장음표시 사용
71쪽
nus , quod iussi uxor nudam contumeliam
experta a, Rege AEnnio, ramo, intempe Ome existi salua, Deus enim erat.rui faciebat omnia, risu's viam dabat, is spem bonam semper in rebus deploratu aderre M. Similia sunt, litae halbet idem Chrysost.hέ'm.s i.ta Matth. ubi ponderat Deum voluisse,ut Abraham ad extremum usque disertinen in fili j immolatione perunt-ret,& hane emphasim mihi viduntur habere verba illa lacri textus: Eera Angelus Domini de coelo clamauit quasi dicat. Mira res non in itinere, non in montis ascensu,tion in aedificatione altaris, sed in ipso articulo discriminis , ubi humani reme-
dij spes nulla iam subesse poterat, subuenit Deus,vocat,prohibet, saluat, dc re
Ad extremum usque peruenerat discrimen & vitae, & honoris Susanna , quod ostendit etiam illud Daniel. I 3. quando fiens suspexit ad conum, ubi Lyranus optime ait : Suspexit ad eaerum, quia aliunde non poterat habere auxilium , is proprium est diuisitatis succurrere Di casibus de*eratis. Sic ille. Deinde etiam dixit: Ecee morior quum nihil horum fecerim, qua isti malitiose composiverunt aduersum me : sed vide quid huic ultimo periculo corre- spodeat, exaudivit Dominus vocem eius, cumque duceretur ad mortem, Suscitauit Dominin Spiritum sanetum pueri tantoris.
enim nomen Daniel, circ.Verum etenim est
id, quod notauit Ambrosim,tunc esse tempus subueniendi Dco , quando humanarres pene desperatae sunt, sic enim exponit versa illa Psalm. Tempus facis i Domine: Usipatierunt legem tuam, ut sit sensus, omnis substantia consumpta est,& remedium nulluis tam inuenitur, tempus ergo opportunum est , ut ad humani generis redemptionem descendas. Similis citam est ille locus Psa quando David dixit : Tu exurgexs Domino misereberis Sion, quia tempus miseerendi e M. id est , nunc quando lex natura: abolita iam censetur, & lex scripta pene extincta reputatur, nunc quando scrui a te missi ad recipiendum fructum occiduntur, nunc quando iam in humanis nullum extat, aut speratur remedium, tempus miserendi est iron iubendi,ut inquit, Ambrosius, sed miserendi, sic enim consueuit diuina misericordia , & omnipotentia occurrere, cum homines nullum penitus ab hominibus remedium expectant, ut totum proI-sus diuinum sit, non humanum.
Miserunt sorores Laetari cum infirmaretur ad verum,ac diuinum medicum diccntcs : DomAe.ecce quem amas, infirmatur. Audiens autem Iesus,quia infirmab tur, tunc quidum mansit in eodem loco duobus diebus, deinde poli haec dixit discipulis suis: Eamus in Iudaeam iterum,quae vclaba expendens Chrisolse .s 3 ait: Iridetis quemadmodum dat locum morti,licentiam
dat sepulchro , corruptiani posse permittit. negat nil putredini , nil fatoνἰ : atque ut
Tartarus rapiat.trahat, habeat, admittim,
atrue agit ut humana spes tota Iereat, is
tota vu humana de eratioms accedat:
quatenus quod facturus est , diuinum sit.
non humanum. Tantum autem in loco expectatione mortis residet. ut is mortuum Ipse nunciet: o tune ad Lararum denune et se innire. Sic ille ostendit quomodo Christu; Dominus totam spem sororibus intercluserit, humanam,ut sibi accommodato tempore illis aducniret, quatenus totum , quod facturus crat diuinae omnD potentiae liquido tr burretur.
Facit etiam praesenti instituto dissicilis ille locus apud Ioannem,quando Christus seruator beatissimae virgini Matri pio vino deficiente deprecanti dixit: Luid
mihi. , tibi est mulieri nondum venit hora mea ; ubi mihi modo placet expositio Augustin. θνm. l . de temp. qui existimat participium illud,deficiente vino, praesentis potius temporis vim habere , quam praeteriti , ut significet nondum penitus
desecisse vinum, sed ad desectum properasse, & iam pene deficere , quod probat
etiam Maldonatus , & videtur amplecti Tolctus, commendatque maxime Virg:-nis Matris commiserationem , qua prae
uenire solet miseriam priuaquam miseri homines in verecundiam,vel desperationem incidant, & ideo simul ut vidit non satis esse vini illo suggessi,ut proluderet, & occurreret defectui, ne appareret confusio,qtiod Bernard. etiam dixit serm. I. o L. super hunc locum Ioannis, antequam igitur vinum omnino defice Fct m sna Mater misericordiae, deficientis vini inopiam subleuare curauit, magno Filio dicens , vinum non habent. Cui ipse respondit, nondum venit hora mea, quorum verborum literatis , ac planus sensus esse potest , nondum extrema vini egestate comituae premuntur, id autcm tempus, Nea bora est, qua ego solco, editis si necesse est) miraculis , egentibus opitulari:
quoniam igitur nondu ea peruenit occasio, nondum etiam. & hora mea ps ruenit, H a. proiiae
72쪽
proinde non est cur tam cito roges, nec 1 me remedium praesto luris. Noaerat hane Dei conditionem Moy sis mater, quae cum celare non posset elegantem filium, sumpsit fiscellam sci
peam, & liniuit eam bitumine , ac pice, potuitque intus infantulum, & expotuit eam in carecto ripae flumini, , quali tradens eum diuinae prouidenti , quae eum liberare pollet de manu Pharaonis,a quo necem pueri futuram certo sperabat, si eum diutius domi seruarct I ait ergo υ- pom. ad hunc locum: Crudelitari patris obui itfilia clementia . ut sunt cogitatus, ν voluntates hominum in manu Dei. Discam s υbique considere Domino , qui mirabiliter eximis suos . er eonsiolatur in sester intes. ut quem exposiverant 'ovidenria Dei, ipsium recipeνent eum pace Retu; d seipsim alimonia.non proprys impensis alendum . ut matris quoque uberibus renitueretur lactandus: quo quid erat mirabilius'
fessie Dominus agit eum frustrilibus. Sic
lome Deo . sie ille Ostendit quomodo delusa fuerit mater Moysis,dunt eum extremme periclitantem , diuinae commisit prouidentiae , qtae de more, contra Regis praeceptum, in domo Regis puerum euu triuit, & exaltavit. Vnde merito per Dauidem nos hortatur,dicens: Intuca me in die tribulationis tua. sicut addunt, August. Cassio Lis Hieron. Eruam te. honori abis me, quem locum citans Gregor. lib. II. s. x. am Ipse sibi te tu est quia inuocam tibia. misereri desiderat,qui monet ut inuocetur, & Cassi .hunc versum Psalmi appellat ditissimum promissione , qua nos certos reddit, minime defuturum in magnis tribulationibus, quas permittit,ut Zein eis nos probet , sicut enim eleganter dixit Seneca Γλῶ prouident. argumentum est a Deo ut imbellem , & ignauum contemni , cui nihil sinat euenire aduersi: insuper, S tribulationes permittit, ut probatam nobis ostendat prouidentiam suam in eis minime deficientem , & proinde se quodammodo honorificatum , & gloriolum reddat, sicut dixit David, & testatur Moyses in initio nostri Cantiet.
Vnde Cassian. eoliat. s. eap. II. docet unam de praecipuis causis, eur Deus tribulationes immittat, esse gloriae suae illustrationem: affertque exemplum caeci nati , ut manifestarentur opera Dei in illo. Idcirco orati solet Deus ab aerumnosis, calamitosis, egentibus, & periclitantibus , ut propter gloriam nominis sui eosdem liberare dignetur, & quia plentiissimi Domini honor , & gloria , nostra etiam esse consueuit, ipse per Dauidem asserit, Cum ipso sum in tribulatione . eripiam eum . σ glorificabo eum. Quando igitur eripiendo nos ab imminentibus periculis, nostriet glorificare dicitur , iacet maxime ut nos vicissim ereis yti eundem glorificemus,sicut fecit Moy ses eum suis, dicendo : Cantemus Do
Ad ealcem autem huius annotationis illud aduertendum est, ideo affuisse Deum Israelitis extreme periclitantibus, quia spectabat ad eius honorem, δc omnIp tentiam, libertatem , quam operari inceperat , perficere , & ad optatum finem pei duceret neque enim Deus incipit,quin perficiat, sicut testatur Pavi. Quapropter merito D. Bernariusiem. I. A die PasMa . carpit Iudaeos , qui in cruce pendenti Christo Domino dixerunt: Si Rex Israel est. descendat nunc de cruce. ct credemtis ei. Eὸ tendebat. ait Bernardi IS,m
titissa sua . non ut ipsi crederent, sed nostra quoque, si qua erat fides in eum.emni-
mora deperiret. Legentes enim . Dei seme-cta sunt opera . quando fateremur Detim,
qui salutis opus reliquisset imperfectum sed
patiemis te in est. non sariendi quasi dedeceret Dei maiestatem imperfectam relinquere nostram redemptionem, quam inceperat, unde recte subinfert Bernardus: Ita is nos quicumque sequimur caput nemum . nm cessemus agere poenitentiam . non cessemtu taure crucem nostram
perseuerantes in ea. sicut ipse perseuerauit. donee dicat stiritus ut requias m- a laboribus nostri4:n minem audiamus stat res. non earnem . non savuinem . non θ,itum quemlibet, dascensim a eνuee suadentem : persint mus in cruce . moriamur in cruce , deponamur aliorum manibus, non nostra leuitate.
Est optimus in hane sententiam locus apud Augustinum lib. . de Civit. eap. 7. ubi arguit vanitatis Gentiles , qui Ianum Deum principiis applicabant, alium vero finibus, quem appellabant Terminum. Qui enim fieri poterat, ut Deus esset ille , qui aliquid incipere poterat, at non finire , & perficere, clim ad eun dem , qui incepit aliquid, si verus Deus
sit, & omnipotens, pertineat, ad selicem exitum perducere , quaecumque incepit. Nunquid ergo. inquit August. ad mundum qui Ianus es initia remum sertinent. σμα non pertinent. ve alter illis Deus tra-
73쪽
foratuν ρ gua es sa vanitas in opera Π- Α plena sunt eo ta , donee Iersueantur adii dare potestatem dimidiam ' in simula- finem a quom qui aliquid ine pie. maxim/ehro faciem duplam ' Nam cui excideris, appetit, intendit, expectat. exopt t. nee de quod ea erit, quomodo finiat, eum non in- re inchoata ns terminetur exultat sic A Meniet ρ quod si Iano solam initiorum tin gustinus, ex cuius doctrina colligimus huerent potestatem , profecto H prapone- ad Deum primum eductorem populi Isirent terminum, eumque o djsseis D AID- raelitiei cle AEgypto maxime spectare. narent. Quamyuam etiam nunc cum in eundem in extremo pexiculo constitutum istis duobus Lys initia rerum temporalium. ad mare rubrum, gloriosὰ liberare , & M'61ue tractamur. Termino dari debuit promissam terram perducere , alioqiii plus honoris ; mur enim laetitia est, cum istud Dei opus perfectum non appareret, res quaque perficitur, folicitudinis autem cum perfectissimi Dei esset.
Ipse Dein mem, S glorificabo eum: Sem Num. 1.
Patris mei, S exaltabo eum. EXPOSITIO LITER ALIS.
Α N T A suit in te adeo me- B bis edoctus, qua tuo maximo malo, qui si morabilis diuina virtutis nam ille sit, quae potentia, & maiestas it ostensio , & euidentia , ut lius ; iste igitur cst, quem experiris , ei pene oculis illum sibi prae- ius manum sentis, postquam digitum vi lentem , atque propitium, disti in AEgypto;euius verberibus flagella ostibus infestum cernere videretur, dum Iaris,Deus ille meus,quem ego glorifica- talem in sua protectione experiebantur. bo, pro eo,quod tu abiiciebas,& cui nihil 'vDuas autem causas eius laudandi, at- prorsus est eum iis diis,qui non sunt. que extollendi in verbis nostri contex- Hebraice habetur se. Elmeus. N A - tus sibi adesse testatur iacet Authoit al- C hu. Est autem nomen , Et , sumptum a teram allati sibi auxili j , & virtutis di- sortitudine Ane hu,autem significat ta- uinar in sui defensione expertae , eum bernaculo ei, siue latinius, tabemaeulum ait; ute Dem meis . seu, fortis meus; al- faciam ei,a radice Nau h.quod est taberteram iam inde sibi a suis maioribus im- naculauit, seu tabernaculum fecit:& ideo positam , quos ille saepe numero iuue- Vatillus ex Hebraeo : propterea extruam rit, quibus se reuelarit, a quibus ut ge- isti tabernaculum, Tabernaculum autemneris Originem se ita pietatis, miseratio- non quodcumque, ut asserunt i j,qui con-nisque ad se haustam,& in se veluti trans- iecturas sequuntur temporis , ac loci, sed susim acceperit. D humile, & plane tale, quale est pastorum, vel etiam secundo possunt haec verba nempe tugurium vel casam , siue caulam reserri ad Pharaonem,eiusque perfidiam, quam describit Poeta partim eclog. I. improperationem contra ipsum conti- Pauperis, tuguri congclitam cet iteneant: enimuero Pharao Moysi Dei le- culmen gatione tangenti, & annuncianti , ut di- Partim in ecloga seeunda. mitteret filios Israel per summam super- AHiae bumstes habitare casas. Od. s. biam ,& impudentiam dixerat ; Quis est Et ita oleaster vertit tugurium ei sa
num. I. dominus . vi audiam vocem eius. re dia clom. Vnde nomen , Nauer γ . a praedicto
mittam Israel Nescio Domisum . or Is E verbo , Nauath. deductum significat carael non dimistam. Hane igitur insolen- sam , aut caulam ut videre est , a. Reg. 7. 2. Reg. 7.tem animi elationem S caecam perfidiam Eraehi L 3 4. ubi nos habemus, requiescunt πΠm. 8.videtur irridere hoe in loco Moyses,cdm is herbis virentibus. Hebraea proprietas Ezer. 34. ait: Isse Deus meus, quasi alloquens , & habet. Ciaba M. BenaMAh thob. id est, in num. subsannans Pharaonem : quis est domi- eaula bona. merem. cap. 3 3. Habitaem - Hierem. nus quaerisὶ Disce igitur non tam ver- iam passorum aecubantism Nane, ro-. I . I 2.
74쪽
Vnde videtur Moyses, ae populus Israe- A tur, qui tale operatur,squidem templum atticus tunc in votis habuille tabernacim soli Deo ponitur , & etiam si interdum tum extruele ad modunisuguri), domus- sub alicuius sancti memoria, & in eaque campestris. tione ponatur , id secundario est, prima- Nisi potiuκ hoc sit Aeeernere, di polli- Do tamen ad Deum refertur , cui in il- citatione quasi se voto obstringo e ex- lo sacrificium offertur. Sicut videre estituendi Deo aliquod dom:cilium , quem apud Suari. a.rem. 3 . A. t. s ρλ3. qua admodum postea Rex David simili erga de re videndus est 6 αν mintis libri cuL. Dumen pietate, bc religione perculius, in- tu Samsortim. cap. . rem. 2. ubi prosequidistili liiniim ducetis habitare se in domo tur discristen ini et Rutilicas , de templa: cedrina,arcam vero Dei Vci potius Deum, quae soli Deo aedi sicantur, ideoque Theo- qui in area habitare reputabatur, sub pel- logi ex eo quod inpost. I. Hnts.ε. Spi- I. Coris. libus agere, non contentus addi isse se B ritui sancto templum tribuit e Membria nuna. s. 2. R T. 6. arcam ex domo Abinadab, 2.RU. 6.8c po- veri rempta stitit spishur sancti, diuinum. . suille illam in domo Obededon , atque nitatem Spiritus sancti merito colligunt, inde rursus Odux iste illam in ciuitatem ut videre est apud Morinam a.' Past. χ . suam , id est, arcem Sion , cogitauit de cap. I .arr. i .d p 4.3. I .Suar.IA.2.de Trinit. aedificanda magnificenti lima domo arcae, cap. .is P. ac ni uni ni, quam totam historiam proso Vulgatus igitur interpres ac Septua-Psatis r. qui tur, Gai. 13 i. ginta ad sensum potius, quam ad verbum Neque inurbanum videri debet, quod transhilerunt : GDHscabo etim . & tamen Moyses, & populus polliceantur se factu- optime, vi saepe alias sacere solent, cuius
ros Deo tugurium pastoritium , & taber- rei unum modo asserimus exemplum,cum iraculum , tempori nonaque & loeo insese multa suppetant, verbi gratia, Cant. I. in Cant. x uiunt; est enim tugurium, seu tabernacu- C cap. s. iuxta Hebraeam proprictatem ha- nur. . 3.lum dominorandi locus ei aptus, qui iter beluti Et digit; me; pleni murrha trans faciens per loca deserta non habet stabi- te . seu , transmistente , vulgatus tamentem mantionem, sicut de Abrahamo ait vertit : M 'ha Irabath a . id est , ele- Nebr. D. Paulus Ecbraeorum I i. Antequam terram ctissma, S optima , nimirum quia cuius promissiluam pessuerat . ian uam is alie- myrrhae odor est transiens, siue longe, i in castiL inhabirando eum Isaiae . o, teque se transmittens,& sundens,illa pr
Iareb eMyMdi s retismissionis eiusdem; batissima est : sic etiam hoc in loco, quias quod etiam legimus de eodem Abraha- proprium est Dei templa habere , & in
Genet .aa. mo, Genesi L. O, 38. Deo igitur per de- eius solius gloriam , di honorem erigun-I . sertum progredienti, populumque pere- tur & extruunt ii r , ideo dum textus Hegrinam in comitanti non stabilis man- braeus promittit Deo crigendum tabe uo , sed tabernaculum , & mobile domi- D naculum, vulgatus Latinus promittit, cie lium conueniebat,iale sere . lud Thyr- gloriam & honorem , Iste Deus metu . o fidis pastoris apud Virg. eclog. . ad hor- glori cabo eum. torum Deum. Hoc etiam in loco notanda uenit, sed Nunc re marmoretim fra temore foeta reiicienda expositio Hebraeoriun , qui id mus: at tu eo dictum a Mo)se putat,ille Deus meus,
Si faetura pret ut ueris, audiens eas. quia Deus visibiliter apparuit Hebris Et in hane sententiam recte Plin. eYeu- super mare rubrum, sin ilis sortissimo visans muneris exiguitatem ad Vespasia- io bellatori , & ad hostes Iudaeorum pronum, am,inmensa praser e teras stilis cu- figando intenti simo, de uniuersum po- 'ra, ut qua tibi di urAr .dis I. Iri,um pulum Hebraeorum clare tunc vidisseo, diis lacte r Isci. multaΘε sores fus - eum , Se multo peis hius, quam vide My i. is molia tantum salsia I sani, ueui Ε runt eum postea Prophetae: Sta cum hoc.
rificandi verbo utitur, cohaerete ostenda- murasset: me est meri similis rantiam Dei mus ; illud necessario aduertendum est, conflescensionem 'arupe. Haec Lyran. Cui quod erigere Deo tabernaculum, seu do- additur , Scripturam aperte declarasse micilium, in quo inhabitet, ipsum glori- . qualiter tunc Deus apparuerit super ma- sicare est bipsa de diuinitate illius attuli, re rubium, dum ita habet: a everas num. 14
75쪽
ωθίlla matutisa , Er oeto resticisns Do- A tris nostri lacob nos adoraturos , & mmo u super eama Arnitiorum po G- altum erecturos , nihil abiectum uel hu- Iumnam ntibis, is ignis. infers eis exer- mile de ipse sentientes, sed cognolcentes cirum eorum. se subtienis ratus um, iptiun Deum verum este , non opus vel ferebantumue in profundiam. Quae verba figmentum, sed totius uniuertitatis opifi- denotant Deum non apparuisse sicun- cem, & supra totum mundum, qui cerni- dum aliquam speciem visibilem hominis tur, Sc non cernitur. armati, 1 secundum admirabilem ope- De u μιν ου mei. sicut si dixissi, Ceus rationem ex illa colurima nubis quasi ia- patium meorum intelligeremus tres Pa culmitia tela, id ei , sulgura , & i ulmi - triarchas, Absaliam, Isaac , & Iacob, quina , Ec tonitrua , horribilemque ventum, narres Hcbraei populi in scriptura nivicu- quibus rebus currus, At e nos AEgyptio- pantur, lic quia in singulari dicitor Demrum subuertetet, & confringeret, suis- A parris mei . significare videtur Abraha-que in umentis bellicis complicaret, mum , qui praecipue vocatur pater He- εἰ opprimeret AEgyptios , quod etiam braeorum : tum quia in eo cocrua lectio Ex . t . indicant verba praesentis Cantici: IIi- populi Dei,quando, scilieet,Deus ei,&sς m. i9. Icto Iriam tuam . qtia deuoraula eos . siciae mini eius benedixit, quia Circumcisophulam ; constat insuper ex eodem ca- nem accepit, tanquam signum di tincti re ni meis I9. eum qui apparuit sui si uum populi Dei ab aliis populis. Quod Rom. . se Angelum Dei vices in columna gercn- prosequitur Paulus, dum cum paticin niam. i.
terna , unde in fine capi vis eum vocat communem appellat ,& num. II. eius-
Deinde ratio, qua Moyses probat in cissis, An ultim iustariasuri . fra: scelebri apparitione montis Horeb Deum in iraturio . visit pater oraritim ered
illis non apparuisse in aliqua visibili spe- C Hum per praputium . etu reputeι- ct isii cie, probat optime nullibi eis visibiliter ad iuncitam , it sit paro Cise ei*apparuisse , scilicet, quia nouerat inge- nis. Deinde propter metita ipsus Abi nium, di animum Hebraeorum ad idolo- hae Deus benefaciebat populo , & adim-
latriam proesiuillimum, & ideo diligen- plebat promissones Abianae factas, fecit
ter cauisse , ne ex visionibus sensibili- loquitur Scriptura : Vt adducat Domi- Gon. ig. ter Achis oecasionem arriperent colendi nus 'veter Abraham omnia . qua Iocusus m. is.
idola, alitet infirmum esset argumentum, os ei Detiri Quod hoe in loco expendits Hebiti quamui; in Horeb non vidissent Abulensis. tale quippiam , vidissent tamen in mari Cum ergo apertum sibi diuinitus per
D tit. 4. rubro , Sic enim habet scripturae Loetitus mare rubrum viderint Hebraei iter a adi tim. iE. est Do tam ad ios de misyio lanis di meem proni issam Abrahae terram , recte illius wMoram erro aiestatis . is formam sens- D meminere .cui Deus sponsionem iam pritus non UEHIM. & infra num et s. ei usi dem secerat cuiusque meritum in adim-dem eap. Non vid7, 9 aDqtiam μωγα- pletione modo relpiciebat. Hum In dia . qua Leti res os vesti Domi- Neque mirum alicui videri potest, sinus la Horeb , refrid d raptAfaesaris et e- Moyses hoc in loco alios Hebreae Centis ιis sculptam illaudis . atie Imaginem proceres, & patre omittat initi velis re senti vel semina. currere ad synodochen singularis nume-Αdde longe probabilius esse nunquam ri pro plurali, quae frequendi est in sacris
in testamento veteri Deum apparuule,sed literis o videtur enim hae in re imitatu, semper Angelum Dei vices agentem , ut ipsum Deum,qui apparens Isaac ait : Ego Gen. Σή in materia de Angelis tractant Theolo- Irim Deus Abra m patru tui. Vbi D. num. 1 .gi,eum a st de angelicis apparitionibus. si . hem. s i. tom. i. quantum Deus Ideoque Theodoretus hoc in loco ait,de- Ε omnium hominum , totiusque adeo viai monstrativo pronomine , eius naturam uers Dominus, de viro Abrahamo seruo
minime communicari posse eum his diis, suo glorietur , ita declarate Oseens qui non sunt, ostenAerunt,hic Deus meus quem AP sbi venditaris se propritim fe non salsi,non i j qui vi im in AEgypto a vo- Hi Abrahamum. - sta digna vis se rura
bis sunt culti, huic & gloriam dabo, nam Le Deum vocare: Dominus,Θ eondi ον ον dominum Deum meum adorabo , 3c illi bis inius homisis Deum se dicens non eomsoli serviam. Et s enim nos in a gypto eludis .is albistisar eiam Parriarisa appe errates daemonibus, & non Deo immola- latione dominium stitim.sed magnam in ILbamus , tamen nunc dicamus Deum pa- iam suam beneuolentiam menti suta inquam
76쪽
putetur Iantus , quanti ala' omnes. Sic
Chrysost a quo se conficimus rationem, si ipse Deus tantopere de Abrahamo gloriatur, ut caeteris hominibus, imo & rebus omnibus omissis, solius Abrahae se Deum praedicet,quid mirum si Moyses Hebraeus populus ab Abrahamo prognatus, ae eo tantopere glorientur. Cum videant reruin Dominum unius Abraham imum se dicere, eademque proinde , quia
Deus locutione, & ratione utanturὶ Et exaltabo eum, id est, altissimum ess , palam confitebor , & quantum potero praedicabo, Altissimus vocatur per excellentiam Deus,non quidem corpore,cuius natura est incorporea, sed summa dignitate, & auctoritate creationi si& dominationis omnium,cui subinde summus cultus , & summa laus debetur , & exhibetur ab omnibus .sicut obseruat D. Them in illud : Si ostiliariau sum manum meam ora meo. qua es iniquitas maxima negatis contra Dotim allusim m. Et in hoc sensu idem est , Deus altissimus , ae Deus e summus cultus debetur,sicut etiam notat Lyr .ad eundem locum. Sic etiam legimus , quod Melchisedech erae Sacordos
Atio M.quamuis qtiis exalteriιν, nos habemras Deiam . cui exeo su nomen est. Ideoque Dauid , Demine Domiatis noster . quam admirabiti es nomen tuum in insuersa ferra . qmniam eleuata est magno centia tua super en los . di Seraphim prae magna reuerentia inaiestatis Dei,
.elabant facies suas. Dicitur etiam altissimus , quod perse- stio diuinae substantiae natui is omnium terum infinite superemineat, & quidquid in omnibus aliis rebus boni sparsum est, id omne cum insnita quadam eminentia,
Est & altissimus Deus scientit altitudine, quae non solum excedit omnem creatam, sed etiam omni humano, sue angelico intellectui est prorsus incomprehensibilis,quod dixit scriptura,dum eum, monum consitio, Θ Meomprehensibim
fuis/quam sententiam disia Dinierandianes. h. . o. deiumpssse paulum ab Isaia Is I. o.
o. de pro eo , quod nos habemus ineom- niam. Irprehensili lia. Amsνoflib. .defide cap. g. V August. Ita.de grai. o libera.arbis.ad V lent. p. . legunt Ucνutabilia . & inm-st rabiles, significationemque habent negantem, id est,quae non postulat inueniri, seu impervestigabiles, isan enim , sicut ibi aduertit Tolet. Error scriptorum est, qui non attente abstulerunt unum , in, quod tamen parum refert, dum sensus non
Dicitur etiam Deus altissimus ab altitudine potestatis , Dei enim potestas super omnia est,quam bene agnoscens praedicavi Nabuchodonosor dicens: Ego Na- Dan. hiathbdonosoν benediai Ahusimo , , vi- num. 3-nsem in sempiterniam laudaui. is stipi- fraustri ruta potectas eius ore IIm sempiter- se omnes habitatores teria apud enarita nihilum reptira i sunt, non es qui resistat manu; e m. Et filio Nabuchod nosor dixit Daniel, Rex, Dem allusimus Dan. sisynum is magnificentiam, se guriam δε- num. I: Qt NabNehodonosονpatri itio . quando aurem etitiarum est tor rius depositus es d. solis regni sui, is giaria ritia iabura Acme cognosceret quod sole uatem haberet Ahisesmus in regno Acminum , se qua cum a
Postremo Deus vocatur Altissimus tatione habitationis, licet enim ubique sit, peculiari tamen ratione dicitur esse in coelo, ii , & in altissimo eatorum,quod Theologi vocant empyreum , ibi enim est eius regia, ibi se clare videndum bea- tis omnibus praebet, ibi perpetuo ab omnibus laudatur, unde sacra Scriptura saepillime disit Deum habitare in altis,& exeelsum esse eius habitaculum. Ex quibus inseres exaltare Deum hoc loco tigniscare non solum quae altissima sunt de ipso praedicare, sed acceptum benescium victoriae de AEgyptiis , Deo tanquam supremo Domino , 8e lagitori tribuere, & proinde ipsum super omni laudate, id enim mihi videtur signi seate verbum exaltangi , scut cum dicitur, exaltari super caelos, nihil aliud existimos niscari, quam samam, ac gloriam nominis Dei ad usque coelum ipsum , imo& supra calum peruenire, quale est illud
Habac. cap. 3. Operate eretis gloria pinside Abae. apici Craecum odisi s. se mea gloria nMm. 3 ad esertim peruenis , & apud Latinum Igneid. fima supeν athera
77쪽
Quanto maiori cum ratione post Incarnationem Verbi appelDre possumin Deum nonisum, quam Moyses, proindes eum glorificare.
ID igitur primo in hoc loco notandum
occurrit ex eo fundamento Moyseni appellare Deum suum , lite Deus meus, quod ipsius beneficentiam in se expertus fuerat , & beneficia receperax. Vnde si
mentem altius erigamus nobis statim Occurrent non Dei bcneficia tantum, sed &ipse Deus,qui sese nobis in filio communicauit, & nostram naturam sibi copulauit,ac desponsavit, cuius veluti sponsaliaeelebrata sunt & in lege naturae inscripta,
matrimouium vero celebratum maduen tu Christi, ut dixit Irenam lib. . cap. II. August.lib. 22. eontra Fauctum cap. 89. 6c consummatu est hoc matrimonium cum
disere liceat J meus. Qua ratione olim Deus dicebatur Iustorum Deus Abraham, Isaac,& Iacob,Heliae,& Danielis,tamen longe maiori cum ratione, ampliorique iure nos dicere eum possumus Ilostrum, postquam nostram naturam astumpsit, imo nos in ea natura astumpsit , ut collapsos erigeret, perditos reformaret secumque ad coelestia regna deserret. Adeoque se nobis communicauit, nosterque voluit esse caro factus , ut nunquam nostram carnem demiserit etiam
in morte,quanquam anima a corpore separata fuerit, tamen & diuina hypostasis I iiij, & diuina itidem natura unita permansit carni, quam nunquam demisit etiam in sepulchro. Dixerat olim Iacob Domino , Angelove eius personam gerenti. Non dimittam te nisi benedixeris Gen. 32. mihi. Sed longe aliter posset dicere ipse num. 26. Dominus,& semini Iacob,& tarni ipsius. Non dimittam te etiam si maledixeris
mihi. Esenim eum malediceretur non ma
liditebat. sicut dixit Petr. seu ut habet I .Petr. 2. virgo parens dixit: Fiat mihi secundum textus Graecus;rion remaledicebat,quando num. 23. Luc. I. verbum tuum. Quando persona Verbi etIam l gunt potiores Patres, Hierorum. num. 38. eommunicata est naturae huinanae, imo & Ambro Augus. inprian. Fulgen. Paulis.
nostram naturam ad se traxit,sibique uni- cir Rustin. licet enim asperis verbis Iuuit pro nobis etiam in morte offerendam, daeos fuerit allocutus, appellans eos dia- quod recte Ambios dixit serm. Io. in boli filias Ioann. g. generationem malam, Ioann. g.
Ps alm II S. Habemu/, aliquid,quod Matth. Ιχ. uam er malam, is adulte- num. 44. fortasse Angeli non babent, i enim abun- ram . Matth. I 6. eaeos, o duces ea corum, Mart. 12.dauit pereatum. 'perabundauit e gratia. Matth. I S. oecisores Prethetarum, Matth. num. '. Nobis natus est Chrissus ex Viettae , legi- 23. Si pulchra dealbata, plena libue mor- Mare. I s. mus en , puer natus es noιμ., filius ι- rureum . omni sturcitia. Matth. 23. & num.
tm est nobis nobis carnem suscepit. -ὸ ρο- D similia, haee tamen non lesitur dixit se ab Amrtas.
us nos in ita carne suscelit, quae suit ra- aliis prouocatus, quasi seipsum vendic, num. I 4.υo eut beatissima Parens post felicissi- uerit, & maledictus remalediceret, imo Mar. 23. mum partum, non sibi ipsum brachiis a vi cum iniuriis impeteretur tacuit, & reti- num. 3I. strinxerit.sed potius reclinaucrit in prae- nuit patientiam,& constantiam, ut quan- Amt. 23. sepio,quasi nobis ipsum orrens, qui no- do daemoniacus appellatus eli, ac Sa- num. Σ7. bis natus errat,& August. lib. I. Confesse. 3. maritanus utens opera BeelEcbub , vo ait: Cum effundem ovo nes,nen tu iaces, tax , potatorque vini. Non modo autem
sed restis nos. Et lib.de agone Christiano. non maledicebat, sed & benedicebar: Ma- Nolite vos ipsis eontemnere viri . Filius ledictus insuper fuit , quia maledictio Galat. 3. Dei virum suscepit, noliso vos sas con- omnis qui pendet in signo. Sed neque ad- num. I .l temnere minas, Fibus Dei natus ex foe- hue ab hominibus maledictus humanam ε mina est. AEquum enim erat ut se magni- Ε camem demisit, etiam eum se demissum facerent homines , & mulieres , quando conqueritur a Patre , Sc eum discipuli Verbum sinum est simile illis natum ex omnes relicto eo fugerunt. Quod opti-Virgme, decorans istas, virisque se com- me notauit D. Lea sirem. I . de Pasione municans. Illud tamen necessario nobis Domini Feria 4 dicens : In tantam unia recolendum est,quod etsi is, qui per gra- ratem Dei hominis natura conuenit. tiam,Deum participat, eundem appellare ut nyestniscis potueris ἀν-i. nee meν- ρο sit suum, sicut notauit origen. in eap. r. te δἰ vi ; Quod ita intelligendum est, Epist.ad Rem. Quod etiam attigit Dion ut per naturam hominrς intelligamus Areuag. L. de caelest.Hierare Bia, in fine, earnem, seu corpus , atque animam se-ι paratam.
78쪽
paratam a corpore , quae dum uniuntur, constituunt humanam naturam : naan purmortem Christi separata est anima a corpore , & deuit tunc cile natura humana, seu humanitasini ucro partes constituenistes ipsam naturam , nunquam deseriaitini natura,& per solis verbi,mausit enim& earni unitum, Sc animae.
Quod inluper postumus probare ex pulchro modo loquendi T itistiani lib.
dam arti a unitatu . eis traducis mus uieotim. Quibus verbis talem coniunctionem asserit Tertuli. inter personam , ac naturam Verbi, & naturam humanam, ut non fuerit diuinum Verbum separatum ab humanitate , & totali natura in triduo mortis, quin secum deserret coniunctam, & carnem, S animam, ea enim,
quae conglutinata sunt, quando ad inuicem separ. tur , semper secum deserunt frusta alterius partis , veluti in signum adhaesionis praecedentis. Conglutinatus itaque olim 3icitur Deus Patribus antiquis vi iuxta modum loquendi Scripturae , & Tcrtuli. loquamur) per amorem ; sed maior accessit, eaque ineffabilis unio hypostatica , qua diuisum Verbum carni ex ipsorum patrum progenie unitum , & conglutinatum es , vi noster posset vocari, longe maiori cum ratione , quam Moyses Deum suum appellabat , de vi vera sempet esset haec locutio , partes estentiales quas semel a
sumpsit, nunquam dimisit. O s nostrum, nos raeque carni se indisset ubis iter viii tum Deum hae in te ipsius ope imitari conaremur , ut scilicet nunquam ab
Α in me . vi omnes unum sal si ut tu pater in me . c, ego in te .ut ci, ira in nobis inum snt.
Vol tamen cauenda quidem aequalissimilitudo,quam salso introduxere Ariani, nam Hlius in Patre, S Pater in Illio est per naturae identitatem , quam mutuam existentiani , ocant Theologi circum in sellionem, secundum quam Athanasius in expositione fidei dixit Spiritum sanctum semper esse in manibus Pntris. Et Damas ιώ. i. de fide cap. Io. vos eat Spiritum sanctum inseparabilem , &inaigressibilem 1 Patre Ad l illo. Qua de
vero uos unimur Dcci per fidem , esiaritatem, & gratiam,per quam dicimur cile in ipso , de ipse dicitur esse in nobis , Ac unum esse inter nos Se cum ipso , quod docte & subtiliter prosequitiir oria. Al
xamir. Isb. I r. cap. - . Hanc igitur cum Deo unionem de mus conseruare , dc pro ea pugnare,quandoquidem ipse viri C nem nobiscum factam sic conseruauit. Tune enim Ac diecre possumus, Hi Deus mem , tum quia ipse nostram assumpsit earnem,tum quia illi uniti sumus per gratiam. Conducit vero maxime ad conseruandam hane unionem spiritualem: corporalis utique unio, quae fit per praesumptionem corporis , & sanguinis Christi, quam appellauit Chrysost. Incarnationis extensionem ι illa cnim diuinitas,& persona verbi, quae singularem naturam illam sibi uniuit, & assumpsit, pluribus in
D hoc sacramento , dum manducatur, unitur, quibus unionem promittit, dum ait: nui man eat meam earnem , is bibis meum sanaetiinem. in me manet . o ego in eo. Manet enim , qui vere manducat, in eo ratione gratiae ex manducatione acceptae, per quam dicitur Deus inhabitare in nobis, & manere , & noster se dignatur diei , qui a nobis dicitur manducari,
Sicut autem cum alicuiuς rei possessionem quis accipit , ipsam manibus niti-Ε tur attrectare : ut sc Deum nobis natum,& a nobis susceptum ostenderet Ioannes, ait : Quod per 'eximm , is manus notira
ba et lain ad tactiun rudem discipulorum videntur referre Avus. siem. I 47. p. I. de temp. O is s. cap. 2. t, I 6 o. cap. r. seseon. I R. de merue. Domiae; es. i. t, D. Leoui s .es. r.e, Dist. Io. cap. s. Etenim cum caeteri sensus eminus cxcipiant, &
79쪽
possisseant sua obiecta , sicut ait Aritior. 2. .ean m. cap. a. quibus similia habet Philo lib.de Abraham : eum insuper noster aspectus plerumque fallatur, unde quando remum aquae immersum videmus, stactum existimamus, nostrique visus errores corrigit tactus, sicut dixit
Tentia Iu de aci . cap. I . edi Aristite tibis I. λ Histor. an M. cap. I s. Unde eleganter D. Ambrosus in Commenta oua . 3. praedicta Ioannis verba legit,& manus nostrae scrutatae sunt, ideoque Christus Dominus non habuit satis se, &sua vulnera ostendere discipulis , sed ad-Lue. L . didit: Pahato videte . quia stiritus. Num. 39. σe. Et impietas Thomae Apostoli solo tactu reducenda suit, cum dixit: Nisi υἱ-
deis in manibus estia fixuram elatiorum. Θ miliam manum m iam is latus eis, Dan. a. o. non credam. Ioan. xo. super quae verba sentim. x s. ait AugusTin. sem. Is 9. Manu quarebar
cet non prius credidisse Thomam, quam vulnera Christi Domini tetigerit. Qui P al. s. hus habet smilia Chosios. pom. 3. homiLntim. D de Trinitae. cum existimat eum loeum Psalm cs. Deum e usui mansim meis, se non sitim deceptu reserendum esse adtachum Thomae Apostoli, palpando siqui dem fidem inuenit, quam perdiderat. Vt igitur Christus Dominus se hominibus
natum , & datum , sicut eanit Ecclesia ostenderet, simeoni traditur, ut eum Lue. I. accipiat in ulnas suas Luc. I. vi is , qui erat expectans consolationem Israel,eius compos fieret e ramuni omnium hominum nomine , deinde se contrectandum , 3e possidendum praebet discipulis, quam possessionem a se acceptam sa-tetur Thomas cum post contrectationem vulneris , Deum suum , de Dominum suum proclamat dicens : Dominus meus . is Deus meus. tunc enim suum &Deum , & Dominum satetur , cum manibus suis inquirens, acquirit 3 neque enim audiendus impius Theodosiis Aamnatus in sacra Synodi Constantinopolitana cap. I x. dum praedicta verba non perassertionem dicta putat, sed per admirationem , quasi in iis Thomas admiretur Dei potentiam, qui Christum purum lim
inean a mor uis excitauerat, cum con-
. stet Thomam diuinitatem in Christo
Noster itaque factus est Deus per In
earnationem quando in nostros usus totus expensus es in incarnatione, quod elefanter probat D. Lernar . tractat. AHI,nndo Deo. Vbi asserit Deum in nostri creatione nos ipses dedisse nobis, at vero incarnatione sua se nobis dedisse, O sem. 2. in Cantis. ait: Seeurus suseipso mediatorem Dei Filiam . quem agnosco Θ--. Minimὸ plane iam mihi si pactuu seris. frater enim Θ earo mea est. Puto lenim sternise me iam tion poteνὰ os do ossi- lbω meis. εω earo de ea e m a. Sie ille. Cum vero infiniti valoris suetit hoe gonum,Verbum, scilicet cami unitum,& eato factum , arridet maxime ea expositio, quam quidam ex recentioribus affert ad ea verba : Cee dis Abraham ρν res in tera Gen. Inram, quando, scilicet, Deus illi promist m. 3. suturum pactum , Ac deinde fore patrem multarum gentium respiciendo M semen eceleste Christum, dc ex eo , ac per eum fideles Abrahae filios in coelo instar stellarum radiaturos. Ait enitri praedictus au- tot Abrahamum id fecisse , quia pondus tanti beneficij sustinete non valuit, si enim quodlibet beneficium gratum animum onerare solet, quid mirum si Abrahamum deprimit vel etiam in specie datus Deus homo. Quoniam vero idem Deus homo nobis datus est, testatum id voluit benigni stimus Dominus , eum Ee Dei maiestatem nobis vestem praebiuit , & homis nis infirmitatem nobis plodesse ostendit
quod eleganter prosequitur D. Lerna se . ad milites Tempti eap. I i. ubi ita habet; ritum nobis da Christi valuit, to-ttimi salutifeν- . totum Martim Dit. nee minus probis D mitas , quam ma-uΠ- , quia Or si ex Deitate potentia pec- eari iugum iubendo submouit . eae careta tamen infirmisate mortis iura moriendo conetist . em. Ad hoc ergo nobis datus est , ut totus nobis in utilitatem , Sccommodum vel ut noster cederet : unde idem Bere M. Aomii. 3. super missuι est,eitca finem , ait: Id de nobis exigis, venenis D/o in nostram utilitatem salutem vetimus iri, nobis, non sibi. pamulus nasus est, nobis utamur nectro , in nostram utilitatim de Samaro salutem v remur iamus vi magnias Deus sine
80쪽
trepidas a facie Domini t mmo factus est. vr tibi se adeundi fiduciam magnam pra
etam praebet qua Dei . seminἰ. Deus homo. Et multio Rhegisnsis Galliarum πί- se .um. 3. BDliet. Erip.vltima, .laruulus natus est nobsi . Νίus datus est nc bu, Isaiae s. iratus est nobis, qui sibi erat. Datus ex diuinitate, natus ex Virgine, natus qui sentiret occasum , datus qui nesciret
exordium, natus qui inatre csse tumor,
datus , & quo nec Pater esset antiquior, natus qui moreretur, datus per qucin ocvita renascererar, illic dominatur , hie humiliatur, tibi regnat, & mihi militat. De nostro est quod appendit, de tho est, uod donauit: de nostro habuit unde caeret, de suo unde consurgeret, de nostro habuit unde pro nobis solueret; de suo unde penitus in nullo debitor appareret ; de nolito obtulit sacrificium , de suo contulit praemium , homo infirmitatibus agnoscitur , Deus virtutibus appro- Cbatur. Sic ille. Id tandem hoc loco notandum est, quod Apostolus eleganter dixit argumento illo suo a minori affirmative, ut Logi ei loquuntur, dum dixit: proprio Filio non pepereit,sedpro nobis omnibus tradiadit illum, quomodo non etiam eum Ego omnia nobis donauitsseu, ut exemplaria Graeca , habent, & Ambros. legit, donMityEst igitur sensus, si quod minus videbatur saetendum, factum est pro nobis, ergo etiam quod magis faciendum vide- Dtur, quid enim minus Aciendum , quam
ut Deus omniuin rerum creator fieret noster per incarnationem , quid iam deinde luam nobis negare poterit, qui seipsum concessit nobis , ut noster fieret, nostramque sibi uniret, ac desponsaret naturam , quod argumentum pulchre sane prosequitur CHUomm. homil. m. in Matth. ubi ita habet: Illud est admirationis omnimodo plenum, quod Age qui erat Dem. homo fieri voluit, iam vero alia iuxta rationis ordinem consequuntur . ex aeo Lenim antecedente, quod ερο natus, Cy datus
.st nobis Fasus Dei, recte insertur caetera omnia facillimo negotio, donaturum quia tanto beneficio non abstinuit. Et August.in Psal. i rg.plus est,quod fecit quam quod promisit. Quid fecit mortuus est pro te, idem dicito de nato Deo pro te. Qid promisit 3 Vt uiuas cum illo, incredibilius est, quod mortuus est AE temus, adde, & quod natus est,quam ut in aeternum vivat mortalis, iam quod incredibilius cst icnemus, non est victuIus morta
lis in aeternum, propter quem mortuus est qui vivet in aeternum Sie August. videndum igitur si eum nobis conserri postunt ij, qui Deum suum appellabant ratione liberationis ab AEgyptiis, cum noster factus sit per incarnationem, ut a peccatis nos redderet liberos, videndus si debemus eum glorificare , MDeum nostrum proclamare , cum iam iptum digito velut unum ex nobis ostendat Ioannes, & nos eius gloriam vel ti unigeniti a Patre in terris videamus oeulis , auribus nostris audiamus ,& manibus nullatenus dimittendum , utpote nostrum, contrectemus: magnificetur igitur a nobis scum D. Bernarit. Γιm L . --ser missis est paruulis magnus Dominus , quos ut faceret magnos , factus est paruulus, nam sicut notauit D.Leo serm. s. de Natiuitate Domini. cap. 3. in assumptione naturae nostrae factus est gradus
quoad ipsum , per ipsum possimus ascendere. Et Bemata. de diligendo Deo. Si totum me debeo pro me factum , quid addam iam pro resecto, & refecto hoc modo nee enim tam facilὸ resectus , quam factus, nam qui me semel, & tantum dicendo fecit, in reficiendo profecto, & dixit multa , & gessit mira, & pertulit dura , nec tantum dura , sed de indigna ; in primo opere me mihi dedit,in secundo se,& ubi se dedit, me mihi reddidit. Datus ergo & redditus me pro me debeo , & bis debeo. Quid Deo retribuam pro se nam& si me millies rependere possem , quid
suin ego ad Deum sic Bernarii. Aduertendum autem est hoc in locoeid, quod elegater dixit Cassiodorus lib. Io. riarum,cat. I 3. magnum scilicet beneficium Principis suis te semper velle videri a suis : Ceria, inquit, praelarum munus est videre principem. Et Senec. lib. de cle- metit. cap. 3. ait: Mius magnitudo stabilis fundata, est, quam omnes tam supra se esse, quam pro se sciunt, euius euram excubare pro semie singulorum. alch uniuersorum
quotidie experiuntur: quo procedente . non tanquam malum aliquod aut noxium animali eubili prosiliret, di Fugiunt, sied tanquam ad etarum, ac beneficum si us certatim auolant. Exierat E sinu paterno illum utique minime deserens , Verbum diuinum , & venit in hunc mundum factum
caro, ut carnis nostrae mala, excepta culpa , susciperet, & culpas etiam ablueret, vitam