장음표시 사용
501쪽
Consolationum a Graecis Romanisque seripi. historia erit. 107Manifestum igitur est historiolam in aliis quae ad nos non perdurauere huiusmodi scriptis narratam fuisse: quidni in Crantoris, in Ciceronis P ὶ Itaque cum aliquem certe eam Hieronymo suppedita88e sumendum sit: egone cessem eiceroni cal- eulum adirere γRestat unus locus me iudice ex eiusdem, non ex Hieronymi ingenio repetendus, quo hic utitur cap. XIV extr. iuxta ea quae certissimis rationibus mihi uideor Ciceroni supra restituisse): 'desiderandus est tibi quasi absens, non quasi mortuus: ut illum exspectare, non amisisse uidearis' - cuius similes laei passim in consolationibus ueterum leguntur. Et quis omnino non sponte Graecum ingenium adgnoscit γHis proximis tribus locis audacius me egisse si quis dicat, concedo; ne minus recte non uereor. Eo enim eo quasi proloquio nisus quod nunc θέσεως loco confidenter edo: uideri nullum argumentorum consolatoriorum quae non sint christiana sibi debere unamque Ciceronis Consolationem exhausisse Hieronymum. Ceterorum fragmentorum turbam, quae pridem a uiris doctis conlecta apud Balterum et Avellerum locum tenent, recensere non ad hanc disputationem pertinuit, qua nouam uiam m0ustrare studuimu8.
Quod autem Schneider et qui eiua uestigia pressit Sehuletius ab illis fragmentis haud ita multis profecti uniuersum
habitum coniectura adumbrare conati sunt: parum profecisse utrumque iudico. Arta cognatione et cum Consolatione et cum Tusculanis disputationibus coniunctus est qui uno anno post a. u. c. 7103
prodiit lepidus libellus quο - ut Attico suo consessus est -εe ipse de senectute consolabatur Tullius, Catonem maiorem dico. Ea scriptio inde a capite XIX, qua parte quartam qu0que caugam, quae maxime angere senectutem uideatur, ad- IJ Eees is qui nothum suum su. Tulit Cle. Consolatio. Liber nune primum rep. et in lucem editus, Colon. Ib83J pro Tullii ingenuo fetu uoluit tolli, idem sensit. Posuit enim hane historiolam e. XVI, 59 Κlota. Disiti by Corale
502쪽
propinquationem mortis, inanem esse dicit, in eodem quo illi peculiares libri argumento uergatur. Itaque quae illio sunt praecipua et propria de consolanda morte lumina et τόποι ea hoc loco repetuntur. Quae breuiter eonferre non alienum a re erit:
I. Cato XIX, 70 - Tusc. I, 109. cf. V, 5. II. is XX, 73 - Tusc. I, 117. III. is XXI, 77 --- Cong. lag. 10. 11. cs. Somn. Scip. III, 2). IV. is XXI, 78 - Τuse. I, 61-63. 68-70. V. is XXIII, 84 init. - Tusc. 1, 75 extr. 76. 83l cons. lag. T. Inter Ciceronis epistulas tres inuenio consolationes, unam
anni R. u. c. 709 alteram, 'incerti anni' tertiam ad Titium de morte liberorum qui occiderant; quam post consolationem et eodem anno a. u. c. 709 scriptam esse , sic concludo: lugebat de compluribus es. Φ 4 'ut eorum qui occiderunt miserias lugeas' , et de filiis solatur enim o 3 'cum beatissimi sint qui liberos non sugeeperunt'ὶ Titius. Itaque neri non est simile simul illos morbo occubuisse. Deinde 'perturbatio temporum perditorum' οδὶ quibus nitima reipublicae inpendeant f 4 med. et 'hic grauissimus et pestilentissimus annus' saeiunt ut de morte ut inlata cogitemus. Annus autem in quem illa eximie quadrent praegio est qui fuit a. u. c. 709 cuius uere a. d. XVIKal. Apr. atroci illa ad Mundam pugna Pompeium tandem debellauit Caesar. Eodem ducit indoles epistulae, quae tota consolatoria studia sapit; qua de re in primis quaeso uideas paragraphum tertiam. Succedit, quantum quidem scimus, proximus SENECA quem pro sexcentis consolatoribus esse haud absurde dixeris. Neque enim quemquam in latissimis illis ueterum litterarum finibus conspicor qui sic per totam uitam hanc philosophiae partem
1ὶ Ad lam. VI, 3. 2 Εp. ad Brut. I, 9. 3, Ad sam. V, 16. Idem Gerchium uidisse et omiSin sanct Rrgumen latione adnotasse inuenio p. 64 Qu. 2.
503쪽
Congolationum a Graecis Romanisque script. historia erit. 109eoluerit, qui sio undecumque sermonum disputationumve prosectus sit certo gradu ad mortem deueniat, denique cuius uita sic re uera et proprie fuerit mortis commentatio.
Cuius tres feruntur consolationes, ad Mare iam de filii morte, ad Heluiam matrem de ipsius exilio, ad Polybium de fratris obitu, quarum una quaeque libellum efficit. Ex ceteris dialogis hue toti pertinent libri qui sunt de breuitate uitae, de tranqillitate animi, de remediis fortuitorum, quorum tamen tertium nisi excerptum non habemus ). In epistulis , plurimas esse obseruabis quae aut totae aut magna ex parte in genere consolatorio conlocandae sint.
Et praecipue quidem in censum ueniunt quae sunt XIII XXIV
XXVI XXX XXXVI sq. XLIX LIV LXIII LXXVII sq. XCI
XCIII sq. XCVIII sq. CVII, o quibus separandae sunt ueguerae consolationes, epistulae XCIII ad Lucilium do morte Metronactis, in primis autem LXIII ad Lucilium de morte Flae ei amiel et XCIX qua ad Lucilium resertur consolatio ad Marullum puerulo orbatum . Quae quidem epistularum et modum et prouinciam ita excedunt ut plenas emciant disputatione8. Accedunt ex Seneeae scriptis 3ὶ nunc amissis compluria fragmenta quae ecclesiasticis scriptoribus debemus': ex libelloqui erat de immatura morte et ex Exhortationibus. In his scriptis eum uaria uariorum immo diuersarum scholarum argumenta loci colores promiscue saepe et paene inepte congerantur, tanta fit obuiam uarietas ut facile credamus adfirmanti omnia clarissimornm ingeniorum monumenta ad compescendos moderandosque luctus composita se euoluisse'. Quod ad formam adtinet: sunt dialogi quatenus per totam disputa-13 De hoe libello u. IIaasii praef. ad ed. uol. III, p. XVI sqq. 2ὶ De nonnullarum epistularum quae huc pertinent fontibus stoicisu. Gerchium p. 61 sq. 3, Cuius causam fictam esse non uideo quo iure contendat Gerchius p. 62. 43 cf. Teusselii hist. Iiit. Rom. 289, 1. b u. Η sil ed. uol. III, p. 42l sqq. 6ὶ Cons. ad Helu. 1, 2.
504쪽
Carolus Bureschtionem, quemadmodum Aristoteles in scriptis ἐσεοτερικοῖς, Seneca se ipse interpellat ut quasi duo conloquantur. Age ad singulas accedamus quaestiones. Priore loco dicendum est de consolationis ad Marciam tempore, eum de eo in nouissima quae est de hac re disputatione i) perperam plane, et in Teutaliani operis nouissima editione j recte gane, sed non sine dubitatione statuatur. - Primus Lipsius cum in tempora Senecae seriptorum inquireret, hane consolationem sub Claudio imperatore et post exilium seriptoris compositam esse censuit; desperauit de temporis certa computatione Ruh-kopfing δὶ, inclinauit tamen in illius sententiam. Exstitit Heid-breedius ) qui de exilio missum esse libellum studuit probare. Cui uehementer oblocutus Michaelis j rursus exilio delanctum
Senecam hoc opus esse adgressum noua ratione ad inetus est demonstrare.
Aliquanto demum post is qui recte rem perspiceret et obiter indicaret prodiit Lehmannus' . Non liquere sibi rem lassus est Frid. Jonas et . In Lipsit sententiam redire nos iubet Martensius argumentis usus prorsus futtilibus. Contemplemur rem. Marcia, nobilis matrona et olim Iuliae Augustae amica, filia erat Cremuti cordi I, 2ὶ liberi illius annalium scriptoris, qui anno post Chr. n. 25 a Tiberio mori iussus uitam inedia finiuit. Cuius libros crematos, 'ut aliquam occasionem mutatio
temporis dedit' I, 3ὶ, filia edidit, id est anno p. Chr. n. 3T quo Caligula Τiti Labieni, Cordi Cremuti, Cassii Seueri scripta
genatus consulto abolita requiri et esse in manibus lectitarique permisit . Quis fuerit eius maritus plane nescimus ;
1ὶ Martensii, de L. Annaei S. uita et de tempore quo seripta eius phil. . . conpos. Bint. Alion. 187 l. p. 31 sqq.
23 I. I. I 288, 2. 3ὶ Ia Sen. ed. uol. I, p. 238 iLips. 1797 .4 Disputatio de L. A. S. cons. M. Marc., Biel Meld l839; Ipsa non parabilis e Michaelis libro sere eruitur.53 Sen. cons. ad Mare., Bariem 1840 sed. cum comm. et Proll. . 63 L. A. S. v. s. Sehrr. in Phil. VIII p. 311. 73 De ordine librorum L. A. S. philosophi, Berol. 1870, P. 37. 8, Suet. Cal. XVI. 9ὶ Nulla eius mentio in cons. fit; nam e. XVII, 1 'iam patri' stare
505쪽
Consolationum a Graecia Romanisque seripi. historia erit. 111
neque enim Senecae Marcia eadem est atque illa a Tacito memorata quae Fabii Maximi mariti necem loquacitate adduxerat,
ut Michaelia p. 19 coniecit. Nam Philippi filia illa disertis
uerbis uocatur i). Ceterum eum hac coniectura argumentationis
illius prior pars hoo fundamento nixa concidit; alterum hoc peccauit Michaelis quod mire lapsus salsi illius patris annum satalem, qui fuit annus p. C. n. 14, consudit cum filii natali,
quamquam cap. XXIV k prima nihil legitur nisi pupilln meum relictum esge et gub tutorum cura usque ad XIV aetatis annum fuisse. Quidni potuit esse tum puer VI vel VII annorum γΡergo. Cum illo marito genuerat cum tres alios liberos tum Metilium filium carissimum, de cuius obitu triennio post' Seneca matrem consolatur. Quodsi filii annum satalem pos-8emus enucleare, teneremus certissime annum quo illo liber conscriptus sit; nunc cum ne umbram quidem adminiculi suppeditet dialogus, aliter rem adgrediamur nece8se est. Εlueet autem ante exilium, id est ante annum p. C. n. 4l, scriptam esse hanc consolationem uel ex eis locis quibus describuntur aliorum mala, capitibus II sq. IX, 3. XXII, i, praecipue autem ex eis quibus exilii mentio si uelut o. XVII, 5: erit Dionysius . . tyrannus ... dominationis cupidus etiam post Platonem, uitae etiam post exilium' et c. XXII, 3 subienumerantur nitae miseriae): 'adice incendia, ruinas, naufragia post haec exilium - non fuit innocentior filius tuus quam Rutilius' e. q. s. Quid 2 Si propriae calamitatis iusta erat causa, num ultro exilii mentionem iniecisset, siue inter exilium siue post hunc librum scripsisset 2 sin iniusta, nonne et exnt et exilio lanetus illis locis gloriatus esset se ipsum
non posse propter e. XXIV, 1 'Pupillus relictus sub tutoribus' e. q. s. recte iam Niehaelis monuit. Nimirum de uitrico nullo pacto potesti eo tari. Sed nihil emendandum iut illi est uisum , sed ut alia In hoe libello glossema quod est liam patrii expellendum est. ii u. Nipperdelum 2d Tae. Ann. 1, 5.2 I, et 'Tertius tam praeteriit annus eum interim nihil ex primo illo inpetu cecidit'.
506쪽
Carolus Bureschnon fractum esse γ') non se ipsum pro exemplo adtulisset y nsanet temporum computatio; a. 37 Marcia edidit patris annales: non potest decessisse ante hunc annum filius, quoniam post hanc orbitatem ea mulier quae triennio post nihil laetus exuit, hoc tempore illi muneri uix par suisset ). Εο igitur deducimur ut post annum 37 illum mortuum esse statuamus.
Hoc autem potissimum tempus indieatur ipso narrationis ordine quem in cap. I obseruo quod est de Marciae uita: β 2 Marciae uiuo patre condicio, pietas eius in illius morte, 3 et 4 in uisum hominum reduxit patris libros. β 5 'Haeo magnitudo animi tui neruit me ad sexum tuum respicere' e. q. s. - Ηig uerbis transit ad illius luctum. At Lipsius, cum XXIV, 3) legeret 'hac sanctitate morum effecit ut puer admodum dignus sacerdotio uideretur, materna sine dubio suffragatione', sub Tiberio Metilium honoribus auctum esse minime probabile ratus reetissime id quidem δὶ sub Caligula id laetum esse censuit; unde conclusit siterum rectissimeὶ sub eodem Caligula non potuisse illum et sacerdotio langi et mori et Senecam interiectis tribus annis consolationem scribere. At tamen salsam uocis 'puer' statuens notionem perperam argumentatus est. Iam Heidbreedius et
Michaelis uocis huius liberiorem apud Senecam Plinium alios huius aetatis scriptores usum obseruauerunt ). Sed iam pridem de ipsis iuuenibus proprie ad significandam laudabilem quanti 'Illi iscit. sapientes uirit ma iusserunt star adsidue uelut in praesidio positum et omnis conatus fortunae et omnis inpetus prospicere multo ante quam incurrant. Illis grauis est quibus repentina est: facile eam sustinet qui semper exspectat' e. q. s. cons. Rd Helu. 1, 3 sq. 23 Cl. Michaelem p. 22. . 3ὶ XXIV, 3 '. . . dignus sacerdotio uideretur, materna sine dubio su fragatione, sed ne mater quidem nisi pro bono candidato ualuisset'. Ergo non exigua auctoritate uel potentia fruebatur Marcia, qua certe caruit sub Tiberio patria necatore. Hoc non satis aestimauit Jonas p. 36.43 Unum exemplum admodum memorabile sido. Ipse Seneca philosophia se esse inbutum a Sotione puεrum ep. 49, 2, ep. l08, 17 iuuenem profitetur.
507쪽
Consolationum a Graecia Romanisque script. historia erit. II 3dam animi simplieitatem et innocentiam a Cicerone i) de Oetauiano tum XIX annos nato, a Catullo blande de Asinio ), de Oetauiano iterum ab auctore carminis quod inscribitur Culex 'ὶ, de Scipione Africano plus XX annos nato a Silio ) haec vox adhibebatur. Quam notionem hoc loco usurpatam esse quiuis intellegit uel e loci colore; accedit quod paulo ante idem Metilius uocatur 'adulescens'. Sacerdotium uero illud a Metilio postremo loco et prope uitae finem susceptum esse concludo ex enumeratione dignitatum, ut ita dicam, Metilii quam certo ordine procedere nemo non uidet XII, 3 : iuuenis cito prudens, cito pius, cito maritu8, eito pater,
cito omnis officii curiosus, cito sacerdos, omnia tamquam praepropera'. Itaque eum etiam sic iuuenem eum fuisse sacerdotem uideamus et sciamus eum decessisse iuuenem ', Senecam autem ante exiliuns consolationem scripsisse concluserimus: Metilium illo munere et uita paulo post paternorum annalium editionem defunctum, itaque triennio post, aut a. 40 aut initio a. 41 p. Chr. n. , consolationem ad Marciam missam esse euincitur. Αccedit argumentum quod Lehmannus p. 313) recte uidetur conlegisse locis duobus consolationum quae sunt ad Marciam et ad Heluiam conlatis: illic'ὶ inter aduenticia bona Seneca commemorat coniugem et liberos, et ex enumerationis indole uix potest dubitari quin ad sua bona spectet; hic XX diebus ante ipsius exilium filium suum in manibus Heluiae, au ia epula, non matris, mortuum esse disertis uerbis dicit neque ullam in toto libro uxoris mentionem lacit; unde concludasi in Ad sam. XII, 25, 4 'Puer egregius praesidium sibi primum et nobis - parauit'. es. ib. II, 1, 2. Philipp. IV, 1, 3. 2i XII, 9 'Est enim Ieporum disertus puer et sacetiarum'. 33 u. 2b 'Oetaui uenerande, meis adlabere coeptis, sancte pueri' 43 Pun. XIII, 704. XV, 33. 46. Scipionis pater et patruus iam mortui fiunt.bi v. XI, 2. XII. 3. XIX, 3. XXI, 1 T. 6 ad Marc. X, l 'Quidquid est hoc, Marcia, quod circa nos ex Rduenticio fulget. liberi, honores, opes . . . clara nobilis aut formoga coniux' e. q s. cf. ad Helu. II. b.
508쪽
ante a. 41 uel 42, quo sere tempore cons. ad Helu. scripta est illam esse mortuam ). Postremum ne quis dicat inprobabile esso Senecam inminentem calamitatem ita non diuinasse ut consolationem tam firmo tamque tranquillo animo seriberet, necopinantem Re perculsum esse 'subitis ruinis' ipse testatur quarto quod est super exilio epigrammate. Haud ita multo post, et ante annum p. Chr. n. 44 ὶ Consolatio ad Polybium scripta est uel potius scripta esse fingitur; neque enim possum hoc monstrum scriptionis pro ueri Senecae opere habere.
In quo ut Seneca indigno antiquitus uiri docti offenderunt: postquam enim Lipsius exclamauit male meritum esse de Seneca quieumque libellum istum ab illo editioni non destinatum publiei iuris secisset, Diderotus j adeo disputatione haud inscita quamuis non omni ex parte probanda demonstrare con ius est illum latum ingenioso suo philosopho non esse inputandum. Quam sententiam repetiuit prudens Senecae editor Ruhkopsus in praelatione quam huic consolationi praemisit t. l. p. 206. Schlosser ) ab hoc libello prosectus Senecam turpissimum adulatorem putandum damnandumque esse censui LContra Volhmannus ) peculiari disputatione Dideroti argumenta resutare et libelli ingenuitatem eum purgando ipso Polybio tum perpendendis temporibus ipsiusque huius litterarum generis indole et magnifico ampullarumque amanti dicendi genere probare studuit. Frustra me quidem iudice. Ionas adulescens cautissimus refutato uno infirmo Ruh-kopfii argumento, ut solet, quasi de tripode iactat 'sese planet, Quae Martens p. 32 contradicit, non flocci. - Αlteram autem uxorem postea duxit lΤac. Ann. XV. 62. 65, Pompeiam Paulinam quae ei superstes fuit. Pluribus hoc firmauit Jonas p. II sqq. 2ὶ Reete sic iam statuit Diderotus p. 239, firmauit JOnas p. 32.3ὶ Essai fur les rhgnes de Claude et de Nsiron et gur les moeurs et les hseriis de Ssineque, Londr. 1782. II, 236 sqq. 4, Universalhistor. Uebersicht, III 1, 420 apud vothmanninm p. 104. bi Ueb. Sen. Trostachriit an Polybius, in Mageri annal. paedag. 1858, p. 104.
509쪽
Consolationum a Graecis Romanisque script. historia erit. 115
nullam uidere causam cur quis dubitet quin Seneca huius libelli auctor fuerit'). Atqui de eo argumento in quo ipsa litis
eardo uersatur sibi non liquere statim minus caute latetur. 'Satis, inquit, habeo controuersiam ip8am exposuisse quam argutiores diiudicent p. 33)'. Iam nobis, quandoquidem iste ne illo quidem munere functus est et propter ignorantiam earum disputationum quae sunt de hac re iungi omnino non potuit, adeo graui88imum uidetur esse officium et examinandi ipsius quaestionis statum et iudicandi de argumentis quae adhuc utrimque prolata sunt. Qua in re quae noua habuimus huic quaestioni apta singulis locis adiunximus. Exstat, ut a grauissimo incipiam, apud breuiatum Dionem LXI, 10, locus quo de Seneca praeter alia haec narrantur:
βιβλίον σφισιν ἐκ τῆς νήσου πεμφαι ἐπαίνους αὐ-τ άi ν ἔχον, o ιι ετ α ταυτ α ὁπ' αἰσχυνζς απή λεις εν. Sed ut statim mihi uiam praemuniam aduersus eum quem iam audio me interpellantem 'non consolationem sed laudationem Senecae a Dione indicari': nemo credo umquam Graecus aliquem ἐν iastio ν scripsisse dicturus eum βιβλέον ἐπαίνους τινος εχον scripsisse maluit dicere. Praesto enim erat sollemnis significatio quae est ἐγκυ ιιιον. Itaque si Dio illo eloquendi circuitu usus est, sequitur eum non tam librum qui certo illi litterarum generi esset adsignandus quam eum qui aliud habuisset nomen, alia scilicet adulationes) re uera continuisset, uoluisse significare. Hoc igitur loco rectis8ime usus Diderotus p. 239 sq. hanc famam obtrectatori alicui Senecae angam dedisse tale opus supponendi contendit. Vothmannus illam suspicionem stare posse negat, propterea quod libellus ad ipsum Polybium missus non memoretur et in ea de qua agimus consolatione de Messalina ceterisque libertis sileatur. Perperam ut opinor. Quanam re famam illam quae de Senecae libello
I l. l. p. 32. Magniloquentia male tegitur ignorantia: uam neque Di-deroti nec volkmanni disputationes in eius conspectum uidentur uenisse.
510쪽
Carolus Bureschserebatur tam stricte geruare salsarius cogebatur, lacilius contra fidem habiturus si certum quendam et inpudentissimum illum unum Claudii libertum elegisset euius adulatorem fingeret Senecam 2 Quid quod libertum ' a studiis' potissimum sibi sumpsit quippe quem aptissime Senecae amicum fingi putaret γOmitto famae naturam uera salsa in maius celebrantis. Videsne nunc me non ad deperditam partem libelli capite trunci confugere 3 - 'Inpudentissimum libertum' autem modo dixi, quia uehementissime negandum censeo Vothmanno defensionem istius scelerati liberti feliciter cessisse s p. 125 sqq.): neque enim tollere potuit duos Dionis locos quorum altero )ὶ Polybium eiusdem sarinae ac ceteros libertos suisse, altero uero LX, 293 inauditae inpudentiae eius testimonium locupletissimum continetur. Adde quod in Senecae satura Menippea Polybius libertorum istam lepidam turbam adeo ducit. Et ad talem seruulum eundem Seneram penitus fracto animo deseendisse putemus, qui paulo ante sanno uel 4l vel 42) tam sortiter ta1nque speciose et apte de eodem exilio matrem consolatus esset γde quo tam honorifice audimus iudieantem Tacitum , et posteros 2 de quo cur diuerse sentiamus non habemus 3 Nec maiore iure a Seneca homine certe non inhonesto tam turpes partim, partim ridiculas adulationes exspectamus quales libelli auctor et Polybio inpertit et Claudio a quo tam male tractatum se esse ipse fingit. Immo de Senecae illo turpi libello ipsam samam quam Dio secutus est uanam fuisse nisi omnia me saliunt statuendum e8t. Sed ut talem libellum scribere animum induxerit Seneca:
idem bene deleuit, id quod ipse Dio testatur qui praesertim
illum non iam cognitum habuit. Atque certe non tuto posse statui funum exemplar commune excidium effugisse' uel donas
Alterum graue argumentum quod primus animaduertisse
ij LX, 3 l. - Iu Sen. apocol. 13 libertorum agmen ducit Polybius; indidem discimus eum a Claudio postea necatum esse, stimulante quidem Messalina i Dio I. l. .