eo, quod utrique genti comis mune erat, idest in sermone Graeco. Tertio demum errat Salmasus, quia Prosel tos, & Hellenistas confundit . Atqui Hellen ista , ut s aepe dictum est, proprie is est , qui Graecorum

more vivit , atque eorum retinet religionem.

Proselyti contra erant advenae quicunque, qui relicta patria , ac propria religione Iudaismum amisplexabantur. Quapropter Hellenistae tantum a Proia selytis distabant , quantum ethnica relligio a Iuis daica . Praeter quam quod Hellenissae contemne. bantur a Iudaico populo , utpote ab eorum relligio. ne alieni . Proselyti contra ita Hebraeis accepti erant, ut Christus ipsos arguerit apud Matthaeum quia circuibant mare, & aridam , ut facerent unum Proselytum augendae gentis caussa. De quibus plura Maimonides Iὶ . Non igitur verisimile est. horum viduas neglectas fuisse ab Hebraeis ut hie in Actis ) quod de viduis Hellen istarum seise illime eredi potest , ob antiquum inter Iudaeos.& Hellenistas dissidium . Igitur ut hoc tandem

caput claudam aio, appellatam fuisse Hellen istam gentem illam, quae a Graecis in Iudaeam translatis orta est , idque nomen ei ab avita Graecorum religione, quam adhuc inter Iudaeos retinebat, suis.

se inditum; cui quidem genti Graeca lingua aeque,

ae Iudaeis vernacula fuit. Sequitur nunc altera aeque nobilis, sed maioris An exstite-

tamen momenti quaestio ς an fuerit unquam lin. 'ΠΠqRR gua Helleni. I mimonides Tract. de Proselsis cap. a. o p. stica.

82쪽

64 DA CHRIsTo HELLENISTRgua Hellen istica ea scilicet , quae verbis Graecis utitur , phrasibus Hebraicis οῦ ad quam interpretes ad rectam novi Testamenti intelligentiam asse. quendam frequentissime confugiunt. De ea duplex

sententia est.

Daniel Heinsus linguam hanc exstitisse docet, eamque Hellenisti eam dictam ab E,λίοις is cui

cuti poetae proprios habent loquendi modos , tam in vocabulis, quae & ipsa poetica censentur , quam in phrasi , quae multum distat a pedestri oratorum,& historicorum sermone , ae quemadmodum poetae sunt, ac dicuntur, qui poetico sermone utuntur : sic Hellenistae vocabantur, qui lingua utebantur Hellenistica. Salmasius contra triplici opere ostendere aggrensus est , nunquam eam suisse in rerum natura . Cum

enim lingua illa, sive dialectus incognita suerit

veteribus, ab iisque ne nominata quidem ζ cumque nulli Graeeorum dialecto adnumerari possit, non Ionicae , non Doricae, non .Eolicae , neque Atticae ς ideo nunquam ea exstitisse censenda est, sed a modernis literatoribus conficta . Quare observationes , quas ex hac dialecto ad n. T. Heinsus, teis te ique interpretes fecerunt , pro nugis eruditis habendae sunt. Praeterquam quod ut baec ipsa, inquit Salmasius, sit, oportet aliquos esse bomines , ides aliquam nationem , qtiae hanc linguam usurparit in proopria , ac nativa loquela si) . Sed caussam hanc totam Deili negotio Heinsus obtinebit . Si enim lingua Hellenistica a Macha baeorum aevo in Iudaea , ad Iudaeis omnibus veris nacula fuit, quod hoc opcre demonstrandum suscepi

83쪽

pimus ; iam ergo habemus gentem, quae ea usa fuerit. Iudaei enim qui olim Hebraice, tum Chaldai.

ce . aut Syriace loquebantur, cum Graecam linguam

ab Alexandri successoribus , idest ab Egyptiis,

Syris, ac Macedonibus adsciscerent , non potuerunt quin multas locutiones tam ab Hebraica , quam a Chaldaica lingua retinerent; neque solum ab his, verum etiam complures ab AEgyptiis, Syris,& Macedonibus idiotismos exciperent , & Graeco sermoni immiscerent ' unde porro exculpserunt dialectum hane Graeco barbaram. Hinc ludaei, qui ab aevo Machabaeorum scripserunt , & praesertiri qui versionem septuaginta viralem adornarunt,

omnes utique istiusmodi dialecto usi sunt mixta ex locutionibus Hebraicis, Chaldaicis , Syriacis , Macedonicis . aegyptiis. Et quoniam paullo post

Iudaei cum Romanorum imperio nonnullas Laistinas voces exceperunt; factum est etiam , ut seis qui oris aevi scriptores,& praesertim n. T. auctores praeter enumeratos etiam Latinos idiotismos adhiberent . Quod adeo verum est, ut idem Salma. sius dixerit, aliam esse etiam Hellenisticam novi Teis flamenti, aliam veteris. IIta enim Latinismis caret,

qui in ilia sunt i ) . Quin in eodem novo Teis

stamento , & in auctoribus sequioris aetatis vais riant Hellenistae , pro locorum , in quibus orti sunt, varietate. Matthaeus , Ioannes , Petrus , Iacobus patria Galilaei alia Hellenistica utuntur, quam Paullus Tarsensis , & Lucas Antiochenus. omnes tamen s si paucos excipias , & praesertim Iosephum Flavium, qui stili elegantiam , ac dicenis di veneres a Graecis comparavit in uno Hellentis sileo scribendi genere usi sunt . Ceterum nescio quo pacto , quove consilio vir alioquin doctissi. E mus i) Sabnasius in Ossilegis pag. 29 .

84쪽

66 DE CHRIsTO HELLEN ISTA mus contra linguam istam , tanquam pro aris, &socis, pugnaverit, qui tamen multis in locis , dum eam delere funditus conatus est, validissime confirmavit. Nam dum, quod saepe facit , concedit, Lxx interpretes ,& sacri n. T. scriptores Graecismo usos valde impuro , quippe ex Hebraismis , &Syriasmis mixto , fatetur non aliam esse linguam hane Hellenisticam dictam , nec aliam eo nomine

ab Heinsio intelligi . Hoc autem quid aliud est,

quam re ipsa approbaret quod ver So neges 3 Sed occurrit Salmasus , ac fatetur quidem , saeros auctores idio ma eiusmodi usurpasse , sed male it .lud ab He insito, & eruditis appellatum fuisse dicit dialectum Hellem licam eo quod , inquit , ex bis , quie proposuimus, sole manifestius liquet eiusmodi et

quutionem Graecam, qua nec ullius certae gentis unquam propria fuerit , nee certas babuit notas υerbis inhaeren

tes , quibus discerneretur ab aliis dialectis , non posse videri dialectum , nee teneri definitione dialecti s r ) . Atque in hoc nodo solvendo totus pene est in

libris suis de Hellenistis.

Sed ejus pace dicam , hoc pacto non respondere argumento est , sed illius vim declinare . Non enim quaeritur , rectene an secus linguam hanc dialectum Hellenisticam nominarint ; sed utrum

exstiterit ea unquam, sueritque in rerum natura .

Perperam sic eam nominarint ; detur , sed quid inde λ iccircone extis isse illam negabimus , quod qui Hellenisticam eam modo appellant male appellanti Si utique concedit Salmasius , constatque Inter omnes linguam hanc etsi barbaram, divertam. que a reliquis Graeciae dialectis exstitisse, quid refert illud unum urgere, mereatur necne dialecti nomen λ Non est ergo, cur de extistentia ejus lin uae

quis.

85쪽

PARS I. CAPUT II. xv. 67 quisquam dubitet, id quod fusius suo loco demonis

strahitur.

Interim quod ad ejus linguae nomen pertinet He insus , uti dictum est , Hellen isticam dialectum dictam putat ab Hellenistis , quibus erat familiainris. Sed concedendum Salmasio, nomen illud a reiscentioribus cusum fuisse, siquidem nullius antiquoiarum ejus meminit. Ac concedendum errasse H eis insum , qui eam ab Hellenistis nominavit . Niis hilominus non male eam recentiores critici dialeis

ctum peculiarem constituisse opinantur ; quidquid

contra proserat Salmasius . Nam ex ipsius etiam

decretis liquet, linguae huic dialecti nomen aptari posse ' cum non modo sacris scriptoribus, sed universae nationi Iudaicae propria suerit, ac vernacula. Quod vero attinet ad ipsum' nomen Hellenifica. quo vulgo hanc linguam appellant οῦ fateor nec mihi etiam illud integre satisfacere ' qui proinde mallem eam nominare dialectum Iudaicam, seu Grae- eo. Iudaicam , quippe quae illius regionis scriptoribus adeo fuit propria , ut praeter eos nemo ejus modi loquendi modos usurparit. His complura ad j iisci possent, quibus supersedeo ne diutius in vo. cabulorum lite immorer. a de re concludere iam licet , etsi in prior controversia Salmasii partes quodammodo secutus sum , tamen in hac altera in Hein si sententiam pedibus ire necesse esse ; cum re ipsa lingua liale Graeco. barbara exstiterit, quod vel ex iplo Salmasio approbatur . Ea enim s ut in sequenti parte demonstrabo) in Iudaea, ac Iudaeis omnibus a Machabaeorum sevo fuit vernacula , ac proinde sacri Scriptores eamdem tanquam suam , ac propriam usurparunt . Ex quo perspicuum est , valde necessariam , esse ipsius notitiam , recteque eos sace-E a re

86쪽

68 DA CHRIsTO HELLENISTA An pepha- XVI. Nunc ut vela orationis contrahamus , patet quidem I. Alexandrum Iudaeam

subiecisse Graeco imperio , ac paullo post

Hebraeos ab ejus exercitu reduces Graecam linguam eo intulisse; II. Samariam Macedo nibus oppletam , pulsis Samaritanis omnibus Iri. Iudaeos ad septuaginta millia Graecam linguam ex AEgypto in Iudaeam transtulisse; IV. Iudaeos pene innumerabiles e Syria in Iudaeam translatos cum epocha , & moribus Graecorum etiam Graecam linguam secum invexisse ; in Pontificem Iasonem populares suos ad ritus Graecorum traducere adnisum

fuisse, quod illi libentissime praestiterunt; VI. plurimum profecisse in Iudaea Hellenismum

- sub Pontifice Menelao ; vu. Antiochum Epiphanem omni conatu Graecorum linguam , mores, ac leges firmare in Iudaea adnisum fuisse; um. Graecas colonias Hierosolymis statuisse Antiochum , ac quosdam praefecisse qui Iudaeos ad Graecandum cogerent; IX. Samaritanos, Sicimitas sponte sua

Graecorum ritus , ac mores' recepisse , tem

plumque Garizitanum Graeco numini deducasse ἰre, qui in enucleandis novi Testamenti, ac septuais ginta versionis nodis , ad eam coniugiunt qua quidem si careant sacrarum literarum studiosi, non erit, cur sacrarum paginarum lentum , & intelligentiam assequi se posse confidant.

87쪽

casse; x. Antiochum Epiphanem edicto statuisse, ut omnes Iudaei Hellenis mum amplecterentur , relictis Iudaicis omnibus institutis, mortis poena non obtemperantibus proposita; xi. Eumdem Antiochum etiam Oc- .casiones praecidisse, quae Iudaeos averterent a suscepto Hellent simo; xii. Pontificem Alcimum magnopere in Iudaea Hellenismum amplificasse ; xui. Iudaeam universam Graecis coloniis per annos undeviginti inse sam fuisse , quae Iudaeos ad Graecissandum coegerunt; xlv. Graecanicam philosophandi rationem , Graecasque sectas adoptasse ; xv. subsecutos Reges Iudaicos Hellenibus, atque Hellenismo favisse nimis. Haec autem cum pateant , cumque satis in confesso sit, Iudaeos

annos centum nonaginta Graecorum iugo

fuisse pressos, eritne quisquam qui Iudaeos Grrecam linguam , relicta Chaldaica, luscepisse neget 8 Quare claudam hunc quidem locum ingeniosissimi, ac doctissimi Isaaci Vossit verbis , quae religio mihi fuerit praeterire I); Ubicunque , inquit, iam ab Alexandri Magni temporibus Graeci fuere domini , ibi etiam Graeca praeυaluit lingua , m absurdum est unam ex Vere Iudaeam, cum oe Iosephus, oemachabaeorum libri satis testentur, quam prompti sub Graecis Regibus fuerint Iudaei in

asciscendis Graecorum moribus , adeo ut maior

E 3 pars

88쪽

pars Graeci , quam Iudaer videri maluerist. Linguam Graecam , ides linguam dominantium etiam illi, qui Graecos oderanν , si intelligi ,s rebus suis vellent consulere, addiscere cogebantur e ut in alanto, reliqua Dria , quoque in Iudaea nulla praeter Graecam audiebatur lingua.

89쪽

DE CHRISTO HELLEN ISTA

CHRISTUM , APOSTOLOS , IUDAEOS OMNES HELLEN ISTICA LINGUA USOS FUISSE ARGUMENTIS OSTENDITUR.

Vemadmodum Graeca lingua in Iudaeam illata fuerit, satis, ut ego quidem arbitror, hactenus demonstratum est. Sequitur nunc ut rationes proponam , quibus Iudaeos omnes, Christum , Apostolos nullo alio quam Graeco sermone usos esse conficiam . Quod quidem non ante mihi videtur fieri oportere , quam quaedam praelibem , quae magnam tractationi huic lucem sint allatura . Hinc

ergo exordium capiemus. Ac primo, centum nonaginta noVem ante

Christianam epocham annis late receptum fuisse in Iudaea Graecum sermonem , altasque illic radices egisse sub Antiocho Epiphane iure milii videor posse hoc loco sumere . Secundo, Iudaeosretinuisse linguam Chaldaicam usque ad aevum Machabaeorum; ita quidem ut tamen bilingues tunc fuerint. Inter se enim Chaldaice loquebantur quam itinguam patriam E appel-

90쪽

appellabant) cum exteris autem Graece , qui

sermo dominetum in eos exercentibus Vernaculus erat. Quam rem pluribus locis testatam reliquerunt libri Machabarorum , & Flavius Iosephus, qui Graecam linguam noviter invectam ab antiqua lingua patria distinguunt. Sic in posteriori Machabaico libro secundum fratrem Machabaeorum interroganti sibi , si carnes suillas manducare mallet , an mori ρ legimus respondisse patria lingua; At ille respondens patria voce dixit, non faciam. Et paullo post; Singulos illorum mater) hortabatur voce patria fortiter . Sic quoque mater Uocata ab Antiocho ut superstiti uni jam filio sua.deret , ne a suillis carnibus abstineret, Graeco sermone Regi quidem se id facturum promisit; at contra filio suasit patrio idiomate,

ne faceret; Itaque inclinata ad illum, irridens crudelem Vrannum , ait patria voce; sili mi miserere mei ... ne timeas carnificem sum, oeci si). Et Iudas Machabarus contra Gorgiam pugnans patrio quoque sermone milites suos hortatus est. Invocaυit Iudas Dominum adiutorem, o Em

cem belli feri; incipiens patria voce, o c. sa).

Quod & secerunt Iudaei, cum Gorgiae exercitum profligarunt; Iudaei itaque facto clamore, 'perturbatione excitata, patria voce omnipotentem