장음표시 사용
491쪽
Consolationum a Graecis Romanisque aeripi. historia erit. 97
sententiarum quae uera sit, deus aliqui uiderit; quae uerisimillima, magna quaestio est'. Idem fecit in Consolatione et conclusit: 'Quoniam utraque earum gententiarum doctissimos habuit auctores, nee quid certi sit diuinari potest'. Hoc enuntiatum ad cons. pertinere ex una illa similitudine sane mani-segia coniecit Sehulgius ), non adsentiente nunc C. F. K. Maellero. Recte tamen ille. Quamquam ipse, nisi prius in libello illo catalogum istum suisse demonstretur, rem non prorsu8 constare concedo. Potest autem demonstrari ex Hieronymi illa epistula ubi scap. IV AJ haec Ciceroniani catalogi uestigia exstant: 'Immortalem animam et post dissolutionem corporis subsistentem, quod Pythagoras somniauit, Democritus non credidit, in consolationem damnationis suae Socrates disputauit in carcere'. Haec pauca ex illo loco Tulliani libelli excerpsisse satis habuit Hieronymus; Cicero totum locum, ut supra memoraui, in Tusc. disp. I transtulit ubi 10, 20 scs. 16, 38) Pythagoras, 12, 22 Democritus, Socrates siue Plato passim per illam enu
III. De eisdem sententiis usque ad 30, 72 in utramque partem disputans 27, 66 e Cons. disertis uerbis locum excitat. 30, 72 iterum transcribit Consolationis quamuis non laudatae locum: u. Dg. 15. Tota igitur haec regio s9, 19-30, 72ὶ Cong. parti respondet.
Cicero et Plutarchus ob oculos habuerunt argumentationem de morte tripartitam quam Crantor - siue memoriae lapsu
492쪽
siue consilio - Socrati uidetur supposuisse, qui tamen re uera bipartitam illam et notissimam posuit ij. XI. 39, 93. 94. 9b init. -- Plui. 116 B. 113 CDF. 111 CD. Exscripserunt hos locos recto ordine tamen neglecto Hei-nius et Corasenus l. l. p. 511. XII. 41, 98. 99 - Pluti 107 DF. 109 Ε. inlat. Apol.). XIII. 46, 111 -PInt. 111 E. XIV. 47, 112 - Axioch. 370 DE. cf. 366 C. XV. 47, 113 - 115 - Ρlui. 108 Esqq.
Euripidis quorundam uersuum exemplum expre8808 - etiam in consolatione suisse credideris propter uersum 4: ... Rut uxoris mortem aut morbum siliae'.
VI. 22, 54 Clitomacheae consolationis euersa Karthagine ad ciues missae locus adsertur. Eundem librum Cicero in Consolatione adhibuerat Hieron. l. l . VII. 24, 58 es Plui. 118 D et v. s.
XII. 28, Ti. Versus qui adiunguntur Oilei Sophoetei':
1ὶ Plat. Apol. p. 40 B ie. XXXII . es. Wyttenb. ad Pluti I. l. Schneiderum de Crantore l. l. p. 844 Ηeusdium p. 47, Corssenum I. I. p. 513 Eq. Negat unus Gerchius p. 35 sine idonea causa. 23 Ipsius Sophoclis uerba u. in tragg. frgg. 662 N. Disiti su by Corale
493쪽
consolationum a Graecis Romanisque seripi. historia erit. 99Nec usiro tanta praeditus sapientia Quisquam est qui aliorum aerumnam dictis adleuans Non idem quom fortuna mutata Impetum Conuertat, clade subita frangatur gua, Ut illa ad alios dicta et praecepta excidant in cons. adtulisse Ciceronem non po8sum non guspicari. Scripserat enim Seruius Sulpicius ad illum consolatoriam epistulam in qua sic eum exhortatus erat ad lam. IV, b, 5 exu.): 'quae aliis tute praecipere soles ea tute tibi subice atque apud animum propone'. Ad hanc exhortationem, quam procul dubio multi consolatores haud iniuria tum in patrem lugentem increpuere, respondit hie in Cons. cum lateretur 'pugnasse se semper contra
sortunam eamque a se es8e superatam Tum autem cum
amisisset filiam, nictum se a fortuna turpiter. Cedo inquit et manum tollo'. - Ιtaque inter illos quos infra Nuso. 30, 73 indieat 'plerosque eonsolatores qui ipsos se miseros confiteantur quom ad eos impetum fortuna conuerterit' se ipsum numeraris Ciceronem quamuis inuitum nunc nobis liquebit. Optime autem certe illi cons. loco srg. 16) adiungere potuit istos uersus in ipsius scilicet excusationem. Immo uero idem respondentem audimus Ciceronem exulantem νὶ Philisco cuidam exprobranti muliebrem animi habitum apud Dionem: αλλ' οὐδέν τοι inquit
νέσαι ἐτέροις ἐστιν ni αὐτον παθοντα καρτερεὶν - quae uerba
illum Tusc. locum mirifice resipiunt. XIII. 30, 73 es Plui. 118 B exu. C init. XIV. 31, 76 rationem indolemque Consolationis suae prodit. Iam si selieiter adhibui hanc argumentationem qua probari uolui eosdem sero in Cons. et in Tusc. disp. libris I et III seribendis exhaustos esse sontes': uideor simul demonii Dio Casa. XXXVIII, 18.2) videmus in Tusc. Tullium satis inplos ueterum fluorum poetarum flores de suo adleientem; quanto uberius eosdem in Consolatione delibatos esse putabis l
494쪽
Carolus Bureschstrasse consolationem in eis fere contineri, ita sane ut quaedam suerint in illo libello quae in Tusc. disp. non repetiuerit Tulling. In his fuisse illa Delphica dicta illasque de Anaxagora Xenophonte Pericle historiolas supra i p. 47 sqq. demonstraui; addo iam alia quaedam ab eodem Hieronymo suppeditata.
Primum non satis est illarum fabularum commemorationem Ciceroni reddidisse: nnius saltem ipsam narrationem Tullianam ex Hieronymo enucleatam praestare queo:
Hieron. c. V. Xenophontem Socraticum . .
cum sacrifieana filium in bello audisset occisum deposuillse coronam dicitur et eandem capiti reposuisse postquam sortiter in aeta dimicantem repperit concidisse. Plut. ll8F sq. Σε- υντα δε τὸν Σωκρατικον λύοντα
Nota in Hieronymo colorem ad amussim Tullianum, immo merum Tullium adgnosce; in Plutarcho autem in tanta similitudino lepidam illam garrulitatem quam identidem notauimus. Legimus in eadem ad Heliodorum consolatione se. XIV O): Naeuius Τὸ poeta: Ρati' inquit 'necesse est multa mortalem mala'. Unde et Niobam, quia multum fleuerit, in lapidem et diuersas be8tias commutatam finxit antiquitas. Et Besiodus natales hominum plangens gaudet in funere; prudenterque Ennius ): Plebs' ait 'in hoe regi autistat loco, licet
Lacrumare plebi, regi honeste non licet'. Primum manifestum est Naevii et Ennii Ioeos ab Hieronymo ex Ciceronis Consolatione translatos esse, quippe qui ceteroqui non adpareant neque ex ipsorum poetarum notitia fluxerint; reapse enim negandum est Hieronymum illorum uolumina manibus triuisse ). Ceterum satis habeo adnotassei, Naeu. lnc. com. 106 R. 2ὶ Enn. Iphig. lag. VII R. 3 Cf. Aem. Luebeckium, Hier. quos nouerit Rcriptores et ex quibus hauserit, Gryph. 187l, p. 6.
495쪽
Consolationum a Gractis Romanisque seripi. historia erit. 101
utrumque locum egregie in consolationem quadrare, praesertim in Ciceronis, quem ut in Tusculanis disputationibus aliisque libris ita in Consolatione multum fuisse in ueteribus poetis Romanis excitandis et omnino probabile est et probare nos
Locum autem illum quo Nioba commemoratur conruptum esse iam Vallarsius suspicatus est, eum conlata epistula LXIX
subsequenti anno 397 ad Oceanum data, ubi se. II Α) legimus:
Niobam putares quae nimio ste tu in lapidem conuersa est', doctiorem in ueterum sabulis sanctum patrem suisse ratas in illa epistula aut post uoculam 'et' inserendum uerbum alios et porro scribendum esse 'commutatos' aut nerba 'et diuersas bestias' expellenda esse censeret. Sed potest certius iudieari et de ulcere et de medicina. Est certissimum neque Hieronymum neque Ciceronem iumemoranda notissima illa sabula quae quod ad Niobes commutationem adtinet numquam uariata est) tale quid quale apud
illum legimus potuisse peccare. Adde quod in Tusc. disp. III, 26, 63ὶ, e Consolatione nimirum depromens, repetiuit idem nimium lugentis exemplum Cicero: 'Εt Nioba fingitur lapidea,
propter aeternum credo in luetu silentium'. Addit autem statim: Hecubam autem putant propter animi acerbitatem quandam et rabiem in canem esse conuersam Iam si reputauerimus quot locos Cicero ex Cons. conpluriens ad uerbum
in Tusc. disp. transtulerit, si contulerimus illud Hieronymi finxit antiquitas' cum Ciceronis uerbis 'putant fingi': utique Hecubae nomen in conrupto Hieronymi loco e Ciceronis Cons. bausto excidisse intellegemus. Post quod nomen aut uox 'alios' aut alia nomina quae hue pertinent, uelut Alcyone Cycnus Daedalion, exciderunt 3. Aemilius Luebeckius dein l. l. p. 20 conruptelam odoratus est in uoce 'Hesiodus' quam Susemihlium secutus mutari iussit ut fieret 'Herodotus', cuius similem sane sententiam 3 apud Clementem Alexandrinum 3 legisse Hieronymum ponit.
496쪽
Carolus BureschPerperam. Etenim adparet ex uno sonte totum locum haustum esse minimeque est probabile illum Naeuii Enniiquo locis Herodoti sententiam e tam longinquo sonte admiscuisse.
Idem longissime uidelicet a uero aberrauit eum p. 8ὶ illos Naevii et Ennii uersus 'in Varronis aut Suetonii aliquo libro deperdito' fuisse sine ullo fundamento ariolaretur. Quidni tandem in Uictronis aliqvo libro deperdito' dixit 2 Dixisset profecto, si diligentius in totius epistulae indolem inquisiuisset, cuius
unus ille sons tam clare proditur recte quaerenti. Nunc pauca de Hesiodo. Equidem et incertus haereo liceatne conruptum censere uerbum neque ausim certi quidquam de ipso dicto statuere. Versatur sane Hesiodus in deflenda uita humana loeo notissimo et in consolationibus saepius laudato Τ); sed tamen hunc locum his uerbis indicasse Ciceronem nullo pacto licet statui. Nec melius cogitaueris de carminis quod est de Hesiodi et Homeri certamine uersibus his ):
quia omnino negandum uidetur esse carmen illud Hesiodi nomine laudari potuisse, atque adeo hi uersus non illi sed Homero tribuuntur. Adde quod eos, si rem aerius paulo adtendas, non ita bene in Hieronymi uerba quadrare nequis instias ire. Rem acu tangunt uersus illi decantati:
1ὶ O. et D. 95 sqq. quos uersus laudat Plut. cons. ad Ap. 105 DE. 11b A. Spectat haud dubie ad hunc quoque locum Aesch. Αx. 36 D. Venia sit paulisper digredienti. Ibid. p. 370 A difficilis argumentatio exili eon-ruptela in toto obscuratur: αρχὸν γαρ, inquit, cJ-μῆ συσποτιθέμενος αμιυς γε πως sal αν αἴσi σιν κατὰ το ἀνεπιστῆμον ovκ ἄν ποτε πτυρεlος τὸν θανατον. Corrige νέαν. Increpat enim: 'Qui fiat, ut ad indolentiam quao non admittit luctum accedat luctus 3 omnino enim, nisi - qua nunc es inprudentia - quodam modo nouum i. e. alterum sensum simul poneres, haud timeres mortem'. cf. geminum illum locum idequo u. supra p. l3ὶ p. 365 D διια μὲν οδίρει τὴν ἀναισε Ἀσίαν, ααα δὲαλγεῖς ἐπὶ σηφεσι καὶ στερησει των ηδεων, ωσπερ εἰς ἔτερον ζο ν ἀπο
2, Ed. Goetu. p. 360. De quorum uersuum uariis fatis non adtinet dicere. Principem fere locum consolatores eis concessere.
497쪽
Consolationum a Graecis Romanisque seripi. historia erit. 103
qui quin in Ciceronis Consolatione non minus quam in Tusc. disp. loeum habuerint dubitatio nulla admittitur=ὶ. Sed nonis sum qui crassa Minerua apud Hieronymum substituam pro Hesiodo Euripidem. Quare aut ipsum Hieronymum calami lapsu nomina illa confudisse aut eius locum in Hesiodi Dagmentis conlocandum e8se censuerim.
Agedum narremus quo consilio quoque loco Ennium patrem in Cons. excitauerit Tullius. Eius quidem uersus procul dubio arcessivit quibus se grauiter admoneret ne dignitatem suam in luctu laederet. Etenim non nnus ex multis sibi uisus est homo ille humanissimus. Ex hoc autem loco Hieronymus eoiores duxit, eum statim sibid. Dὶ illos uersus sic commentaretur: 'In te oculi omnium diriguntur, domus tua et conuersatio quasi in specula constituta magistra est publicae disciplinae. Quidquid seceris, id sibi omnes laciendum putant'. Sed sorio fortuna addidit ut ipsum Ciceronem eundem locum simillimis coloribus distinctum proferentem legamus in epistula consolatoria qua haud multo post proprium luctum a. a. u. c.
inquit 'tum, Brute, officio solum erat et naturae, tibi nunc populo et scaenae, ut dicitur, seruiendum est; nam cum in te non solum exercitus tui, sed omnium ciuium ac paene gentium coniecti oculi sint, minime decet propter quem sortiores ceteri sumus, eum ipsum animo debilitatum nideri'. Hinc Hieronymum non pendere uix Opus est adnotare; restat ut utrumque ad Consolationem redire cov- cludamus. Et cui mirum uideatur Τullium largam illam ma-
13 Eur. lag. 452. Commentatur et uertit Cic. in ea Tusc. disp. partest, li3 - 1ibi quam totam et Crantoris et Ciceronis consolationi in disp. p. bl sq. uindicaui. 2 Ad Brut. I, 9, 2. - Idem Rrgumentum fusius expressit garrulus
498쪽
Carolus Bureschteriem, quam illo libello semel conlegisset, postea si quando usus esset adhibuisse 2 Ex eodem Ciceronis libello parauit Hieronymus Platonis notitiam quam c. XIV Ε prae se sert: 'Platonis' inquit sententia est omnem sapientium uitam meditationem esse mortis laudant hoc philosophi et in caelum usque serunt'. Nos quidem hos sancti patris philosophos unum Ciceronem esse sentimus, qui illud Platonis dictum i) ut in Tuscul. disputationibus j ita in Consolatione protulerat et uerterat. Ex Crantoris Tulliique libellis deriuaui supra p. 49 sq.ὶ illud 'Ne quid nimis', quod O. VH A Heliodoro intime commendat Hieronymus. Quae statim adiungit uerba: 'nec doleas quod talem amiseris, sed gaudeas quod talem habueris' indidem esse prosecta nunc vide. Pertinent haec ad tritissimum consolatoribus locum quo is qui luget admonetur ne ingratus, si quando Fortuna uel Natura uel Deus quod benigne non tam donauerit quam in incertum tempus commodauerit subito repetat, sibi erudeliter eripi illud queratur'. Illum autem locum paene ad uerbum repetitum legimus in Ambrosii consolatione de obitu Satyri fratris ): 'Meedit' inquit 'quod ingratus diuinitati esse non possum. Laetandum est enim magis quod talem fratrem habuerim quam dolendum quod fratrem amiserim'. Patet autem nullos Ambrosium in consolationibus nisi Latinos auctores, id est Ciceronem sere et Senecam adhibuisse, ut insta
2 1, 30, 74: tota enim p hilosophorum uita ut ait idem fac. Plato commentatio mortis est. 3, Plut. p. li6 B i. e. Cicero Tusc. I, 93: Crantor. Sen. ad Marc. X, l. Aecius 42i R. Lucr. III, 971 L. i. e. Epicurus. cf. Eur. Phoen. 555 sqq. Suppl. 535. Menandrum In Com. IV, 247 M. . Hine Publ. Syr. 220 W. Hor. Epist. II, 2, 171 sq. Cons. ad LIu. 369 sq. Ambros. de ob. Satyrior. IV p. 308 M ed. Par. Boeth. de eona. phil. II, 1 pros. ei. zarm. l.
499쪽
consolationum a Graecis Romanisque script. historia erit. 105
ostendam. Itaque cum nulla sit eausa cur hunc unum locum ex Ambrosio sumpsisse statuamus Hieronymum, eundem autem neglecto Seneca se totum Ciceroni suo addixisse satis superque demonstrauerimus: illum locum ab utroque e Ciceronis Consolatione transcriptum esse cogimur gintuere ).
Finem laetant IV loci qui tam mire Ciceronis potius quam Hieronymi ingenium redolent, ut nullus dubitem illius Consolationi eos uindicare. Quorum unus qui est: 'Quid non potius replico tibi uicinas regum miserias et nostri temporis calamitates, ut non tam plangendus sit qui hac luce caruerit quam gratulandum ei qui de tantis malis euaserit' egregie quadrat
defleuit. Et suisse ibi re nera hanc tristem cogitationem mirifice inde probatur, quod eodem sere tempore quo se ipse consolatus est Cicero in epistula consolatoria quam ad Titium amicum misit eandem prompsit': 'neque hae' inquit 'neque ceterae consolationes quae sunt a gapientissimis uiris usurpatae memoriaeque litteris proditae, tantum uidentur proficere debere quantum status ipse nostrae ciuitatis et haec perturbatio temporum perditorum, cum beatissimi sint qui liberos non susceperunt, minus autem miseri qui his temporibus amiserunt'. Atque, id quod rei probabilitatem ualde auget, quantopere Tullio displicuerint illa tempora reipublicae quantumque contulerint ad penitus frangendum lugentis animum discimus ex ea epistula qua Seruio Sulpicio consolatori de quo es. supra p. 943 respondit'ὶ tum ipsum, cum aut scriberet aut paulo ante persecisset suam Consolationem. Ibi longiori argumentationi hanc inponit clausulam: 'non enim' inquit 'ut tum fgcil. cum Tullia uixi. me a re publiea maestum domus excipiebat quae
leuaret, sic nunc domo maerens ad rem publicam confugere possum ut in eius bonis acquiescam. Itaque et domo absum
i Similes loci sunt Sen. ad Marc. XII, 1 extr. epist. 63, 7. inprimis 99, 3 extr. auet. cons. ad Pol. X, l, 2.2ὶ Ηune loeum testatur ipse in Tusc. i, 76. 83. cf. lag. et cons.
500쪽
Carolus Buresehet soro, quod nec eum dolorem, quem e re publica capio, domus iam eonsolari potest nec domesticum res publica'. Alter locus qui est: 'quotidie morimur, quotidie commutamur et tamen aeternos nos esse credimus' quem apostoli aliquo dicto longe superari Hieronymus addit) quamuis simillimus sit Seneeae ) illi 'Cotidie morimur, cotidie enim demitur aliqua pars nostri' - tamen nequaquam ex hoe derivari debet, praesertim cum constet ipsum Senecam in consolationibus ad Cieeronis et Tusculanas disputationes et Consolationem re
Tertium locum qui in calce epistulae legitur quod Ciceroni uindieo, etsi in ipsius scriptis hodie non adparet, neminem
eonfido mihi uitio uersurum e88e.
Legitur autem cap. XVIII A: Excessimus consolandi modum et dum unius mortem flere prohibemus, totius orbis mortuos planximus. Xerxes ille rex potentissimus qui subuertit montes, maria constrauit, cum de sublimi loeo infinitam hominum multitudinem et innumerabilem uidisset exercitum, fiesse dicitur, quod post centum annos nullus
eorum quos tune cernebat superlaturus esset'.
Mitto colorem esse prorsus Ciceronianum, utpote quem ab illo etiam alias non infeliciter adsectatum esse recte interpelles. Sed optime hanc narratiunculam sacere in eum consolationis sollemnem locum qui est 'de breuitate uitae' nemo non concedet.
Est autem prolata haec fabula primum a prisco historiae patre Herodoto', unde in litteris ubi de rerum humanarum exilitate sermo esset locum suum obtinuit. Sic Valerius Maximus eam minus accurate eius capitis quod est 'de eupiditate uitas' initio posuit'; reetius Stobaeus in Florilegio ) Herodoti ipsius totum locum exhibet in titulo qui est περὶ του βίου, ori βραχῖς καὶ εὐτελὴς καὶ φροντιδιυν αναμστος; sic Plinius in epistula quae est de Silii Italici morte ad Caninium Rufum ) eam memorat; si e narrat in epitaphio Procopii Choricius '), quem complures
nunc amissas consolationes adhibuisse supra monui. lj Epist. 24, 20. 2 VII, 45. 3 IX, 13, 1 ext. 4ὶ Flor. XCvIII, 73. bὶ IV. 17, I3. 6) e. XXIV, p. 20. Disiti oc by Corale