장음표시 사용
421쪽
exrens occideret, vides item ad quid gla- Αdium regiae potestatiς seltabat Pliarao,
quem distringendum alia iit,cuna ait: Euaginabo gladium meum . intersciet eos ma-n G mra, quosliam vero interfecturus erat
Illos utique qui proficiscibantur vocati 1
Deo, qui ipli itharaoni multis annis contra ius, dc rationem seruierant, illi, quos operibus duris luti, Se lateris oppressuras, quorum plutum descendebant a Iosepho liberatore AEgypti, bc pio quorum libet
late tor perpes Ius fuerat plagas,tot iens rat iupplicia, tot viderat diuinitus edita pna iraculαGratia proinde maxima reddenda est conia tori, qui sciens imprudentia , impudentia: & Itultitiae rabiem, tanquam furenti,& iniuste iam frementi,quem dederat detraxit gladium , ne ipsum euaginare posset, coique manu propria iniet fi-ccre, imo videmut recti, Θ titati sunt. θomuta turguitas opilauit os suium . confusissisunt, erubuerunt. Omnes 'ul pugnant
aduersus Deum, fuerunt quasi non essetat, di perierunt viri, qui contradixerunt Domino , quaeliuit eos, Sc non inuenit viros crebelles suos, qui oderant eum induti sunt confusione, nam eum iustitia plena sit dextera Dei, occurrit, ut puniret, dextrae I haraonis , essisque gladio , & potentia:, quae plena rapinis depingebatur, sanguine, δc iniquitate , cum dicebat, persequar, & compreliendam. S icut autem praeclarum Dei donum est
si Reipublicae, Regno, & Imperio Princiem , & Rectorem pium , de iustum tri-uat, unde D. Ambrosius libro primo Osprior. v. s. ponderat inde ortam sui e lpraelaturam Moysis, quando vidit eum
sucturrere oppresse Israelitae fiatri ab AEgyptio , 8c Iob quem Deus etiam Regem constituit: sic & magni faciendum est, si impiis potestatem , Se dominium,
Optao data fuit Esther ab Assuero petendi quidquid optaret, vel etiam dimidiam regni sui partem, quae itidem datur filiae Herodiadis ab Herode , sed illa scilicet, Eliher potestate a Rege data utitur in libertatem totius populi Hebraeorum moltc damnati, haec vero capite Ioannis Baptistae amputando abutitur, Idque non aliunde factum esse existimandum est,
quam quia potestas impiae puellae concessa, gladius utique suit in perniciem, ecmortem innocentis Ioannis,qui gladius,si diu perduraret,ad caeteros utique sanctos, Sc tui os amputandos perueniret, ideoque D. Hieronymus Holl. contra Rus.
Iibra secundo , ait. Bene quidem malitia
non habet tantas vites, quantos conatus perierat innocentia, si semper nequitiae iuncta esset potentia, Ac totum quod cupit nequitia praeualeret,sin minus comice Oculos, admoue aures ad ea, quae t barao
Israelitico populo minabatur, Ze vidcbis quid de illis tandem actum esset, nisi diurna omnipotentia gladium e manu furentis dc traheret. In quam lententiam videndus eth .
derat in morte eiusdem Iuliani ivlliciam diuinam praeuenisse diuinam misericordiam, quae solet supplicia retardare, ne citius adueniant , prout demerita vidca. tur postulare, permisit itaque ut vita apostatae Iuliano nequis limo persecutori Eeclesiae eriperetur. Ait ergo inter alia Na-Ganet enm , Deo hic solum consueta sua patientia uti non siillinente , ubi multas perniciosa futura erat benignitas, atque iis, qui honeste & ex olficio vivunt moerorem multum , & peccantibus contem pium non parum allatura. Ecce itaque Scdenogata potuitas nequitiae, ne pereat innocentia , deinde ablata potest as ire tulit omnino perirent, de impii cxaltarentur. dum persequitur comprehendendos, dc occidendos iustos. Unde merito Milo lib. quod omnis pro- Gen. 7.bussit Mer,interpretatur illam subiecti num. 7.nem , quam pater pro benedictione impertitus est Esau impio, ut subderetur statri Iacob, luando illi dixit. Dominia tuum
istum cenitimi, in rem praesentem; sie enimi ait. Communis amborum pater miser tus eum, qui a virtute desciuerat, precatur ei ut fratri seruiat seruitutein,quae vita detur maximum malum , existimans rem1nspiei iti utilissimam, ne si relinqueretur in sua potestate , prolaberetur in onauem licentiam, sed per potioris curam,emendatis moribus , in melius proficet et, qui
bus similia habet lib. δε nobilitat. ubi loquens de parentibus Esau, ait. Qui Iacobo primogenituram dederant , alterum vero, inquit , hoc assicerent beneficio, vir fratri eum subiicerent, existimantes id ei perutile, si homo nequam in sua potestate non relinqueretur.
Quod si perniciosum adeo est hominem nequam m sua potestate Iclinqui, eo
quod libere euagari , & bonis insdiari potcst , quanto perniciosius erit in
summa potestate collocati, ubi pro libito omnibus nocere postit,& iniquitati inseruiat potentia & qui omnibus prodesse
422쪽
debuerat, omnibus nocumento sit, quia potest3 Quod si monstruosa res est , sicut dixit Bernaia. 1. de considerat. gradus summus , & animus infimus, quanto horribilior erit eum , qui Dei naturam imit ri debuerat Rex namque sicut recte dixit Plato in polit. pro Oct. Deus quidem humanus est j diabolum , qui aduersarius nollet dicitur, malo noltro cxperiri, qEalis erat Pharao , qui inimicus hoc loco dicitur. Haec est ratio, cur tantum hoc malum in regnis dicat Theod. prouenire in poenam si duorum, & in supplicium iniquitatum , sic enim habet se . . d prouident. prope finem. Quod ii dominos, inquit, nimium crudeles,& insolentes admodum esse videns orinderis, dico quod istiusmodi hominibus non Deus Imperium commiterit, sed subditorum nequitia horum imperium sibi ipsi contraxit, opus vero diuinae misericordiae , & bonitatis est furentibus huiusmodi hominibus occurrere , gladiumque E manibus ipso
Et ideo pro tam singulari beneficio gratiae sunt Deo agendae, sicut Moyses, de . Israelitae fecerunt, dum se liberatos viderunt ab impio Rege , qui potentiam to tam in perniciem , intcritumque Israeliistarum exercebat, & cum medicus Reip
blieae esse debuerit, sicut ait Phila lib. de Ioseph. earnificem se exhibebat dieendo.
Evaginabo gladium meum, dc cum comis munis suorum patens es teneretur, sevi videre est apud Venos hontem lib. 8. de CDro . cum ait. Bonus Princeps nihil differta bono Patre, quod etiam habet Philo lib. de creatione Principis, cum ait. Sunt Plincipes publici parentes ciuitatum, & idcirco sacra Scriptura filios appellat Hemor illos, qui serui erant , & 4. Reg. s. serui appellabant Naaman patrcm, sicut etiam Iudaei appellabant Radiam patrem L. M chabaon I . Pharao se inimicum praebebat , quid proinde miserabilius , quam communium bonorum praedonem, ae la-LIOnem tolerare eum , qui pater esse debuerat,& audire implebitur anima mea, ab eo, qui velut anima suorum debebat esse, quod totum ex eo proueniebat, quia impius potestatem sortitus est, qua abuteba tur sicut solem nequam homines cum Maltiorem locum perueniunt.
Flauit stiritus tuin, s operuit eos mare: submersi sunt quasi plumbum in aquis vehementa bin.
raonis verbis , εe minitationibus opponit Moyses Dei si tum,ac ventum, seu halitum,ut ostendat, qua facilitate diuina omnipotentia deposuit magnificum apparatum Pharaonis , de in eius exitium vertit verba illius , & elationem in mare deiecit, vigilantique verbo usus est, eum dixit,
operuis. quasi mare operuerit tantam Regis ignominiam , qui potius se latronem gercbat, quam defensorem , ct carnificem
Dum ergo ille impie,& impudenter cogitaret, ac loqueretur, & praesens peri
culum caecus minime cerneret, dc commindum , quod nunquam Consecuturus erat,
avide cuperet, vcntus validus simul, &calens in aquas aceruatas incubuit, quae
partim impetu spiritus impulsae , partim
vi caloris dissolutae in exercitum AEgyptiorum refluxerunt, libratoque pondere ruentes, ta ut ne modicum quidem sustinere se , & aquis silpernatare valerent, omnes penitus obruere , de ad imum detraxere. Sicut autem in aere cunei sui minis generantur,& lapido se grandines, quae subitae procellae ad terram impetu deserunt umia in corde superborum in quibus
quidquid est, aut est , plumbei signuntur
lapides, quibus m terram ad sempiterna supplicia damnatorum prolabuntur praecipites defici ut iiqirulem supcri l conatus, dum eleuamur, sicut dixit Da d Defici mies quemadmodum fum se deficiet, quod se explicat Gregor. Ii .re et t. Nip. sumus quippe ascen deito deficit & sese dilatando evanescit,sic videlicet,st, cum peccatoris
423쪽
Itam praesens selleitas comitatur, quia A ptios, & tritum autem est in Scriptura, ut
vitile olienditur ut altus iit, indu agitur, res magna: dicantur Dui Iicut montes Dei ut non iit. dicuntur montes altilliini. Iustista tu H PGL 1ς.
Et quia non solum deficiunt superbi eut mentes Dei.σ eriri Deι, id est, allii si- num. . dum elevantur , sed in supcr deiiciuntur, mi, arbusta eius coiros Dei, iis per singulat Psal. s. ps l. dii. quod etiam dixit David.Deieci H eoi dum dies veniebant ait David ad auxiliandum num. 1 o.
num. 16. Areuarentur . Ostendit iam Moyses quo- ei. que dum feret grania numerin, ν si modo eleuatus Pharao in superbia sua exercitm Dei, id est,maximus,as numer r . Pa I. deiectus fuer: t in profundum maris, mile- sit limus, sic multi Exponunt illud Genes. I. t i n.i L. que in terrae centrum , de quia superius Spiritus Domini ferebatur super aqua . iam diximus quot upliciter accipiatur i)Ο- ventus vehemens agitabat aquas,ne scilimen , Spiritus, in laciis litcris, illud inde cet, computrcscerent immotae. vel etiam supponimus in praeiciati lignaticaae Ven- B potest hic ventus dici Dei , quia fuit non tum ,& incitationem a Deo inaniissam. ordinaria naturae vi, sed peculiari Dei Neque enim admittendus est Iasonius, prouidentia excitatus, ob hanc enim cau- dum Spiritum sanctum interpretatur, & iam saepius in Scriptura res aliqua dicitur
iuxta hoc pol terius significatuin, spiritus esse Dei,aut a Deo, qualis illa pluuia sul-Dei,qui nuuc flauisic dicitur a Dram, Ia- phurea, ae ignita in excidium Sodomaee o de Valen. si ila interlineat. de aliis, decidens, de qua Genes I9. dicitur. Pliae accipitur pro iustu Dei, quo urgente, & Dominias a Domino, id est, pluit Dominus quali flante deciderint ex aggeribus,qin- a se ipso, hoc est,misit Dominus pluviambus lubliitcbant congelatae aquae, S ad non a natura per causas solitas, sed a se pristinum locum relapsae AEgyptios per ipso proxime, & extraordinario modo siccum gradientes alueum depresserint; est ctam. Et ideo Theod. hie legit. Induxis
attamen sumpto spiritu pro impetu , leu C Demisus mare in vento Austro vehemenia incitatione verbum fauit, accipitur non te, o Carthusian. Ex tua indignatione mo- proprie. ta sunt aqua , medio scilicet, vento a te Si vero accipiatur Spiritus , pro vento, quidem immediate excitato, & Pagninur.
Proprie accipitur, Zc respondet adunatio Susastistiritu tuo, id est, ait Oleas. vetito undarum , & relapsio aquarum , diuisioni a te emisso, ne aliquod effugium videre- ipsarum , maxime cum nos superius in ea tur relictum Fgyptiis postquani dictum fuerimus sententia, quae asserit, assumpto est operuisse illos mare: additur vet6,Su vento velut inistrumento, Deum diuisisse mersos fuisse , quasi plumbum in aquis v aquas,& vertisse in siccum alueum,ut di- hementibuι. indeque nullum emersisse, si- Exod. I . citur ExoLI4. proinde aptius videtur in- cui nec emergit plumbum immissium innum. ai. telligendum praedictun nomen ,Vt sit tem prosundum pelagus, & ita haee posteriora sus;quod flante etiam vcnto,reduxit Do- D verba explicant priora , sicut plerumque minus idem mare ad partes eas, unde solet sacra Scriptura, & tradit D. August. per diuisionem discesserat,adebque Cai sese. 34 .de vere. Domini in fine . insupe tan. ait, ventum interuenisse , reducendo que declarant celeritatem illius demer- mare ad locum situm narratim& quadrar, nonis, sicut enim plumbum in aquam in vi quemadmodum vetus congelans hinc, lectum pi opter nimiam grauitatem suam A: inde acu as,in diuisione astuit, ita vin- terream subito deprimitur , & quasi ni tus liquefaciens, in reductione assuerit. mento temporis ima petit, & tenet, sic Sie ille Hoe autem intelligendum est,non Pharao cum suis naturalem veluti locum quasi ad eiusmodi descentum vi daru, ea- petentes, scilicet, inferos , ad usque prorumque reditun ,& adunationem,quae na- fundum maris secum pariter corpora de-turalis erat, non sunt cerct natiua aqua- tulerunt animae , illa quidem depressarum grauitas suo nutui, natur quC reli- Ε aquis, istae petentes ignem, accommodacta , sed quo fieret rcditus cum maiori tum utique supplicium culpae Pharaonis, impetu,& l repitu horribiliori ,ex quo se- ut pote quia cleuatus in sede maiestatis queretur AEgyptiorum deprcssio celerior, suae deprimere conabatur Israelitas, & in
dc sevior, & ideo hic ventus appellatur, multitudine curruum, dc quadrigarum, venim Deι sicut aduertit Dion'fad signi- ac multa exercitus copia ciserebatur di scandam gradem imbrium,fulgurumque gnum proinde erat, ut deiiceretur in pro- ν tempestatem:ea enim celitus emissa,faci- iandum cum suis , a quibus comitatus Ilus resoluerentur nivei muri, & glacia- suerat in culpa,.ut eosdem etiam comites
las parietes defiuerent conuentes in AEgy-. haberet in uena.
424쪽
tem ore sua: irortalitatis, sicut dixit L. Leoaν e . is .in cI. Lui habitat, quod ratione oneris peccatorum intelligenduin est quae nos maxime premunt,sicut alibi expendimus, & ad profundum inferni pertrahunt, unde Brenarae dixit.
Deus nos maxime onerare cum exonerat,
scilicet, onerare beneficio dum parcit, dumque exonerat peccatis,quae maximum pondus sunt,& ad infimum locum minarum nos pertrahunt , quae suit eausa, cur Chri lius Dominus nos vocaverit, ut Onus
Mart.II. remoueret. Cum ergo omne peccatum
m. graue admodum st,peculiari ratione hoe conuenit auaritiae & diuitiarum cupiditati , statim enim atque sacer textus nobis proposuit pharaonem stientem , & exo inprantem diuitias Israelitatum , statim eum cum suis dieit, Submersum quas
cum sedes auri, 8c argenti si profundum terrae, qui spolia Israelitarum tam stiebat, quid mirum si sedes auri , quam celeriter,& veluti plumbi grauitate adhibita descenderit In quam sententiam pulchre explicat G solos. verba illi Christi Ltie. I x. Domini. Pli est rhestiis., . ibi os o carnum. 34. tuum. Sic ergo habet Chostis. Homo mitte,& praemitte thesaurum tuum in caelos ; ne caelestem animam demergas in terram, aurum de profundo terrae, anima
ab excelsis caeli: Melius proinde est ad se- dem animae deserti aurum , quam in sepulchro auri anima demergatur. Videndus Hieronymam eap. II .Etaeh. ubi explicat eur Christus Dominus discipulorum pedes lauerit ascensurus ad Patrem , quoicilicet, eos doceret non adhaerere terrenis, quae ipsos & detinete,& demergere in profundum possunt. Dominus. inquit ille, ascensurus ad Patrem 'ODrtim lauarpedes ut mundaris , Iurgari vestisthhan rent regna cultrum Imperat Aps-
solis , Ut in quameumque ingress fuerinι
riuitatem, o non susceperint eos excia iant puluerem perim μονtim. quo scilicet, nihil
munerum torrenorum ab eis sui si man
re ρapiamών. sie ille , qui etiam hae de te Dan. 3. videndus Daniel. 3. Vbi is statua aurea am m. I. Nabuchodonose erecta uniuscuiuiq; com eratam asserit auaritiam , ἰnsn It; verti ponderis illam sui 1le expundit, nam auaritia auri ponderosa , grauisque est ut se- eum deserat in prosundum auari hominis
animum, & cor ne extum intueri, aut respicere liceat in imis dep1esso. Clarius adhuc hoc notauit idem Hiari n. in es. 2.mum num 9. ubi loquens de Ninive a Naxm 2. Chaldai; spoliata ait. D;rigite argenIum, num. s.
ἀνθire aurum . eis non est in ditistia meae omnum falsis d siderablinm. Septuaginta habent Aggravata esisti ν omnia et asia teneti istensia sua. Ait ergo Hieron. Quanto plus habebat multam auri, S aris genti poliessionem,& vatiam suppellectilem , quae erat grauis, tanto magis ipsa aggravabatur, quae grauia diligebat. Vbi
vides grauem dictam a Blaron. eam animam,quae grauia diligit, illis adhaeret, &ab illis deprimitur.Vnge iusta est ea querela , quam habet idem meren m. or D.
Gregib. 34.mo Le. s. aia illa verba Abac. Ahae. 2.1 6. Va qui multiplicat non sua, ιν ara - num . .
tiat contra se LUtim Iuttim. Quae ille se Iegit. Usquequo aggrauar eonfra se densum Iutum' Intelligunt autem per densum lutum terrenas diuitias, quae animum aggravant, & deprimunt. Quod argumentum repetit 3. plasti l. admonis. a I. ubi ponderat eadem Prophetae verba.
Haec est ratio cur David, hanc depres.sionem auaritiae timens dixerit: Inclina N. I ra.
ν meum in testimonia tura se non in atia- num.ά.
H iam. Vbi notandum illico venit, eur Rex Propheta uniuersa praecepta Dei via tantummodo opponat auaritiae, cum haec ex D. Nom. 2.2. quast. Iag. liberalitati opponatur,non caeteris virtutibus. Obiectioni respondet Augus .ex Paulo. I.n- mors c ubi radiram omniam malorum dicit cupiditatem, siue ut alii legunt, emo- tamenitim. am Uriaitatem secudum alios, inter quos est Nitari sicut igitur charitas radix est omnium virtutum ex Greg. hem. Σ .in Evang. Sicut multi arboris rami ex una radice prodeunt; sic multae virtutes ex una charitate generantur. sie etiam de pleraque mala ex avaritia prodeunt, de cum radix terrena sit , fructus minime piosert, qui sursum asstendatat, sed qui ad terram trahant, & deuoluant. Videndus hac de te Isidor. Pelusist. Isb. I. eps. I s. ubi inter alia ait. Apud veteres hoc in more positum erat , ut pol conuiuium lyram caperent, illudque canerent. O di uitiae, utinam nec in terra videremini,nec in mari. Et de malignitate auaritiae , &quomodo omnes sensus infectos, S pesti-lcutes
425쪽
lentes reddat videnda sunt, quae habet s. x 3 3. o I S. Denique cum gratiis sit auaritia , grauium naturam sequitur, quae quo magis ccntro terrς appropitiqviant,cellariori motu cientur : sic et tiam auaritia quo plura habet, magis augctur, & quo niagis fani accedit, plus accenditur. Illud probat Gre- ἔ-.lib. I S. morari. ubi .ait. Auaritia de Iiderati Κ rebus non extinguitur, sed augetur: quo p.D. to etiam cI Aristot. qui 3. HI . infinitum negauit. I.pothic dixit. De sidc-tium diuitiarum vadit in infinitum. De secundo autem videndus Isinior. Pelusiot. lib. s. epist. I 67. ubi ait. Cmcrae quidem
pene omnes vitiosae assectiones, de vigorem,& senium habznt,& lat Ictatem agnoscutit, atque ad finem omni celeritate contendunt, at hoirendus pecuniarum amor, senium nescit, latietatem contumu-lia affert, finem capcrc minime sustinet, imo indies vigzns, vel vi re. tius loquar, vigorem suum aligens sortior se is io, a 11or,& valcntior cise contendit. Sic ille, proinde fugiendum hoc malum, quod tot B opponitur bonis,& ad omnia defert mala,& cum David dicendiim. Inclina cor meum
in testimonia tua . O' non in πιι .rrisiam,
illa siquidem ad caelos eleuant, haec ad phonuidum inferni deprimit.
T E X T V S. Quis similis tui in fortibus Domine 2 Quis similis
tui, magnificus in sanctitate, terribilis, atque laudabilis, s faciem mirabilia ZEXPOSITIO LITER ALIS.
S et in his verbis singularis eneigia,& quaedam veluti rei
narratae eum interi gatione acclamatio , quam liguram
epiphonema) Craeci vocant. Postquam enim Moyses Dei magnificentiam in singularem virtutem, quibus potuit verbis exaggerauit acta commemoratione victorix Aepharaoneδε AEgyptiis diuinitus reportatae; Deum omnibus Regibus , & Principibus , qui interdum Di j vocantur , antefert, vel Diis etiam Rcntium, in quibns illi confidebant praeponilit, vel etiam angelis, qui sortes in Scriptura ilicunturin eum admiratione Aiuinae sortitudinis, sanctitatem magniscam,& so midandam in puniendis sostibus virtutem, ad caelum usque laudibus extollit . Cum vero familiaris sit in sacris lue ris interrogatio δε multis de causi; illam fieri contingat, interdum enim vim habet optatim , prae lettim si sat pest dictionem quis) quae hoc loco habetur, cum verbo dandi, aut tribuendi,vt Psal. . ense OIDν Hi nosti Mna ' Et psilm a 3.etiti daueis ex non saturare Iob. I 8 Hic ror, ae s. Suis dabis esse; miso aruam ' i' salin. 4.aeibis mihi serena seim coumba is et ia-bo,ct reaurasiam 8 Et Canticorum 8.LMA mni det te stadiem meum , sugentem et be
os υν eo . ct iam nemo mo dHhiriai Id est , utinam ista omnia a Dco , qui solus
potes , concedantur. Interdum etiam interrogatio fit,ut ea, quae certa sunt a frri cmus, ut Genes. 13. Nonne ecce omnis serra raram re est . se
enim habent. LXX. 8 in Γινδε Regum Sc Paralip. sicquenter dicitur: Nonne haeseripia sunt is libro τονιονώm Rettim Iu da/similesque sunt illae interrogaticines,
per interrogationem, inquit , sermonem suum Apostolus prosequitur, quod in rebus quam certissimis feri solet, ita inquiens. Nunqιιώδει tinutim cemimm haeae ' Et eo pertinent quae sequuntur:gui miti aρ GA MI encs inru.:m8Li A pnn-rae viaeam i, is pue vi eius non edis paetis pascit gregem, o de iam gregis non manis ducar i sec.Ε e e later sat II p.
426쪽
Intergum etiam in factis literis interrogatio non dubitationis, scd admiratio. nis nota habetur, ut videre est apud Ati-
geli dicunt: i liti est ille qui venδε de Ε.LAE, IIn es tritio ι de Bosra , I te femosus in sesa sua, e adsens in mul ittidiae foresια- dixti setia' s. t tamen Angeli ia in diu incarnandi Verbi myllerium nouerant, ideo caue non ignoranter interrogant, nam, quod dicitur ab Apollo lo. Vt innotestae Priuo bus . Iote sat bus is eὰl illiu te Ee es sum inti triformis sepsentia Des. De daeitionibus multi interpretantur , Ut alias solutiones hic omittamus , qui de Christi aduentu dubitabant , iuxta illud: si flius Des e, . d e . :t lias Ides AH panes fiant Vbi mosofiona tom. I. Lomit 13. ait: Cum audiui siet de caelo vocem veni cntem , atque dicentem: His efflim MD, QDam. Augisset etiam Ioannem testimonium illi tanquam insigite perhibentem,
ae deinde ipsum esurientem videret, mano teneri coepit ambiguo. Nam neque ominem illum esse nondum crcdere poterat , propterea , quae diuina vox de coprotulera ec rursus istud recipere quod Filius Dei disset, quem esurientem videbat. Itaque maxima rerum conclusus angustia, voces emittit ancipites. Et liciit in rerum primordiis accedens ad Adam finxit illa quae non erant, ut quae erant disceret: ita hie quoque nesciens mam sellelaseepti hominis ineffabile sacra mentum, de quisnam esset hic praescias , alia retia iacete molitur , per quar se absconditum illud atque secretum cipi natur addiscere. Si Filius, inquit, Dei e .dis,ut Isidesini panes fiant. Non dixit quandoquidem esuita; seg si ris tu; Dei es: videlicet exi
stimans pos se illi aliquid per laudum
blandimenta sussi rari. Magnitudine quippe tantae dispensationis ignotans, illud ei erubescendum putauit. Nec obstat quo3 dicitur, in ead lytam, quia hic aer caliginosus in Scripturis diacitur caelum,& in eadem epi . pantra, Ac appellauit daemones , eum dixit: Non est nobis eo eritia adtie in carnem , ct fansutaem. sed afla Ures principes. θ' poteria
Abin quo in loco nominauit Iriae Ua suis potestates. quas superiori loco vocaverat ilibuens illis similiter in caelestibus, A ita ut unus locus alium videatur explicare, qui est optimus explicandi modus.
Haec igit ut interrogatio , Cur, semitatri; Z c. Admirativa plane est,& rem indicat prorsus impollibilem, qualis est illa
rabit Quae verba inuit: intelligunt de humaua Christi generatione ut Teriti L
neque displicet meron. Alii vero plures
de Aiuina generatione intcrpretontur ut B Clem. Piapa In epist. i. C HE. Iib. 1. de Trinit. IasI. lib. r.eontra Eunom Itis in is dialogo cum T. AI sne, Chus mil. l .de iacom pHhγnsibili DA natura. August. tracf. I. in Dan. θ tib i. de sumbeis au Catech. e. 3. BD, M., Amfrosin. .do de cap. c. sunt etiam qui de vitaque generatione intelligunt, quia nomen generationis utrique cit commune , ita Praevitia in hunc locum & orta in Ioan cap. a 2 in illa verba:
gencratio prorsus sit admirabilis, S Omnem creaturae intellectionem naturalem
exeddat, impollibilis est explicatu,& prorsus inestabilis & ad plenum iudicibilis. Et illa Pauli. etis ne, separabis a ι aritare De ad Abac. L. Luid prodes siti priis, buta setiosi sui frid γ sitis constra sis. O maginem falsam ' Quasi diceret, ex idolis nulla utilitas prouenite potest imit; sque prorsus huic notitae interrogationi est illa : Domine quis ita tibi ρ quo in loco D Aruns. ait. Quis digne de his verbis aliquid dicat: Epo puto tantum pronuntianda esse , non exponenda : subiicit deinde inductionem creaturarum quibus ostendit Deum esse supcriorem, Hieron. autem in eap. g. Isai. Θ Gregor. V. mo I. cap. 23 explicant sortissimos , ae praestantissimos sanctitate viros dum sese cum Deo comparant, cognoscumque quam absint longe
ab illius iusti ita persectione , & in haec voba erumpere. Demsne quis ilis ibi S apud Isaiam habetur. Quis similis DeipE S iterum, eui assimiliati s me. Θ adaquasi .ct rem; ara iis me. O ferisiis smitimp
tom. a. ubi de his interrogationibus sic ait Isai. 3-
427쪽
ad illa Verba: Diniae quis erauidis aut nim ijo p Obseruare debemus, quod sermo hie in scripturis interdum pro raro, interdum omnino pro nullo ponitur,v.g. v thum dicit : Luis sapiens, is in eisses haeρ Luis es homo qui vult istam ' In his om nibus rarum quemquam significat. Vbi vero dicit, aetiis aseenala in eatam.hoe es. Hi tum riuue/γe ρ V l quis descendit in abyssum. hoe s. a montiis re titere ν Hic, quis, nullus intelligitur : nullus est enim, ut ascendit in casum Christum inde Ae-ucere. Sie ille, ex cuius doctrina elicimus qualis sit praesens haec interrogatio, quae impossibilitatem indicat in assigna do alio quolibet velo Dei simili. Sensus igitur est , cum in hoc sacto magnum tuae pietatis specimen dederit, aequum est,ut Omnibus Regibus,Diis, Ai gelis ,& caelestibus spirit bus te praeserendum esse gentes , quae illos latiquam
Deos, 3 potentes venerantur, agnoscant,
nihilque illos esse , nihil habere vitium,
si tecum conserantur , intelligant, Vasa
rabiliter steriosa fatiens miratula st Paraphrasi; Chald. Non est absiqne te.quoniam tu es Dem Dominus r utilius es φν ter te Deus forti, in sanctitate : terribilis,lati -ἷIA. faciens mirabiIIa Licet autem lingua Hebraea repetitionibus gaudeat, ut iam aduertimus, hoc in loco additur repetitionis figura, non tan- tum ad orationis ornamentum, sed etiam ad maius quoddam sentcntiae firmamentum , certitudinem & energiam , nam ut notauit D. Aisumnus in illud Ga . t . Consteis ιν lai Deus . eootebimtir , 1irmamentum sententiae in repetitione esse multis scripturarum locis docemur, inde est quod saepe in Evangelio dicitur, Am .amen. inde in aliquibus Psal. Fiae. e. ad signiscat ione rei sun ceret unum fiat, sed ad si nificationem firmamenti accedit alterum fiat. lRex AEgypti Pharao Genos i. Vidita septem macris consumptas este sentcni boves pingues, & rursus a septem l picis exilibus consumptas esse septem saecvndas , interpretatus autem Iosephus dixit: Non deso Aia somnia. ρd simnsum regAmnum est . quod atilem ita ii βιωκι ad eandem rem pertinens simnium . firmitatis
inicium est es quod fiat sermo Dei θ τ
A veitis implearin. Hae dixi, ut non repetitione in verbis sanctae linguae quasi loquacitatis esse appetitum, ibi repetitio firmamenti habet vim , Psalm .sc. Pa
tum cor meum Deus , Iaratum cor meum.
Psal. 1K. IA is Dominum,si Iher age, o conserieruν eor tuum.Θjusfine Dominum. Innumerabiliaque talia sunt per Omnes
scripturas : sed his susscit commendasse nos loquendi genus , quod observetis in omnibus scripturis. Sic Augustin. Quam goctrinam fuse repetit in Psalm. 94. ibi: 3 ubsumtis Dis sitatari nostro . se in psalmis tabilemus 6.Videndus Dieran . in illud
Iob 3. Tλον quem timebam euenis mihs.ct quod terebar accidit. Videndus Euf mius in Psalm. 13 I .τosti Is. Et sanes; eius exutiariora. ultabunt ubi sic ait: quid.im Idioma esse dicunt Hebraicae linguae,quidam vero huiusmodi sermone vii dicunt scripturae ad maiorem intentioncm,& validiorem sententiae confirmationem. Sic ille Hebraeos etiam in repetitionibus imitantur Graeci atque Latini, nam maioris, intentionis causa dictum est a Virgilio c. Igneidos.
Et a Persio satyr. 3. Imus. λω, prae piso, M. ab Horat.quoque lib. 3. carminum Ode 3. Ilion, Ilion . fatatis . fatalis, in au et
Verba igitur Hebraea si vetbo reddantur hoc loco habent , Elim Ie otia quis Aut tu ρ quod & postiue,& negative su-pi cmum praedicat Deum,& nostra lingua Lusitana apposite dicit, quem como vos'
in forintis . habent L X X. in Dise. neque dissonantia aliqua est , quia in Hebraeodiis siue sortibus habetur Elrim,quod est
plurale nomen a singulari, EI. ipsum vero, El. unum est ae primum ex decem Dei nominibu Hebraicis, de quibus D. Hieron. tom. 3. Epip.ad Martis. quae est 338. Attenta vero nominis Ethymologia, El. signiscat t/m , unde ab Scriptura tunc usurpatur,quando prodigium aliquod δε-ctum, & naturae vim excedens a Deo editum cCmmemoratur, ut cum Dathan, &Abiton ab hiante terra iam iam subuertendi sunt. Demine θνtis e . Deus sti
pro superlativo illo sorti ilinio, poniturbis nomen, EI, eum enim Hebraei careant supellativis gcminato nomine positivo superlativum exprimunt, recte proinde E e e i. mitii
428쪽
milia videntur transtulisse Lx X. LuA A bent, B. sancta : potεilque in primis resim a lupis, Eqi Domi ' Siquidem EI. ferri ad ipsos Hesiae os quos Sanctos sy- tam in singulari numero , quam in plura- pellat, ideli, Dei cultui separatos:magniti nomen eli Dei proprium , & cum de ficatus autem, seu glolificatus est in illis,
altis sortibus, non diis scripti ira loquitur quia eorum libertate tali prodigio com- bor. vul alio limili, uti consueuit, per- parata mirum in modum glorificatus eth.
Ni 3 . indeque idem esst: stilissimilis tui in dθι Sc insigne suae magni licentiae specimen
nima. is. Demine' atque illud , Detu nocter irc om- dedit, Sc sic videtur hic locus alliisionemnibus sis. continere ad illud: In exitu Israel de AEgy- V ii 3. Neque vero vulgatus Interpres Lati- pto. o c. Facta est Iudἀa sanct ratio ritu , num. i. nus omittendus hoc in loco est, rectE Isriret potestas eius. Quorum vel botum namque et lain ille vertit, Luissimilis ot sensus legitimus mihi videtur itatutus iii in siro'3 Lemine ' Attendens enim ad B eo, quod populus ille liberatus est de ser- Ethvmologiam nominis , EI. ut saepe fa- uitute AEgypti ,3c de immundo,& impuro cit, Sc vettit illud, ut appellativum, nec populus separatus, 3c statim tribus Iuda
proinde tamen negat esse nomen pro- tanquam Deo consecrata,atque dicataeit,
privin , sed quid Ethymologice ligni licet ut non adhuc populus Pharaonis, scd eius cistendit, dum vettit, in fortibus, sicque populus sanctus, atque proprius esset, iux- magis amplificat sortitudinem Dei, nam- ta id, quod poli egreilum de AEgyptoque anteponit illam cuiuscumque sorti- Deus dicit , Vos eritu mihi in regnum Sa- Exstae r i. Reg. 2. tudini,quatauis illa iit, Iicut Anna, I .Reg. cerdotale. orgens siancta. idest , mihi pro- num.6. num. 1. 1. dixit. Non est fortis sicut Deus tu fieri prie dicata Israel quoque ad deeem tri-
Tota dubitatio cile potest de nomine bus reliquae factae lunt potestas eius, hoc Fortibin , quidnam hoc in loco significet, est regnum eius, & sub illius ditione , de sortes namque , seu filios fortium ange- C imperio, ino sub Pharaonis dominatu,nam Ios dici multa probant sacrae Scripturae pronomen , eius, utrobique resertur ad tel imonia; satis modo sit unum, Iob. I. Deum, de quo proxime in fine superioris Iob 4r. Cum sublatus fuerit , timebunt Angeli, Psalm. dictum erat: aeui habitare facit fle- V. Di. num. I s. quod in Hebraeo es , Timebu it diffscu so ritem in .simo . ut hic Psalmus pene eon- num. 6.tes, & Euie expositioni faciet noster cum iunctus cum supctiori videatur. Distinxit
addit: aeuu similis tui magnifiem in san- autem Iudam ab Israel, quia illius tribus ctitate , Linctitas enim significat multo- proprie erat principatus, ve dixit David
Deu. 3. ties multitudinem Angelorum, ut, Appa- I. Paralip. 28. de Iuda enim elegit Princinum. 2. ruit de monte Pharau , is cum eo misita pes, & illi datus cst Principatus. Iuxta pa- sanctitatu, quod D. Ηἰeron. vertit,Et eum rentis vaticinium. Non auteretu ceptrum Gen. 3.
O sancto tim milita . ubi sine dubio θνmo de Iuda. Et cum sub signis castra per de- num tr. est de sanctis Angelis. Deum in sua maie- D sertum mouerentur , tribus Iuda caeteras state comitantibus, imo vero & LXX. anteibat, ut habctur Num. Io. Et cum es. Num. Id. Interpretes, sic videntur intellexisse lixe set ad pugnam exeundum illa tribus Plin- verba nostri Cantici , cum transtule- ceps erat, ineundi praelii, ut habetur eum runt: Glorifiearm iu sanctis . ut etiam in dicitur Consuluerunt y Israel Dominum Iuda .
Psa 88. Psalm. 88. Deus , qui glorificatur in conci- dicenteszaeuis ascevdet ante nes e3rea Cha- num. 18.uum. g. lio Sans brum. naraum. σ erit dux belli' Dixisse Domi-Cxterum videtur nomen fortis. in am- nus, maeas ascendet. Cum ergo sanistific
piissima significatione hoc in loco acci- tionem exemptionem simul , & possestio-piendum esse , ut indicet nihil omnino nem quandam propriam significet, hae e sorte , α potens reperiri possc , neque in tribus, quam sibi propriam,& peculiarem
caelo neque in terra,neque subtus terram, Deus es eruit, sanctificatio Dei dicitur,
quod cum sortistimo Dco possit compa- Ε eum a Barbari eo dominatu diuinitus lirari, quanto magis Pharaonis, Sc suorum berata bin, & Deo tanquam propria vin- fortitudo. quae in populum Dei insurre- dicata, decem reliquae tribus a potestatexerat. Nullus ergo , ait Origen. in diis impia exemptae, Deo in regnum, & pote similis Domino, inuisibilis, scilicet incor- ltatem cesscre. porcus, incommutabilis, sine initio,& sine Vnde iam constabat quomodo allusio sine. Nullus creator omnium , nili Pater sit in verbis noliti contextus , magnificus per Filium, & in Spiritu sincto omnia in sanctitate . ad ilia verba: Facta est Iu- sanctificans. Ga sane 1 catio esus. magnificum enim se Isigni ans in sanctitate . LXX. ha- ostendit Deus in eruendis Sanctis suis . 8c
429쪽
sibi I potestate Pliaraonis afferendis,nam Ain lacra Scriptura ab iracta Plerumque ea '. ponuntur pro concretis, ut O ea 9. Factivum. Io. Iuni, scilicet Israelitae abomiuabiles seu
ea. trita dilexerunt. Hebraice habetur, sicut amor eorum. hoc cli, sicut tes ab eis amatae', quae ui mirum itupes, S execrabiles erant, amore enun traniit qui1que veluti in naturam rei amatae, utata illud Aut λ.trari. I .in I. Dan. '. Talis est qui iaque qualis cius dilactio ult, terram dili-' gis, tetra eris, Deum diligis, quid dicam' ossea s. Deus eris. Et osea s. Larneus facti eaιι Bnum. i. speculatiori. Hebraice habetur nomen abstractum , poniturque pro ipsis hominibus speculatuibus, idest, Prophetis, dc Doctoribus, non pro populo i peculato , siue a Prophetis edocto,de in Psalmis frequen-Psat. x r. tillime habetur, Tu es des mea, ideli, res num. io. in qua spero , Deminus illuminatio mea, Psalsi. id ei , illuminator meus. At vero nollet num. 8. Interpres cum in Hebraeo huiusmodi ab Ual. o. stracta reperit, 3c pro concretis probe ac-ns . s. eipi intellexerit , aliquando vertit illa concrcte, quia noluit reddere verbum cverbo, sed sensuin sensui, qui est optimus modus, de clatissimus exponendi,& transferendi ab una lingua in alteram. Interisdu vero vertit abit racte, ut lectores commonefaciat talis Hebraismi, dc admittatur apud nos notitia idiotismi linguae sanctae,cuius ignoratio magnam parit obscuritatem in multis locis sacrae Scripturae , qualis eli ille, ubi Iacob ad Laban Gen. 3 I. ait: Nisi Dem Patris mei Abraham, is tianum. 42. mor Isaac afuisset mihi,forsitan nudum medim sei. Vbi timor Isaac ponitur pro re uuam timebat, idest,pro Deo vero, estque senius: Nisi Deus quem coluit Abraham, de quem reueretur Isaae , affuisset mihi. Gen. I. Et paulo post Iuravit ergo Iacob per ti-uum. I 8. morem patru sui Isaae , idest, per Deum Patris sui Isaae : & hic loquendi modus
apud profanos etiam reperitur, ut amor' pro re amata , cura pro re curata sumatur, ut in Eglogis.
Smpha nocter amor, o mea cura capella.
Quapropter cum hoc loco , sianctita . ponitur, potest accipi pro sanctis , ut LXX. sumpsere , & sermo erat de filiis Israel, quos Sanctos, idus , Dei seruos,
eiusque eultui dicatos appellat, in qu rum liberatione se magnificum ostendit omnipotens Deus, & sic recte constabit sensus istorum verborum. Quod si quis refragetur , dc ut multi Volunt, contendat poni hoc tu loco ab Hcbraeo textu . dc nostro vulgato, sanctitatem , abstracte , 5c sic laudem intelligatur pro Dei sanctitalc,sitque sen: us: Magni icio in sanctitate , i dxir, ςx maius sanctitate , seu sanctis limus, ut Sancti m 6t Psac ε templum itium mirabile tu aequitate, idest, nam. t. aequitate admirandum , vel citam secundum Hebraeum, rosunum in sanctitate. quia maximam exercuit sortitudine cum sanctitate simul. Fortitudinem quidcindum Pharaouem Regem occidit, Quod symbolum est diuinae omni potetitiae, iux- i ta illud : Terribili , ei qui aufert spiri- PG s. tum principum. Et illud : Auferes stiritum num. ix. eorum ,-deficient, oe in puluerem si um Ps ro3.
reuertentur. Dum etiam mare turbauit, Sc num. 29.
ad nutum inuertit, & aperuit, se Omnipotentem praebuit, iuxta illud : Accinctus Psal. 6 . potentia qui condurias profvatam mari s- num. T. num tiuum eius.
Sanctum ergo se exhibuit Deus in hoc opere, qui supplicia intulit sceleratisit mis hominibus , de impiissimo Regi, idque ut ex illorum faucibus eriperct innocentes seruos suos. Sicut igitur Deus dieitur magna facere in sapientia , ita, dc in sanctitate, quoniam sanctus cit in omnibus operibus suis , de ideo Dionysius hoc in loco ait.Hercules, Alcxander Magnus, Hector Troiae, de eousimiles secerunt aliqua magna, non in sanctitate, sed
Terribilis, atque lautabilis. Hebr. Formidatus laudum. LXX. Admirabilis in laudibus. sensus est. Adeo laudabilis es,ut
tua decora , tuaeque laudes nos terrcant, I eum tantae sint, ut eas pro merito commemorare posse desperemus. Vel etiam laudcs, virtute'; tuae non clusinodi sunt, ut commemoratae ad tui amorem solum accendant animos,verum etiam ad sui admirationem , de venerationem tuae niaiestatis, inque vox Hebraea, Nora, quae cit omnium sententia idem valet, atque terribilis,d: a nostro Interprete sic isse vertitur , quamuis interdum etiam vertatur horribilis , ut Del, Antearaam veniat dies Dei. v. Domini, magnu -horribilis ubi in Hebr. num. 3 r.
E est eadem vox, hoc igitur in loco indieat admirationem,etenim quidquid timorem
incutit, admirationem commouet, unde
intelliges quid significet illud : Sanctum, Psoo.
terribile nomen eius , dicitur enim ter- Num. Io.tibile, hoc est timendum; siue cum reuerentia, εc timore tractandum. Sic etiam aliqua loca dicuntur terribilia, ut , Ouam Gen. I 8. te'ibliis s locus me , ubi terribilis idem num. II.
valet, ac Religiosus, propter Dei scilicet, Eee 3 dc .
430쪽
M Angelorum praesentiam ibi mirabiliter Ottentam, sin aliterque ac Iacob , locutus est Poeta AE neidos heptimo , de quodam alio venerabili loco , scilicet de templo, quod olim fuerat Regis Latini.
Tectum augustum, ingens centum subli
Horren si θωis, is Reri on tarentum. Vbi idem valet horrendum, siue horribile,quod terribile, & Dei opera dicuntur terribilia, idest magna, ει secum trahcntia admirationem sui. Viide eum Propheta redemptionis opus describit similitudine assumpta a redemptione hac populi sui ait: viam fecisti in mari equis tuχ, quod sine dubio mari rubro intelligitur , ad iri
vcro : Audiui, π α; turba res est ventermem , de iterum , Consideraur vera tHa,
is expaui. & in Psalm. dixit David: Dic
te Deo quam terribilia sunt vera tua DominΘ l Vbi in Hebraeo est, quam terribile vera tua, qua loquendi sol nia, sicut optime ibi notauit Agelliu ,non uniuersa modo Dei opera, sed singula per se terribilia esse significauit, de id ,quod addit Propheta eo in loco , huic nostro recte potest adaptari: In multitudine virtutis tua mentientur tibi inimici tui. quae verba exponuntur per illa desumpta ex Abacue, Meutietur osus oliva. Quod cum fructum oleae spondere viderentur , colligendirempore spcm agricolae sesellerunt, sic inimici tui, inquit David , qui se prius fortiter tibi repugnaturos, & populum
tuum oppressuros putabant, ubi tu virturem, S potentiam tuam ostendisti, mentiti sunt, N. sua sponte opinione frustra- tos agnoucruiit, & debiles, se, & infirmos repercrunt, L mentionsur tibi inim ei tui, idest , propter magnam potentiam tuam,
inimici tui simulabunt silcm, & struitutem, ita, ut quamuis animos habeant a te auersos, cogantur tamen speciem beneuolentiae , 8c amicitiae prae se scire, multa quidem per amorem , timorcnaque
Cum igitur hoc in loco Deus dicitur,
terribitu , idem est, atque timendus , vel tremendus, siue clarius eum timore , de tremore colendus, iuxta illud: Cum L
re. π tremore calutem vestram Istramini.
Et in Enangelio ait Chiis lus: Eum timete. qui habet poteritatem is corpus. iis animam perrire in hennam ignis. Quod autem audit Moyses, atque laud bilis . ad am ris, atque laetitiae affectum p. rtinet, ut indicet mixtis timoris, S amoris ossiciis esse colendum illum Duum , qui i uter-
A ribilis solum, sed, & laudabilis est. Om
sic explicat. Terribilis Adigyptiis, laudabilis Hebraeis. Dion . Laudabilis quia virtuose, sapienter, dc irreprehensibiliter
Et faciens mirabilia. In hunc sensum dixit Iob : Qui facit magna, er inscrutabilia, cν mirabilia, querum non est numerus. Appellat vero mirabilia iacta illa tamcgregia, quae fieri vix credi pollet. Porro miracula, siue mirabilia sic dicuntur ab
admiratione, sicut notauit D. Thom.in c. 2.3 Esis. i. ad Thesalom ieci. I. Videntibus, scilicet, hominibus effectus , de causas ignorantibus, namque hinc natam suisse adnvrtationem, sicut etiam ex admiratione Philosophiam docet Aristor. I. Meraph. cap. I. Est cnim naturca opus admiratione
plenum, hominibus praesertim vulgaribus , 3c non Philosopbis rem vidcntibus, dc causam ignorantibus , quali si solum nomen, eiusque Ethymologiam attendas, tam vera, Ee expressa siue a Deo, Dei queministras, siue a diabolo, de eius ministrix fiant, quam simulata,& phantastica a praestigiatoribus solita ficri opera, quae adiunctam secum admirabilitatem habent, mirabilia, siue miracula dici possunt. Itaque videas falsa praecursoris Anti-Clitisti, & pseudo-Piophetarum eius miracula vocari. Interdum vero sine ullo additamento signa , 8c prodigia, idest, miracula , ut Apocat I 3. π I9. Apprehemsa est bereia , o Ps δε- Propheta . qui s eis signa coram ipse . idest, Anti-Christus, de ipsius praecursor, de Matth. 24. Dabunt 3 signa magna. π tradisia, Pseudo-Propheta. scilicet,contra Christunt praedicantes. Ita ut in errorem inducattir se feri Ioset etiam electi. h. ThessΣ. Anti-Christi signa, de prodigia non simpliciter dicit talia , sed eum additione multum imminuete signa, de prodigia mendacia, necesse est verum . miraculum , de quod impliciter tale debeat appellari, diffinitione alia magis arcta circumscribcre.
Igitur auctore D. Thom. I . qucst. II 4. N. .ra corpore, quom plerumque sequun- tur recentiores tam scripturarii , qNam Schola: lici , ut colastat cx Pereri in f p. 7. EXM.H46. Suar. 3 para. t i. dissI I. ccc .L.Muaculum est opus insolitia,& iupra vim naturae, intelligcndo voce naturae, quamcumque causam creatam non ciduatam.
Dicitur insolitum videlicet in effectu vel in modo ossiciendi , quia quantumcumue si opus ingens, naturae vires exce-cns a soIO Dco extraordinaria potentia edi um,