M. Tulli Ciceronis Tusculanarum Quæstionum ad M. Brutum libri 5. cum notulis

71쪽

Nee me occidentem matris superet charitas. Heu arripe ad me manibus abstractam piis , Iam cernam , mene, an illam potiorem putes . Pero, aude nate, illacoma patris pestibus :Miserere . Gentes nostras siebunt miserias. Heu virginalem me ore ploratum edere, Iuem vidit nemo ulli ingemiscentem malo Sic nominata virtus asinu occiaeit. Accede , nate, assiste, miserandum aspice miseratum corpus Iaeerati patris. Videte cuncti; tuque coelestum sator Iace , obsecro, in me vim eoruscam fulminis Nune nune dolorum anxiferi torquens verticer ne serpit ardor. O ante victrices manus, o pectorat, o terga, o lacertorum torit strane pressu quondam Nemaeus Leo Prendens, afflavit grauiter extremum halitum 'mee dextra Lernam taetram, mactata excetra Placavit: haec bicorporem afflixit manum ;Eomanthiam haec vase eam abiecit beluam; Haec a Tartarea tenebriea abstractom plaga teipitem eiaxit 'ha generatum canem ἐHaec interemit tortu multiplicabili Draconem, auriferam obtutu obseruantem a borem. Multa alia victrix nostra lustravit manus, Nec qui uam e nostris notia cepit laudibus . Possumusne nos contemnere dolorem, cum ipsum Her culem tam intoleranter dolere videamus pVeniat Aeschilus tiὶ non poetae solum , sed etiam

Pytha- i me locus autem est de Prometheo, ut apparet, λυομενω Aesisti ; quae fabula nunc non exstat. Tragoedias primum in lucem edidit, Mi is, ct gravis, ct grandiloquus saepe usque ad vitium . Fuit hie si Horano credimus repertor pallae vestis, ct personae. Bero at d.

72쪽

Pythagoreas: sic enim accepimus. Quo modo seri apud eum Prometheus dolorem , quem excipit ob larium Lemnium It , unde ignis lucet mortalibus, elam divi sus 3 eum Prometheus doctus elepsisse dolo, penariae Iovi sato expendisse supremo. Has igitur Paenas Pendens, affixus ad Caucasum haec dicit. Titanum Joboles, sera nostri sanguinis Generata coelo, aspicite religatum asperis Vinctura quo I σxis , navem ut horrisono freto Noctem pasentes timidi adnectunt navitae. Saturnius me Ae infixit Iupite , Josisique numen Mulcibri a Goivit manus. Hos ille caneos fabrica crudeli inferens . Perrupit anus: qua mi P sollenia TranDerberatus , castrum hoc furiarum incolo . Iam tertio me quoque funesto die, I si aduolatu, adtineis taeerans unguibus

Iovis satelles pastu dilaxiae fero. Tum iecore opimo farta, o satiato Gatim Clangorem fundit vastum , is sublime advolans

pinnata esuda no grum adulat sanguinem . Cum vero adesum in tu renovatum es iecur. - Tuis rursus taetres avida se ad pastus refert. Sic bune custodem moesti eractatos alo; Uui me porenni vivum foedat miseria. Namque , ut videtis , vinelis constrictus Jovis .

Arcere nequeo diram volucrem a pectore.

Me me ipse viIuus pestes excipio aηxias,

i A Lemno insula laetorrima quaeque facinora uae Graeeos Lemnia appellantur ; ex faeinore, quod me morat Herodotus . .ct ex scelere Deminarum quae viros suos interemerunt. D ea insula colitust Vulcanus. Deus

ignis. itaque Lemniam sartum intelligo ignit surrum . a Lemulo Vulcano A dictum, A. Manili.

73쪽

, Amore mortis terminum inquirens mali. Sed Iongo a leto numine aspellor Jovis . Atque baee vetusta Deciis glomerata horridis ,

Luctifica clades nostro infixa es corpori ;Ex quo liquatae solis ardore exeidunt si Guttae, quae Iaxa as e instillane Caucasi .

Vix igitur posse videmur ita affectum non miserum die ere; & si hunc miseram, certe dolorem ma lum . A. Tu quidem adhuc meam causam agis , sed hoc mox videro. Interea unde isti versus 3 non enim agnosco. M. Dicam Hercule: etenim recte requiris, idesne abundare me otiot A. Quid tum p M. Fuisti saepe credo. cum Athenis esses, in scholis philosophorum. A. Vero, ac libenter quidem M. Animadvertebas igitur , etsi tum nemo erat admodum copio sus, veruntatnen versas ab his admisceri orationi .. A. Ac multos quidem a Dionysio Stoico. M. Probe dicis. Sed is quasi dictata, nullo delectu, nulla elegantia. Philo noster, & proprium numerum, & electa poemata , & loco adiungebat. Itaque postquam adamavi hanc quasi senilem declamationem, studiose equidem utor nostris poetis. Sed, sicubi illi defecerunt, verti ipse multa de Graecis . ne quo ornamento in hoc ge nere disputationis careret latina oratio . Sed videsne, poetae quid mali afferant lamentantes inducunt seditissimos viros; molliunt animos nostros ita sunt dein-

lae i) Temporis Iongitudinem maximam significat ,

quod metitur a prima mundi origine , ex quo uri pluvia Caucastis irrigetur . . Nam ct pluvia liquestentes quaedam filiae Ione, a Iesis lumine; uri ex quo solis aestu nives liquefiant Caucasi . Camer. Hasce voera tem soris longitudinem denotare pereeram iudicavit Pacis. camerarius, cuis ad ipsum Promethei corpus respicianx

74쪽

LIBER II. 73

de dulees, ut non legantur modo, sed etIam ediscan tur. Sie ad malam domesticam disciplinam, vitamque

umbratilem, & delicatam cum accesserunt etiam poe. Tae , nervos omnes virtutis elidunt e recte igitur a Platone educuntur ex ea civitate, st) quam finxit ille, cum mores optimos, & optimum Reipub. statum exqui reret . At vero nos docti scilieet a Graecia. haec & a pueritia legimus. & didicimus; hanc eruditionem liberalem , & doctrinam Putamus.

Sed quid poetis irascimur 3 virtutis magistri philosophi inventi sunt, qui summum malum dolorem di cerent. At tu adolescens, cum id tibi paulo ante dixisses videri, rogatus a me , etiamne maius quam dedecus , verbo de sententia destitisti. Rogo hoc idem Epicurum I maius dicet esse malum medioerem dolo-Tem, quam maximum dedecus; in ipso enim dedecore mali nihil esse , nisi sequantur dolores. Quis igitur Epicurum sequitur dolor, cum hoc ipsum dicit, summum malum esse dolorem. quo dedecus maius a philosopho nullum expecto p quare satis mihi dedisti, cum respondilli, maius tibi videri malum dedeegs, quam 8 E dolo' 1 Censet submovendos poetas tamquam dedecorato res Deorum. Sic enim inquis in seeundo de Repub. Im-Probe mentitus est Hesiodus, quando fingit quemad modum Saturnus Coelium patrem punivit, quaeve a filio Iove perpessus est ipse Saturnus; quae quidem si

Vera essent, non tamen putarem esse proserenda, sed tacenda potius. Sie paulo post reiciendum, est, Homerum pro'ter pugnas, contentione que Deorum . Ceterum

Plato alibi extollit poetas ,scribens in III. de Leg. Poetarum genua divinum est; diis agitur, & saeros concinit hymnos. Id m in VII. electos de poetis versus iuvenibas essendos esse praecipis. fit variorum Poetorum peritia facundi reddantur. Beroald.

75쪽

. dolorem: hoc ipsum enim si tenebis, intelliges, quam sit obsistendum dolori. Nec tam quaerendum est, do . lor , malum ne sit; quam firmandus animus ad dolorem serendum. Concludunt ratiunculis Stoici, cur non si malum: quasi de verbo, non de re laboretur. Quid me decipis Zeno Z nam cum id, quod mihi horribile videtur, tu Omnino malum esse negas, capior, & scire cupio quo modo id, quod ego miserrimum existimem, ne malum quidem st. Nihil est, inquit, malum nisi quod turpe, & vitiosum est. A. Ad ineptias redis: il- . lud enim, quod me angebat, non eximis. Scio dolorem non esse nequitiam. Desine id me docere; hoe doce, doleam , necne doleam , nihil interesse . Μ. Nun quam quidquam , inquit, ad beate quidem Vivendum , quod est in una virtute positum , sed tamen est, reli 'ciendum. Cur 3 asperum est, contra naturam, difficile perpessu, triste, durum . Haec copia verborum est: quod omnes uno verbo malum appellamus, id tot modis posse dicere, definis

tu mihi, non tollis dolorem, cum dicis asperum. Contra naturam, vix quod serri, tolerarique possit: nec mentiris; sed re succumbere non oportebat, ut verbis

gloriantem, dum nihil bonum, nisi quod honestum, nihil malum , nisi quod turpe. Optare ii hoc quidem est non docere, illud & melius, & verius; omnia ,

quae

i) P. Faber Tholos. legendum putat captare; quod mihi probatur. Neque illi obstant similia loquendi genera . unum in Lucullo: somnia censet haec esse Democriti, non docentis, sed optantis. Auerum tu Lib. M to; optare hoc quidem est , non disputare . LIIa enim dicuntur in Demoeritum, ct Epicurum . qui quasi provincias atomis dabant ; haeo in Zenonem , qui eouctis-sunculis spinosis, ct argutis captabat. Itaque dixit Iupra που longὸ , Quid me decipis, Zeno ' Lambin .

76쪽

quae natura aspernatur, in malis esse; quae asciscit. in bonis. Hoc posito, & verborum concerxatione sublata, tantam tamen excellet illud , quod recte amplexantur isti, quod honestum , quod rectam , quod decoram appellamus, quod idem interdum virtutis nomine amplectimur; ut omnia praeterea , quae bonaeorporis, & fortunae putantur , perexigua, & minuta videantur; ne malum quidem ullum, nec, si unum in locum collata omnia sunt, cum turpitudinis malo com- Paranda . Quare, si, ut initio concessisti , turpitudore jus est, quam dolor; nihil est plane dolor. Nam

dum tibi turpe, nec dignum Viro videbitur, gemere . , eiulare, lamentari, frangi, debilitari, dolere, tum honestas, tum dignitas, tum decus aderit; tuque in ea intueberis, te continebis; cedet profecto virtuti dolor.& animi inductione languescet; aut enim nulla virtus est, aut contemnendus est omnis dolor. Prudentiam nevis esse, sine qua ne intelligi quidem ulla virtus potest 3 quid ergo eap patieturne te quidquam facere nihil proficientem, & laborantem p an temperantia sinet te immoderate facere quidquam ξ an coli iustitia

poterit ab homine propter vim doloris enuntiante com-naissa, prodente conscios, multa ossicia relinquente pQ aid p sortitudini comitibusque eius, magnitudini ani mi , gra Vitati, patientiae, rerum humanarum Aespicientiae , quo modo respondebis 8 amictuine iacens.& lamentabili voce deplorans, audies , O vir uni, sortem p te vero ita affectum ne virum quidem dixerit quisquam . Amittenda igitur sortitudo est. aut sepeliendus dolor.

Ecqaid scis igitur, sc quid de Corinthiis . tuis si

amiseris, posse habere te reliquam suppellectilem sal-

i) Subaudit i Golielmiut Matellionem aut Scythum. Gebhardus.

77쪽

vam; Virtutem autem si unam amiseris, etsi amiti non potest virtus; sed si unam eonsessus fueris te noci habere, nullam te esse habiturum 3 Num igitur fortem Viram , num magno animo, num patientem, nam gravem, num humana contemnentem potes dicere, aut

Philoctetam si illum A te enim malo discere; sectille certe non fortis qui iacet in lectulo humido, qui Elulatu , questu, gemisu, fremitibo

Resonando. multum flebiles υoces refert, non ego dolorem, dolorem esse nego; cur enim sortitudo desideraretur 3 sed eum opprimi dieci patientia, si modo est aliqua patientia; si nulla est, quid exor namus philosophiam 3 aut quid eius nomine gloriosi sumus p Pungit dolor, vel fodiat sane , si nudus es, da iugulum; sin tectus Vulcaniis armis, idest sortitudine, resiste: haec enim te, nisi ita facies, custos dignitatis relinquet, & deseret. Cretam quidem leges, quas sive Iupiter, sive Minos sanxit, de Iovis quidem sententia, ut poetae serunt; itemque Lycurgi,

laboribus erudiunt iuventutem, venando, Currendo. esuriendo, stiendo, algendo, aestuando. Spartae ver pueri ad aram se verberibus aecipiuntur, ut multus h visceribus sanguis exeat et sa) nonnunquam etiam, ut, cum ibi essem, audiebam, ad necem; quorum

i) L . II. de Fin. sequentes versus non ad PBil dyetam, sed ad saxum Lemnium referuntur . Sed Cice roni usitatum es, antiquorum poetarum verius paullum quandoque immutatis verbis, ad suam sententiam tra cere, ut Lia. XIV. u. ad Att. in Homeri versu oΡ. Manut. 2 De more Laeonum, ad aram Dianae Orthias pueros verberantium , ne plures memorem, Noster de Fis. Lib. V. Cap. 27. ct Tertullianus Apolog. CV. So. Davis,

78쪽

non modo nemo exesamavit umquam , sed ne inge Fuit quidem. Quid ergo hoc pueri possunt, viri non Poterunt δ & quod mos valet, ratio Maon valebit Interest aliquod inter laborem, & dolorem. Sunt finitima omnino, sed tamen differt aliquid . Labor est sanctio quaedam, vel animi vel corporis gravioris operis, & muneris; dolor autem motus asper in corpore, a sensibus alienus o Haec duo Graeci illi, quorum cO piosior est lingua, quam nostra uno nomine appellant πονον si) itaque industrios homines, illi studiosos; vel Potius amantes doloris appellant; nos commodius laboriosos; aliud est enim laborare, aliud dolere . O verborum inops interdum, quibus abundare te semper pu tas, Graecial aliud, inquam, est dolere , aliud labo rare . Cum varices secabantur C. Mario, dolebat, cum aesta magno ducebat agmen, laborabat . Est inter haec quaedam tamen similitudo; consuetudo enim laborum perpessionem dolorum essiciet faciliorem. Itaque illi qui Graeciae sermam rerum publicaram dederunt, corpora iuvenum firmari labore voluerunt. Quod Spartiatae etiam in foeminas transtulerunt: quae caeteris in urbibus, mollissimo cultu, parietum umbris Occa Iuntur. Illi autem voluerunt NA . i me Cicero suos temere antepouit Graecis . Nam Graeci aliud nomen habent, quo dolorem significant λυ Πν, aliud quo laborem πονον . Lambin . 'Iniquus erga Grae cos fuit Cicero. Nam praeterquam quis apud illor 33υνn , αλγ dolorem solum denotant) non erat, cur Tut lius bac in parte tinguam Graecam uocaret inopem, si quidem Iabor inter Latinos etiam doloris obtinet pote siccem. Plautns cureri. Aff. a. Se r, 4. Valetudo deet crescit, accrescit labor. Idem Casin. Act. IL.M. in , 63. De labore pectus tundit. Plora non desunt; ex hi

ser vero satis constat. N eum amora patrii sermo actum fuisse transierώω . Da via. -

79쪽

Nihil horum simile osse apud Lacaenat virgines: Iut bu' magi' stalaestra , Eurotas, sol, pulvis, labos. Militia in s lio est, quam fertilitas barbara . Ergo his laboriosis exercitationibus, & dolor intercurrit nonnunquam , in stellantur , feriuntur , abii ei untur, eadunt; & ipse labor quasi callum quoddam obducit dolori. Militiae si) vero nostram dico, non Spartiata ram. qaorum procedit mora ad tibiam, nec adhibe rue ulla sine ananaestis pedibus tr) hortatio 3 nostri exercitus primum unde nomen habeant, vides; deinde qui labor. 8t qaantus agminis, ferre plus dimidiati mensis eibaria: ferre, si quid ad usum velint; ferre vallum. Nam seu tum , gladium, galeam in onere no

i) Omnino persuasus ita citeranem scripsisse reieci

eulgata, quae haec erant, militiam vero nostram dico. non Spartiatarum, qaorum procedit ad modum , ad tibiam Ece. Seripsit de ea Lib. III. Dbservat. Cast. 6.Groravius. Verburg;us. Mora Latinis etiam est Laee daemoniorum cohors ut patet ex Com. Nepotis Iphicra Cap. 1. Davis.

Σὶ Non modo ad tibiam, sed eitharam quoque eon' fixisse Spartanos aecepimus. Anasta gos autem modos fit se Cicero plan hoe Ioeo Hest, ct sanὸ Imit, ad quandam uelati stabilitatem ct aequabilitatem appositi, eum deponantuρ iit tingam Bllabam, admiseuise tamen erebros spondaeos accepimus, ut Baviae Donnieae reste riantur , Laeonicae appellata8. Sed de Anapaestis haermetrici tradidere: Anapaesticum trimetrum Catalecticum in Hilabans appellatum Messeniacum , ct εμβατηριον, quod esset proprium edrmen Liscedaemoniorum, idquσod tibias illas aeriauisso in proeliis , incedentes auteeoUictum ad numeros, vos tam incendendos , quam re

80쪽

stri milites non plus oum erant, quam humeros, lacerros, manus i arma enim membra militis esse diculit. Quae quidem ita . geruntdr apte, ut, si usus. srer. abjectis oneribus, expeditis armis, ut membris pugnare possint. Quid exercitatio legionum 3 quid i ille ear sus, concursus, clamor, quanti laboris est Θ ex hoc ille animus in pra liit paratus ad vulnera. Adduc pari animo inexercitatum militem , mulier videbitur. Cur 'tantum interest inter novum , & veterem exercitum . quantam experti sumus: aetas tyronum plerunque melior ; sed surre laborem, contemnere vulnus, consae' ludo docet; qain etiam videmus cri acie. efferri saepe saucios, α quidςm rudem illum, & inexercita tum quamula levi ict , ploratus turpissim a ς re. At vero ille exercitatus, & vetus, ob eanique rem sortior, medicum modo requirens a quo obligetur, Q Patrocle . inquit , ad vos adveniens auxilivmici 242ras manus peto , Pris quam oppeto malam pestem. mandatam hostili

Neque μη is ullo potis est pacto profluens conin se re Si qtia sopientia magis vestra devitari mors potes. Namque Aesci lapii liberorum saucii opplent porticus.

Certe Eurypylas Lic quidem est. hominem exercita-ium t ubi tantum luctas. continuatur Z Vide , quam non flebiliter respondeati rationem etiam asserat, cur ae quo animo sibi ferendum sit . . sui alteri exitium parat, Eum Jcire oportet sibi Paratam pestem ut partici, per parem Abducet Patrocles, eredo, ut collocet in cubili, ut

vulnus obliget , si quidem homo esset, sed nihil vi iminus: quaerit enim, quid actam sit.