장음표시 사용
511쪽
Consolationum a Graeeis Romanisque script . historia erit. 117
mihi uisus eram, ingeniosus ille Francogallus ) mihi praeripuit. Quid 2 Senem Phaedri fabulas ita non cognitas habuit ut lugentem VIII, 3ὶ adhortaretur, ut post doloris primum impetum 'sabulas quoque et Aesopeos logos, intemptatum Romanis ingeniis opus, solita uenustate conecteret γ' - Quae Volhmannus contra hoc argumentum scripsit, hodie cum nemo dubitet quin Tiberio imperatore Phaedrus ediderit sabulas suas, uix repetat. Scripsit antem p. 134ὶ illum exstitisse aut sub Caligula aut demum sub Claudio, itaque Senecae nondum innotuisse. Quod autem addit non ad singulas sabulas uertendas sed ad conficiendam maiorem conlectionem λ) uocari Polybium: uereor ut existat cui persuaserit. Equidem haereo de interpretatione huius perplexae elocutionis et uolo eam notari. Nimirum nec data illa Vothmanni interpretatione stare potest illud 'intemptatum Romanis ingeniis opus'. Denique et Senecae et Polybio poetam illum nisi aliunde eerte Seianiealumniis' notum suisse statuamus necesse est. - At, inquit, cur ille personatus Seneca Phaedrum non habuerit cognitum γRespondet Diderotus: quia eo tempore iste scripsit quo ex hominum memoria ille poeta evanuit. Non possum non plaudere. Nam Phaedrum haud diu uixisse et inde quod omninobis, a Martiale et ab Aviano sabularum conditore et ipso, conmemoratur, et quod uno Pithoei eodice truncusque ad nos peruenit clare elucet. Cetera Dideroti argumenta quae h. l. salva fide omitto, reete resutauit Vothmannus p. 131 sqq. '). Videamus iam qualia hac consolatione contineantur. Tota scriptio, si adulationes
1ὶ Diderotus l. l. p. 249.2ὶ p. l34 'er solle sie an einander rethen, das hellat er solle eine gr6 gere Sammiung dichten'. Utique notionem latine uertendi quam exspectamus, in illa elocutione obscuriore frustra quaerimus. 3i Phaedr. III. prol. 4l Sqq. Quodsi aceusator alius Seiano foret Si testis alius, index alius denique, Dignum laterer esse me tantis malis. Exeursus XI.
512쪽
Carolus Bureschexcipis, uidetur consuta egse cum e Ciceronis et Plutarchi eonsolationibus tum ex Senecae scriptis, ut ne unum quidem locum nec unum colorem proprium inueniri pro certo adfirmem. Atqui ueri Senecae consolationum una quaeque pro auctoris inmensa copia noua et propria adsert uariatque. Sed nunc hanc rem agamus. Velut cap. X β 2 et 3 descriptae sunt ex epistulae XCIX quarta partim eisdem seruatig elocutionibus:
Anguste fructus rerum determinat qui tantum praesentibus laetus eat: et futura et praeterita delectant.
ad Polyb. Nimis angustat gaudia sua qui eis tantummodo quae habet ac uidet, frui se
Posse Putat . . . in praeteritum tempus animus demittendus est.
Conseras uelim praeterea hos locos: VIII, 2 ad cons. ad Helu. XVII, 3. - IX, 1 ad cons. ad Marc.
XII, 1. IX, 3 ad ibid. XXV, 1. 2. IX, 6 ad Cic. Cong. srg. 10. Plui. p. 115 B. IX, 7 ad epist. LXXIII, 3. IX, 9 ad epist. LXIII,
14. - X, 4. 5 ad Plui. 116 Α. - XI, 1 ad cons. ad Marc. IX, 4 extr. Plui. 112 C extr. - XI, 2 ad Cic. Tusc. III, 13, 28. XVIII, 5. 6. ad Sen. epigi. XCIX, 15. 16 et alia; - quamquam omnes fere locos exhausi qui sunt paulo exquisitiores;
tritissimum quemque conferre taeduit. Sed tamen nusquam uera doctrina adparet, quam cur Se
neca apud Polybium ut doctum libertum ' a studiis' i) non adhibuerit quomodo explicemus 2 - 'Si uelis credere', inquit, altius ueritatem inspicientibus' e. q. s. IX, 6 : cur hos non nominat γ Quanto ille iustior qui nuntiata filii morte' e. q. s. XI, 2 : quidni nominauit Ennianum Telamonem 7 Et ecce, quid mihi nunc Seneca 2 Laudat et commentatur tam lase tamque seuere uersum Ennii, Ennii dico, quem ubicumque nominat, inridet; quem sibi displicere identidem adfirmat 7 Mireris inueterum contemptore tam lastidioso. - 'Et scio inueniri quosdam durae magis quam sortis prudentiae uiros' XVIII, 5): sic arioletur Seneca de stoicis sodalibus suis, quibus alias itage solet adnumerare ut eorum causam suam profiteatur γlὶ Suet. Claud. XXVIII. Disiti od by Corale
513쪽
Consolationum a Graecis Romanisque script. historia crit. 119
Uno nero loco se prodidisse uidetur simulator, cum capite II sententiam quae est 'nihil prodesse dolorem' explieaturus ad exemplum cons. ad Marc. capitis VI id quod h. l. g 1 extr. exstat 'si fletibus sata uincuntur, conferamus t 'imitatus ponat O 2 init.: ο 1 inueniam etiamnunc ... per hos oculos quod effluat, si modo id tibi saturum bono est.) 'Quid cessas 2 conque ramur, atque adeo ipse hanc litem meam laetam'. Utroque loco ponitur quam apud poetas saepius legimus I)mollior sententia eorum qui lugentis curas leuari alicuius amici
lacrimantis societate doceant. Cum autem constet notionem quam nostrates exprimunt 'gugammen hiagen, Wetnen, Schmerg empfinden, sleiden)', ingenui sermonis aetate a Romanis numquam uerbis quae Sunt 'conqueri, conlacrimare, condolere f. condolescere, scompati ' significatam esse, in quibus potius praepositio 'con' simplicium uerborum squeri lacrimare, dolere) semper uim augeret - nec minus adpareat uocem 'conqueramur' illo loco ut ex imitatione loci qui est in cons. ad Marc. prosectam u8urpari pro eo quod est 'questus conseramus': libelli auctorem reiciamus necesse est ad eam aetatem qua primum uerbis illius sarinae sociandi notio tribuitur, id est ad exitum H sere uel ad initium III p. Chr. n. saeculi J. Memorabile certe est uocem aduenticiam quae est 'logus' quam capite VIII admittit seriptor Aesopeos logos') nisi a uetustis poetis comicis et a scriptoribus ecclesiasticis excepto uno fragmento Ciceronis' omnino non uideri usurpatam esse,
li Sen. Agam. 664 L. Lacrimas lacrimis miscere iuvat: magis exurunt quos Secretae lacerant curae, iuuat in medium do flere Euos. cf. Stat. Silu. II, 1, 3b seons. ad Aledium Meliorem de morte Glauciae : eonfer gemitus pariterque fleamus'. Nota eloquendi circuitum quo opus est ad flendi societatem significandam
Excursus XII. 2ὶ Cic. lag. apud Non. p. 63.13 M.: 'ego te certe scio omnes logos
514쪽
Carolus Bureschnumquam autem ad significandum certum illud poematum genus quod ipsi Graeci uocibus quae sunt μυθος et λόγος suυθος, λογος Αἰσευπεioo, Romani in uniuersum quidem uernacula noce 'sabula' notabant. Iidem tamen si ad accuratius signifieandam sabulae illam speciem aduenticia uoce utebantur, non logus' sed 'apologus' dicebant ). Unde fit ut hae duae uoces sabulae et apologi' saepissime comp0sitae legantur, numquam sabulae flabellae) et logi', quae sunt plane synonyma. Peccauit igitur simulator cum hoc saceret. Quid quod et ipsum sermonem et narrationem saepius abhorrere ab elegantia et acumine quae in ceteris Senecae scriptis observentur etiam Volhmannus defensor cogitur lateri ip. 134)γMe saepe elocutio inpeditior et obscurior atque comprehensio ambitusque uerborum, a Senecae saceta simplicitate et perspicuitate illa quidem aliena, offenderunt ) - nec me primum
His potissimum de causis sacere non possum quin a Seneca abiudicandam esse censeam consolationem ad Polybium. M. Cornelius FRONTO eum nepote orbatus scriptione quae est de nepote amisso ) luctum leuare studeret, tam fracto animo suit ut raro ad sortem consolationem surgeret. Longum nobis temporis 8patium emen8is occurrit AMBROsiuscuius quae exstant huius generis scripta, de obitu Satyris ratris liber et duae orationes lanebres, altera de Valentiniani, altera de Theodosii imperatoris obitu habitae,
i sermones uel dicta ridicula et contemnenda' Non. qui ludis dieti sunt
Exeursus XIII. Ii Conser praecipue salebrosam eonclusionem se. XVIII, 9ὶ eum elegantibus illis consolationum ad Marciam et ad Heluiam clausulis. Deindo me quidem quod antecedit enuntiatum semper primorum Plutarchei epilogi uerborum i p. 121 Ε commonefacit:
Haee utcumque potui longo Iam Tαυτά σοι συναγαγων ... καὶ συνθε&οῦ μ α situ obsoleto et hebetato animo ἀπειργασάμvν τον πιι- conposui. l ραμ- εικον σοι λογον. 23 In ed. Naberi p. 232 sqq. Magnis lacunis epistula misere lacerata est.
515쪽
Consolationum a Graecis Romanisque script historia erit. 122
praeter paucos locos communes qui Ciceroni et Senecae debentur, nihil praebent ueteris doctrinae. - Varias consolationes
scripsit HIERONYMus quae in epistulis inueniuntur: XXXIXde obitu Blaesillae ad Paullam; LX de morte Nepoti an i ad Heliodorum; LXVI ad Pammachium de morte Paulinae; LXXVII ad Oceanum de morte Fabiolae;
IV ad uirginem in exilium missam. Quae quidem nos nihil iuvant exeepta una ad Heliodorum illa consolatione, quam scripturus quod 'ingenium inrigauit', si minus ex omnibus illis sontibus quos enumerat, certe e Ciceronis Consolatione, gratiam habeo quam maximam uiro uenerabili. In ipso antiquitatis limine surgit mirum opus, BOETHII dieo Philosophiae consolationis libros V, quos in earcerem coniectus admirabilis uir inminente morte intrepidus scripsit anno p. Chr. n. 524. Verum longe aliter atque illae quas adhuc perlustrauimus consolationes Boethii libri comparati
sunt, cum in eis non de ipsa morte - hanc non curat summus ille uir - sed de rerum diuinarum et humanarum bonitate paene desperantem adloquens fingatur ipsa uetus Philosophia φ . Quare seuera disputatio non gaudet ueterum ueneribus leporibus suauisonis locis - talia frustra quaesiveris; interdum tamen ad relaxandum animum intentum earmen et ipsum quidem seuerum interrumpit dissicilium tristiumque quaestionum fluctum. Ceterum in sine libri V exodium lacuna deuoratum esse existimauerim, propterea quod priores libri IV ad unum
Laudationum sun ebrium ratio alia apud Athenienses alia apud Romanos erat; non enim apud hos ut apud illos publice, sed a priuatis in singulos plerumque propinquos habebantur. Sic Q. Fabius Maximus mortui filii in honorem et dixit et seripsit laudationem, euius magnam partem suisse
consolatoriam e Ciceronis uerbis concludo*3.lὶ De ipsis praeceptis e Platonis potissimum et Aristotelia sacrariis sumptis v. Zellerum III 2, p. 858 sqq. 2 Cat. mai. IV. 12 'Multa in eo uiro praeelara eognoui, sed nihil admirabilius quam quo modo ille mortem filii tulerit, clari uiri et consu-
516쪽
Memorantur M. Varronis et Ollii cuiusdam landationes i). Non satis doleri potest quod interiit Ciceronis Laudatio Porciae B M. Catonis sororis, quae paulo post Consolationem
anno a. u. c. 709 ab oratore tum his argumentis pleno composita quantum heu doctrinae studiorumque continuit thesaurum quem amis8um lugemus. - Neo Sulpicii Apollinaris doctissimi uiri laudationes' sunebres aetatem tulerunt. Seruatae sunt lapidibus inscriptae trium Romanorum orationes lanebres ): Luer otii Vespillonis in Turiam uxorem; Hadriani imperatoris in Matidiam maiorem η; laudatio in Murdiamq), in quibus tamen locus qui est de consolatione totus omittitur. Et haec quidem hactenus.
Iaris. Est in manibus laudatio, quam cum legimus, quem philosophum non contemnimus ' Idem ἐγκωμον Plut. Fab. XXIV, 6 uiri in luctu temperantiam miratus sῆνεγκε surμω rara diciti memorat et ib. I, 8 illud usque ad aetatem suam perdurare diserto adnotat. - Ceterum de orationis indole a me dissentiunt nec Wytteub. nec Schneider p. 13. Hic adeo illam laudationem a Cicerone in Cons. scribenda adhibitam esse arbitratur. Fortassis recte. Utique et in Cons. et in Tusc. disp. su. III, 28, 70ὶ inter eos qui fortissime luctum uicissent Fabius locum inuenit. 1ὶ Cie. ad Att. XIII, 48, 2 iscr. m. Sextil. . 2ὶ Ib. XIII, 37, 3 suidetur aer. mens. Quint. . 48, 2. cf. Cic. ed. Bait. uol. XI p. 69.
3ὶ Gell. XIII, 20, 17.4J Vollim . eas enumerat in libro quem inscr. Rhetor. d. Gr. u. R6merp. 30b Rdn. bi Utramque edidit Mommgenus in aet. acad. Berol. a. 1863, p. 455 Sqq.; alteram etiam in C. I. L. VI, 15 27; quam omnino non habitam. sed scriptam esse censet intra annos a. Chr. n. VIII et II l. l. p. 464.
517쪽
Consolationum a Graecis Romanisque seripi. historia erit. 123
Excursus I. sad p. 6 . De consolandi notionum significationibus. Qui illi fuerint qui παθολογικον dicerent consolationem non liquet, quoniam hac uoce unus Galenus usus est ubi Mnesithei medici παθολογικον memorat. De quo haec habet tom. XIX, p. 485, 4 Κllhn. : εν τι - παθο λογικεῆ τῆς ἰατρι
τὰ κατα ιιέρος παθος και νοσγα. Chrysippo in libris περιπαθων hanc uocem in usu fuisse haud absurde conieceris. Cetera haec sunt. Graeco naea ιυθέα respondet 'adlocutio '
Catuli. XXXVIII, 5. 7. Sen. cons. ad Marc. 1, 8. ad Helu. 1, 3. inc. ad Pol. XIV, 2); παρ ιυλ; Dκος adsimulo noci 'adloquium' Ηor. Epod. XIII, 18. Ou. Trist. l, b, 3. 8, 17; ex Pont. 1, 16, 183. Consolandi uim uel proprie inesse in uerbo 'adloqui' testatur Varro de l. l. VI, 5T: 'hinc adlocutum mulieres ire aiunt, quom eunt ad aliquem locum consolandi causa' cad aliquam locutum consulandi causa' superstitione quadam obstrictus nunc retinuit Spengelius). Et clarissime adparet hic usus: Sen. epist.26, 4 extr. 54, 6. 98, 9. id. Troad. 619 L.: 'alios parentes adloqui in luctu decet'. Val. Max. II, 7, 6. IV, 6, eXt. 3. Ceterum aliquem consolatus est et consolanit homo
Romanus teste Varrone sin lag. Oedipothyest.) et Gellio XV, 13, 13. 'Consolatio' pro 'argumento consolatorio' dixit Cicero ad fam. V, 16, 2. 3); unus Hieronymus sepist. LXΙΙὶ sormauit
consolamen'. - παρόHησις Dioni Chrysostomo or. XXX,
p. 549 Rsh.) et Gregorio Nagiangeno sor. XX, cap. 2M est παρα- ινθία; idem Dio sor. XVIII, p. 481 exu.) et Teleg Stob. Flor. CVIII, 83) παρακαλεὶν perinde dixernnt; nec aliter praegnanti elocutione uoces ἐμή δειν et ἐποι3ος Plato Phaed. p. 77 Ε. 114 D)adhibuit, unde apud Phliasium Timonem Socrates Ἐλλήνων ἐπαοιδος uidetur audire Mull. seg. phil. II, p. 88, v. bb3. ἐμωδας
518쪽
argumenta consolabilia sic quoque dicere fas est, 'consolabiis' enim 'illius sui easus carmen ' Arionem in mare praecipitaturum Gellius XVI, 19, 12 narrat cantasse, νομον 9ρθιον Herodotus 1, 24ὶ uoluit esse Iulianus sor. VIII p. 316 Α Ηerti. 244 Sph.J quae est ἐπὶ τῆ ἐξοδεμ του παθωταπου Σαλμυ- τέου παραειυθζτ ι κὸς εἰς λυτον); idem sib. p. 316B 322C
248l 324 D 250J φυχαγωγεὶν uoci consolandi uim inpressit, solus Graecorum ut uidetur; unde etiam p. 326 D 252 AJ dixit
απαρα ιυθητέος oίdὲὶ mi incircuγῆτtoς ἐννoco , prorsus inauditam notionem gintuens. Hoc autem uerbum cui proprie delectan di notio inest, hinc apud Polybium adnotante Thesauri auctore docto delabitur in exhortandi sensum; de Iuliani usu siletur. Similiter aliquis opinor poeta λογοις πιαίνειν dixit pro eo quod est παρα ιυγεῖσθαι teste Phrynicho in Bekk. anecd. 51, 6. Praeparauerunt quodam modo ad hunc memorabilem usum illud uerbum Aeschylus et Pindarus limitante Themistio or. VII, p. 90 D. , cum iΑgam. 277. 1669 D. Pyth. V, 10 l) ei laetificandi notionem inprimerent. Postremum Flaceus Epist. Ι, 14, 7ὶ 'insolabiliter' maerentem laeti Lamiam, scilicet graecissans l- απαραμυθητως πεν- Θουντα; similiter carm. 1, 16, 27 uoci 'recantare' uim παῖ ινεὶ δεῖν Stesichori memor uindicauit semel et unus; similiter epod. XVI, 2b Phocaeorum iusiurandum imitatus Herodoti illud ανα- φανῆναι de plumbo emergente dictum uoci frenare' inauditam emergendi notionem dedit; idem VI lare saeculis post Iordanis sGet. 16ὶ ausus est cum uas aureum 'quod in profundum cecidit . . . et longe post emergit' saceret 'renatans' let comite carens, si Orellio ad h. l. et Thesauri uel nouissimae editioni credis; sed cave, nam Ennodium idem adverbium sormasse uideo sepist. VIII, 41 in. Hartet.). Inconsolabilis' Ouidio Met. V, 426) et exitum saeculi p. Chr. n. IV uersus Optato Asro de schism. Donatist. 1, 2) placuit. - Apud horum temporum
fabulae et narrandi sabulas notiones delapsae sunt, aperta quidem uia ei qui nutricum in sedandis clamoribus insantium moris memor est. Neque omnino Graecis ueteribus populisque Disiti oc by Corale
519쪽
Consolationum a Graecis Romanisque script . historia erit. 125
orientis absurdum uidebatur lugentis curas tabulis aenigmatibusue promendis diducere: de qua re, si iuuat, adi Rohdii gr. Rom. p. 411 et 414 adn. 1. Ea evros II. ad p. 46). Apud eundem igitur Crantorem legisse uidetur Cicero alterum Callimachi epigramma de Ambraciota Cleombroto Socratis discipulo ies Plat. Phaed. 59 C) quod indicat Τuse. 1, 34, 84, legimus hodie bono casu in Anth. Pal. VII, 47l seruatum:
ses Callim. epigr. XXV Schn.). Totum enim illud cap. XXXIV partim ad Crantorem ipsum partim ad Tullii consolationem pertinere videmus. Et quam gratum cum Cleombroti philosophi mortem petentis exemplum tum clari poetae de eo testimonium consolatori erati Accedit quod nusquam alias hic poeta a Cicerone uidetur adhibitus esse; nam quod de or. III, 33, 132 ad significandam Alexandrinorum quos dicimus aetatem una cum Aristophane nominatur, nihil adtinet; inter consolatoria studia ei ille sorte obuiam laetus est: de quo loco maiore cum probabilitate cogitemus quam de Crantoris libello γ cursus III. ad p. 40). Secuntur l. l. Tusc. III, 6, l2ὶ haec: 'Ne aegrotus sim'
inquit Crantor) e. q. s.; sunt latine uersa Crantoris uerba quae Plui. in fine eap. III habet. Ergo concludamus necesse e8t: aut discerpsisse sententias Ciceronem aut contraxisse Plutarchum. Et illum quidem discerpere solere altero exemplo eluceat hoc. Quod Plui. p. 113 F indicato illo Callimaehi epi
520쪽
profecto quiuis uel propter artum sententiarum conexum coueedet haec coniuncta fuisse etiam in sonte Plutarchi, i. e. apud Crantorem. Sed quid mihi Cicero 7 Priusquam ipsum epigramma proferat I, 933, propinat nobis illam argumentationem I, 85ὶ: 'Priamum tanta progenie orbatum, cum in aram confugisset, hostilis manus interemit. Hic si uiuis filiis incolumi regno occidisset sintercedunt uersus ex Ennii Andromacha): utrum tandem a bonis an a malis discessisset γ Tum profecto uideretur a bonis'. - Ρronus est transitus ad Plutarchi illum locum conruptum. Quem qui adhuc emendare nisi sunt si quid uideo ad unum omnes ad inritum ceciderunt. Velut Nyttenbachii commentum quod est ΙΙρiatioς' Ουτος δ' εἰ ἐτελεύτησεν .. gastulaς, προετελευτ σε καὶ τῆς τοσαυτης τυχης, ῆν ἐθρηνει et probabilitate caret quamquam sano sundamento nititur, et laborat salsa interpretatione uocis τίχm Est calamitas, inquit. At pace uenerabilis uiri dico: conrupta est uox, pro qua postulandum esse id quod prolis notionem designet Ciceronis illud uiuis filiis 'eum eo quod est 'incolumi regno' coniunctum clamat; ut mittam grauissimam omnino calamitatem Priami esse illam orbi. talem es. Ciceronis 'Ρriamum tanta progenie orbatum' . Tale uerbum uoci τίχνὶ substituendum circumspicienti se obserunt quae sunt τίτλη Ηegych. g. v. ' γέννα, γένεσις γένος et γενεή
qua uoce utitur Callimachus qui Plutarchi loco lated et γενέθλη e quibus quid eligendum sit ambigi potesti Infelicissimum nero Schneideri conamen su. ad seg. 36M qui adeo ipsum fragmentum seruato pessime illo Plutarcheo' γὰρ oντ ος ' Dauigium secutus in trimetrum iambicum claudum cogere Rusus est omnino contra grammaticae leges pugnat.
Citra probabilitatem plane sunt coniecturae Dilthei Anal. Call. p. 31) et Gerchii sp. 57), qui non debuit reuerti ad ineptam illam distinctionem quam iam pridem expulit Nyttenbachiusquamuis uel ab Herchero editore neglectus. E Ciceronis locorum comparatione si, 85 coul. l, 93) proficiscitur opinor certissima emendatio: Mεiον γαρ οντως ἐδάκρυσεν Πωίλος ἴ