장음표시 사용
51쪽
tua dem suam, δe laudem suam , siaque in salutem factum praedicauerit. Paraphrasis Chaldaea hoe in loeo ha
rem. Hebraeus textus habet: Fon Indo
mea, , eamus Iah. lumi est octauum Dei nomen, teste Hieronym. N Marcell. quo nunc Primum utitur Moyses,teste,oleast. S Caietan. Dicuntque Hebraei non esse aliud a Iehoua constans per syncopen exprima & vltima litera Ichoua , quod nomen ponitur alleluia Sensus igitur est: ego in praeho aduersus AEgyptios nihil fortitudinis meae ostendi,cum ex me nullam fortitudinem haberem ; licet enim populus, qui mecum est, suerit numero 1us, imbellis prorsus , & ineptus erat ad arma, Deus autem est,cuius auxilio hostibus superior sui: tui mihi propterea canticis celebrandus est. illud pro intelligentia nostri contextus aduertendum est primo , quod licet nomina abstracta magis placeant sanctis Patribus, quam eoncreta cum ge Deo praedicantur , ut videre est in D. DionysAreopag.de divin. nomino. cap. s. N sequentibus, ubi ait, uni non tam esse bonum, pulchrum, sapientem,&c.quam bonitatem , pulcritudinem & sapientiam. Qua de re vide Da se. Lb. .de fide, p.
siderat. σθω. go. in Cant. ubi refert damnatam esse illam interpretationem Giuret Deus est veritas,id est, verus, Metius, inquit Bernard. exponeret, Deus es, ver us,M est. veritati εν huiusmodi loturio- nos in asti Ao , ut recte citatus Leo ad- Dertit, significatur Delmi non esse talem,
per participationem, sed, per se primo,&cum summa perfectioneuamen hoc loco, sicut, B: in multis aliis Scripturae sanctaraeeipitur sortitudo pro concreto , idque active, seu in sensu causali, non formali; quomodo dixit Paulus ge Christo Domino : Factus est nobis sa sentia a Deo cti itissa. sanctificatio, redemptio . hoe est, vi recte exponit Thev lacf. Nos sa- plantes , iunos. sanctos, e, kberos ferit. Et
ideo mcrito intulit: Vt quemadmodum strinum es t qu; gloriatur in Domino glorietuν id est, cum non habeamus ex nobis sapientiam, nec iustitiam, nee sanctifica tionem,nec redemptionem, sed a Deo per Christum, non possumus vllo modo gloriari in nobis, sed in Christo gloriari debemus. E de modo David diait Dim αre Domine fortituri mea, sicut ait Moyses. quo Epitheto signifieatur Deum essee isse erga homines id , quod per tale nomen siqnificatur, veluti fortem se ilicet profligasse hostes Israelitatum , sortemquc Acconstantem reddidisse Moyseni r aliter
enim sortitudo accipitur,qua: virtus moralis est,& in Deo reperitur, sicut demo i strat D. Them. I. contra Gent cat 91. vnde cita ira nee admittitur Magister,dum in I. i. II. putauit nos non est e mo Oaros per creatum charitatis habitum nos sor-
maliter affetentem , sed per ipsummet spiritum sanctum , qui dicitur datus nobis, quamquam aliqui , durum hoc ma gistri clictum mollius explicent, hoc est
per Spiritu, quatenus nos ad actum charitatis eliciendum excitat. Dan. de R p. etiam apud Caserian. 3o.quo. 9. Art. r. &ante illum Hugo do sancto Uufere 3. Iem.
praes do sapien. anima C HII; ID. V. 5 X. sed . putauit ipsam scientiam increatam Dei unitam fuisse intellectui creato Christi in latione actus intelligendi.Ve ba Hugonis sunt haec : Gm ishur ἱ-
mi sapientes disimus . istam increatam
fassentiam eostremm , se ipsam solam Use
credamus , qua sapiunt. queeumque ratic- natis m/niri intelAgendo, aeque disco en
do perceperan . Suod idem sensisse aliqtie,
de omnibus beatis refert Gregor. in x. d. r. q. h. contra quos vide Au 7um Linta num tom. I. de an a. se eo eris beatitu RAM Lb. quo. I. t. a.s. 2.o s. Laus mea. Abstractum etiam est picii concreto non tamen iniue , sicut aliqui hoc loco, rem minime considerantes, dixerunt, sed passiue,sicut passim in Psalmi,
legimus t tu es spes mea , patientia mea,
expectatio mea, id est, in quo ego spero, quem sustineo, quem expecto. Ex quo locus ille intelligitur ι Nis Detis latris mei Abraham . o timor Isaae asstii set mihi, fostan mori hiatim me dimisi es . id est, Deus ille, quem Isaac timebat, & postea:
Gratiis ergo Iarob per timorem parris Di Isaae. sic ergo hoe loco: Iam mea.id est, quem ego laudare debeo , ex co quia perlummam sortitudinem , & excellentiam
me liberauit, & superiorem reddidit; &ita laus ex parte Moysis respondet sortitudini prouenienti θ Deo circa ipsum Moysen .Qui modus loquendi concretorum ,& paslsuorum prae oculis habendus est in saetis literis , vix enim paginam in
illis euolues , in qua , aut utrumque corum, aut alterum non inuenias. Notandum pol. I .
52쪽
Notandum iu super est verba illa, Fa- uam es m i in sariarem, Hebraismum salix Vsitatum in sacris literis continere, &intransitive esse explicanda, ut sit sensius. hactus est mihi salus, esse namque poni, dari, apparere, fierique in aliquam rem
vel in aliqua re, significat fieri tale quad,
poni,dati,dec. Vt Cenelsi. Facim es Demata an am Uu/ntem destianima vivens, denominando totum ex parte , sormaque
subitantiali, ut significet sactus est homo vivens , & eodem capite in eodem sensu
Hebraismo notandum est , ablativum quandoque poni pro accusativo;vt in allato exemplo , erunt duo in eam a. quorum verborum sensus est Post contraetum matrimonium duo contrahentes erunt caro una, hoc eth unus homo vel
una persona intellige a per eandem synedochen , qua superius ex parte totum, sunde Christus Dominus a titia. postquam haec Adami verba tetulit, quas adhibito illis commentario, subiunxit. Ita tio iam non sint dris. simi una caro, id es , sed unus tantum homo , duobus en in opponitur. Videas autem permultos ex hac Hebrai Lini inscitia longe peregrinari, tu ad sensuq desectere non literales , nee necessatio de consummatione scilicet matrimonij , quando per utriusque seminis commixtioncm fit una caro, id cli, procreatur una soboles, quasi vero Adamus non Iea verba dixerit in paradiso terrestri, una iam caro factus cum muliere,& ante matrimonii consummationem , siquidem quanto tempore protopi alii in paradiso
manserunt,eo toto virginitatem excoluerunt teste I exon. IA. .con. Iotiinsan vcm.
a. codem modo loquendi dicitur Exod.ε. Ego DomDura qui apparui Abraham saar, is Iacob n Deo se, uentesve in Deum omnipotentem. Tantungem enim refert hoc loco ablativus, quam accusatauus: sententiae isti ego Dominus,qui superiori- Ibus Patribus apparui Deus omnipotens,
vel pro defendendis illis me exhibui
Deum omnipotentem,ut tum Gen. 2C. progesendenda uxore Abrahami a complexu Regis Cerarae, & Abrahamo a morte eruendo,Regi mortem, nisi mulierem rostitueret,est comminatus, Et Gen. s.cim defendit a fame grassante Isaac , dc Gen. 28 .cum Iacob,exhibito scalatum vise,ad-
Y uersus Esau corroborauit. Ex eodem locutionis genere est illa
Hierem. I.De ae te sola in eiulaatem munitam. columnam sarisam . sensus autem est, dedi te tanquam riuitatem munitam , & tanquam columnam surream:
siquidem Hebraei similitudinem, sine si
mi litudinis nota ponere solent, ut aduer tit Cantapetiss. pol poseon lib.'. e. 8. &patet ex illo Ioannis i s. Ego sum visa - . hoc est, tanquam vitis vera Est ex eodem genere illa locutio Psa m. 3. Po*ἰ-i m nos ii simiaisti Inem sid est in prouerbium,& adagium)gentibu .dc I tit. 1. Hic, nempe Christus, situs est in signum cui contradicetur. Sententia est, exposuistinos gentibus pro signo,& scopo, in quem aduersarii colliment. In nosteto igitur Veisufacti os mui Inotarem . valet , L. factus est mihi salus, sicut Philip. 1. in iis tidinem hominum factim,id est. sactus similitudo hominum, similitudo inquam specifica, si substanti lis hoc est,nitus specifice,s: substantialibi ter similix hominibus poniturque abi ractum pro concreto, sicut iam diximus, 3e frequenter repetitur hoc in sacris litetis. Geu. I s. post hostias , de quibus ibi fit mentio, diuisas in paries duas,dicitur, i, lampas ignis transiens Aser Hud ones Ag m. id est, inter partes illas diuisas Contiderant visutam an duas partes . is transer ne diro diuisiones iam. id est, transierunt per interstitium illud vacans inter partes vituli diuisa , seorsimque positas:2H dAtist mare rubrum In HuIsones, id est, di- uisit in duas partes inuicem disiunctas, &utrinque separatas, neque enim significare vult Rex Propheta multas scisturas, sequasi latas vias nempe I x. iuxta Num mah tribuum tirael suisse consectas in mari,quarum singulis singulae tribus progrederentur , id quod multi ex hoc loco, scii potius ex huius loci germanae interpretationis ignoratione sine sun lamento deducunt.Denique dixit Moyses Pharaoni: Abominatisnes AEnprorum immolabiamus Domiso Deo noctis' id est, gyptio-ῖ rum abominanda , hoe est res pro diis cultas, adoratas ab AEgyptiis, nempe ues,& oues propter Isin. sic igitur hoc l eo salus pro Saluatore,sortitudo pro sorti sumitur , ubi illud aduertendum est, quod notauit post multos Lorinus Psalm i . lal utem crebici in
sacris litteris idem eici quod auxilium, &piotectionem.
53쪽
CVm ex superioribus constet particulam , Fcralatiri mea . achive , seu
causaliter esse accipiendam, ut sit sensus, Dominus est collator eius sortitudinis, qua hostes deuici,& ab iis superior euasi, cumque ex nobis nihil prorsus sortitudi
A prorsus habet,ut a se expellat, D reiiciat. Notauit Sὸκ l .ε. de beneficiti. cap. 3 3. proprium esse superbiae magno aetii mare introitum, ac tactum sui liminis pio honore date, ut Ollio suo proprius assideas, ut gradum prior intra domum ponas , in qua deinceps, multa sunt ostia, quae receptos quoque excludunt Vnum igitur cum sit ostium in domibus principum terrae ad recipiendos seruos, illudque angustum satis, patent equidem multa Ostia, ut eos excludant , qualibet enim vel leui danis habeamus , quidquid sit pra humanas B ta occasione eiiciunt etiam bene meritos
vires circa nos suerimus experti , totum tanquam a Deo acceptum , eidem debemus resurre. Fortitudo igitur,vel in resistendo hostium incursibus, vel, in profligandis hostibus cernitur. Quod igitur ad primum attinet, id as
dicat: urbs nostra ston sortissima procul dubio est, huius tamen sortitudinis causa Cest Samator noster positus in ea pro muro . & ante murali ; est enim Domlam taetrauitu popuII sis , is montes sunt in eis-
nis, ac saetellis, ut facillimo negotio misericordiae viscera penetrare possimus, dein foraminibus petrae nidificare,& ad χe- Iam tandem arcam ingredi, haud petilii diluvio; inde vero egressi,& reuocare gradum difficillimum, neminem enim Deus deserit. nisi prius deseratur ab eo, ut habet Contia. Trid. sess. c. cap. II. sumptum ex Aug. multis in locis.
Hoe ipse sponsae significauit, cum dixit one me viri etitam stiper eor tuum, Cane. s. quia s=tis est τι moνs dia elio , dura scur num. c. infe vi amtiliario e priora igitur verba idiotismum continent significantem, habe me cui sinitim, sicut Aggaeus, ait, 'o- Cant. a. nam id quas signa tam , quia te elegi. num. hoc est habebo te semper in delitiis, praeoculis , singularemque tui curam ge- Ηier. ram , sicut e contra de Ieconia legimus, eum , & si foret tanquam lignaculum in
manu , amouendum tamen & reiicien quarens quem deuorarer ; qui cireuitus
hiante Diaboli ad praedam nostri samem indicat. Vnde Fialgent. 1.ad Trasmundum D dum.Vult igitui diuinu sponsus ab spon- cap. s. indefessum hunc cireui tum vocatῆ se singulariter diligi ι eamque εe alliquem etiam eleganter ex disciplina castrensi explicat Curian. Lb.L Zelo se I More. Murus itaq; noster,& Deu .& Christus est , qui a Iudaeis sus sus est in voluntate e rum maligna ut ante praeuiderat Iacob ; etenim Scribae , Pharisaei, &Sacerdotes ex stirpe Simeonis , & Lemerant editi; & postea dixit David : FHὸ-rum manus meas . Cr pedes meos , ubi hoc
notandum venit, apertum, scilicet suisse eit, & incitat exemplo , & amore suo, quandoquidem experiebatur dilectiorem suam in sposam imitari & mortem,& infernum in retentione , & apprehensione, qua Ailecta amplexabatur,nunquam amplius dimittedandi consistit vero similitudo mortis,& inferni in hoc sucss ad mortem multa patet ostia: quid enim morbi, aegritudines,mortiferi casus, violentique hostium impetus , nisi aditus ad mortem mutum Ecclesiae in passione sua , non ta- Ε suntὶ Facilis ad eum introitus,& quotidia, men ut Ecclesiae corpus. Diaboli incursibuῆ pateret, sed ut nos in se colli teret ab exterioribus perturbationibus liseratos, sicut prosequitur D. Aer mirari.de passem c. 3. Θ Aug. I 3 .de Ciuit.c. 26. Prae oculis vero maxime habendum est, quod cum Christus multot habeat aditus ut nos ad se recipiat ad ipsum confugientes , totque ostia, quot vulnera, nullumnus ad eam in nobis descensus.Ceterum,
Salomon. Vnde David,qui deprecatus est atominum pro paruulo, que ex Bersabeth susceperat,& ieiunavit,iacuitque super teIram, cum audisset mortuum insantulum, surrexit de terra,totus vis husq; est,& di - 2. Reg. e. xit: Nunc quia mortuus est, quare ista 3 I 2. n. 23. F hun
54쪽
n ti IIo ero remeare eum a Lus. Ego A bus eo fidebat, abstulit ; se At nebἰs po- Iiam misgu ad eiam . Πυ vero non reueν- testatem dedit auferendi, & debes landi. tetin ad n .Nouerat utique nullum apud & spolia detrahendi , imo dum nostram mortem ostium, quo post ut filius ag cum imbecillitatem induit, scilicet, humani
egredi, cum tot aditus ag ipsam pateant. talem,nobis suam sortitudinem cominu-Insemus item mul o, itus his t, quid nicauit, sicut prolequitur Av. tradi. I s.
enim sunt tot peccata, 3c numero, Sc spu- in Dan. tom. 9.cie distincta,ntii ingressus ad inferos, un- Factus est insuper nobis in salutem, de tamen nullus egreditur.sie apud Chii- quod aptiu:me eouenit in Christum D . stum Dominum undique patent sores, ut minum qua propter nos homines, & pro- ingrediamur ad ipsum,apetius,& sustosus plet nostram salutem descendit de caelis, esi murus pro impia volutate Iudaeorum, Ee incarnatus est ι Qui pertransit benefa sed pro benignistima Saluatori, noliri B eiendo. , sanando omnes oppresses a Dia
clausus undique instar mortis,& inferni, bolo. Vet,ut cum Te Iloouar,remedian- -. ro. ut nullum inde eliciat,nullum emitus re- do, etenim ex eo quod nODis vitam attu- num. 3 8. iiciat, imo clausus, ut tueatur fortemque lit,cum mortui ei lemus peccato, verbum dilectionem suam , & robustam in noliri vitae iure optimo dicitur a Ioanne. De Ioann. r.exhibeat retentionem , & defensionem. hac enim vita supernaturali, & spirituali num. i. I Is r. 1 f. unde scriptura secundum hoc ait: Lau- ibi loquitur , & a Paulo dicitur vita no- m 4. dabis te popuIin foriu, crulam M.tium νο- stra: .m C Um a1 paruerit et his nostra. Colog 3. bustarum rim sit te quia fatim e, seris,M- de Petrus Authorem appellat vitae M. 3. ntim. do paveνἐ . fortitudo egeno in tribulariona unde Ambrosia GaI. 3 1 uoques de Clu i- Actor. 3.stia , hes a tu=binis . :mbraetitam ab asiti. sto ait : Ipse In omni materia , in omMibud Num. i s.
Quae omnia ostengunt Deum sortitudine sita est, ipsin ditii mim vita es, ψ ι noliram vite,dum nos defenssit, & prote- C at emita, mira es. ipsius istam . st mors git,ostendunt insuper pauperibus, & ege- vita est. assertque in huius rei confirmanis Deum esse sortitudinem , iis, scilicet tionem illud Hierem. In umbra tua τι- Ierem. 4. qui se imbecilles , ac fragiles agnoscunt, urreus . umbo estis, inquit ille , scilicet num. 1o proindeque ad Dei arcem , & protectio- Christi umbra erueti est , quia etas morinem confugiunt, qui enim se sortes pu- nostra vita is, quod etiam prosequitur tant, similes prorsus sunt phraeneticis,qui in Psalm. s.
valentiores sunt sanis, sed quanto maio- ut autem vitam nobis melius conc res vires , tanto mors vicinior , sicut ait: deret, factus est nobis salus,sanitasque,ne Aug. Us I. rom. 8. qui hoc ipsum repetit. in morbum spiritualem incideremus, &E sol. 8 s. non longe 1 principio. rom. 1. ut aegri ei lius possemus conualescere,vn dissem. s. de verbis Apost. tom. io sunt- de est illud Malian. OHestir vobis timea. - Malaesi liaque habet D. Gregor. N. . Morate. 39. D ribus nomen meum. Sol iussita. θ oret has 4. n. 2. Lue. Io. Est etiam Deus nobis sortitudo,quan- in pennis eius egredieminἰ, se salietis xum. I 8. doquidem nobis dedit potestatem calea - sicut vitiati d/ armento. Quae verba quandi super serpentes,& scorpiones, & super quam ad litteram intelligantur desecuim omnem virtute inimici, ubi nomine ser- do aduentu Christi visbiIi;possunt tamen pentum Irenatis, C D antis, Rinn. LVI. accommodari ad primum , scut aestimat Isest. Bed. Neopsu. 9 Etit m D ino- esse intestigenda Neodorat. ΘBr i .vines interpretantur, licet aliqui velint ii, si sensus,quod in pennis,id est,radiis hu- tam potestatem omnia pericula superan- ius Solis iustitiae perpetua cernatur sanidi, non solum quae ab hominibus, verum las,non solum quia quaecunque opera eius etiam quae a bestiiς,& daemonibus solent velut radij solares nos vivi licent , quan- accidere, ut etiam videre licet in Paulo doquidem actiones Christi per humani--. 18. qui morsus a vipera nihil nocu- Ε tatem exercitae Theandricae erant, ut vo
AA. 28. menti accepit. Attamen,quia exercitus,& cat Damascen lys. 3. e. 4. o, I s. infinit
num. 4. multitudo,ac magnitudo bellatoriIm,ro- que merito,& satisfactione saluti serae; sedo' s. bur est, & virtus principis, dum Christus etiam quia spiritualibus donis velut qui- conee tam asserit potestatem super 'm- busdam alis nos vehens curationem nonem .iitutem inimici, significae potem - stris animabus adhibuit, quod prosequi.
monem, sed omnes eius milites, insidias, ces Sol iustitiae dicitur Christus quia spi-& tentationes:is enim qui sortior super- rituales nostros sensus, & omnem mun- uenit, sicut uniuersa arma diaboli in qui- dum intellectuale collustrat, deinde quia causa
55쪽
eausa est ut bona spiritualia generentur, εccrescant, & fructum afferant, & quia praesentia sua lucem, S absentia sua tenebras affert, denique cum ipse venerit ut saluum faceret populum suum a peccatis eorum, recte constat, quomodo factus sit nobis in salutem.
Non proprias laudes,sed Diago. riam in rectes ris per summam humilitatem quarunt Sancti.
CVm in Moyse maxima suetit sorti
tudo, quam ipse saepe ostentauit, ut interim omittamus eam, qua iussu Regis
AEgypti bellum gessit aduersus Athiopes depopulantes AEgyptum, eosque fugatos,& profligatos compulit in Saba eius gemtis regiam recipi, cuius belli meminit
Ioseph. lib. 2. antiquit. Artabanus apud Euseb.lib. s. de preparat. Evangelica cult. θAutor historia Scholastica cap. 2. hictoria
sua in Exi .etenim Moyses sortitudinem exercuit suam , dum AEgyptium percutientem quendam ex fratribus suis Hebraeis Ea-.1.occidit non verbo quidem, di pronuntiando sanctissimum Dei nomen
tetragrammaton, sicut Hebraeorum commentum seri, cuius meminit Clemens
Alexand. I. stromat. sed percutiendo,sicut aperte habet sacer textus; qua de re dixit
Ambros I Uie. e. 36. Hine tentamenta suasoriistisnis best ea orsus est Moyses.Deinde etiam & iuxta eam operatus est, dum septem filias sacerdotis Madian a pastori-mis,qui eas eiecerant,ab adaquatione defendit , imo & liberauit: quod opus tam eximiae extitit fortitudinis, ut Huso deSan LVM. in suis annotationibus ad Exodum, inde deducat Moysem no exiisse solum ex Agupto, sed secusocios eduxisse; est Gregον. Ss .in υita Musis,ait,sacerdos
Ida Itan vistutem Moysis admiratus,quam aduersus t assorum vim magno animo fecerat M antlarem Ipsam aliorum Dysextasmani, filiam ei tradidit in uxorem.
Iterumque suam sortitudinem testatus est,dum audacter,Regem adiit sibi obstinatissime repugnantem;&contempsit sibi serocissime comminantem, ineredibilique animi constantia omnis penitus periculi securiis,munus sibi a Deo iniunctum liberandi populi, intrepide, atque anim
A se perfecit, unde Paul. eius celebrans sor. titudinem dixit ad Hebr. I I. Moyses relinquens ADTptum non veritus animositat Regu ubi vox Gratra iracundiam, & indignationem,& ferociam significat, & vertit Erasm. Syriac.habetur: Neque reformidanis Regia furorem,maiores diuitim crinmans thesauro AEn Arum imprepertam
ricti, qui locus non debet intelligi deptimo abscessu Moysis ex AEgypto , cum venit in terram Madian, sicut tecte explicat Ribera, quantumcumque oppositum B teneat Chri se Theophri. o Oecum. sed eo tempore, quo reliquit AEgyptum, ut educeret populum in terram Chanaan , quo pacto intellectus locus non repugnat sacro textui Exodi 2. ubi dicitat Moysem
uisse, & sugille de conspectu Pharaonis, sicut obseruat Perrea si dilutat. II. Cum igitur eos tet de sortitudine Moysis, quae maxime etiam enituit, dum non exhorruit regem ipsum eum validissimo exercitu insequentem,licet ante mari rubro, pone exercitu AEgyptiorum circum-C uallatus, & circumclusus teneretur , im populo desperato,dixit:mbra timerestatim υidete magnalia Domini,qua facturines hedis, Aegyptios enim.quos nunc videtis, nequaquam videbitis vltra in sempiternum, Dominus pugnabit pro vobis. Ur vos taeebitis. I ortitudo tamen de qua in praesenti, Ufertur quidem ad submersionem totius exercitus Pharaonis , & liberum transitum totius populi Dci,per apertum, ac diuisum mare,quod factum est per extentionem virgae Moysis, dixit enim illi D Dominus .Eleua virgam tuam, di extende manum tua, quasi manus Moysis,& virga ipsius salute illius populi operatura esset, quod notauit Caiet.eum de virga Moysis, ita ait:Poterat Des eonferre Musi,ut sine virga faceret miracula,sed maluit,vi me diante virga illa faceret τά hoe ut sensibiliter cognoscerent homines quod 'se Moyses
faciebat misacula, quandoquidem eleuata,
seu applicata virga per manum Mysii, flat sequebantur miracula. Quod si virga illa dicitur esse Aaron Exod. Ad exponit E Lipoman. ibi in eatcna suisse dictum , eo quod ad niadatum Moysis ipsam virgam
gestaret in manu;unde eu Aaron conuertit aquam in sanguine, dixit sacer textus: Reerut Moyses& Aaron,& prius ponitur Moyses,cuius illa virga erat, sicut Dei diacitur ut Exod. . atque etia II .posset quide diei virga illa Deἔ,quia a Deo costitutus est Moyses Deus Pharaonis, sicut etiaminus Moysis appellatur manus Dei. F x Ecce
56쪽
est, aquam fluminis .e, vertetur in sensu;-nem etenim Deus qui ibi introducitur loquens, & mans habes vocat manum suam Moysi, ut ibi exponit Caiet. 8c ideo cum Deus mortificet, & viviscet, ipse moriatem Pharaoni,& exercitui intulit in mari tubro per manus, ac virgae extensionem. Memor autem Moyses summam humilitatem ipsum ad supremam potesta tem evexisse , sicut notauit Rugeri. lib. I. in Exod.c. 16. statim enim atque humilis
Moyses abiecit se ipsum , ut minime o, eundae legationi, quam fibi Deus imp nebat , idoneum se iudiearet, dixeritque Deo : En in ciseuncisis Ias3s sum . quomodo audiet mὰ Pharao ρ statim illi dire it
Deus : Eceo renaittit te Detim Pharaos. Θ Aaron fater tuus erit presseta tuus. Ait ergo Ruperi. Glorias virtutum Regiana humilitas, qua in ea iam volare considuis, cura est in eo Leonte se inciscuneisiam
reuerensia magni eum aEcVis responsum, ut audiret homo priti fias, regnantis hominisse esse Deum G Ac quia ipsum ut Deum
habebat Pharao toties e Moyse tam atrinciter, & ealamitose pereullus, non est ausus eum occidere,necdum attingere e timens, videlicet, ne si quid tale patraret, prorsus ipse eum uniuersa gente AEgyptiorum periret. Est enim proprium humilitatis, humilem exaltare,sicut proini- st Christus Dominus cum ait: omnia qu se oratiat A IIIab;tur, qui se iam Laeexaltabituν. & piosequitur mos . M-
eat .sola qua ducis ad visam C Hirtis me is eum per naturam diuinisaris non habe ret quo crescerer, meI ascenderet.quia iis Detim nihil ostio defensum quomodo ero seret inuenit,veniens istarnar; afῖ. H. Iropter q-u Dei s exaltavit illum,quia reis
surrexit. ascend . sedet ad dexteram DeLVade. θ usae sim liter. Neque en m viscenis δεν epotero, nise desenueru. Memor igitur, Moyses ag tanrem dignitatem euectum, ut dux totius populi constituis,diuinam pene authoritatem haberet per humilitati; submistionem,noluit etiam eam amittere in prodigiola submersione pb iraonis, qui semper humilis apparuit, & Dei gloriam tantsimodo in omnrbus quae edi B dit miraculis , quaesiuit. Quod ego inde elicio, quia scilicet video Moysem,costitutum a Domino Deu Pharaoni , ut scilieet infligeret,& leuaret supplicia,tam Vbi pharao deprecabatur pru abolitione alicuius plagae, semper Moyses Deum di
precabatur, valido aliquando clamore, i terno,extern6ve hoc fecerit,alterius quς- stionis est, & pro interno stat communis sententia, vi constaret omnibus ipsum authoritate diuina , non propria omnia admiranda patrasse, cederetque in Dei gloriam,& laudem, quod etiam notauit Ruperi. in eodem Moyse, dum profecti trus in AEgyptum, certi salutans dixit ei dam . cur reuertar ad par res meos in Ajγ-ptum.vi se Udeam . si aritie mcirans. Ait ergo Rupertus: Non dixit ei Moyses vadam , ut fratres meos educe de AEgypto, iuxta Dei mei imperium, qui mihi apparuit , sed secretum hoc tenuit: non enim suam, sed Dei gloriam quaerebat. Vnde iam intelliges cur gloriam , &authoritatem Moysis , Deus appellauerit humilitatem , quia scilicet per summam abiectionem, & humilitatem solam gloriam Dei, & honorem procurabat: nam eum Dominus de successore, & suturo Au- eo illius populi Moysem admonuit, dixit illi: Toliis Io MMium mn bis et I νά-cepta etinctis τMenenias, ct partem gliri attia. Vbi aliqui ex Hebraeo legunt, De d
sensu mo . quos eleganter interpretatus oleaster ait: Die ea . me Hscat a te quia misis os .-humstis teris. Alij. Dabit ei δε riiaction .vel humilitate. Alii, rem ad nostrum institutum, quasi exponentcs legunt e Dabis ei de laude tvia. etenim seut
ad literam annotauit igem oleaster humilitatis virtus, laudabilem,& gloriosum valde reddidit Moysem, dum laudem, &ploriam omnipotentis Dei quaerebat,non suam. Et cum magnum si esse humilem in summa dignitate . sicut prosequitur Bernaia. Ioma. 4. super missus est . θ υμ At α. ubi ponderat Centurionis modestiam Exod. .
57쪽
stiam,ssse,quam tantopere Christus commendauit , non minorem, qui dicturus habere sub se milites, praefatus , imo &professus est sui cognitionem, & humilitatem prius eum cI xit: Nam,o ego homo sum sub soletiare eontilauim . habens ob me mΠises, sec. Ait etgo Betnardus: Primse agnotiis hominem, quampotentem, agnouit, in uiam se hominem, homo gensssis : me in se iam impleri offendesret. nod longe ante rixerat Dasiae Psalm. 9. Sciam gentesqώoniam homines sunt. Non iactabat potesatem, quam nee solam protulit, nec priorem.Iam qΛid tis Minferas flectam non habemus. iactanriam raminas nidem es
militas, ne altitudo I rariph et . nee enim Deum tauente arrogantia. ubi tam claram
isios quasi inus ex istis. Videndus hae de re August.sem. 13 3. de temere, o G si .hema. 3 3 .ia Genes Iute igitur laudandus Moyses,ghm humilis extitit in magnis, 3: magnus praedicandus, dum paruus vult reputari in m gnis , quod aeque magnum , & laudabilecst, atque magna peregisse, sciit addit Chusis iam l. 3 .in Matth. Misimum, inquit, de se sentiri tam magnum est . quam magnas res fecGO . si bona tua magna putare, IVter en- matna esse non possiant, sceniim Centurio dixit Matth. Non sum dignus me intras stib tectum meum . & propterea dignus effectus, supraque omnes Iudaeos mirabilis. Sic etiam Paulus ait: Non sim dysntis moeari Ato reus . ideo omnium primus inuentus est, se & Ioannes Matth. Non sum irimus soluora raraia
ceamentis esse dicebat indignam eam Christus ad caput seum traxit. Sie etiam Petrus ait. Exi a mε Demine . quia hemo Iercator sim . Iue. 3. & propterea factus
est Ecelesiae sundamentum, nihil enim est adeo amicum Deo , quam si quis seminimis annumeret, hoc est enim caput
totius philosophiae, atque fastigium. Quod si velis supra Moysis humilitatem testatam adhue eernere, in maiorem ipsiu; eommendationem memineris,quPso, quid ipse fecerit eum primo eum hoste congressi sunt fili j Israel, scilicet, cum
Amalec , eleuauit enim manus suas ad Deum, habens virgam , cumque cucntus
. illius praeli j, ipsi Moys, cuius iussi ini
tum fuerat, postet attribui , imo & manibu: ipsius , ad quarum solummodo eleuationem vinccbat Iliael, imo & sugauit Amalec , & populum eius in ore gladi j. praeueniens Moyses quamcunque laudem, qua ex hoc ipsi pollet attribui, manus ad casum leuauit, veluti Aigito praesentem Deum ostendens , cuius numine , 3c
auxilio res saliciter gerebat ut , ne sibi aliquis locus arrogantiae remaneret, sed solida victoriae gloria Dco reseruaretur, I & tota laus tribueretur, quam expositionem deduco ex Masio, qui ad eundem tensum exposuit illud , quod habe
runt , Iosiae vero non contraxit mantim tenens chpeum . donec Atescerentur cmnes habitateνes Hai. Autor vero lib. Le-clesiast. cap. s. ait, loquens hac de re, quam gloriam adeptus es in tosiaendo manus suas. Em iactando conrra riustates remiapham' Roniphaea autem teli genus Thracum esse, docet Gelytas , lib. I o. cap. 23. &Chaldaeus quoque lanceam , aut tellura est interpr tatus , quem sequitur uniue si Iudaeotum synagoga, imo eorum plerique audent de suo addete i vexillum ex
ea hasta , siue telo fuisse suspensum : quosacilius dare insidiis signum posset Iosue.
Tune ergo addit Masius. Igitur quod iubet Deus elypeum, sue hastam protendere, aut veluti innuere versus oppidum, ego certe ad arcanam potius, & diuinam quandam efficacitatem refercndum este
Opinor:qua ille suo populo omnis rei gerendae opportunitates suggesserit , consilia in mentem miserit, animos addiderit,& in summa geminum esse Iosue gestum cum illo Moyss, quo Amalecitae vincebantur in Exod. nam 8c ille congressus cum hoste primus suit Moyss principatu, ut iste Iosue , Ierichuntem enim ab que serro expugnauerat Deus sua diuina prouidentia, sicut pharaonis copias,aqua sussocaiierat. Neque enim Iosue manum suam reduait eum clypeo , aut hasta, nisi consecta pugna, neqῆ Moyses suas dimittebat , quin simul de suorum alacritate
plurimum remitteretur, atque adeo victoria ipsa amitteretur Vidit hoc August. quoque, ut mihi certe videtur)em. 93.dere ore. Cum scite utramque narrationem inter se confert sed tectecus autem
58쪽
Deus sortissimum, atque animo inuid im- Amum imperatorem a pugna eohiberet, &veluti ad protensum clyoeum alligatum
insistere : uno loco Oti Olum viuuerit manae caust asserri facile possunt,cum enim ux ipse nihil sua virtute patrat, sed seriatus a pugna , Ad manum modo versus urbem hostilem protendens,veluti digito praesentem Deum ostendit, cuius numineres Aliciter geratur,dcc. Ecce igitur cur Moyses manum ad eaelum sustulit, ut non solum Deum prcca retur, sed ipsum etia testaretur a uiliorem BGlicis euentu , de victoriae, &, cum illud vulgare admodum sit, & nostiis animis innatum , ut quisque animi magnitudine praecellat, atque inter alios Optimus est , ita maxime cupiditate gloriae duci, 3e eius oblatae occasionem aegerrime de manibus amittete, quid aliud esse videretur imperatorem totius exercitus , in tam praeclara concertatione , atque aesti naanda victoria, manus non solum ab hostium caede abstinere , sed eas in caelum protendere , certus utique de sutura sae- ili ei victoria, ni si se humilem profiteti, de Dei gloriam praedicare, neque velle,ut in
se oculos conuerterent milites victores,
etiam si eius iussu , de imperio cum hostibus manus consererent, sed potius cxlum , caelique habitatorem Deum respicerent, ac venerarentur , cui merito tribuenda esset victoriae laus , S propterea gratiae agendae. Vnde iam nobis licet eolligere ingenium peculiare sanctorum, gum Duo a thori reserunt quaecumque praeclara gerunt per summam humilitatem duoὸ significatum vult Hugo Cardinatis, in eo quod dicitur, viginti quatuor seniores
adorantes uiuentem in saecula saeculorum, mittere eoronas suas ante thronum dicentes Di m es Domino D vi notier ae
eoνo m. HIIIcet victoria , quia eorona non diatur nisi victoria;intevretatur autem ido quod Lcebant. Dignus es Domine . tu es. qώἱ dignos nes facis. . Et Andram Coa-νDUA: Demine eONAEarum victoria auia rhον . Ghmiata raρον oliri. Cui conso- sat Atrias dum ita ait: sua coronas ansethronum abjetans quid aliud, quam rem/um,ac verum regnum , o victoriam assiti Um omnes, Deo per omnia reserans. Vnge intelligetur iam cur Apoeal. Is . Chri- Apoc. I s. stus diademata multa dicatur habere , & num. I t. apud Zachariam. cap. s. plures etiam cois Zach. s. tonae in eapite Iesu Sacerdotis imponan- num. II.
tur, plures enim habebat ut pluribus tribueret. Pro qua re facit quod ait Gaius
Papa in Epistola decretali ad Felice Episcopum tom. I. Conciliorum, Ace erunt iugii non dederunt eoronas mas.cte. quibus verbis indicat Christum pugnantibus dedisse coronas, quia ipse eas nabet, Ac pr prius, ac melius in eis vincit. Vnde etiam Ambrossem. i s In P Im. ii s.loquens de eotona Christi ait: In hae torona omnes corona sunt, cte. Ad C. pHIA. 1. EHyrol. 6. Si reditam;nis ista dis, men He militare δεν- ther. dimitate constanro , sitientes vos sub oeulis trafensis Domini d mirare . qui non
taesarών. in nobis ipse congreditur, ,e. Unde apud Romanos mos olim viguit, ut refert Alorando lib. c. Genialium, e.ε. ut triumphantes exacto triumpho, aut in
gremio Iouis Capitolini triumphales e ronas locarent, vel templis dicarent,quasi decirum beneficio triumphum sibi eontigisse confitentes. Quae fuit ratio , cur Cherubini propitiatorium intuerentur, ipsumque pennis suis obumbrarent; quia, ut inquit August.quas. Ioue .in Exod. Deo non sibi tribuunt pennas suas, id est, Deum honorant, virtutibus quibus praestant, quod prosequitur eleganter Ch somm. ad illa verba: Nu vita non Dei Gen. 4O es inter relatio ' Referre mmi, quia via num. 8., Aristi e non de me . inquit, premitto vobis ah uia me Latin m. Deus est qui reuelam, narrare θὰαν mni. Viae inreligentiam. se humilitatis excessistiam non Haeis ego vobis seudies . ego mobis Hea somniorum resum. Sed quid ' Dem enim est solus.
Haee suit ratio, cui Melehisedech victorem Abrahamum post caedem Codorlahomor, & Regum , qui cum ipso erant
ponit Caiae. Benedictus est Abraham, sed Deo exeelso, id est,ad gloriam Dei excelsi quasi sitsus dicat, nedictus quidem,&laudabilis ob partam victoriam est Abrahamus,sed Deo excelso, id est,ea laus omnis,no Abrahamo, sed Deo authori resere-da es; ipse est enim, qui tradidit inimicos suos
59쪽
suos in manu sua; sic enim legunt aliqui in hunc locu.Et quia haec erat mens 11cl-ehisedech,posuit ibi nomen Dei, Et quod significat forte, ut indicaretur Deus tota sortitudo , qua Abraham hostes deuicit.
Et ideo ciam Rex Sodomorum ad Abraham diceret: Da MDi an aς. eatera tolle tibi, respondit et , Leno manum meam ad
Dominum Deum excessum pessessorem cali. terra. u=d a filio sub tegminis ussise ad
corrigiam callae .uon accjiam ex omnibus.
est Dave inessabili virtute.Vbi ostendit,& liberalem animam rebus terrenis minime adhaerentem,& humilem dum se & laude, & praemio indignum profitutur in victoria quam soli Deo refert. Singulare hae in re nobis excmplum
reliquere filu Israel ex omnibus Tribubus electi dum post partam de Madianitis victoriam principes exercitus,tribuni, centurionesque ad Moysem dixerunt: Nos Num. 3 r. servi tui sumus resensitamus numerum pu-num. 4'. gnatorum,quos habuimus sub manu nosra, o nec unus quidem defuit. Ob hanc causam offerimm in donari s Domino singuli quod in pran auri portismus inuenise , ut depreceris pro nobis Domissi id est,ut communi omnium nostrum nomine Dominum tu laudes, gratiasque agas ct susceptum intulerunt in tabernaculum testimo.
ny. in monumentum filiorum Israel. Testatur etiam hane sanctorum condi- Jtionem, & ingcnium Palilus cum ait: Luid habes quod non accepta ἰ ,si autem accepisti , quid gloriaris quasi non accepe-1. Cer. . ruyubi videndus est Auris. lib. de verbis
rat. cap. 17.se lib. 23.c M. Anselm.lib. de concredia gratia, o Lberi arbitrij. sint sesr Cor. Is . cst ille alias locus Pauli i. oris Q is.
Gum. 7. cilmalta Deo autem gratias, qui dedit nobis victoriaper Christum. & mus. 6.orarenos iubet Dominus,ne cadamus in tentationem, Oratur Deus,ut pugnes, adiuuat, lut vineas, sicut notauit August. Gabra. 22. Videndus item est Plin. lib. I 6. Historia naturalis eap. 4 cum ait : Antiquitus nulli nisi Deo dabatur corona .eb id m-rus, exti tantum eas γ prilis uniuerso triabuit , id est , Deo , cuius proprium est in
omni praelio vincere,& a quo vires nobis ad vincendum derivantur,& in quem,Velut in authorem uniuersa nostra victoria. semper reserenda est, ne sortassis per superbiam cadamus, sicut docuit Lernant. II. e diligendo Deo.non loge a pr:ncipio, o se .gs .in Crint. cum ait de Daemone: In veritate non stetit. quia non est innia ur s. in sua virtute eo sus, ruinae enim eausa suit, sua propria confidcntia , quia enim sua virtute pugnare voluit,ltare nou potuit, sed addidit sedebo in monte testamenti, sedere voluit, quia stare no valuit, sed Deo aliter i dicante. nee stetit,nec sedit, sed cecidit, ergo qui stat. si non vult eadete, ne fidat; sibi dixit enim Dcus ne Dan. I s. ine n DII sole fis jacere . tu cigo 'u I stas, num s. da gloriam Deo, & dic, Statuit supra Ie- ul. 3 p. tram pedes meos . is direxit gres es meos. num. 3. quod si vincas,& submersos, ac profligatos videas hostes , non tibi carmina vclis cantari, sed totum ad Deum lcseras, &dicas, mutemus Domino, cte. Hoc etiam obseruasse videtur David cillia aggrederetur carneam illam turrim, sicut loquitur ChrU .homit 6.la Genes. Dixit enim illi ; Tu venis ad me in gladio, I. R I. VI. . is hasta , ct et eo, ego autem venio ad te n. ΦΙ. 46. in nomine Domini exercisuum. Dei agminum Israel , dabit te Dcminus in mavumea , is percutiam te , ct auferam eaput. Et post consectum praelium, gratum animum testatus, de Deo viistoriam attribuens , arma eius posuit in tabcrnaculo, id est, Deo consecrauit ἱ sicut exponit Ioseph. lib.f. antiquit. cap. II. Quod si coram Rege magna de se retulit; coa- is suit haec narrare , nolcns hinc vanam gloriam aucupari, sed in neces litate constitutus, ut, & illi animos adderet, &ne spectaret ad vilitatem eius quod apparebat , sed ad fidem , quae intrinsecus latebat , supernumque auxilium , quo adolescens, inermis viris armatis, & pastor, militibus fortior erat, & gloriam,&sortitudinem suam Deum esse agnoscebat David. Et sicut ex Homero atque Ennio loca insignia mutuari, & in AE neadem suam transferre, atque uti pro suis libenter Q.
let Virgilius ita humilis Dauid Moysem
imitatus , totidem verbis posuit hune eundem vcrsum in Psal. I I7.quem postea Psul. iret. imitatus Isaias in suo Cantico repetiuit, Isai. ra. idem etiam Dauid dixit : In conuerrendo Psalm.s.
inimirum meum retrorsum infirmabuntur.
is peribunt afacie tua : Quorum verborum sensus est , cum inimici mei terga mihi dederunt, non meis viribus debilitati sunt, ae petierunt, sed ἱ pNsentiatus potentiae, quam sustinere ncquiuerunt,
60쪽
in . x. ttim. effunde meam 'conciti vi aduo μου eos, qui persequuntur me. Hunc etiam
more seeutus Samuel eum adhue iudicis munere fungeretur. Post insignem uictoriam a suis Israelitis partam, de Phili- fixis, quos ad certum usque loeum persecuti percusserunt, tulit lapidem unum,& posuit eum ibi, ut omnibus taculis testatum regaeret 8 iuina potius, quam humana sortitudine comparatam fuisse victoriam , vocali; tque nomen illius loci,
4. Reg. . adiutorium dicens : meusque anxiata mZAm. o. est robu Dominu . Vnde licet coniicere quanta cum ratione Samuel in Regem Saulem inuectus ipsum acti reprehensione perculserat,qui pol in lignem de Amalecitis victoriam, I. R. t. s. venit in Carmellum, & erexit sibi forninum. II. ccm triumphalem,id est,arcum,lia quo de Amalecitis victoriam a se comparatam describeret, ut ubi ita Glossa intellinealis Hyran. & Abulens interpretantur, cuius rei dii meminit D. Gregor. 34. Imrat cap. I .ait;Saul in bono quod coeperat. non ter- 'mansi qui factupo satis initimMis .Quod si roges , qualis nam fuerit tumor iste3 Respondet Lyran. Areum exsputat retam- phalem ad sua sictoria ostentatioxem. De
licitur itaque e regali saltigio, destrictaque seritur a supremo iudice sententia, dum erigit per summam ingratitudinem δε superbiam, triumphalem arcum, unde sagittas ingratitudinis contra supremum Dominum emitteret,cuius sortitim dinen auxilio victorian ipse de Aiualec. fuerat consecutus; similis hac in re super. ho N.ibuch on sori,qui de a discata,id est, instaurata,& amplificata Babylone laudem sibi arrogans , & Deo denegans,
o feris erit habitatio tua , senum quas
Facit & ad praesens institutum id,quod
die. c. notauit Iosephus apud Abulensem. q. 3s. num. II. in cap. 3 c.l ν. Iudit.dum reddit rationem cur Deus permiserit Philistaeis non solum comprehendere Samsonem, sed oculos ei statini eruere, & clausum in carcere molere coegere cuius miserum statum p ter consuetudinem sc elegander deplorat Abutenso nimiallangensvir, Go viroia
euaris. Nee saris hoe it In te amara δε-Nv I fortuna. o is estima τli seni ns τρinsanira essectus . vani, iis iti64 boureat iam gerens. coram hostili cat editia .in ruid tasionem Itidere coxeraris. aetiis stigri rotantam ealamitatem ius re quoiat ' In oquis digne cogitare et alent' ad hunc igitur miserum statum deuemile Samsonem, ait Iosephus,quia plus,quam oportebat exultans, non Dei operationem credubat, sed suis viribus abstribebat victoriam , qua de re plura addit Abulensis , quas. 37.
Domistis fecit haee emnia' Non mirum igitur si Deus in Samsonem tam acriter animaduerterit,quandoquidem nostraria in reddendis gratiis , &cognoscenda gratia ingratitudinem aegre seri, quod aperte ostendit inuictissmus Rex Erechias collapsae reli iti instaurandae studiosissimuς, vitaeqne sanctitate adeo solens, ut inter Reges tres , qui ex
toto num. II. DI. Iuda tanquam cumulata laude digni excipiuntur, ille numeretur umis, Ecetis prati ν Datis , Ezechiam, EMI. 4'. o Iosiam . omnes percasum commiser e, NAm. S. HIID iam Ierem . M. Et ramen post innumeras res ab EZechia praeclare gestas in . 1. Paralip. p. 3I. 9 32. magna cum eius laude commemoratas post magnos beneficiorum cumulos a Deo susceptos, quos sacer textu ς reseri,sic de rege in referendis gratiis alioqui negligete, ait, s cra Scriptura praedicto capite 31. sed non a. Paraciuxta beneficia, qtis acceperat e tribuit δε I L. n. 23. facta est contra eum ira,& contra Iudam,& Ierusalem, humiliatusque est postea, eo quod exaltatum fuisset cor eius,vigentur enim collata bent ficia ingratum animum incusare , diuinamque exposcere ultionem, ciuae plerumque acceptis beneficiis correspondet.
Quod si in praelii , & victoriis corporalibus sancti Dei gloriam maxime quaerunt, id etiam in spiritualibus victoriis