Ab urbe condita libri

91쪽

84 LIBER XXV. CAP. 22. a. U. c. 642J mandatus erat, isque per fora conciliabulaque edixit, ut conquisitio volomam fieret iique ad signa reducerentur. haec omnia intentissima cura acta.

Ap. Claudius consul D. Iunio ad ostium Vulturni, M. Aurelio Cotta Puteolis praeposito, qui, ut quaeque naves ex Etruria ac Sardinia accessissent, extemplo in castra mitterent frumentum, ipse ad Capuam regressus Q. Fulvium collegam invenit Casilino omnia

deportantem molientemque ad oppugnandam Capuam. tum ambo ircumsederunt urbem et Clarulium Neronem praetorem ab Suessula ex Claudianis castris sex ivprunt is aioque modico ibi rapsidio ad tenem dum locum relicto ceteris omnibus copiis ad Capuam

descendit ita tria praetoria circa Capuam erecta; iros exercitus diversis partibus opus adgressi ossa valloqus circumdare urbem parant et castella excitant modicis intervallis multisque simul locis cum prohi- bentibus opera Campanis eo eventu pugnant, ut postremo

10 portis muroque se contineret Campanus prius tamen, quam haec continuarentur opera, legati ad Hannibalem missi, qui quererentur desertam ab eo Capuam ac propo redditam Romanis obtestarenturque, ut tunc

saltem opem non ire u insessis nodo sed etiam ir-

11 cumvallatis erret consulibus littera a P. Cometio praetore missae, ut, priusquam clauderent Capuam Operibus, potestatem Campanis sacerent, ut, qui eorum vellent, exirefit a Capua suam aes secum inde ferre 12 liberos sors suaque omnia nabituros, qui ante idus Martias exissent post eam diem quique exissent qui-

13 que ibi mansissent, hostium futuros numero e Pronuntiata Campanis atque ita spreta, ut ultro contu- 14 melias dicerent minarenturque. Bania ibal ab Hersi sensta Tarentum duxerat legione spe aut vi aut dolo arcis

Tarentinae potiundae quod ubi parum processit, ad DBrundisium exit iter prodi id oppidum ratus ibi quoque eum ustra tereret tempus, legati Campani ad eum venerunt querentes simul orantesque quibus

92쪽

LIBER XXV. C. 22. 23. a. c. 212J

Ηami ibal magnifice respondit et antea se solvisso obsidionem et nunc adventum suum consules non laturos. eum ad sp dimissi legati vix regredi Capuam iam istasei lassa valloque cinctam potuerunt. XXIII. Cum maxumo Capua circumvallaretur, 1

Syracusarum oppugnati ad finem Venit, praeterquanavi ac virtuto ducis exercitusque intestina etiam proditione adiuta namque Marcellus initio veris in sterius, 2 utrum Agrigentum ad Himilconem et Hippocraten

verteret bellum, an obsidione Srrae a premeret quamquam nec vi capi videbat posse inexpugnabilem terrestri ac maritimo situ urbem nec fame, ut quam propo liberi a Carthamis commeatus alerent, tamen, o ne quid inexperium relinqueret, transfugas Fracus

nos, erant autem apud Romanos aliqui nobilissimi viri inter desectionem ab Romanii , quia ab novis consiliis abhorrebant, pulsi contogulis quae partis temptare hominum animos iussit et uem dare, si trauliae forent Syracusae, liberos eo ac suis egibus laturos esse. . non erat conloquii copia, quia multo orum animi suspeeti omnium et famodulosque conve

terata in squid salleret ala admissum. servus unus exulum pro transfuga intromissus in urbem conventi paucis initium e loquendi s tali ro sedit deindem piscatoria quidam nave retibus operti circumve ti-que cita ad RStra Romana conlocutique cum trRnsfugis, et iidem saepius eodem modo et alii atque alii. postremo ad octoginta lacti. et cum iam composita omnia ad proditionem essent, indicio delato ad api

de per Attalum quendam, I spaniam sibi rem credit non esse, necati omnes eum crurivi su alia subinde spes, postquam haec vana Ia erat ex semii. Damippus quidam Lacedaemonius, missus ab Syracusis ad Philippum regem, captus ab Romanis navibus erat. huius utiquo redimendi et Epicydae se ura erat ingens, nec abnuit Marcellus, iam tum Aetolorum, quibus socii Lacedaemonii erant, amiciti

93쪽

86 LIBER XXV. CAP. 23. 24. a. U. c. 542J10 adsectantibus Romanis ad conloqui a d redemptione eius missis medius maxime atque utrisque opportunus

laeus ad portum Trogilorum propter turrim, quam 11 voeant Galeagram, est visus I quo cum saepius commearent, unus ex Romanis ex propinquo murum contemplans, numerando lapides aestimandoque ipse secum,12 quin in fronte paterent singuli, altitudinem muri. --

tum proXime Oniectura poterat, permensus humilioremquM Aiquanto pristina Ninione sua et ceterorum omnium Tam ess e Uetadediocribus scalis superia-13bilem, ad Mareollum rem defert haud spernEI1da

visa sed cum adiri locus, quia ob id ipsum in entius 14 custodiebatur, non posset, occasi quaerebatur quam obtulit transfuga nuntians diem festum Dianas per

triduum agi, et quia alia η' GgsMon desint, vino largius e las celebrari et ab Epicyde praebit uni-15 viresa H ei et per tribus a principibus diviso id

ubi ac epit Marcellus, eum paucis tribunorum milit uni conlocutus electisque aer eos ad rem tantam agendam audendamque idoneis centurionibus militibus quo et scalis in occulto comparatis, ceteris signum dari iubet, ut matture γrpora curarent quietique darent nocte in

1 expeditionum eundum esse inde ubi Laemporis visum, quo de dicepulatis iam vini satias principium-qus somni vises, si ni unius milites ferre scalas iussit; et ad mill sere amati tenui amans per silentium 17 eo doducti ubi sin strepitu ac tumultu primi evaserunt in muIuni, se uti ordine alii, cum priorum auda ia dubiis etiam an inium sacer IV. iam mille armatorum matri ceperant partem, cum ceterae admotae Sunt copiae pluribusque scalis in murum evadebant

signo ab Hexapylo dato, quo per ingentem olitudinen o h perventum, quia magna pars in turribus si Mati aut soldii in erant aut semigraves potabant. paucos tamen eorum inpromis oppressos in cubilibus interfecerunt prope Hexapyllan est portula e magnavi iniugi coepta et e muro ex composito tuba datum

94쪽

signum erat et iam undiquo non surtim sed vi aperte gerebatur res uuipE ad Epipolas, frequentem custodiis locum, perventum erat, terrendique magis hostes erant quam fallendi, sicut territi sunt nam simul ac tubarum est auditu cantus clamorque tenentiun Durros

partemque urbis, Omnia teneri custodes rati alii re V sim sugere, alii salir de muro praecipitarique urba paventium. magna pars tamen ignara tanti mala erat et gravatis omnibus vino somnoque et iuvastas magnitudinis urbe partium sensu satis pertinente in omnia . sub late in I xapy1 effracto

AIarcellus omnibus costa urbem ingressus excitavit convertitque omnes ad arma capienda opemque, quam possent, iam aptae prope urbi serendam rapi 8cydes ab Insula, quam ipsi Nas, vocant, citato profectus agmine, haud dubius, in paucos per neglla gentiam custodum transgressos murum euulsurus foret, occurrentibus pavidis, tumultum augere eos dictitans et maiora ac terribiliora vero adsera eis possquam conspexit omnia circa Epipolas armis conpleta, lacessito tantum hoste paucis missilibus retro in

Achradinam agmen convertit non tam vim multitu-10dinemque hostium metuens, quam ne qua intestina fraus per occasionem orersetur clausasque inter tumultum Achradina atque Insulae inveniret portas. Mar-11

mus ut moenia ingressus ex superioribus locis urbem omnium sermo illa tempestat pulcherrimam subiectam oeulis vidit, inlacrimasse dicItur partim gaudio tantae ierit et ratae rei partim vetusta gloria urbis. Athu-12 mensium classes demersae et duo ingentes exercitus cum duobus clarissimis ducibus dolet occurrebant otio bella eum Carthaginiensi hiis tanto uu is 11mine gesta, tot tam opulenti tyranni regesque, praeter 13

ceteros Hiero cum rudentissimae memoriae rex, Jum ante omnia, quae Virtus et Ortunaqui sua dederat,

beneficiis in populum Romanum insignis. ea cum 1ι universa oecurrerent animo subiresque ogitatio, iam

95쪽

88 LIBER XX UAP. 24. b. in. . . GJ illa momento horae arsura omnia et ad ineres reda ital a , priu8quam Signa eliradinam admoveret, praemittit Syracusanos, qui intra praesidia Romana, ut ante dictum est, fuerant, ut adloqui leni inpellerent hostis ad dedendam urbem.

1 V. Tenebant Achradinae portas murosque ma-- me transfugae, quibus nulla eratim e diciones venias spes ei nec adire muros nec adloqui quemquam passi et itaque Marcellus, postquam id inceptum inritum fuit, ad Euryalum signa referri iussit tumulus est in e

trema parte urbis aversus a mari viaeque imminens ferenti in agrus mediterraneaque insulae, percommode situs ad commeatus excipiendos praeerat huic arci Philodemus Argius ab Epicude impositus; ad quem missus a Marcello Sosis, unus e inter1ΘςwrIhucurB. 3xi, cum lango sermone habito Hatus per frustrationem esset, rettulit Marcello tempus eum ad deliberandum

sumpsisse cum is diem de die differret, dum rure crates atque Himilco admoxea et castra Monesque, haud dubius si in arcem accepisset eos, deleri Roma-

num exercitum inclusum muris posse, Marcellus, ut Euryalum neque tradi neque capi vidit Osso, inter - eapolim et Tycham nomina ea partium urbis et instar urbium sunt Eosuit castra timens, ne, Si frequens intrasset loca, continera ab discursu miles

si avidus praedas non posset legati eo ab Trina et Neapoli eum infulis et velamentis venerim precantes, ut a caedibus et ab incendiis parceretur de uomina precibus quam postulatis magis consilio habito Mar-

esillus medimirum sententia adii militibus,, quis

liberum corpus violares cetera praedae futura castra testis parietum pro muro saepta portis regione platearum patentibus stationes praesidiaque disposuit, ne quis in GLuz--anilitum impetus in castra fieris posset inde signo dato milites discurrerunt refracti S- quo foribus cum omnia terrore ac tunicit streperent,

eaedibus tamen temperatum est rapinis nullus arist

96쪽

LIBER XXV. CAP. 25. 20. N. C. 212 89 modus fuit, quam omnia diuturna felicitat cumulata bona egesserunt. anter haec et hilodemus, cum spes 10 auxilii nulla esset, fide accepta, ut inviolatus ad Epicyden rediret, deduci Faesidio tradidit tumulum Romanis. aversis omnibus ad tumultum ex parte ii ' captae urbis Bomilcar noctem eam nactus, qua propter vim tempestatis stare drancoram in sal Romana classis non posset, cum triginta quinqu avibus exta portu Syracusano prosectus libero mari vela in altum dedit quinque et quinquaginta navibus Epicydae et Syracusanis resciis edoctisque Carthaginiensibus 11a13

quanto res Syracusana diseriΠ1ine eSSet, cum centum

navibus post paucos dies Sedit, multis, ut fama est, do ius ex Hieronis gaza ab Epicyde donatu LXXVI Marcellus Euryalo recepto praesidioque 1 addito una cura erat liber, o qua ab tergo vis hostium in arcem aecepta inclusos inpeditosos moenibus suos turbaret. Achradinam inde trinis astris aper lane is positis Ioca spe ad inopiam omium

quot dies quietae stationes utrimque fuissent, repente adventus Hippocratis et Himilconis, ut ultro undique oppugnarentur Romani, fecit. nam et Hippocrates castris ad magnum portum communitis signoque iis dato, qui Achradinam tenebant, castra vetera Romanorum adortus est, quibus Crispinus praeerat, et

Epicydes eruptionem in stationes Marcelli fecit, sthlassis mina litorii quod inter urbem et castra Ro

mana erat, a satat, ne id praesistit Crispino

submitti a Maiam posset. Tum M Tanavia miliae ean

hostes praebuerunt quam certamen. nam DCr1Spinus

Hippocraten non reppulit tantum uiamentis, sed insecutus otian est trepido Πῖgientem, et Epicyden Marcellus in urbem compulit. satisque aiataliam in sposterum videbatur m ovisum, ne quid ab repentinis eorum excusimnibus perieuli sorol. 4ecessit et spestilentia commune malum, quod facile utrorumque

97쪽

D MBS XXV. AP. 25. 27. sa. U. e. 642Janimos averteret a belli consiliis nam tempore autumni et loci, 'iatum gravibiis , mulio tamen magis extra urbem quam in urbe, intoleranda vis aestus per uir

que castra omnium ferme corpora movit ac primo temporis ac loc yitio et aegri erant et moriebantur; postea curatio ipsa et contactus aegrorum volgaciat morbos ut Mi desertique, qui luctuassent, morerentur, aut adsidentis curantisque eadem vi morbis opletos secum traherent cotidianaquo sunera et mors ob oculos esset et undique dies noctesque ploratus 10 audirentur postremo ita adsuetudine mali esseraverant animos, ut non modona crimis iustoque conploratu prosequerentur mortuos, sedis offerrent quidem aut

sepelirent, iacerentque Strata X anima corpora ita nD- si ectu sina item mortem expectantium mortuique aegros, a0gra validos cum metu, vin tabo ac pestifero odoro corporum conficerent.. Et ut ferro potius morersentur,1 quidam invadebant soli hostium stationes multo tamen vis maior pestis Poenorum castra quam Romana adorta

eras, nam Romani diu circumsedendo racusas caelo 1 aquisque adsuerant magis ex hostium exercitu Siculi, ut primum Haere ex gravitate loci volgari morbos, in suas quisque pro inquas urbes dilapsi simi et

14 Carthaginienses, quibus nusquam receptus erat, eum ipsis ducibus Iippocrato atque I lini leone ad icto 15 necionem sumae perierunt. Marcellus, ut aiata vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos infirmaque corpora iecta et umbrae recreaverant. multi tameno Romano exercitu eadem peste absumpti sunt. ι

XXVII. Deleto terrestri Punico exercitu Siculi, qui Hippocratis milites ierant, ' occupaverant, haud magna oppida, ceterum et situ et munimentis tuta; tria milia aliorum ab Syracusis, alterum quindecim

abest et coni meatus e civitatibus suis conlporta bant et auxilia accersetant. interea Bomilcar iterum

cum clause profecti Carthaginen ita exposita forti sociorum, ut spem faceret non ipsis modo salutarem

98쪽

LIBER XXV. CAP. 27 C. 212Jopem ferri posse, sed Romanos quoque in capta quodammodo urbe capi, perpulit, ut onerarias naves quam plurumas omni copia ieium onustas secum mitterent

classemque suam augerent. igitur stratum frat inta. a navibus longis, septingentis onerariis prossctus a Carthagine satis prosperos ventos ad traiciendum in Sic, liam habuit sed iidem venti superare eum Pachynum prohibebant. Bomilearis adventus fama primo, dei 5

praeter spem mora cum gaudiunt et aetum 4n ristem Romanis Syracusanisque praebuisset, Epicydes metuens, ne, si pergerent utena, qui tum tenebant, ab ortu solis sar per dies plures venti, classis 'unica Africam repeteret, tradita Achradina mercennariorum mili et

tum ducibus ad Bomilcarem navigat. 'gassem in stations versa in Ahicam habentem atquctiinentem navale proelium, non iam quod impar viribus aut numero navium esset quippe etiam plures habebat , quam quod venti aptiores Romanas uri suae

classi starent, perpulit tamen, ut fortunam 1avalis certaminis experiri vellet. et Marcellus, cum et Sicu stum exercitum ex tota insula conciri videro et cum ingenti comm statu elassem Punicam adventare ne simul terra marique inclusus urbe hostium urgeretur, quamquam impar numero navium erat, prohibere aditu Syracusarum Bomilcarem constituit. duae classes imio festae circa promunturium Pachynum stabant, ubi prima tranquillitas maris in altum evexisset, coneri surae itaque cadente iam Euro, qui por dies aliquot 1isaevierat, prior Bomilcar movit, cuius primo classis petore altum visa est, quo facilius superaret proniunturium. ceteriam postquam tendere ad se Itonianasi 2 navos vidit incerium, qua subita territus re, Bomilcar

vela in altum dedit missisque nuntiis Heracleam, qui onerarias retro inde fricam repetere iuberent, ipse Siciliam praeterveetus Tarentum assit. Epierdes a latanta repente destitutus spo ne in obsidionem magna ex parte aptae ruis reuiret, Agrigentim navigat,

99쪽

s2 LIBER XXV. CAP. 27. 28. . . o. 64M expectaturus magis eventum quam inde quicquam

moturus.

1 - XXVIH. Quae ubi in castra Siculorum sunt mantiata, Epicyden Syracusis exen me a Carthaginiensibus relictam insulam et prope iterum traditam Romanis, legatos de condicionibus siue dae-urbis explorata prius per conloquia volunt eorum, quia obsidebantur, ad Marcellum mittunt eum haud semediscrepares,,utaria quae ubique regum fuissent, Romanorum essen. iculis celeta cum libertat ac legibus suis eoarentur, evocatis ad conloquium iis, quibus 4 ab Epicyde creditas res erant, missos se via ad Marcellum, simul ad eos ab exercitu Siculorum amnii ut una omnium, qui obsiderintur quique extra obsidionem fuissent, fortuna esset, neve . teri DI0Pristia sibi paciscerentur uuieuitam recepti arius ab iis, ut necessarios hoἔpitesqus actoquerentur, expositis. quae pacta iam cum Itiu cello haberent, oblati ps salutis erpulere eos, ut secum praesectos Epicydis Ρolyclitum et Philistionem et Epicyden, cui Sindon

cognomen erat, adgrederentur. interfectis iis et multitudine ad contionem vocata, inopiam quaeque ipSi inter se fremera occulti soliti erant conquest, quamquam tot mala urgerent, negarunt fortunati accuUn- quod tu ipsoriim esset potestate, quamdiu

ea paterentur. Romanis ausam oppu- 1 ε

cusas fuisse caritatem Syraeaum unim, cerninum mina ut occupatas res ab satellitibus Hannibalis, dein Hieronymi, Hippocrat atque Epicyde, audierint, tum

bellum movisse et obsidsere urbem coepisse, ut crvii elis tyrannos eius, non ut ipsam urbem XPugnarent.

Hippocrate vero interempto, Epicyde intercluso ab Syracusis et praefectis eius occisis, Carthagimeninus omni possessione Sicilias iam a marique pulsis quam Superesse causam Romanis, cur non pwn Aetri Ut lyra viveret, Heus omanas Emicidas cul, tor, incolumis Srraeusa ess velint 2 itaque nec urbi

100쪽

L1BER XXV. CAP. 28. 29 C. 212 93 nec hominibus aliud periculum quam ab semet ipsis esse, si occasionem reconciliandi se Romanis praetrat misissent eam autem, qualis illo momento horae sit, nullam deinde fore, si simul liberatas ab impotentibus tyrannis Syro sus esse et applicare se Ro--s pparuisset. XXIX. omnium ingenti adsensu audita ea oratio 1 est praetores tamen prius creari quam legatos nominari placuit ex ipsorum deinde praetorum numero missi oratores ad Marcellum, quorum PrJceps neque primo' inquit . Syracusani a vobis defecimuA, sed Nieronymus, nemin2Man tam in os impius quam in

nos; nec postea Iasti tyranni caede comeosiue a Syracusanus .misce , a satellites regii Hippoegates atque Epicydes oppressis nobis hinc motu, hinc haude laeverunt, , Muisquam dicere potest ali uuando

nobis diseriatis z-, quod aes votaeum

non veric nune certe eorum, qui oppressas tenebant Syracusas, cum primum noclij arbitrii esse .coepimus, Xtemplo venimu ad tradenda arta edendos nos, urbem, moenia, nullam recusandam fortunam, quae imposita a vobis fuerit. gloriam capta nobilissimae pulcherrima eque urbis Graecarum dei tibi

dederunt, Marcelles quidquid umquam terra marique memorandum gessimus, id tui triumphi titulo accedit sanaene Aedi velis, quanta urbs a te tu is sim sposteris quove eam spectacula esse, quo uiusquis terra, quisquis mari venerit, nunc nostra de Alpentem sibus Carthaginiensibusque tropaea, nunc tua de nobis

ostendat, incolumesque Syracusas familiae vestrae sub clientela nominis Marcellorum tutelaque habendas tradas ne plus apud vos Hieronymi quam Hieronis memoria momenti faciat diutius ille multo amicus

fuit quam MeritostIs,rat inius benefacta etiam' re sensistis, huius amentia ad pereiciem tantum ipsius valui omni et impetrabilia et tuta erant apud Romanos sinter ipsos plus belli ad periculi erat namque tran