장음표시 사용
51쪽
DEVTERO NO. XII. AD UIT E RAM. iitu ingrederis: noussicut terra Egipti. J il referre: de lege Domini bonis ae piis rebua
Solet peccatores decipere cogitatio qua cogitit deliciolius de abundantius sub peccato, quam sub Deo uiuere, de uitia quae eum in maxima penuria nulliebant, mentiuntur se illis praesti tisse cum libertate ubertatem, unde seruus dei ad hoc maxime conari debet, cum eum a peccato uult reuocare, ut illi persuadeat. se misere sub peccato uixisse: & delicioseae abundanter de cxtero se sub Deo uicturum: quemadmoduncit hic sanctus Moseli. Audierat enim eos semel conqueri ac dicere. Vtina mortui essemus in Aegipto quando sedebamus ad ollas carniu. Recordamur ceparum porrhorum & aliorum ac piscium , quae gratis ibidem comedebamus :ideo nititur eos ab hoc sapore reuocare ad me- Iiorem. Non saturantur sub vitiis ac peccatis ihomines, sed fame pereunt, ut dicit filius ille p-digus, qui postquam subs antiam suam sub iii
cris dissipauit, egere incipiens cupiebat de sit quis saturari,ne is tamen poterat. Oii edit ergo eis terram Domini uberiorem ac pinguio rem terra Aegipti: sed surdix canebat uir Dei.
Terra montium G uallium es. Colligi
mus eκ hoc loco, scriptura testante: meliorem esse terram montium & uallium terra plana, qualis erat terra Aegipti. Secundo eam uberiorem quae coeli aquas deo demittEte bibit,quam quae alicuius numinis rivis irrigatur. Similiter oculos Domini magis respicere terram quae aquis suuialibus non irrisetur. Qua in re pulchre docemur, tanto melius nobis esse: quanto fuerimus magis ad oculos Domini suspensi. Terra enim quae imbrem de coelo expectat: magis timet Deum offendere, ne pluviam probi. beat terrae oportunam. Vult enim Dominus ut ita dixerim, freni habenas nobis manu tenere,ut iuxta merita aut demerita nostra, cibum necessarium concedat, aut neget.Quod si oculi Donum semper sunt super terram iustorum Scita eorum cibum de potum curat, quomodo patietur a iustis ipsis aliquado oculos auertere
Dabo herbam in agro itio pro iumentis
tuis. Omnia quae sunt iustorum necdum terra, sed etiam iumenta,eorum gratia curat: ut herbam eorum iumentis alendis in agro produce
re non dedignetur. Admonui sint ilia in Genesi cum de Abraham gestis scripturae sermo perora
ret V estringat caelos, non sit pluuia.
Cum ergo uideris haec necessaria coelum nega re, arbitrare Deum nostris offentum peccatis.
Loquantur de eis. Arbitrantur multi, ni
loqui. Fateor pluris faciendam esse legis custodiam quam loquutionem: sed non parui facie- dum esse de ea re iugiter loqui de meditari, d cet locus ille: ideo non inutile putes semper de
ea loqui , de iugiter meditari. Omnis locus quem calcauerit pes vester: uester erit.
Omnia quae calcaueris terrena,tua erunt: de tueorum dominus, quae uero pluris feceris,sup NOra te erunt in quem senium Bernardus illud Ioannis interpretatur. Et ego si exaltatus fuero a terra omnia traham ad me ipsum. Do cora
nobis benedictionem Cr maledictionem.
Vbi sunt illi, qui tam impudenter hominis Iubertatein negant,eumque immo teipsos,in brata conuertere nituntur quemadmodum insa nus Lusi erus
A canon im quos huic operi pr fiximus, explieuimus horum nominum discrimen: de multis aliis locis quos considere hirebit Perde
ri pe1 detis omnia Acu: in quibus fer
titerunt gentes. Ponitur hie perdere prodestruere, &est sermo tam de templis quam de lucis: quibus gentes idola sua colebant. Gaudebant autem idola huiusmodi lueis,que admodum Diana quae uenatrix a gentilibu putabatur nemoribus, de etiam quia ibi tura pes congressus faciebant in honorem idolo
rum. Sub omni ligno uiridi sunt qui pro
uiridi frondolum uotant, de utrunque po teli dictio rahanan significare: sed coniectura magna est Psalmo nonagεssimo secundo quid lignificet potius uiride. Ibi enim dicitur. Conspersus sum oleo rahanan, id est uiridi, quo loco nullo modo quadrare uide tur frondoso, nisi dicas coloris frondis, quod idem est quod coloris uiridis. Per lignum autem uiride intelligit lignum quod semper retinet uiriditatem ut Pinus Cupressius Citrum
Oliva de id genus alia. Diruetis altaria eo
rum. significat natas proprie destruere comminuendo. destructa: ut patet Psalmo quin quagessimo octauo ubi dicitur. Molas leonum vetos,id est contere Domine,& pronomen ea .
52쪽
tum, refert gentes non idola: non solum hie sed etiam in sequentibus: licet Muniterio malculino genere haec omnia uerterit': led in He braeo in finem inno ponuntur Lucos earum comburetis i ne . Ponunt Hebraei nomen asserati, id est lucus in radice asser , id eli qui quae ad quod eius lignificatio nullam alluliOnem liabere uidetur: & quia ut plurimum no mina liebraica conuenietitiam in sua significatione liabent ad radicem: putarem potius ense a radice tallar quod eit rectum elle : &alleis rati lignificare arbor, s rectas , quales in lucis plantare solebant gentiles, non tamen hebraeorum deductionein reiicio Perdetis nomen
earum e loco ipso. Si ad gentes referas,
praecipit loca quibus habitarunt gentes uel idola elle de extero alio no ni ne uocanda: ut non amplius iit eorum memoria. Si uero ad idola,mandat non amplius eorum delubra ab eis denominari,ut illorum nomina deleantur: neque eorum amplius ulla mentio fiat Nou
sic facietis Domino Deo uestro. Vt scibia
cet faciatis illi duiei ita altaria & multa: aut delii bra uel lucos: ted ad certia in locum a Domino designandum uenariis. Vt ponat nomen filiuI', Deum ponere alicubi nomen suum : est illum cum a se seu nomine suo denominari. Sic de angelo dixit Exodi uiget Mino tertio. Quia nomen meum in medio eius, id est quia uocatur Deuς sicut ego δε est liebraismus. Holo.
cui ista uestra ta' sacrificia uestra. Vocat
sacrificia omnia alia praeter liolocaustum : utlio ilia pro peccato & pacifiea:& dictio ribcliechem pd eli lacrificia, a mactando dicitur qua
si mactata. Per eleuationem uero manus Ui
detur intelligere ea qua quis a suis bonis eleuat seu teparat ut Domino offerat, ut minchalidi omne munus farinaceum quod cum liostiis& carnibus offerri solebat. Letabimini in
omuibus quibus mittetis manus uestras,
ines.' id est in lucris manuum uestrarum , seu tu operibus manuum uelirarum. solet enim homo manibus laborare ad lucrum: in quo postmoduin laetatur. Nos etiam dicimus. Tu doem que poena a in o lite uaiadiante: de sumitur lue benedicere pro augcre. λζοii se .
cietis iuxta ea quie nos Iacimus hic ho.
die. Vt scilicet sacrifices in omni loco,quem admodum nos facimus, qui ubicunquς arca
Domini manet ibi uictinias immo mira. Diquirunt luctam nolim quam Hebraei,an electo a Domitio loco, quo nomen sui: in potuit ut sit olide Ierusalem, licuerit aliis locis immola re, quemadmodum multi sancti fecisse leguntur ut Helias Selomoti. Aduertendum autem Iud os ante tabernaculi erectionem obtuli se ubi libuisset , unde illis praecipitur erecto Tabernaculo lio itias ad eius ostium afferre. Postmodum uero ibi immolabant ubi arca Domini era licet tunc temporis non electo loco ad hoc, ex praecepto hoc non astringerentur. Eiecto uero loco non nisi ex speciali reuelatione alibi immolare licebat. Si quaeras quare Deus non no nauit aut designaui elocum nisi tempore Dauidis , dico quod quia nondum liahebant plenam requiem , quamdiu enim domesticos timebant hostes, non tuis tum uidebatur suas sedes relinquerer ut irent ad locum a Domino designatum . Estoc alia ratio: quoniam si locus esset despiratus ante terrae diuisionem, omnes uellent illum in se a sorte habere q. ne ergo super illo contenderent, noluit ante durisionem ternae designare .
Leuationem manus uestrae, id est ea quae
ex boni uestris, manibus eleuatis seu separatis ad offerendum Domino: aut quae mani ebus eleuatis offertis Domino. Et oi vita ele Ela uota uestra, seu electionem uotorum , id est ea quae eligitis ad soluenda uota: seu ad
uouendum Domino. Debet enim homo eligere ea quae Domino promittere debet .
Levita qui est intra portas uribus, id est
in medio urbium ue tiarum. Erant enim Le uitae ubique dispersi ad docendam legena .
Tantum secundum orirae desiderium a nimae tuae mactabis i comedes carnem ,
secundum benedi Ectionem Domini Dei tui quam dederit tibi: intra omnes por
tas tuas: immundaminmundum come . des cui capream ex ceruum. Loquitur textus de carnibus no oblatis seu deuotis deo : Scui detur exceptio pcedetis legis. Statuerat enim homine no posse alicubi deo offerre quicqua nisi in loco designado. Statuit modo alias carnes seu animalia no offerenda uel deuota,posse comedi intra urbes seu in locis ubi morabatur. Siue tales carnes essent mudae ad sacrificiu sine immundae queadmodu de ceruo de caprsa explicat, u licet i in m v nda essent ad sacrifoli, non tamen adesum: neque propterea licebat aliauid
53쪽
comedere ev immundis ad esum:& hoc seque ii explicat lege.Ordina ergo sic hiera. Licet deuota, carnes aut domino osterendas, ninctare ac comedere extra delectum de designatu locii ne i iras attaliten alias tam mundas, ut bos, capra agnus,quam immundas ad lacrific:u ut ceruiis es caprea, mactabis de comedes intra oes portas tuas .l.in ciuitate tua sicut desideraueris, i prout dias benedixerit tibi. Munsterus aeniactare uertit osterre,& locus difficilis ualde est si offerre legas ideo melius mactabis. Non pote
ris comedere intra portas tuas decimam frumenti tu . uiui tui et olei tui: et pira
mouenit a bon tuorum et pecudum tuam, et omnia nota tua qui e uotietis,etsi outa ne et tua et luationem manus tua: Exceptio est; cedentis legis, quod uidelicet no possu ideo ofierenda aut deuota,extra delignatu locu comedere, ut clare in litera habetur. ire 1 elar quas Luttant. Tenebatur itidaei alere leui tas tecum habitantes,& secu eos ierusale deferre: qimniam no habebant pollelsiones inter filios lsrael. Cii et auerit. Potast liaec lex esse e
plicatio illius qua dixerat. Tatu in omni deiiderro animae tu.e,ubi generaliter stat utile uidetur quod possent extra lacru locum comedere tam nullada si intinuda ad sacrificiu,qubd hoc. l. debeat intelligi,cu a locos acrologe distaverint,secus si sint Ppe quoniam tunc non pollent ani mal immolatiliu intra luas portas comedere: sed eius sanguinem ad altare deferre teneban tur ut statui uelle uidetur supra Leui. 7.sed textus uidetur ibi de lacrificiis loqui Pollet etia et se alia lex statuens quod in loco distan ti a tem plo polient comedere munda & immuda ad sa
crifici v. quia sanguis e statu: et non come
des animam cti carne.i. sanguis est sedes ani mae seu uitae: quia ablato sanguine non ampli
felle loeus iste eqplicat i dicta sunt m t. s. lolii monerenda deferre teneremur ad locu iacru, alia Mero pollunt intra portas luas comedere.Etra tua l. res deuotas, ita quod omnem rem sandi fi tam .i. iiii lanctificare decreueris, uel quatiis uia sancta fuerit,ut erat primogenita,&qui uoto deuotietas uel promiteris deo, teneberis ad Ioeum lacru m ad xi cere. illaquees te post GH. s.colendo earum deo raut modii iacrificioru iiii ita do, ilianaolando.s.filios tuos diis eorum,quemadmodum ipsae. Nam omne abo. II. A D MO RES. Is
minationem dui riuum odio habuit: fere.
rtit diis suis. Sicut est immolatio filiorum co- cubitus cum consantuineis& cum iumentis de alia horrenda, tuae diis suis illi faciebant.
PErdendo perdetis omnia loca inquio
busferuieruntvntes. Nocere ualde
peccatoribus solent peccatorum reliquiae & montinenta .' pr Ateritorum uiciorum memoriam reuocare solent, ideo quicquid peccatu ad memoriam reducere poteth d lendum est ita ut e
tia si fieri polsit nome deleatur eorum Sed ad
locum quem eluerit Dsis Deus uester.
Confidei a legislatoris prudentiam . Noluit e os multis locis immolare , ne simul locorum multitudo, Deorum colluuiem: asserret, sed sicut erat unus deus,ita unicus esset eum colendi locus & locum unum ad lacrificandum elegit: ut eos reuocaret a cultu idolorum: multaque piarasit,quibus non multum delectatur ut quod coram eo comederent & biberent de immolatis sibi,ne contingeret comedere de immolatis idolis. Ex quo loco praelati discant,multa imperfectis elie permittenda, ne omnino a fide recedant. Iae qua re Paulus abunde Romanos instruit Multa enim lunt Ap tempore permitte da,qua postmodum neccilario corriguntur. Neque debent iii bditi temper eam querere libertatem,quae aliquando ex causi sibi concessa est. Neque debent praelati eam perfectionem &legum obseruantiali a Cibditis quaerere: cum sunt in ina aut aliquo labore grauati: quam ab
eis eXpeterent inquieteris et sibi uestri, et
fili euestine, et serui uesthi. Admonentur
hic paretes & domin nut filios litos & filias, seruos& ancillas,secum ducant ad templum domini: ex cuius defectu, filii S serui ignorant qsunt sali iti necesssaria,& multa mala domi relicti committunt,quae omnino uitarent. Docentur etiam illis impartiri diem laetitiae, putantes laborantes es seruos, requie indigere,qua suorulaborum & iubie bonis obliviscatur. Cave ne de elinquas leuitam Curandi sunt ualde omnes ministri dei pra tertim qui sua propter deum abdicarunt, neque unde sustentam pol
sint habent. Robora te ut non comedas sauglimem Sunt peccata quaedam ad ' homo
suapte natura inclinatur: S. ad ea uitanda debet
54쪽
homo te; psum roborare. Omnis enim homo sutim habet uicium peculiare, ad quod heri mendum maxime laborare debet , postquam illud cognouerit.Hoc enim primum eis, ad quod adniti debet peccator , qui peccata sua relinquere cupit, scire squod est uiciunt a quo magis impugnatur,quo deprehenio, aeruos tendere, uiret is exercere: ut illud subuciat, quoniam postmodum lecurus dormiex. tibi , ne illa ινι ees te post eas. Extremu malum ei malos habere praedecellares,quemadmodiam optimum bonos liabuli qui tritam uiam ia tibi
incedendam tradunt. st uia etia filios suos
et filius Gubulerunt igni. Constat ex hoe
loco, nullo ratio luere filium aut tiliani mimolare. Tradit autem Chisostomus Deu ideo A brahae praecepisse filium immolare,ne homo Pidolo faceret quod propter veru in deum face.
surrexerit in medιο tui prophe
minus ad Aharon & Mirian. Cum fuerit pro-plaeta ueller. ego Dominus in uis; one ei ostenda me in so innio loquar cum eo. Vnde constat somniantem prophetam dici. Dicit ergo propheta ad includendum eos quibus ii ne sotnnio loquebatur quem ad inodum Moseli. SOmnians uero: ut includat eos prophetas quibus iii io innio loquebatur. Dicit in medio tui, d et
intrate leu inter populum tuum Dederat ti.
M sinnum uel portentum , scilicet ad pro
bandum id quod dixerit. Et tignum seu ot ii-gnificat signum seu mirabile tam praeterItum quam futurum,mopli et uero seu portentum ad sola futura extenditur ut hebraei dicunt. Vnit itaque statuere quod quantumcunque e- leniat lignum aut portentum,quod talis propheta uenturum dixerit, si tuas erit a Deo tuo
recesium,Se seruire diis alienis, nullo pacto illi acquiescas: ita interficias illum. Sed quaerunt hebraei quomodo filius propheta , pol sit uera
signa facere &augetur dubium, quia infla cap. decimo octauo dicit Dominus iudaeis. Si dixeris Da corde tuo, quomodo sciemus uerbum, uod non loquutus eli Dominus responet.Q d loquetur prophetam nomine doinini,& non erit uerbum .dc non ueniet . est uerbuquod non loquutus est dominus ἰPersuPς , loquutus et ipsum propheta: non timebis ab
eo. Si ergo uerus prophcta cognoscitur, per hoc quod eius uerbum euenit, de falsus cuius non uenit, tequitur non esie falsum, cuius uerbum
Denerit, & tamen talis hie dicitur falsus. Dicendum quod textus non disquirit hic,an propheta famis polsit uel non polsit signa uera sacere sed quod siue faciat uera liue faelsa, si suaserata uero Deo recedendum , ct colendum falsum, nullo pacto illi credatur. Non ergo susticit ad uerum prophetam praedicere aliquid uenturum quod eueniat,sed ultra hoc ut non praedicet aliquid contra legem domini. Textus uero citatus ex capite duodecimo, loquitur de l-pheta qui non uaticinatur quicquam aduersus legem ted dicit te Domini propheta & uerba eius loqui. Neque meo iudicio textus hieloquitur de signo uel portento seu eius opera tione,sed solum de praedictione seu praenuntiationei plius unde dicit. Et venerit signum uel portentum,siue eius opera siue opere alterius. Possunt autem falli prophetae uera signa uentura praenunciare quemadmodum Bilham &Sibillae, sed nullo pacto possunt miracula seu
uera signa facere. Sed dubium est an Dominus alicui talio propheta ad nil iaculum cooperare tui quo ille non probaret suam mi istonem,aut uera esse quae pradicit, ut si propheta diceret. Eamus esciet utamus Diis alienis,Se non in huis ius testimonium, aut suae mi:sionis, signum si .ceret aliquod. Putarem latua ecclesia diffinitione poste fieri. Hebraei dicunt textum loqui de falso propheta de de lignis externis, quae non sunt nuracula licui de gestatione cathenarum Ieremiae: de de matrimonio cum fornicaria Hoseh. .dc de magis Pharaonis : qui per incantationes tuas faciebant quae uidebant facere
Moseli. quia tentat Dominus Deus ne
ser uos, id est ad modum tentantis seu experientis te habet,ut exploret , an eum toto cor de diligatis, an aliqua uel iri cordis portione,
diligatis alienos Deos. Si incitauerit te
frater tuus Abus matris tuae. Verbum
sit non plene notum et hebraeis. Dicunrau tem significare incitare, luadere , dc remouere: de quod horum malueris poteris luc accepta re . Quod uero sequitur. Filius matris tuae, indicat quod non solum ii fuerit ex parte pa tris frater. sed etiam e π parte matris, qui ma pis se diligunt quam qui ex parte patri, tan tum fraties sitiit si inquam ille suaserit Deorum aliorum cultum, aut filius matiis tine , id est ex parte utriusque parentis . non solum ex parte Patris,led etiam ex Parte ma ras. im
55쪽
piissimus de deploratus Iudaeus auilior libri Niraon haec uerba in Christum seruatorem
nostrum detorquet: cuius haec sunt uerba. Si ineitauerit ce frater tuus filius Hatris tuae.
Hic est inquit Iesus , qui negauit patrem suu dicens, sibi esse matrem non patrem, quodque sit filius Dei, de ipsemet quoque Deus. De ipso dixit Moseli. Non acqtiiescas ei, neque
audias eum, neque occultabis eum , quin potius occidendo occides eum : manus tua sit in eum primum : ut interficias euui. Sic fecerunt ei, & suspenderunt eum: ut confirmarent id quod scribitur. Non pernoctabit ca is daver eius super ligno: sed sepeliendo lepelias eum, quia maledictio Dei est tu Mentuq . Haee damnatus ille iudaeus: qui ea quae sanctus Moseli, in communi dixit, impie in Christum de . torquet. Dicit enim ut ad oculum uidea non esse acquiescendum iliadenti alienos deos colere, siue sit frater siue filius siue filia, im
pulsimus uero ille nebulo , militum.textum
ac Plane repusnantem , . in suam impiam de blasphemam sententiam trahit: de ualde mirandum est, delud orum peruicalia& insolentia, qui cum apud Christianos degat, a qui
bus inter caeteras nationes minus crudeliter
tractantur, de sinantur in sua permanere perfidia, opesque illorum expilate, non uereantur haec in Christum blasphemare: dc qui pie ac humiliter internos agere deberent, Os m c tum ponere non uerentur: digni certe qui a Chri itianorum finibus longe expellerentur.
Vel uxor Imus tui, id est quae dormit in si
nutuo, uel ad latus tuum in quo est sinus . Vocat autem uxorem sinus, quoniam lolet homo fouere uxorem sicut ea quq simi gestat: unde primo Sem uelis habes capite duodecimo. In sinu illius dormiens: ubi sub methaphora de uxore Vriae est sermo. Clialdaeus uerti
uxor foederis tui. Clam dicendo. Dicit clam
quoniam & defemiς a legibus maxime ido lolatria non nili secreto luaderi tolent, ob metum legislatoris aut magistratus. Non ac a
quiesces illi: non audies ad sum.
Non solum inquit non acquiescas illius suasionibus, sed neque luadentem audies. Verbum abas, id est acquiescere significat etiam uelle,concupit cere&desiderare ut hebraei a serunt: unde uerti posset. Non uoles illi scilicet bonum: unde sequitur. Gu parcet oculus tuus, cuius sensus est. Non irrisereberis illius: & est liebrailinus. Pepercit tibi ocu-
ius meus, id est tui misertuς sum : aut misericordia motus sum super te . Non parcet tibi oculus meus, id non miserebor tui: de meminit oculorum, quoniam oculi uidentes alicuius miseriam solent ad misericordiam prouocari. Habes hebraismum primo Sem uelisca pite uigessimo quarto ct Ezechielis uigessiniore decimo sexto ubi significat omnia concedere, aut nihil omittere,eoru quae necessaria sunt
Neque in talebis. Antea dictum est. No
Darces ei, hie non indulgebis, ct dicunt Hebraei haec duo uerba, scilicet chos te chamat el- se eiusdem significationis, & significare parce re: neque ex comecturis potui propriam utriusque significationem inuenire : aut aliquod inter ea discrimen. Et nou operies eum . Dupliciter potest locus iste intelligi. Vno modo. Non abscondas eum, eum scilicet fuerit capiendus, aut non tegas scelera eius. Secundo non protegas eum, sed prior sensus simplicior est. Solent enim iudan non statim damnatum ad lupplicium rapere, sed ad diem de noctem seruare, mimo utque ad lupplicii horam, ut interea temporis,quicultique aliquid afferre posis et, quod reo bonum esse posset, aditum adiudicem haberet quod beneficium et,qui ad idololatriam populu prouocallet negabatur , qua de ea uia dicunt aliqui eos mortem Cliristi si a festinasse: quem peruers iudaei, pseudoprophe
tam futile dicunt . Manus tua erit in eo
prius: u in principio. Hebraismus est, ma
num alicuius esse in aliquem: de significat percutere aliquem aut occidere. Quemadmodum Saul cum manibus Plulistiorum decreuisset occidere Dauid dicebat. Manus mea non sit in illo, id est non occidam ego eum manu mea.Tenebatur autem ille quem primum pseudopropheta uoluisset seducere, primit, in eum
lapidem mittere, deinde totus populuc. silia
quaesiuit expellere te a domino Deo tuo.
Dicunt Hebraei uerbum duach quod hie uertimus expellere, significare expellere de laua re quod qui lauati ordes expellat ab eo quod
lauat. Egressiiunt uir lii Beluaul.
Varie tam Hebraei quam nostri sentiunt de no uti;d Belimine Belii Mi . Hebraei dicunt esse hominem i,altim stpervicacem de perfrictae frontis,& sine iugo te taxinaei 'gisdium . Alii lentiunt dici ab eli,quod eli no, 5: iahalod est profuit quasi non proficiens, seu
uir inutilis. Mihi uero uidetur uiciabeliquod est non Sc al, id est iuper. quasi uir non ferens
56쪽
lignificare hominem sine iugo diuinae legis :nee solum sine iugo diuinae legis 1 sed non ferens luper se aliquem . Alii eos uiros Belial uocant: quibus Demon ueluti instrumentis ad malum utitur. Ponitur d:ctio in multis scrip turae locis, scilicet Iudicum decimo nono, primo Seni uelis primo Sc secundo, & ex eo loco uidetur nostra sententia probabilior, quoni am ibi dicitur. Filii Heli ii in Beluat: & quasi nomen exponens sequitur: neque cognoscebant Dominum. Dicit etiam ibi capite uigessimo quinto Abigail de uiro suo Nabat. Ipse eth filius Belitat, ita ut ne ino audeat ei loqui. Et Apostolus fecundae ad Cliorint litos sexto dicit. Quae est conuentio Cluisti ad Belial ubi uidetur per Belial Demonem intelligere.
impulertini habitatores urbium eorum.
Significatio uerbi duacti ut iam hoc capited ximus, non plene nota ei hebraeis. Santes hic uertit expuleiunt, sed non uidetur bene quadrare,nili dicas eos,concilies luot a suo sensu dc sententia expulistἡ,ideo impellere uer
imus. sitieres in investigabis. Non be
ne nota est hebraeis significatio uerbi chachar ,
quod uertimus inuestigare: neque potui coniecturam bonam nancisci ad eam inuenienda.
rus. Sic punctauit Santes literam in priori peditione aut thipographus cum litera sic oria
dinanda sit. 6ngregabis ad medium pia . te.e eius: ex combures igni ciuitutem. Et omne istobum eius, totum Domino Deo
tuo erit,secundum priorem uero lectionem , explicatur δ: iubetur spolium igni in medio ciuitatis comburi. de dari Domino quod eli im
possibile. Erit tumulus, tumulus per .
tuus. Significat talala quo tal, id est tumulus, eleuare , unde tal tumulum uel eleuationem significat: qui fit eum aedificium aliquod
rint2 o adhaerebit manui tuae quicquam
de anathemate Non bene ut saepius admo
nul nomen anathema, explicat nomen hebraicum clierem , quoniam anathema importat separationem,cherem uero succisionem uel exterminium.
SI 'rrexerit in medio tui propheta
ueFomnians. Periculosus de perni iosus ualde est error in duce quem omnes alii se quiantur, ideo ualde ab eis cauendum est. Admonet Christus Matthei nono attendere a fabiis prophetis, non quibuscunque,sed ab eis qui ovium uel ibus intecti ad nos ueniunt, cum reuera intus sint lupi rapaces: a quibus etiamsi futura praedicent de signa multiplicent, cauendii ni est. Adverte etiam signum tibi traditum ad eOx dignoscendos, scilicet ex his ad quae te adducere uolunt, leu ex fine, quod sub aliis uerbis Christus dixit, eos a fluctibus dignoscendos. Omnis enim deceptio ex fine cognolcitur: Sc etiam deceptor ipse. Audi ex sacris hieris pulchrum exemplum . Voluit seinet sanctus David, superbia de uanitate elatus: scire quot capita hominum in suo regno haberet: misitque Ioab ut sibi populum numeraret a Dan usque Bersabel, : cuius uanitatem eum seruus deprehendisset,quae fuit. Quid sibi uult dominus meus rex, in re huiuscet nodi: Augeat Dominus populum ad multa milia. Sed cuin sermo Regis praeualuisset: incepit famulus rem, sed non impleuit, de exsoluit populus uanitatem regis. Cum ergo aliquis te ad aliquid mitigauerit,itue angelus siue homo, siue caro,sive mundus,sive Demon,finem cois ita suasonis: neque te persuaderi sinas, nisi scias finem ei se bonum: memento tamen Gregorianae admonitionis,quod saepi sit me uicia se uirtute, ad nostram deceptionem mentiuntur. ne etiam sub boni lpecie, te ab eis decipi sinas. quia tentat uos Dominus Deus uraster. Solet Dominii; suos de fide de dilectio
ne tentare, sed ante tentationem suos admo nere tentationum suarum : ne in eis succum
bant. Propheta ille morietur, quia loquutus est sermonem contra Dominum: qui eduxit te de terra AEgipti. Pulchre hie
docet sanctus Moseli , quibus modis omnem expellas tentationem,quae te a Deo tuo auer tere conatur, nempe reducendo ad memoriam omnia beneficia Dei. Sie sanctus ille Iosepti, cum ab impudica Remina ad stuprum ii imaretur,omnia Domini sui, in se collata beneficia ad memoriam reuocauit,eaque illi Opposuit, ut illis sele ab ea defenderet. Ecce in quit dominus meus, omnibus mihi traditis ignorat quid habeat in domo sua, neque quicquam est, quod non tu mea fit potestate, uel
57쪽
DE UTERO. XIIII. AD LI TE RAM. 18
non tradiderit mihi praeter te. Quomodo ergo pollum hoc malum facere,& peccare in dominum Tam perniciosa res est reipublicae talius propheta,ut Dominus extremis tem poribus se polliceatur suiusmodi ablaturum, apud Zachariam simul eum idolorum cultura. In die illa succidere faciam nomina simulachrorum e terra, & nori memorabuntur amplius: de etiam prophetas Jc spiritum immundum transire faciam e terra.Et erit. Cum pro phetauerit quispiam ultra,dicent ad eum pater eius & mater eius, renitores eius. Non uiues, quia mendacium loquutus es in nomine Domini. Et configenveum pater eius 3c mater eius, cum prophetauerit, dc quae se inuntur. Si
hi citauerit te frater tuus. Quomodo se
rendi sint pater mater & fratres, cum nobis aduersantur in uia Dei, depingit locus iste: quemadmodum uerba Christi apud Mattheum decimo capite. Qui alitat inquit patrem aut ma- . trem plusquam me non est me dignus. Non
acquiesces ei, neque audies, neque parcet
ei oculus tuus , neque operies eum. Nihil humanitatis, nihil misericordiae exhibendum est ei: qui te a fide auertere nititur:& hinc orta puto iura illa, quae prohibent hereticorum fauorem & receptationem. Nam & si in aliis uiciis cum peccatoribus aliquando dissimulandum sit, nunquam tamen cum haeretiiscis,& cum bis qui nos a uero Deo auertere conantur . Hinc illud secundae Ioannis primo. Si quis inquit uenit ad uos, de hanc doctri nam non affert: nolite recipere eum domi, neque aue ei dixeritis. Qui enim dixerit illi aue, communicat operibus eius malignis. 6 n
nis Israel audient coe timebunt non addent ut faciatu becundum rem mulam
ytam. Hie est finis omnis punitionis, scilicet
timor & emendatio uidentium de audientiu .
st uberes cir inuestigabis interroga
bis diligenter . Expende iudex de qui aliorum crimina castigare debes: quanto examine de certitudine ad uindictam procedendum sit, antequam in peccatores animaduertas . Quaerendum enim de inuestigandum de interrogandum prius eli: postea eastigandum.
unden equitur. Si ueritus est, si rectumes uerbum, facta est abominatis iri iumedio tui. Perdes eam cor omnia quae
in ea sunt . Pessima res peccatum p se tim idololatriς ob quod non solum homines ;sed iumenta de omnia alia pereunt: de d trahuntur. Quid enim iumenta meruistis Ron peccastis cum homine, de tamen cum eo ob e
ius peccata perire iubemini. Omne 1 olium eius, totum Domino Deo tuo erit.
omnia bona illius qui altera iniurius est,illi cedere debent qui iniuriam passiis est:& ii militer bona eius, qui Deo aut Ecclesiae iniuriam intulit: ad Deum de ecclesiam pertinere debent. Hinc ortum habuerunt iura quae simoniacam pecuniam restituere iubent Ecclesiae cuius res
uendita est. Non adhaerebit manui tuae quicquam de anathemate. Admonui saepius impiorum bona esse uenenosa secumque dispendium afferre: ut si eas cum aliis bene partis inliceas, omnia perdas. Iram enim Dei secum affert qui huiusmodi bona eontingit de possidet: quoniam haec ira& furore Domini plena sunt. Quod si haec respuas liabebis3 congregabis tibi uiisericordias Domini qui multiplicabit te. .
lacerabitis uos, neque ponetis cubsicium ititer oculos uestrostropter mora
llium. Sensos est. Quia estis filii Dei uestra, non debetis facere ea quae gentes solent facere. Aut non debetis uos idolorum stigismatibus signare. Adverte hic quod uerbum padad, quod hic uertit Santes lacerare, nusquam hoe meo iudicio significat: licet primo Regum decimo octauo uideatur hoc signifi care,ubi textus de lacerdotibus Baal dicit. Vegit godedu, id est de incidebant se, secundum morem suum cultris. Verbum proprie significat dueere exercitum uel turmam: exercitare si se liceret latinis auribus loqui: unde gedu.i exercitus,& gedudat, quod dicunt incisionem significare quod non qualem que incisionem fignifieat,sed Ducturam seu punctionum multitudinem ad modum exercitus. Ex hac radice est etiam gad, id est coriandrum, cuius grana, multa & ordinata sunt ad mo- . dum exercitus . Est etiam ex hoc themate
58쪽
gedi, id est haedus: quod soleat esse dux exercitus pecudum seu multitudinis: dc iuxta haneligi 'ficationem , omnia loca quibus uerbum ponitur & nomina expom pollunt ut Genesis quadragessimo nono . Gadgedud, legudenti: ue liu iapud liacheb, id est . ad exercitus exer citabit eu in seu ordinabit se contra eum: &iple ordinabitur . tergo seu insidiose,scilicet ad
uerius eum. vide expolitionem loco citato.
Et Cliabach usi tertio. Quando ascendet ad populum, ut tegudemi , deit ordinet eum admodum exercitus: aut ut ad modum exercitus debellet eum. Psaluto nonagessimo quar to. Iagodsi , id est ad modum exercitus congregabunt se aduertus animam iuili. Item le- renuae quadragessimo primo . Et venet intscit sis uestibus, unud godedim , id est & con- Iuncti per modum exercitus seu turmatim :quod alti uertunt & lacerati aut punctati, ici licet multitudine punitionum . utia in diximus. Et Ieretniae quinto. In domo meretricis limodadu, id est congregabunt aut ordinabunt te per modum exercitus: leu in maxima multitudine. Et Miche quinto. Nunc mit-godedi . id est ordimbis te per modum exercitus filia exercitus . Pollet etiam uerti. Nunc puncturis afficies te. Quod uero nomina eXercitum significent, aut punctionum multitudine ad modum exercitus constat,& degedud sunt multa exempla, secundo Sem uelis uigessimo secundo.In te conteram xedud, id est exercitum.
Illud etiam Psalmi sexagessimi quinti quod nostri uertunt.Sulcos eius inebria, descendere facre ludeati,ide si in lineas eius: melius uertas. Descendere fac exercitus eius, de uocat exerci tus guttas pluuiae quae in maxima copia per modum exercitus descendunt: aut grandinem deoscendere fac unde stati in sequitur. Imbribus liquefaceanHgermini eius benedie. Illud etiam Ieremiae quod nostri uertunt. Super omnes manus gedustod,id est incisiones,lugermanius uertas puna urae per modii exercitus, id est in magna multitudine.Sintiliter illud Isaiae lexagelsimo quinto. Qui paratis lagad , id est fortunae mensana, tu uerte exercitui cudi in ensam. Significat ergo uerbum gadad multiplicari per modum exercitus, Ut congregari aut cadere uel incidi multis puncturis ad modu exercitus: quo modo gentile. solebant l. luctus gratia incidere quemadmodum de seruis Baal adduximus ex priori libro Regum de constat ex uerbis Ilaiae ducimo tertio dicentis. Omnis barba tonsa:& in omni capite caluitiii,unde luc melius uer-W3. NO pucturis afficietis uos ordi natis. ad modii exercit'.Si uero no sit ceremonial mortuis,neqs prohibet omnem notam seu puncturam ordinatam dicere prohiberi notas illas seu put iuras,quas usq; hodie Sarraceni gestant in brachiis S in ore quas ornatus gratia faciut,& forte res ob lutum fieri incepit,& postea ad ornatum cessit. Solebant etiam gentiles luctus gratia,inter oculos capillos depillare, & decalvare se quod etiam luc prohibet. Mos enim erat apud gentiles, liuiusmodi capillos quos aut resecabat aut manu aut forcipe depillabat diis suis
offerre. Populus enim Ictus es dilo deo tuo
I eris populus leparatus ad cultum Dei tuin ab
omnibus liis immunditiis gentium. Non G. medes omnem abominatisncm. Abominatione uocat omnia illa,quae' natura quasi abominatur aut consuetudo. quemadmodum sempens coluber, i, ominum aut ii amentor uni stercus & id genus alia. Pecus ovium ex pecus
caprarum. Constat ex hoc loco seli, non esse alicuius animalis pioprium nomen, ted com-m une. Dicit autem rabbi David fgnificare paruum, tam ovium quam caprarunt cheisebuero significare agnum vvlouem, Ceruum e caprcam cs bubalum. Quoniam de his omnibus exacte diximus Levitici undecimo, & hebraei nihil de lus certum habent, pertranseun
dum duximus, sibi Onia populus sanctus es
dsio Deo tuo, id est ab immunditiis separatus ad cultum Domini Dei tui Mn coques hae dii: tu lafle matris suae. Explicuimus hanc
legem l upra Exodi. 23. lilodad literam non sit coquendus in lacte matris, ne qS illi fuit ad delicias fiat supplicium.Sunt qui interpretantur. Ne coquas licti dirin dum lactat sed primus sev-
sus est uerior. sini egreditur ex auro an
riuatιm Hebraice est. Anno anno: sed sensus bene redditus es . Solet enim hebraismus fre- uentiam ,eui idem nominis geminatione signicare ut in hebraismis admonuimus. Deci is
mum dando decimam dabis omnis prouentus seminis tui: qui e reditur annuatim
ex agro. Et comedes coram Domino Deo
tuo, in loco quem elegorit,ut babitare f. ciat nomen sium ibi, decimam frumenti tui, musti tui, ex olei tui, Cr primogeni
ta boum tuorum: cir cuium tua lim.
59쪽
DE UTER b. XII i I. Ab LITER A M.
pere lue uidetur dominus secularibus conce dere coram te decimas, quae erant Levitis de-LNEu, a s bit e , si in iliter primogenita boum & ovium,fieilii. quae cedebant in partem sacerdotum ut lia betur Numeri decimo octauo . Qua ierit
cunt liebraei textum lite non loqui de decimis debitis leuitis quas soli comedebant, sed de a liis decimis . Tenebantur enim ielitidaei, ad triplices decimas, scilicet ad decimas leuitarum, de quibus Numeri decimo octauo dicit Dominus. Sed decimas filiorum Israel, quas illi soluunt Domino,ueluti leuationem: tradidi Levitis in haereditatem ,& ideo dixi eis. In medio filiorum I irael non possidebitis haereditatem. Ab illa autem prima decima subtrahebant Le uita decimam partem & dabant sui ramo sacerdoti: quae sancta erat & neptias erat eam poli
templum extructum extra locum templi comedere: de qua loeo citato liabes. Loquere ad Leuias, S dices ad eos. Cum acceperitis a fi lijs Israel decimas. Porto in tertio quoque λnno ab anno remissionis, illam eandem decimam secundam, in usum pauperum separami: unde uocata est decima pauperum. Quod inihi fallum esse uidetur. Quoniam dominu. luc
loquitur toti populo , qui non soluebat secundam decimam sed soli Levitae. Secundo. Quia dominus lite praecipit dare decimam seminis: Levitae autem non seminabant: sed de acceptis a populo decimis, eam soluebant lumino sacerdoti. Sequitur ergo hanc decimam non else Θecimam secun dam quam Levitae soluebant summo sacerdoti . Quare crediderim tertiam esse
distinctam a secunda Sed dubium mihi est, an
praeter decimam istam tertiam, quam comedebant in loco templi, esset alia quarta decima quolibet tertio anno pro Levitis S pauperibus:
cuius textus meminit inferius ubi dicit. In fine trium annorum : & indubie uidetur elle dandam quartam , quoniam secunda comedenda erat in loco templi, tertia a Dominis & leui iis , quarta a leuit is cx pauperibus, non a Domino ut textus expresse dicit. Tenendum ergo uidetur populum tres soluisse decimas, duas singulis annis, alteram solis Levitis, alteram sibi& levitis: tertiam leuitis de pauperibus singu lo quoque tertio anno. Quod autem de primogenitis comedendis ab euntibus m domum Dei intextu dicitur,dicit Caietanus, per primogenita intelligenda praecipua non re uera primogenita, quae erant sacerdotum. Posset etiam intelligi . Et primogenita boum tuorum scilicet offeres, eo tempore quo decimam coram domino detuleris seu comederis quem lentum aliqui sὸquuntur. Sed quia se queuti capite habes.
Omne primogenitum quod nascetur ebobus tuis & epecudibus tuis masculuin sanctificabis illud Domino Deo tuo. Coram domino Deo
tuo comedes eum annuatim in loco quem ele-
perit dominus: tu de domus tua: manifeste habetur primogenita quae domino sanctificantur
comedenda esse coram domino etiam ab offerentibus S re uera sic erat, quod primogenita immolatilia immolabantur domitio ut patet Numeri. IX. Jc de carnibus immollitorum primogenitorum non solum lacerdos led etiam offerens cum sua familia comedebant. Alia uero primogenita quae non erant immolatilia redimebantur& redemptio erat sacerdotis. od si tibi melius uideatur textum de primis decimis loqui, ex ponenda est litera sic. Decimam dando decim. ni dabis omnis prouentus scilicet leuitis. Et comedes scilicet quae attuleris non decimam ipsam. Decimam frumenti tui scilicet dabis onibus leuitis& etiam dabis sacerdoti primogenita tua : sed textum sequentis capitis cogere uidetur ad priorem interpretationem . Tenet etiam Dominus Caietanus haec non missie praecepta quod luilineri potest. Similiter non esse praeceptam certam quotam: sed decimam pro parte accipiendam. Sed non facile a uerbis tex
tus recedo.In loco quem elegerat dominus ut ponat nomensuum ibi. Deum ponere no
men litum in aliquo loco,nihil aliud est: quam
locum illum a domino de nominari, quemadmodum, domus alicuius abeo denominatur: Muocatur domus talis sic&Ierusalem denomina
Latiar ciuitas Dei & templum domus Dei. Ve
dificas timere dominum Deum tuum. Ad
hoc uolebat dominus eos coram se comparere, ut scientes le comparituros totiens coram domino suo: timerent abeo puniri si mali ellent. Quemadmodum seruus qui frequenter domi no suo altare debet, timet eum offendere. Similiter ex his quae ibi uideret S audiret in lege,
timeret Deum suum. Si multiplicauerit se
pi te uia . id est, maior seu longior fuerit
quam ferre possis. ut statim explicar dices,quod non possis ferre seu portare eam, quia distat a te locus unde cognosces ex hoc loco, scripturae morem esse statim explicare, quod obscure di
xit. Cum benedixerit tibi dominus Deusitius i. benefecerit. Dabitis pecuniamsecundsi onia quae desiderat anima rea.i. emo ex
ecunia omnia idesiderauerit anima tuam ei-O ct potu. Et aduerte luc anima pro uoluntate
60쪽
D E V T E R Ο. XI ut des derio poni. In fine trium annorum proferes omnem decimam. Praecipit decima
dare in fine trium annorum: quoniam in fine anni solent pauperibus alimenta defficere. Re-Pones intra portas tuas, id est intra maenia uris Dis tuae,quoniam statim dicitur de uidua & pu pillo qui iunt intra portas tuas, id est intra mae nia urbis tuae seruata leuitis & pauperibus.
Vt benedicat tibi Dominus,id est bene fa
23 Ilii esti, Domini Dei uestri non lace
tae 1ubitis uos. Multa sunt quae nos a pecca-ltis de immunditiis retrahere debent: praecipuul tamen inter omnia est meminisse nos esse filios dela ta honorabili sic naudi ab omni sordepatris cu ergo serve Dei peccatu aliqd Occurrerit facie du currat statrix. cuius capitis & cuius sis corporis membru : dc diuinae consors 1 actus nariatae. noli in ueterem uilitatem,degeneti conuersatio .
ς ε ne eEdite. Audi quid sanctus iuuenis Thobias uxori dicat. Filii inquit sanctorum sumus: de non debemus ita coni ungi,sicut gentes quae ignorant Deum. Neque polietu caluititim i iter oculos uestros. Audiant hoc, qui mortuos fideles immoderate lugent, lacerantes se ac pungentes ac si nullam haberent futurae resurrectionis spem: Non comedes omnem abo. 3 ι natιone . Egit a mundi ipsius exordio me
dicum nostrum Deus noster: de leuioribus cibis fructibus uidelicet & herbis nos enutrivit sciens quot mala gula causare soleat,&qu; malos nutriat humores' sed uidens uita nostram in dies diminui: carnes con cessit,quas hic lude is prohibuit,quoniam eos uidit grauius animo
infirmari Se eas carnes tibi concelsit quet sibi uoluat in sacrificio offerri. Decimam dando decimam dabis . Expende quam liberales nos esse uoluit Dominus Deus noster in ministros suos& pauperes: & quot decimas ad hoc constituit dari, ut discas, quod tam largum erga te experieris Deum tuum, quam largum te Pauperi bus & ministris eius exhibueris. 6viedes cois
ram domino Deo tuo. Ad quid domine III. AD MORI s.
Deus meus,uis tuos coram te comedere.Solent serui ad mensurain ridere & comedere & cuncta alia facere cum comedunt aut laeta'tur coram dominis suis: ut ergo disceres quam sobrie tibi utendum sit donis Dei, praecipit comedere coram se: non ut parcus aut avarus , cum liubi abundanter cuncta subministret: unde sequi
tur. Vt distas timere dominum Deum
tuum. I nstruit etiam dominos uocare seruos saepius coram se: ut timeant male facere, scientes se coram domino suo esse rationem reddituros. Si creuerit pr.e te uia. Considera
Dei tui erga te clementiam, qui non uult te grauare ultra uires: sed mimiterio quod exhibere potes contentatur. Ex quo loco discant domini, suos famulos ultra urres non graua re: sed eo esse seruitio contentos, quod facile famuli possitiit illis exhibere. Non debet etiam graue praelatis uideri, si populus religiose quidem de modeste,aepuletur de laetetur coram domino Deo tuo, qui eos libenter uidet comedere & laetari. Si tamen eos uiderint in hoc excedere prohibere pollunt. Neque propterea permitto populum intra eccesiae septa comedere, quoniam hoc neque dominus unquam in templo seri permisit. Tu domus tua. Prudenter quidem. Vt enim inuitaret hominem, ct curaret tuos domesticos religiosos facere, pricipit ut eos secum ducat in domum Dei. Et lonitam non relinques. Debet semper faecularis apud se religiolum habere quem nutriat:& qui doceat quae sunt Dei ut illi carnalia ministrans ab eo spiritualia metat iuxta Pauli coniamin. epones intra portas tuas, nisi leuita. Vide quam parcat pauperum uerecundiae.Verentur saepissime pauperes prae se tim honorati, faciem diuitum tridere, & abeis elemosinam petere: ut ergo illorum pudori parceret, praecipit alimenta intra portas reponere , unde pauper ea sine uerecundia tollere
possit. Comedenter saturabuntur. Non
uult te parce, tua in pauperes distribuere, sed . tam abunde ut inde non lotum nutriantur, sed etiam saturentur pauperes. Ouid ergo facitis qui tam parce in pauperes effunditis, ut ex eis uix uiuere liceat,quanto magis saturari Audi apostolum. Qui parce inquit seminat: parce & me 1