장음표시 사용
31쪽
tabijcio tertio , etiam quantitas sepa- I 'xata est mobilis,es locabilis,& habet alia latiusmodi;eso haec etiam erit obiectum D Rima sententia assirmati ita est Aristo. Physicae . Respondeo dicendum , quod I telis,cum alibi saepe, ut patebit, in
hac quantitati separatae naturaliter con. praesertim 6. Metaplicap. t. Aristotis ui uenire non possunt, quia naturaliter non tur omnes peripatetici, de recentiores latur quantitas separata. Secundo quan- communiter. ltitas non habet haec, ut subiectum primu Secundam sententiam negativa sequuti sed hae passiones, ut suo primo subiecto Ut Acadeinici,& alij antiqui,qui omnem
conueniunt corpori de praedicamelo sit, scientiam naturalem negabant, ut Crat
famiae , quoa diximus este subiectum lus Pyrro,Heraclitus, de ali 3, de quibus t Physicae. gi psessum Conlabricenses hic quaellio. a.
obiicies quarto,subiectum transmuta- artarationis substantialis est sola materia pri. Pro secunda sententia. Negativa sunt non corpus; ergo non omnis mutatio hae ratione .Prima res physicς sunt varia- Pylic mih coroori; ergo in phvsica biles, de corruptibiles , sed scientia est de
assignari debet pro obieciυ ---wοῦ. uod rebus inmariabilibus,et aeternis,ut diciturceunprehendat omnia,de quibus passione,-- illi cap.3.ergo Phrica,quae ri: Physicaaeu contra concIula supra, non omnis mu- ς*lo,ubi docetur mundum esse aeternum,
ratio phvsica conii enit corpori immedia- quod tamen falsum cst ergo Phi si a notate,Verum est, non conuenit mediate sal,u est scientia. iness,nam considerandum est , quod aliquae Tertia ratio. Scientia procedit dea mutationes erimo conueniunt alicui inse- monstrationem; sed Physica nullam vera mori corpori, tali scilicet corpori mixto , demonstrationem habet: rrgo. vel simplici, a liqliae primo eoueniuntprin Pro parte assirmativa sunt hae rationes
cap ijs constitutivas corporis , ut transmu- Prima est ab auctoritate Philophi, qui ratio nibstantialis materiae, tamen si acci docet sape dari scientiam rerum naturali-Piatur trasenutatio in communi nulli alii um primo post.tex.xa .scientia non est cora Irimo conuenit n is corpori in communi, ruptibi lium per se, sed per accidens,qua-ibiectum antem Physicae assignari debet sunt res naturale .3.Phy.tex. x . sciem Illud, cui transi nutatio sibstantiali, , de tia naturalis versatur circa magnitudines, sensibilis primo in communi conuenit; motuin, di tempus η metitex. 33. confutat praesertim cum omnes transmitatione, Heracliuim, &alios negantes scientiam speciatim acceptae, et sine talium corpo , rerum naturalium,&lib.ε.scientiam diuuxum,vel sint principiorum corporum , di dit in metaphvscam,PhyMam,& math in ordine ad corpus, ut proinde,in rig matico, ex quibus patet per Philosophase scientifico loquendo , nihil coto Pi sicam esse scientiam. sica : ergo est scientia , minor probatur, quia de omni quanto ostendit, quod de se ut diuisibit e, de omni graiie, quoatur, quia de omni quanto ostendit, quod de se ut diuisibit e, de omni graiie, quod locum deo rhim,de omni corpore
32쪽
physico , quod sit Hobile, de tempore ziod dicat durationem , secundum priris
posterius,& alia hiliusnodi reddendo de his passionibus caiisas. vs ile ad ipsa in ejentiam subiectiarum , quibus hae passiones conueniunt a ergo phvsica eliscientia. ιTertia ratio. No minus est stigiis,quod omne generabile cst corruptibile, quam quod omnis triangulus habeat tres angulos aequales duobus rectis , ita lixc est scientia: erso est illa.
Pro solutione. Notandum, quod licet scientia sit co-
itio mi idens, certa, Sc necessaria rei per Propriam causam, tamen non ea deni est certitudo , dc euidentia in omnibus sciemrijs: nam ex x. Met. texta. certitudinem tactoportet in eunctis quaerere, sed in his, quae non habent materiam; idest non oportet in Physicis, quae a materia non abstrahunt eandem quaerere certitudinem , cuiae est in rebus Mathematicis, de Metaphysicis, quae a materia, & uio tu abstrahunt, unde minor certitudo sulficiet ad constituendam physicam scientiam , quam ad constitueniadum Metaphysicas, & Mathematicas; hoc ergo praesupposito considerandum , quod licet in particulari res physicae mutabiles
fint, ipsarum tamen rationes sentim muta biles , nam cum inlitabit ita te in actu exeris
cito, stat immutabilitas in actu signato, de verum est in uniuersali res mutabiles in mutabiliter esse mutabiles, unde per phy-ccam vere scire hostiimus omne generabiisse esse corruptibile, quia constat materia, sorma,& prillatione; omne graue tendere deorsim; terram esse rotundam,quia cum graues sint omnes partes ipsius tendut ad
centrum per bretiissimam lineam 3 omne quantum quantum est de se esse diuisibi-Ie, praeterea omne quantum occupare 1
Qim, 8e alia hiliusnodi, imo de illis etiaquae non semper accidum aliquam scier riam habere possumus, ut quod flante austro sint milliae plintiae, fiante Aquilone serenitates , nam certo scimus ut plurimum ita accidere,& de hoc reddimus veras causas, etiamsi non Πν amali ei accidat.
Earet a Dicendum physicam vere esse scientia:
Patet ex modo dictis, de rationibus secundae sententiae. Confirmatur. quia illa est scientia humana , quae enunciat eerto, de
insallibiliter de passione ex causa , ita ut enit ians sit immutabilis'; sed quistit austrum,qiiod transeat per mare, sec. deferre plurimos vapores , sne ulla formmidine, de immutabiliter en inciare potest fante alistro,ut plurimum esse pluuias,e
so p sica, quae haec doce , est scientia.
Ad rationes in contrarium Ad primam respondeo dicendum, quod res physicae in particulari variabiles habent rationes invariabilcs,& aeternan 'irare sic distinguenda eli maior. Phusica est de rebus mutabilibus in actu cinnato falsa est maior, de vera est minor, sed falsia con- se ientia, quia rationes physicae sint iuris mutabiles; licet particularia , quibus tales
rationes conueniunt, ut particularia sunt, in actii exercito sint mutabilia.
Ad secundam respondeo dicendii, aliud esse coliderare physicam seclinduse, aliud ph cam, qua in suis libris nobis reliquit Aristot physica secundum te nullum cona
inet errorem, physicam quam nobis reliquit Ati ii.aliquos errores continet,qualia est ille de aeternitate Mundi, cum autem
dicimus physicam esse scietiam loquimur de physica secundum se.
Ad tectiam negatur minor, nam qliado trans nutationem ostendi in iis de materia
ex eo, quod est potentia, vel corniptionἄcle corpore conliante materia, 3c forma,
& dicente substantialem priuationem foris
mare possumus veras demonstrationes, etiamsi nonnunqriam sorinam dempnstrationis negligamiis; qilodetia sacere possimus in demonstra is multis aliis passio
Obijcics. Illa non potest esse vera scientia,qitae nititur experimen o fallibili, sed huiusmodi est physica: ergo non est scientia; maior patet,lii a principia,quibur scisstia nititur debent eme maxime certa,& magis ad illic,qua scientia uia propter quod unumquodq; tale, ee illud magis; minor probatur, qitia phisica, cum sit de res,vissensibilibus, nititur ex aerimento sensis , sensis aurem saepe errae , unde est illud D. Aus lib. 33. qnail. non esse expectanda
33쪽
: Meritate ver lat71 Ξ eo 'reis sensibus Respondeo co:icesia maiore negandam esse minorem, & ad probationem Dice: dii in experit irent tim sensis , praeserti in cue si circa proprium sensibile iiiblatis impedimentis,& est experimentuna commune. tale fuit omni tempore, quod non potesse sallax. unde scientia . quae eo nititur, erit vera.& certa scientia , tali autem est Physica , D. autem Aug. loquitur de experimento sensita sine illis conditioniblis,& qua do repugnat rationi aliunde certae de aliqua conclusione.
Sententia a Trinatiua est communis, cotra quam tamen.
Pro sententia negativa sunt hae rones. Prima scientia specillativa est sui gratia ;sed Physica , non est sui gratia; ergo non est speculatilia. Probatur minor, quia sciutia Physicae si propter medicinam, Pro'pter Theologiam, & alia huitismodi. Secunda ratio. illa non est scientia spm latiua, quae est practica ; sed Physica est scientia practica ergo physica non est scietia specillativa. Probatur. Minor. Scientia praclicae stilla, filiae nos dirigit ad ope-
Ialadiim , ex a. de anima text. sed
talis est Ph sca : ergo Physica est scientiarractica; probatur minor, quia Physica
ostendit nobis inum esse primam omnia Ieriau causam; praterea plurima tractat de actibur,& habitibus intellectus, de v iuntatis, quae omnia nos dirigunt ad operandum moraliter ; i inmo G tractando de vacuo nos diruit ad operandum me-
canice, idemque prae Ilat tractando degraui, & leui,&c. Tertia ratio . Medicina est qitaeda pars Physicae, ira pro obiecti, sibi vindicat partem corporis naturalis,& mobilis, corpus scilicet sanabile; erreterea multa tractat de naturis heibarii.& elementoruin, te c5plexione corporum, de mixtione, immo
ubi desinit Pn; si eis sincipit medicus, vidicitur de sensu,& sensi cap. I . sed medicina est scientia practica; ergo & Physica .rto contraria sintcntia a firmativa aut hae rationes, pilara ratio ea erasistorta te Philosophi, ut expresses. Metalli .c. r.
diuidens scientiam speculatium illam diuidit in Metaphysicam, Physicam,& M thematicas : ergo physica ea scientia spo
Secunda ratIo . scientia practica est de rebus operabilibris: sed Physica non est de rebus operabilibus t ergo P sca non est scientia praetica, sed speculativa, minor Irobatur ex Arii l. s. Metaph. res o rabioes habent principium in nobis, Physica non est de rebus, stiae habent principiis min nobis, ergo Physica no eli de rebus operabilibus, ac proinde nec scientia practica. Minor probatur, quia res Physicae habent
principium motus, Se qui ptisan .se. ut patet, di ostendit Aristo t. cum lib. i. agit de
Tettia ratio. Physica est cognitio scientifica veritati im naturalium gratia ipsos vetitatis: ergo est scietia speculativa, quia scientia speculatiuae rilla , quae est suo, pter speculationem, speculationis autem filiis verit λs. ii Pro solutione. . Notandum, quod ex obiccto dignoscitur scientia, tam speculatilia , quam pra
clica. Quoniam retentia sui obiecti, Meurum, qu* obiecti sunt, cognitio cli, ut proinde si obiectum sit speculabile, scientia Deculatilia st . si obiectumst eractico,
practica sit scientia.Nihil enim aliud scic-tia est, quam certa , atque infallibilis, da per causam cognitio scibilis, ut quale scibile, & talis necessario debeat esse sti ei μtia. Attamen considerare oportet, quod oblectum aliquod vel ex natura rei , hei ex intentione cognoscentis vel deniq; ex modo cognoscendi, censeri potest practi. cum, vel 1 peculatiuum . Si quis enim ea , quae in actione humana sunt, scientifice colideret, hoc solii in fine, ut sciat, considerabit aliquid practicum, quod tamen ex
fine faciet speculati ru : pari modo si quis
consideret naturas, & Proprietates rerum naturalium hoc sine, ut ea cognitione utatur ad praxi maliquam, res speculativas ex fine faciet practicas. Nam de si naturas rerum , proprietates iue earum nec f/cere valci homo,nec mutare; tamen directive. de applicando activa paruis multa
34쪽
ia eis opetari potest. naultis'; earum ti tales naturales utramque disciplinam tu ad artes . Vti enim liotest scientia mulsi, di leuium , vacui & motuum ad mecani. cas; uti potest sesentia intiaeeli de mixti ne & temperatura ,de actione, resistentia, de passione,& de corpore animato at mesdicinam: inquirere potest scientiam dὸ coloribus,sonis ,odor ibus. S: Taporibuῆ ademeras artes, S usus lium a nos . Praeterεacum in practicis , ut alibi di m est, erimum principium sit finis , in speculatii iis
rei,& obiecti natura ; Si ex politione finis procedamus ad reliqua,practice procedemiis, de scientiam illam ex modo eonside. rati di praeticam faciem, , etiamsi talem modum natura rei non postulet, quae forte talis est, ut ne illum quidem finem spectet, ac proinde magis ex se speculativa est, quam practica. Pluribus ergo modis, cum se habeat practicum, B: speculativa, simpliciter tamen praeti tram, aut specula litium est, quod ex natura obiecti tale est, ut proinde simpliciter speculativa dicεda sit Phusica, si de obiecto sit, quod ex natura rei specillabile est.non operabile ab hominibus. Physica autem, ut dictum est, de corpore nanirali scientia est, deque illius Principijs, speciebus, Se proprietatibus, at
Paec ex natura rei non sunt ab homine agi-hilia, neque operabilia ; nam res Physicaesi praescindamus actus, & habitus humanus. ut dependent a libertate non sunt operabiles a nobis; imb ipsi etiam actus, Se nabit' humani, ut praeced ut libertate nostra, des utentia naturalia, di naturaliter elicita operabiles respectu nostri esse no pon,int, ac proinde i peculabiles sint; unde scientia, cuae circa illos, Ze circa caeteras res naturales versatur, quae est physica, proprie speculativa erit. inare Dicendum physicam esse scientiam speculatiuam . patet ex modo di ctis, & rari onibus secundae sententiae. Confirmatur quia in physea non praecipitur de ulla retiant:caeterum ex propria natura physea , neqtie ad Theologiam, neque ad Medici. nam ordinatur, quoniam neqile considerat corpus animatum, ut sanabile ope h:iman ,neque opera luiniana, ut a libertate
ordinabilia in ultimum finem. Ad secundam patet ex dictis; non enim liniat nos ad operandum nisi per accides, cum non sit proprie de obiecto a nobis operabit i,nee ipsum consideret ut a nobis quoquo modo operabile. Ad tertiam negatur minor, nam Medi cina habet pro obiecto corpus sanabile ab arte,non a natura; Physica considerat corpus ut mobile a natura , cum illud consideret ut naturale; sed quoniam ars imitatur naturam, & est auxilium illius, ideo ubi desinit phi sicus, ibi incipit medicus; medic enim utitiir cognitione physica ad sanadu corpus, deducendo ex cognitione corporis. & affectionum eius, nec non variarum herbarum. quae nam sint, quae corpori aegro applicari debeant, a quibus longe remoueri,ut per activa salubria ipsi applicata reducatur ad sanitatem, & per remotionem a noxijs prohibeatur aegritudo.
Art. 7. Utrum medicinasulaLternetur Physicae.
PRO sententia negativa sunt hae rati nes. Prima scientia practica non potest subalternari speculatiliae Medicina est scientia practica physica speculativa ergo medicina non esi subalternata physicae. Secunda ratio. Subalternata accipit surbiectum, & modum considerandi a sibata ternante; sed medicina non accipit inoda
considerandi a physica, sed ipsa de se peculiarem habet; considerat enim corpus non ut naturale, sed ut sanabile; ergo iii non
facienda, bc totus modus pro redendi phy dicina non subalternatur physicae. sicae est speculatiuus,cum nunquam descL Tertia ratio. Scientia subalternata dat ad pratcipienda pati:cula tia, sed si stat differt essentialitera subalternante, sed in uniuersali nono rabile, licet sub eo medicina essentialiter dictit a physica: ergo medicitia no est subalternata pliysicet. aliqua nobis operabilia snt. Ad rationcs in contrarium . Ad prima res olideo dicendum physeam non esse propter Theologiam, neque propter m dicitiam nisi per acciden a qu nua veri.
In contrarium. Pro sententia a firmativa Lint hae rationes . Prima ex auctoritate Philosoplii de
35쪽
de sensu, sc sens bili cap.ptimo citato,ubi Zicit , quod ubi desinit Physicus incipit predicus, seu quod physicus desinat in ea ,
qriae sunt medici; hoc autem proprium est scientiarum sub alternata ruiti; ubi enim desinit scientia sub alterna incipit subalter
Secunda ratio. Illa scientia subaltem a. tvr alteri, quae ab ea accipit subiectum, addendo illi notiam conditionem , quae ingrediatur modum considerandi ; sed talis eli medicina, qua accipit quanda seecie ira
corporis naturalis, puta corpus animatu,
di addit illi rationem sanabilis ἐν ergo medicina eli subalternata physicae. Tertia ratio. Principia subalternata proba. a uir inicientia i ibal ternante; sed principia inc dic ins probantur in Physica; ergo medicina si balternatur Pli1 sicae. Tertia ratio . Principia subalternata probantur in scientia subalternante, sed
principia medicinae probantur in Physica; crgo med: cina subalternatur Puysic s. Pro solutione Notandum, qaiod medicina multipliciter considerari potest, primo enim accipirotest medicina pro quadam praxi, di peritia medendi comparata prscipientis alicuius doctrina . vel consuetudine.&obseruatione; s.cundo accipi potest pro collectione praeceptoriam deductorum ex quia busdam principiis uniuersalibi is, & ce tis; Tertio accipi potest pro consideratione ipsorum principiorum, nam vel bigratia est aliquis medicus, qui vel quod audiuit ab aliquo petito, vel quia casu aliquando animaduertit, sibi bene cecidisse, scit tali in stationi adhibendum esse tale eur plastrum. tali febri ad libendam esse talein
medicinam, nec tamen aut naturam febr ad ignoscit , aut cur adhibenda sit talis me dicina causim potest reddere, de iiiiiiismodi homo nullam habet scientiam, neque artem proprie acceptam, sed solii in quan eam peritiam, Se praxim : alius eli Medi cus, qui ex co,quod bene nouit, quod 1 ri gida curanda stant calidi , calida frigidi,
dum esse; hi ine L Illum frigidis,nesthmm rationem ii lius principij, cur frigida curanda sint calidis, calida nigidis , Mhic proprie habet facultate quanda media
c*m, quae est ars,cum sit recta ratio in taliivo bo factibilium; alius demum est na dicus , qui reddere potest causam illorum torum frigida curanda sunt calida frigidis, & aliorum hii tuta di ,& hic proprie habet medicina, Quae eii Rientia. Considerandiim igitur est , quod primum genus medicinae,quae est pura quaedam petitia valde fallibili, ex sua
natura , nihil commune habet cum phymca,cum Glum propter experientiam quamdam, vel sidem dicentis sciat adhibere res physicas ad curandos morbos. Secunda
senus propius accedit ad physica , quod tamen quia neque scientia est, neque sita
principia immediate habet a physica non
illi sub alternati tr. sed remote tantum aphrsica iuuatur. Tertium porro genus, quia pro suis principijs accipit conclusi nes playsicas, ta ex illis deducit conclusit nes medicas videtur physcae subalternari; nam Physica demon lirat contrarium e relli ab alio cottario, quod si sortius eo; quod aetitia initicem agunt, & actio procedit a proportione maioris inae gualitatis, qua habita conclusione medicina sic ratiocinatur ue contraria expelluntur tali.bi: scontrariis, scilicet fortioribus; sed madicamenta frigida sitiit contraria humoricalido,ergo medicam cta frigida sortiora
curabunt humore calidia; ergo morbi scalidus cura diis est medicamentis si fidis, in quibus patet medicinam, quae scientia
est accipere sua principia a Physica, de .exillis deducere conclusioncs suas: cum autem scientia subalternata illa sit, qua utitur coit clusionibus subasternantis pro principi)s,& ex illis suas conclusiones deducit, medicina sit basternabitur phusicae. Solum hic obesse videtiir,quod medicina non videtur saluare subiectum physicum,
cum cor pus animatum consideret, non vitale corpus naturale. sed ut sanabile, sed considerandiim est, quod iacque musica, negae perspectilia hoc modo seruant subro
a luartim scientiarum subalternantium, cum musica non consideret proportiones,
36쪽
tintadhui, sed illeta confideret inqitalia est scieritia practica, initura quam med rite sensibili, nimirum in sortis:&perspe- cina, nam medicina accepta pro scientiactiva consideret lineas in colore, Ae lu- conclusionis medicas tantum in uniuersamine, quibus sunt senstillia, ut proinde si balternata non debeat seruate subiectum, quod accipit a sit balternante in ea.dem prorsiis abstractione. .& modo consiletandi: nam proportiones in sono ditaserunt essentialiter a proportionibus in humero quanti rathro, & anguli in lumine ab anti lis in quantitate; sicut,& in pia scibus estentialiter differt spina ab osse
in animalibus,cum tamen spina de os co situ alit unum quasi genus analogicum, di habeant eundem sere modum considorandi eodem ergo modo licet proportio.
nes, Ze numeri in iam, & quantitate essentia liter differant ; quia tamen adhuc proportionaliter conueniunt , de ratio numeri in quantitate est abstractior, de magis nobis nota, ideo musicarxpcededoex principi;s Arithmeticae rubal te inatur Arithmeticae. lixe autem si applicentur Physicae, 3c medicinae procedent pari passi; nam Physica, de considerat primcipia corporis animati, & principia omnis acti otiis, Se passionis Imytica, quae s deinde restringamur in propria materia medicinae, lain fiunt propria medicinae , qtiae tamen quia meoicina Ceiisetur
accipere a Physica, de vere accipit, ideo Physicae'stibi)citur , de ibbalternatur .
Dicendum medicinam, si accipiatur proicientia, non pro Olijs habitibus, de qui . hiis dicti ini est,stibal ternari Phisicae, patet ex diciis modo, de rationibus secu9 se tentiae. Confirmatur , 'itia conditiones, que i seriuntur in musica.dc perspectivaret pectu Arithineticae, te Geontetrix, reperiri possunt in medicina respectu Physicae ; nam sillae accii itini subiecti im ab Arithmetica, de Geometria , hare accipita Physca; si illae additiit conditionem sormalem , & ista , nam non mini a sonorum in imusica ingreditur rationem forma Iem musicae , dedaincutim modum iisderandi, quam sanabile in medici.
na , si illa accipit sita principia ab Arithmetica , hλc sua accipit a Physi
Ad rationes in contrarium. Ad primam a tui in bor. Gaa dc inusita di undali considerat, sicut musica conclusionea musicas, di sicut medicina est de re alti
ei bili praetice a nobis per applicationem
activorum ad passiua, ita musica est de te a nobis agibili, voces enim , dc concentus formantur ab homine, de adhuc immediatius qui per medicina expellaniatur morbi; verum quidem est,quod aliqui cognitionem illam medicinalem in uniuersali putant esse speculatiuain , sicile de musicam; sed reuera si absolute consideremus, de non res iue, nihil prohibet quo minus sit scientia Uractica; nam dato quod dici possit speculativa in ordine ad illos alios duos habitus medicinales se ipsa inferiores, &magis particulares, absolutὰ tamen videtur practica; quia est de re a nobis per praxim attingibili, sicut , di musica : nam si solum habitum practicum velimus esse illum, qui immediate versatur circa particuloria ι vel qua continetur quibusdam praeceptis practicis , nulla etit scientia practica, quia talis habitus non potest esse scientia :sed solum habitiis practici erunt artes, ecpri identia.maod nonnulli asseriint tol lentes omnes scientias practicas. magis tamen, dicendum videtur dati habitu, practicos uod scientificos . qui quidem circa unitiei salia, α neccesialia versaeatur, sed tamen ciaca uniuersalia a
nobis agibilia , vel operabilia tu singularibus,de ut fic. Ad smundam falsum est stibal ternatam
accipere tun cim omnino modum conis
fidera odi a stibal ternante, cum ipsa per suam rationem forinalein . quam addit. illum diuersificet,ut patet in perspectiua ,& musica; nec verum est, quod dicunt aliqui conditionem additam a subalternata obiecto subalternantis habere
se mere accidentaliter . cum vere ingrediatur rationem formalem, ut dictuni est alibi. Ad tertiam negatur maior, perspectiva differt enentialiter a Geoineuia , est quid medium inter Physicam, de M tbematicas, falsum igitur est quod subal cernata non ditant essentialitee
37쪽
a subalternante; nam sicut quaedato cluat , i toportionibus in ipso numo: cpiant Ii tates secundae essentialiter pendent a qualitatibiis primis, de tamen a primis essentialiter disierunt, eodem modo non est inconi leniens it ientias subalternatas driferre essentialiter a subalternantibiis, & tamen essentialiter ab illis dependere nainata accipiunt obiectum subalternantis, ut, per conditi. nem additam illud essentialiter diuertificent;&tamen idem quas retinent qllatentis principia, & conclusiones subalternantis adhuc accommodari possunt ad probandas passiones de illo, quod non est in Physica respectu Metapsiycae Ievniuersaliter in scient ijs inferioribus, de Particularibus respectu si perio ruit . de magis uniuersilii mi non subalternataturo, ideo N principi a Geometria, εἰ principia Arit limeticae inserinunt Musicae , Se Perspectiva,& Perspectilia demonstrans per principia Geometriae, Contracta tamen, non transcemlit de genere in genus, de monstrat ex propri quia habet tale obiectum, quod rinione Analogiae conuenit cum obiecto Geometriri unde&iulius principia optime ipsis commodari possunt; quam ob rem cum si balternata, i ta essentialiter differat a subalternante, ut adhuc ab ipsa essenti aliter dei endeat, si contrahat principia sub alternantis, de per illa de ii tonstret, non transcendit degenere in genus, & censxtiir demonstrare ex proprijs, quare negatur consequentia.
ijcies. Vnaquaeque scientia demo si rare debet ex propriis principijs ex orimo Analyticortim, de non transcendere de genere in genus; sed si subalternata essentialiter disserret a sub alternante, Ee per eius principia demonstraret suas con clusiones, transcendet et de genere in genus,& non demonstraret ex proprijs; ergo non potest scientia subalternata differre essentialiter a subalternante. Respondeo concessa maiore ad minoreacendum,quod subalternata sicut sibi aecommodat subiectum subalternantis. ita& principia:& aditertendum est, quod secut de analogis potest dari una scientia Ex 4 Met. & L. Poli. si irra citato, ita de
aliquo analogo coni leniente cum alio,sed
eo magis contra Etad ari potest *ientia , quae essentialiter deipendeat a scientia primi Se vrit uersalis analogi ,:3c quae utatur eius principias. Verbi gratia M ullaa constidera: concentum, seu proportiones numeri in v ibiis . numerus autem in vocibus non conuenit . ut dimina est,uni uoce cum
numero ita: quantitate, patet,quia huitis principium est unitas quantitativa, illius est diesis, quae plurimum ab unitate quam litativa differt: praeterea linea in lumine de colore non est proprie litaea, nisi velimus lumen, di colorem esse quantitatem, sed solum est linea analoge, hanc autem
considerat Perspectiua , illam Geometria; quoniam tamen de Iinea in Iumine habet proportionem cum vera linea in quaamaze,ω Prop. tiones in vilibus cu
a uestio a. de modo procedendi
INuestigato obiecto Physicae , & ex eo
cognita ipsius natura antequam ad singulas eius partes accedamus, videndum
est de modo,quo naturalis scientia inuestigari,&tradi debet; habet autem dissicut talem, quod cum dixerit Arist. anotidiribi is nobis esse procedendum, contraria amen videtur persuadere ratio, cum sci εtia procedat a causis, Se a notioribus natura. I lli id etiam est difficile,quod apud omnes non constat,quae sint ris bis notiora, sit
SEntentia assirmativa est Arist. primo
post .cap. x.& hic texa. quem sequum. tur omnes Peripateuci communiteri& recentioIes. In contrarium tamen.
Pro sententia negativa sunt haras
Prima sicut se habat sensibile ad se u
38쪽
In intelligibili ad inteuectum; seri quae ' ' - . magis sunt sensibilia de sua natura sensiabus nomia magis talia sunt , & notiora; ergo di magis sunt intelligibilia elut
notiora intellectui nostro. Secunda ratio. Nobis stant sotiora,quae
sunt cognoscibilia per se, 'uam quaec gnoscibilia per aliud ; sed notiora natu per se sunt cognoscibilia; ergo de sunt notiora nobis.
Tertia ratio. Potentia natural Is proportionatur suo obiecto naturali; sed potentia nostra intellectiva est potentia naturalis, se intelli tibile est eius obiequm naturale;ergo illi debet esse proportionatum: sed magis intelligibile natura est notius;ergo & tale esse debet intellectu iri ostio. Et haec pro sentantia negatiua
Pro opposita sententia a firmatuma eliratio. Prima ab auctoritate Arist. hie
rex. x. ubi dicit notiora natura non esse
notiora nobis,sed ab iis distincta: accedit
modum vespertilionum oculi ad lumen diei se habent; ita & intellectus animae nostrae ad ea , quae manifestissima omnium sunt; non ergo notiora natura sint, noti ra nobis. Secunda ratiotata sunt magis nobis. n ca,quae Lint magis sensbilia , i ed ut plurimum , quae a sensibus magis stant remota, vi minus sensibilia, natura notiora sunt; ergo quae sunt nobis notiora, non sunt ri
Tertia ratio. Per analogiam ad corpo-xea,& sensata intelligimus spiritualia,&intelligibilia; sed spiritualia sunt natura
notiora: ergo quae sunt notiora natura , non sunt notiora nobis.
Pro solutione. Notadiam, quod duobus modἰs al iqii id
dici test tratura notius, primo quidem, quod natura perfectius eli, secunda vero quod in sui cognitione non dependet ab alio,vel minui dependet; quod naIura petr secti sest in tiure is nam cognostibilitasse iiiiii resse, Naeuialitatem; quo ergo res magis de effer articipat, de inagis estam, magis ci amn tuo tit cognoscibi. notior; neque im ut putarunt alia qui dici uir noItur natura, quod a uua magis cognoicitur; neque enim natura est cognosciti ira, nisi per naturam accipiamus auctorem natatrae; vel aliquam determinatam iraturam , ut angelicam. veshumanam; sed dicitur aliquid notius natura quasi passive, ideliquod de sua natura magis eii covo scibile . quod, ut Geb
mus,eli liud, quod magis de ente, &de actu participat,ut proinde quo res est no. bilior,& magis actuata, eo natura notactsi,di suae sic notiora sunt dicuntur notiora ordine perfectionis. Se do notius est natura,quod. in sui cognitione minus ab aliis dependet, de dicitur notius ordinagenerationis; nam cum res sicut se habet
ad esse, ita di ad cognosci,quae a pluribus dependent per plura cognosci debent, vade in hoc sensu,quae magis dependetit &. si aliunde miselliora sint, & magis a uua
in alios,quae minus dependent, erunt natura i Enottiara; sed aduertendum est,qiiod
talis dependentia debet esse, vel a causis extrinsecis . vel intrinsecis; si enim sita
causis intrinsecta, di comparetur Cim I
minus dependente a causis intrinsecis, re quae magis dependet respectu nostrum, recognitione distincta semper esi ignotior eum tamen absolute possit esse notior, cuius ratio est, quia talis res plus potest pa ticipare de ente.&esie magis actuata , a tamen quia nos non possumus illam disii acie cognoscere comprehendendo unico intuitu omnes eius partes necesse habeamua illam cognoscere per partes, unde partes ut minus dependetes erunt notiores, cuiutamen totum, ut magis ens , & magis Metuat lim sit notius: si vero talis dependentia sit a causis extrinsecis, vel est dependentia essentiat: s,vel accidentali misi accidentalis,nihil impedit cognoscibi jitate in
re .si essentialis caeteris.paribus imp edit, quamquam notaminquani satis ia aliquo ordine res cogno&itur ignorato eo, a qua sientialiter dependet , qtio pacto cens n-d una est aliquos ex antiquis .Philolbmis nonnullas res naturales fati, Physice intest exisse,& si ignorauerim illarum euentiailem deperdentiam a Deo, ut a prima caus Miam notius nobis illud simpliciter dicatur,quod vel magis sensatum est, vel bus sensatis proximum,quae autem in gissen sata sunt, vel ictus sensatis proa una. ut plurimum minus de ente, di de actuariC x tas
39쪽
Ete participans deare. Dicendum ut plurimum , 8r indefinitὰ
loquendo , quae sint notiora naturaminiis esse nota nobis, & quae sunt notiora nobi , ignotiora esse natura; patet ex modo ditiis, de probatur rationibus secunde tententiae;quia in cognoscedis notioribus
obi jcies. Qirae mimis dependent sus
notiora natura,vt dictum est, sed praedicta uniuersaliora .mmus dependent ι ergo scinctiora; sed haec etia nobis notiora sunt, ergo natura sunt, re nobis notiora . ut Respondeatnt huic obiectioni sit.
natura magi, aboramus , N pauci Dia dς Ari cundus Virtiva praedicata
alijs rebus, se ilia no cognoscimus nisi per analogiam ad res niateriales, & satas, dixi autem notiora natura minus esse n ea nobis ut plurimum , & indefinites, quia hoe non semper verum est; quia aliqua donotiora natura ordine persectionisve composta, de magis actitata,sunt etiam notiora nobis,quia uini magis sensata, alivado notiora natura ordine generationis etiam nobis notiora iunt,ut accidit in co- oribus, qui de natura, de nobis notiores sunt speciebus intentionalibus . quas Pro.
Ad rationes in contrarium id primam concessa maiore , ad minorem dice dum,quod siciit datur sensibile excedens, quod omnino superat vim sensitivam , ut Proinde ab ea cognosci bene non possit,cc maxime intelligibilia ita stiperant pro hoc statu vim inteflectivam, seu modum
antelligendi nostri intellectus. ut illi pΡxum intelligibilia snt; unde, & multis de se minus intelligibilibus ignotiora respectu nostri intellectus dici de
Ad secundam. Respondeo dicendum. 'uod quae per se sunt cognoscibilia; n his notiora sunt in hoc sensit, quod quae Nos immediate eognoscimus sunt nobis notiora illis, quae per ea cognoscamus :Principia ent ni cognitionis runt notiora 31s,quae per principia cognoscuntur, at quae per te sunt cognoscibilia , idest, Piae ce sta natura postularent cognt' i non per aliud, vel ex alio, nobis sunt notiora, falsamefl; haec sint, quae
sint notiora natura,non prima. n Sat: ir consequentia. Ad tertiam maior est vera de obiecti, non excedente , Elsa de excedente , huiusmodi autem sint notiora natura reia
spectu nostri . Quare negaseroentia.
AF firmat D. Thomas hic in proaemio,& prima parte quaesi. 8s Art. 3.Au, cen. .lib. sitae Meta. capite .& idem cum eo sentire videntur alii Arabes, hi Auct res volit ut cogi titione consula a nobis co gnosci magis iniuersalia,ita ut primum , quod cognoscinius,sit ens,tu citera praedicata minus uniuersalia: qitamquam in hoc deinde vatiant, uod aliqui putant novo dine procedere in cognoscenda a niaxi me uniuersali, nempe ente . usque ad i
fimam si ieciem; alii volunt erimum quiadem omnium cognosci ens, illum tamen ordinem in cognoscendis alijs praed ica
Sententia negativa est Scoti in a.dist. r' a.dc erimo Met. q. Io. cum Scoto eandῶ1ententiam sequuntur communiter ipsius sectatores Ant. A. primo Mel. qussi. I Achili. primo Met. Fracasto. primo de i tellectione sib fine. Mayro. te alii in priamo fetenis .cita.T.la hic ex parte quae
3.conimb.hie, de ali, Pro prima sententia ratiis prisa sit.Imbs, quae reducuntur de potentia ad actum per natura progreditur ab imperfectioribiis ad persectiora , ut patet in formatione fanuum i ergo , dc idem seruabit in cognitione et sed magis uniuersalia stim impersectiora minus uniuersalibus ut quae plus habent de potentialitate, de miniis de actualitate, quam minua uniuersalia ; ergo prius erit cognitio ma gis milietiali lini, sed quod nobis prius est cognitum saltem costatione coiit
iacit notius; ergo magis abctracta, M
40쪽
iuersalia sunt notiora. Secunda ratio. Illud est notius respectu alicuius potentiae, quod plus participat de ratione adequata obiecti ipsius; sed ratio entis est obiectum intellectus;
ergo gradus entis erit notior omni
alio gradu : sed hic est maxime uniuersa. lis; ergo magis uniuersale noti est minus uniuersali.' Tertia ratio. Illud est notius, uod prius couo scitur; at hoc est uniuertate;
ergo uniuersale eit notius . Prob.minor. priino. Quia quando vid
mus aliquid a longe prius de ipso siclinus, quod iit ens, quam quod sit tale, vel taleens, de pueri prius ut ait hic Arist. omnes
homines patrem nominant, quam sciant huc vel illum hominem particularc effasuurn patrem. His accedit , quod unutiersalia sint, quidam tota respectu particularium ; tota autem ex eode Aristotile hic sent notiora partibus. Pro secunda sententia sunt hae rationes prima. Ea sunt nobis notiora, uae sunt in is sensibilia; sed haec sunt minus uniuersaepe cogitamus,le quae in multis rebus hiademus, ea in uam caeteris paribus nobis notiora fiant: in propocito ergo cosidera diim est, quod cum nostra cognitio ori tur a sensit reducente obiecto intellectum de potetia ad actum media sita specie, di bium est,quem conceptum obii et a sensibilia prius in intellectu nostro insene ruc; Mpraeteri nisi a illa quaestione in Lium locu,
viri in intellectus directe,& pri ino cognoscat sigillare an uniuersale. Aa uertedii est,
quod obiecta sensibilia ca snt agentia naturalia habet ingenerate, de facere in intellectit omnem illa ui notiam , qtia possunt,
dumodo no adsit impedii neutu, quod hoc prohibeat;minc autem nullum est impedinient si quando proposita sunt iensibiis indebita proportione distantiae, quando inudium est dispositum,quando potentia se
sitiua,per quam in intellectu dei litatur est bene affecta, bc ca omnib' requisitis; porris notitia qua facere pos, siti intellectu obiecta sensibilia non potest esse solus conc
Plus entis,quoniam secus ni inqlia altu c5ceptum producerent,unde a nobis non co-
alia ut patet. Ergo haec sunt nobi nolim gnoscerentur species, de ad intelli endara. Maior patet ex dictis,&probatur; Qitia
Omnis nostra cognitio oritur ex sentibus. Secunda ratio. Causae naturales non
impeditae efficiunt essectum sibi adaequatum; sed lens dilia quando sunt nobis debitu proposita sunt causae naturales nonam peditae ; Ergo efficient effectitin sibi adaeqtiatuni ; sed respectu intellectus no Perinde esset videre colores, ac sent; re s nos, de omnia sub uno conceptu intelligerentur; m ergo certum si gigni in nobis
ab obiectis sensibilibus quando non ades himpedimentu extrinsecum non solum conceptum uniuersalillimum entis, sed conceptus specificos ultimatos,videnda est , qui prius ingeneretur, de si sermo sit de prio stri talis est cognitio speciei; Er3M c us - ritate naturae forte prius gignitur conce-hunt in intellectu nostro coFniti*Πς spo plus entis; sicut cum ab is.ae producitur erum; Ergo notior nobis erit species,uuae calor prioritate naturae prius producitur est minus uniuersalis,qita ali 1 gradus ti Periores magis uniuersales. Tettia ratio. Illud nobis est notius,
quod est cognitu facilius; sed huiusmodi
Lunt minus abstracia; Ergo miti abstracta sunt nobis notiora. probatur min8r. Nam
metaplaysica inter omnes scietias ideo elidissicillima , quia est de maxime abstra ctis , di in I Nica tractatio de uniuersalibus alijs di incilior censetur eadem de causa. Pro id lutione. Notandum, quod aliquid potest nobis esse notius primo quia prius cognoscatur quam aliud , quo noti, dicitur, secundo aliquid nobis potest esse noti , quia saep:us
qualitas, Quam calor , quia in caloret rius est este qualitatem, quam esse ca-orem; hsc tamen prioritas cum sit per accidens, Quia illita quod per se producitur est calor, per accidetis vero in cal
re producitur qualitas, ideo absolute diacendum es perprius produci, quod per
se producitiit; per se autem prius producitur quod terminat ut sic actionem, terminat autem actionem , quod maxi me est actu, quod eli particulares quoniam in atiione tit minus deducitur de. potentia ad actum , unde actio est propter ocium , actu autem magis est species intima , quam supremum penu