장음표시 사용
151쪽
pium motus eius, in quo est. Et terribarguitur. CCsum habet naturaliter fi- furam rotundam aptissimam ad circa arem motum: est etiam substantia in . corruptibilis ad motum perpetuum accommodata: ergo εἰ motus ipse est naturalis: si enim media ordinata ad fi-mem sunt naturalia coelo finis etiam ip. se naturalis utique est.Veluti si homini raturale est habere oculos εἰ pedes, naturale est illi uidere & ambulare. Eequarto arguitur. Idem est aliquid cui Piam per i ei competere , & naturaliter competeremam per se conuenit alicui, quod a natura conuenit sed moueri eirculariter per se conuenit coelo, sicut
B graui descendere,& leui ascedere quia non conuenit illi per accidens ergo couenit naturaliter. Et confirmatur. Motus esti eli mensura & causa prima om nium motuum inferiorum: led motus omnium inferiorum per se conueni ut
suis sebstant ijs: ergo, sortiori motus
coeli per se conuenit coelo: nam mensura in unoquoque genere debet esse regularissima: quod non esset si esset res per accidens.
1ός, Esτ ergo conclusio,qua ad se eunal, dii ne.'principale respondetur. Motus es li est ei naturalis: non quidem ratione principii intrinsectaclivi, quia forma - eoeli non est activa sui motus, sed ratio
si ne principii passui, quia scilicet pόten
. tiam habet de aptitudinem naturalem in ad illum motum.Concluso est S. Tho.
I.p.q. 7 o. arti C. I. ad quartum. Quin etiam est expressa Arist. I a. meta. tex. I o.
ubi ait, quod coelum materiam habet: non in potetia ad aliam formam, sed admotum localem.Ubi simul asseritur dequbdest compositum ex materia & sorma scontra Commentatorem dicente - esse corpus simplex J & qu bd motus eius est ab intellectu secundum contractum uirtutis . eli quidem motus citacularis naturalis csto, scuti motus sursum est naturalis aeri & igni: & mois
Nota. tus deorsum aquae& terrae. Verumtamen animaduerte, qu)d cum dicumus in coelo esse principium naturale Psui motus,non ide solum intelligimus esse materiam, sed principalius forma:
nam alias,eum nullus alius motus eo
ueniat coelo,s forma non esset princi .cipium illius tunc non esset natura: sed . intelligendum est,ut est intentio Arist. I. cccli,qubd se ut graui & leui eonvenit motus naturaliter deorsum, aut sursum rati, si arum formarum: ita&coelo ratione suae mimae conuenit ille motus circularis: cum ratione etia sormae conueniat figura illa circularis. 3 Dubioluta me rellat ex dictis, utrum Dubium motio coeli,in quantum est actio procedens ab intelligentia,st naturalis,ueluti dictum est in quarta conclusione:ca. Elefactione, qua ignis calefacit, esse illi
naturalem. Et ur, qu bd illa motio non
st, nisi uoluntaria: nam angeli liberem videntur mouere intelligentias..Et inde sequitur,quod nullum esset miraculum, si intelligentia vellet cessare a motu: atque adeo si eoelum quiesceret.' Respondetur,qubd licet intelligetiae
secundum fidem per voluntatem moueant: quia tamen et fiex naturalis crisiorum,Yt perpetub moueatur, illae intelligentiae mouent ac si essent merEcausae naturales. Et ideo si motus coeli
cessaliat vi eelsabit in die iudicii esset
super naturale. Quemadmodum Deus voluntari E concurrit eu causis secudis Fconcursu generali: nihilominus, quia agit lege naturali, censetur agere per modum naturae. Et ideo clam cessat eo- curere cum causis secudis quemadmodum Danielis. 3 . non concurrit cu igne ad comburendum pueros est vere miraculum Unde ad primum argumentum Avicennae negatur illa sua maior
syllogismi. Non enim est necessarium motum naturale esse a dispostione&statu no naturali ad naturalem: sed hoc solum est uerum in motibus naturaliugenerabilium,& corruptibilium: quorum finis est quies: ut in graui, & leui . In mixtis verb motus corruptionis, qui est dispostione naturali ad non naturalem,
152쪽
Λ tu talem est etiam ex parte materiae naturalis: ut motus , quo putrescit ii Anum,& quo corrumpitur animal. Coelum uer b, quod non ordinatur ad quietem in aliquo loco, neque est corruptibile, labet motum naturalem Intraria bilem 5e uniformem. Enimuero, ut
persectio naturalis uiuentis ut paulo ante dicebamus consiliit in hoc quod est mouere se: ita perfectio naturalis cεli est perpetuti moueri ab intelligetia. Ad secundum respondetur, qu bd natura coeli nec est recedere a puncto orientis, nec accedere ad illud: sed est perpetuo moueri,di trans re per quo Assi libet punctum coeli. Quare recessus a puncto orientis, de accessus ad illud nosunt motus contrarii : sed sunt partes unius motus naturalis. Ad tertium argumentum re pondent nonnulli eon Cedentes, st coelum eli indifferens admotum ab oriente in occidente, ut modo mouetur, aut uice uersa si ab intelligentia moueretur modo retrogrado.
Ego tamen profecto id non concedo sed credo naturam coeli esse, moueri, ut mo mouetur. Nec virtus intelligentiae, nec simul omnium posset mouere
ipsum E conuerso, nisi sotu de potentia
Dei absoluta.'Et hoc euidentius confirC mat motu coeli,que modo habet esse illi naturalem. Motus aut proprii & naturales planetarum sunt de occidente ad oriente, ut est ex libris de celo intelli gere. Sed cu hoc est etiam illis naturale, ut a primo mobili rapiantur ab oriete in occidentem motu diuino. Sed de
hoc alias. Ad aliud, si intelligentia uellet sistere,& tenere clium, respodetur,' nulla esset fatigatio : sed per hoc, Uapsa non moueret, cessaret motus: quia
in esto nulla eli uirtus activa motus: sicut est in utre inflato sub aqua ad mo tum sursum. Ciκc A materia co firmationis est
etiam opinio Commentatoris. I 1. meta tex. i.& de substantia orbis. c. a. tenetis, s coetu habet principi u quietis.
Itaq; quantum est ex se, est indifferens ad motum & qu Iete. Et in hoc sensu ci Diat Arist. s. meta. tex. I 7.ubi ait,no et se
timendum, ut cstum quiescat. Ac si dixisset ut ait Comentator quod licet habeat potentia passiua ad quiete, intelligentia veru tamen nunquam celiabit mouere. Et alii, qui in iter ba Comenta toris iurarunt,dic ut, si licet coetu secudu totis motu no quiescat, tame siescit
quodammodo hodie a motu hellerno, qui praeteriit:&cras cessabita motu hodierno. At uero nec opinio Cometatoris,nec illorum discipuloru eius istret physicae cossentanea. Arguitur. n.si C.
Natura non eli principium quietis, nisi quando motus, ad que inclinatur, ordi Enatur ad quiete, ut patet in grauibus deleuibus: sed motus coeli ad nullam piorsus ordinatur quietem , ergo natura coeli non est principium quietis. Minor latissime probatur ab Aristo. i. decsto. ubi ait: moi ucsti esse Ipetu u, ut generationes horum inferioru perpe
te ait motu coeli suspicere quiete horum inferiorum. Quod est dicere, cessatione& corruptione horum inferiorum, hanc. n. appellat quietem uti tanqua uis ad nouas generationes, ob idq; non solum non ordinantur adquietem propriam, uerum neq; ad aliqua qui rem horum inferiorum. Sed habet pro Ffine,perptiuo motu co seruare semper species rerum, quae de se sunt coci ptibiles. Secundo arguitur quia figura coeli rotunda non est sit apte natura facti ad quietem, sed ad motum: ergo nec ut , la est inclinatio coeli ad quiete. Et tertio arguitur, quia si esset in coelo inest-nario ad quietem, sequeretur, in quies esset finis motus: & per consequens esset aliqua dissicultas ex parte coeli, ut moueretur quod est contra Aris. 9. meta. tex. 1 7. ubi ait, g nulla est fatigatio, nec resistetia i motu cfli. Et postrem barguit: quia i die iudicii, cu motus celli cessabit, erit profecto miraculum: m; solum ex parte intelligetiae cessantis, sed supia natura coeli:& tamen si in coli
153쪽
Λ set principiu quietis,tam naturale esset illi quiescere, quam moueri. Et aut hori
ras Arili quam citat 9. metap. potius est contra eum : sentit enim Ph. non esset timendum, coelum quiescat non soldm,quia intelligetitia non cessabiissed
quia repugnat naturae coeli. Accedit huc demum sententia Themist. tenentis in coelo nullum esse principiti quie
dem differentiam costituit inter estum N elementa. Alia opinio recitata ridita eli prosecto, na coelum nullo modo quiescit a motu hesterno, sed merEnegative se habet respectu illius: qui est B tra iactus. Alii dicunt,u, esu quiescit secundu pucta polo ru, super 3bus uertitur. Aut secundu alios quod itide eli
quiescit in loco totali,in quo mouetur: quia non mutat locum secundum se totum Sed pro se arbitror, Uincsto nulla est quies, nec quietis principi u. Et ideo potius dicendum est, s quado
Arill .dixit copulatiuὸ natura esse principium motus,& quietis, intellexit, φubiq; eli aliqua natura, qussi principiumotus eius, in quo eii: sed ubi motus ordinatur ad quietem,principium motus ell etia principium quietis: ubi uera motus eii naturalis status,&persectio rei, no est necessariu, qudd sit principium quietis. 'De natura autem te
C rae palam est, quomodo sit principium
motus. Primo quia secudum paries est principium motus localis,quscunque enim pars terrs sursum eleuetur, suapte natura cadit:& quia appetitus partium appetitus est totius,sequitur terram habere principi u motus. Et praeterea materia terrae est principium motus ait
rationis & corruptionis ipsius. An tertium principale conceditur elementum quodcunq; habere in se naturam: non quide propter principium activusui motus,ut. 3.& 4. conclusionibus expositu est. Forma enim ignis non potest ipsum met ignem, in quo est,aut
alterare aut augere: alias enim esset uiuens. De motu autem locali,quam,primum videbitur. Et hae de causa Alberi. ponebat inchoationes formarum,&alii alias,possibilitates,ut libr. I. q. 7.vi sum est. Nempe, ut adit ruerent cales ctionem aquae :& generationem ignis ex ea esse naturalem ex parte passi. Nacum forma aquae nihil iuuet ad talem motum, si non poneretur illic aliquid conferens vim,& quod adiuuet agens, putabant eiusmodi motus esse uiole tos. 'Has tamen opiniones abundἡ il. lic expugnauimus. Quo circa secudum Arist. dicendum est, ut tales motus sine naturales, satis esse, quod materia ignisti aquae ligni, &e. est principium passi-uum sui motus: ratione cuius corru- Eptio ignis calefactio aquae,aut ligni est illi naturalis. Et passum conserre, vim, est formam educi de potentia materis: aut saltem , qu bd materia sit in potentia naturali, quae ad eius receptionem concurrit, ut in generatione hominis. Sed est argumentum in contrarium. Sequeretur, quod cum lapis sursum proiicitur, motus ille esset naturalis: nam quamuis non habeat principium activum intrinsecum,habet tamen materiam,quae est receptiua illius motus. Quod si dicas illum motum repugnare sormae grauis, eodem modo cales etio aquae repugnat eius formae,ut po
te cum sit motus tendens ad eius cor-
ruptionem. Quod si rursus respondeas motum localem sursum recipi in toto composito, cui ille motus repugnat calorem uero recipi in materia aqus,qui est in potentia ad omnem formam. Solutio imprimis in uia S. Thomae non habet locum: nempe qui tenet accidentia omnia subiectari in toto composito . Et praeterea licet calor subiectetur in materia postquam repugnat sormae, quam actu habet,uidetur,qubd motus non sit naturalis.
Respodetur, 2 siue calor subiectetur
in materia,sive in toto coposito, nihil ad praesens reseri, sed motus diciturnatu ais ratione principii passui, quata ille motus disponit ad larmam se
154쪽
A stan galem , id quam materia prima est in potentia qualis eli calefactio aquomotus uero lapidis sursiim,quia repugnat sormae subitantiali, & non dispo 'nit ad aliam formam substantialem,as quam materia sit in potentia , elt vici' lentus. Materia enim horum in seriorum ad nullum motum est in potentia: nisi ratione formae subitantialis, quam appetit . Et per haec respondetur ad aliud de ente naturali respectu formae artificialis. Eli enim conclusio, quod nullu ensnaturale habet principi u naturale, ne que activum, neque pastiuum respectu formae artificialis . Cum enim formas artificialis in ligno, aut aere, non sit dispositio ad introductionem formi substantialis, materia harum rerum naturalium nullum habet appetitum ad tales formas: nec propriἡ dicuntur educide potenua materiae : quia eductio de potentia naturali materiae solum eli respectu agentis naturalis. Dicuntur a tem entia naturalia apta, aut inepta ad artificialia: no propter inclinationem,
quam habeant ad talem formam nihil enim lignum inclinatur , ut inde fiat Mercurius , aut lupiter sed quia vel melius obedi ut incisoni, vel cuius alii operationi artificis , aut quia lanec longioris durationis. Gnui, quartum principale argumen- mouisur tum concesso solis viventibus in esse agendian principium activum sui motus, ad prito mum argumetum de motu grauium&leuium negatur formam subitantialem grauis, aut grauitatem esse principium activum descensus . Et idem negatur in leuibus. Solutio est, quam ex pro-- fesso philosophus. 8. huius tex. 32.&assirmat & comprobat. Tractat enim illic, ut tractauerat in . . qu bd omne,
quod mouet,ab alio mouetur:&si quid mouetur intrinsectas, debet distingui pars per se mouens a parte per se mouente, ut in animali cor movet'aliam ebra. Et cum in corpore si mpliei, vu
delicet,quod est homo geneu secudum ualitates primas, non sint partes diuer n
ae complexionis & naturae, ut una posset mouere aliam qualia sunt elemeta concludit,qubd non mouentur inti insecus, sed a generante. Quod siquis dicat formam lapidis eisse partem, quae mouet & materiam partem,qirae mouetur, hoc stare no potest: quia forma noeli, quae agit, sed suppositum agit persormam. Neq; materia propriE est quae descendit, sed lapis . Forma.n .animalis non est,quae nutri nec materia est, quae nutritur,sed totum animal nutrit & auget se per formam.Vnde nuiuentibus partes illς per se movens & per se mota,debent esse integrales,ut in. s. huius
uidebimus. Et ideo, qui dicit formam Elapidis esse principium activum, solum dicit esse principium quo: sed principium quod esset tunc lapis: N per co sequens moueret se .Quod ne Arist. coeedat dicit principium mouens, tanquam quod,esse generans, sed sorma lapidis eii ii, quo lapis mouetur a gen rante. Ratio est haec.Generas aliquid: sicut dat formam, dat omnium accidentia, & contraria ad sormam, quae requiruntur ad persectum statum naturalem ipsius geniti: sed status perfectos grauis v.g. lapidis est, esse in cem tro, generans formam lapidis dat illi impetum quendam naturalem , ut d scendat ad centrum, nisi impediatur. Et ideo motus grauis attribuitur genera n Fli. sicuti qui iactat lapidem imprimit
illi impetum, quo moueatur. Non disputo an impetus sit res distincta, necne: est enim hoc impertinens ut est impertinens grauitatem , aut leuitatem
accidentia esse dis liniis a substantiis rtam etsi probabilius est distincta esse.
Est tamen praesto argumentum. Arbores & omnia uiuentia nutriuntur augeturque per uirtutem,quam habent imis pressam a generante generansai. so mam dat contraria ad larmam ergo ea. de ratione huiusmodi motus attribuerent generati. Solutio huius facilὰ elicit ex differentia supraposta inter vive
155쪽
Irs super Secundum lPhysicorum
tia,& non uiuentia,qubd status naturalis uiuentium consiliit in moueri: sta. tus uero & persectio non uiuentium inquiescere .Hine sequitur, qu bd actio generantis plantam aut animal illic cessat,ubi animal genitum habet sua propriam formam di uirtutem, qua posset nutriri de augeri, cuius proinde nutii-tio'augmentum attribuitur ipsi animali genito. Reliqua uerh cum extra
locum suum naturalem, sint semper extra sua statum&persectionem naturalem, motus ad tale locum attribuitur
generanti quasi mittenti genitum Padsuam persectionem Q god si quis rursus obiiciat , qu bd stat, quando graue B descendit, non esse generas,quod illud genuit.' Respondetur quod res, quae
non ell, mouere potell,quandiu eius virtui durat,ut in exemplo proiectae lagittae,aut globi catapultae manifestum est.
Ignis enim est,qui movet globum illu etiam quando distanter mouetur per impetum impressum. Et idem Sicturi sumus modb de semine emisso ab animali: quod semen mouetur ab animali Per uirtutem ab eo impressam. Colligitur ergo,qubd tam forma substantialis lapidis, quam grauitas sunt principiupassivum motus: sol ma quidem substatialis principale N grauitas instrumentale. Et idem dicedum est deleui. sed C non decli adhuc aduersus hanc sententiam argumentum Forma substantialis lapidis est uelut inistrumentum, ut dictum eli,generantis sed in syrumentum reducitur ad genus causae essicientis: calor enim quo ignis calefacit, est principium activum: sicuti Si dolabra, qua arti sex dolat lignum. Item si grauitas est instrumentum,videtur,qubd sorma substantialis sit principale agens respectu illius. Respondetur, qu bd instrumentum quando est coniunctum agenti, ut in exemplis modb positis, reduciatur ad genus causae essicientis: ted tamesbrma producta ab agente in passo . v
mouetur, reducitur ad genus causa sor
Calor enim qui est sormaliter iis igne Dcalefaciente, est uelut principium acti-uum,sed ut ille, qui ab igne productus est in aqua,non est principium activue sed sor male a quo aqua est calida. Unde si ille calor productus moueret aquam localiter, certE esset principium passivum talis motus, sicut impetus in sagitta. Et hac ratione grauis dicit principium passivum.Verum est iii, quod licet respectu generantis se passivum, tamen respectu grauitatis dicitur aliqua do activum: eo quod grauitas cosequitur ad talem sor mam, ac si produceret ab illae Et hoc modo S. Tho.q. s. de potentia articu . s. dicit sormam grauis feleuis quodammodo esse principi u acti Euu sui motus. Licet loco citato super Ariit de 3 .p.q. 3 a. art. 4.& ubique simpliciter dicat eou formiter ad Arist. ingraui & leui non esse,nisi principiu passivum sui motus. Similis sei e responsio est ad secudum membrum de semine. Virtus enim seminis est uirtus generantis, per quam generans immutat s men usque ad productionem animalis. Non in eodem modo, quod ictu est de graui S leui. Grauitas n.& leuitas sunt principia passiua: virtus in seminis est activa. Non. n. comparatur solum ad semc,quod mouetur, sed ad animal inde generandum: respectu cuius illa uirtus est activa: scuti calor, qui sor maliter Fest in igne, cil instrumentum activum calefactionis aquae. Et pari modo se habet uirtus in grano ad producenduspicam: N in semine planta ad plantae
generationem. In serio aute, quod mouetur ad magnetem dicendu est , ut in et . huius uidebimus, qu bd no mouetur per uirtutem activam,qus est in serror , sed per actiua,quae est in mγgnete, qui
ferrum alterando ad se trahit. Ao postremunt membrum qua
ti argumenti principalis, ut Paulus aquae ad hie Venetus recitat, fuerunt quatuor frigit latε modi diu ei si de reductione aquae modis. uehementer calidae ad suam frigidi
156쪽
A sitae physeaedleentis illam reductione fieri per se a forma substantiali aquae.
Quia tamen n6 exprimit, an id fiat mediante frigiditate,nec ne, quidam exponentes Avicennam dicunt id fieti me. diante frigiditate uirtuali: alij sine ulla prorsus frigiditate. Secudo est opinio Egi dij. quod illa reductio eli quid c m a forma substantiali aquae non per se,sed per accidens. Itaque cum aqua suapte natura inclinetur de se ad frigiditatem, ideo quando habet caliditatem, per se intendit illam corrumpere: N quia ad corruptiongm calidi ratis sequitur productio frigiditatis, fit, ut per accidens B & posterius natura producat figidita-Burteus. tem. Tertia eli opinio Bullei,qυ bd illa reductio non fit a forma aquae saltu ubi multd plus est caloris, quam frigiditatis: quia a proportione minoris in squalitatis no fit actio. sed illa inquit fit a medio circunflantiae frigido pau-ἐatim frigefaciente partes prius exteriores,deinde interiores aquae. Quar- Iacobus ta est Iacobi de Fortiuio tenentis,quod de Forti, aqua nunquam est uniformiter calida: ideoque partes frigidiores stigesa ciuepavL Ue. calidiores. addit sitam Paulus Venetus dicens, qu bd inclinatio naturalis aquae est densitas certa: obidque comper calorem sit rarior, quam debeat naturaliter es ,reducit se ad condensationem & quia ad condensationem consequitur frigiditas,de per accidens reducit se ad frigiditate. Horsum has omnes opiniones recitauerim, quia uidere non possum curres ista tanto iuniores philosophos pavore stupefecerit, ut in tot eos disperserit vias: eu si non salior non sit adeo difficilis. Atqui opinio Bullei, ut in hoc veru habet, quod medium circunstans semper iuuata ruam calidam, ut se ad frigiditatem re-ucat, ita in hoc fallitur, qu bd foram a substantialis aquae non stetiam in causa talis reductionis: cum enim ut modo dicebamus,sorma grauis in uiris tute generantis si principium motusocalis,quo graue tendit ad suum locria sortiori forma aquae est pesncipium,
quo aqua reducitur ad suam persectionem,quando est extra illam: eo appetitu naturali, quo unaquaeq; res appetie se in esse coseruare ' Et praeterea,quia sne aqua reducit se ad frigiditatem maiore,qua sit medii elicircunstantis: de tunc tota illa non potest esse a circun- state. Dubitari certe non poteli, quin forma substantialis aquae sit princiniuhuiusmodi reductionis. Sed tunc sunt
opiniones Egidii & Pauli, quod illa re ductio fiat de per accidens a sorma substantiali ignis. Quod prosecto,salua eorum authoritate,non est credibile. Naquod ait Egidius per se aquam intendere corruptionem caliditatis, ad quedper accidens consequitur frigiditas,noui detur physic Edictum. Primo quia agens naturale nunquam rer se intendit corruptionem, nisi intendendo productionem sormae, cui alia contrariatur:& ideo potius per se aqua intendit reducere se ad frigiditatem, quam coriu-pere caliditatem. Quod ex modo facta
ratione confirmatur, nam si aqua corrumpit calorem, non est, nisi ut consis quatur dispositionem naturalem, qua se in esse coseruet: qualis est frigiditas. Sicuti graue certὸ non mouetur, nisi ut quiescat in centro. Et praeterea in genere causae essicientis certὸ prius natura est productio se imae,quam expulso contrariae. Ignis enim inducendo calorem in aquam expellit frigiditate. Et eadem ratione aqua non corrumpit calorem,nis produce do frigiditatem. Eadem argumenta currunt aduersus Paulum dicentem,quhd de se aqua intendit condensationem, ad quam L sequitur frigiditas. Enimuero frigidiatas tam de per se requiritur ad conse uationem aquae, quam densitas, immbratione densitatis est frigiditas quare principalius intendit se aqua reducere. ad frigiditatem, quam ad densitatem.
7 Confirmatur, quia certε densitas n.
t,nisi a frigiditatem tanquam per causam & ideo prius natura aqua se ad fri-
157쪽
i is Super Secundum physicorum
ditatem reducit, quam ad densitate. Opinio Iacobi de Fortiuio pugnare
uidetur cum experientia: nam aper thuidetur aliquando aquam esse adeo calidam,ut per totam ut uniformis:& qnaliqua esset pars minus calida, tamen
ad sensum cuusti confidunt uidetur
nullam esse,in qua no sit plus multo caloris,quam frigoris: & ideo id e rellat illi labor, quomodo illa possit uincere alias, ut illas ad frigiditate reducat. Colligit ergo,q, sorma aquae est huiusmodi reduli ionis principiti per se, ut recte
ait Aui cuna. Tunc uerb restat dubiu, utrum per aliquat frigiditate id sit. Sunt B .n. qui putant aquam posse uenire in tatum calorem, ut nulla sit illic prorsus frigiditas formalis, quae qui de opinio, ut est mani nil E contra uera physicam, ita suit pluriu errorum causa. Arguitur Aqna esse . n.sie. Forma substat talis aquico seruari naturaliter no pol sine eius naturali
absq; img dispositionibus ut in rebus omni- bus naturalibus palaest sed dispositio necessaria aquς est stigiditas& humiditas, ut est doctrina Arist x. de gene . e go ubi nulla est frigiditas, aqua esse nopol. Et confir . Manisellum est forma aquae introduci non posse in subiecto quoadusq; sit certa frigiditas & humi
ditas: ergo ad conseruationem eius requiritur certa frigiditas di humiditas: c licet Drsan non tanta, quanta ad generationem requiritur.' Et secundo arguitur. Omnes confitentur requiri certam densitatem,citra quam non potest seruari forma aquae: sed ea usa desitatis e frigiditas: ergo nec pi aqua coseruari sine certa frigiditate sormaliter. Re uera, qui hoc negat, fateri subinde tenetur conseru ari posse naturaliter forma aquae sine aliquo prorsus accidete proprio aquae:nam si frigiditas & humiditas no sunt necessari no uideo quodnam aliud sit accidens necessariu. sed quo alio ,rogo,opus est argumeto,qua hoc . Aut in subiecto aliquo est calor summus,aut citra summu . Si summus,
illud ea ignis: nam summus calor determinat materia neeessario ad introdu- Detione formae ignis.Si no est summus: ergo habet tanta frigiditate,quanta sufficit,utcu calore simul adaequetur gradus summus. Etenim si summus gradus
est, ut 8.necessariu edit,ut cu calore ut 6.
sit stigiditas ut duo: dc cum calore ut ε. frigiditas ut 4.& sic proportionabiliter ut lib. i .de ge .pala fiet. Per haec code- natur alia opinio, quae asserit frigidit te uirtuale. Nam illa solii asseriturabillis,qui credunt nulla esse in aqua calidissima frigiditate. Ideoq; hac posita superuacaneum est praeter frigiditate formale ponere et uirtualem in aqua. Istitia omnes inde decepti sunt,quod plus Eaequo crediderunt sensibus: quibus in debet philosophus eminere. Experimur. n. aquam calidissima uehem et ius multb comburere manu , quam fama
ignis. Et inde argu ut illi,s sicut in igne non est frigitas, ita neq; in aqua. Et in illatio nulla est penitus Causa. n. cur aqua plus co burat, non est si calor sit illi e magis intensius implicatio est. n. cotradictionis p extra ignem sit tam intelas calor quam in igne. Sed causa est, laqua est dentior, quam fama ignis: ac subinde habet plus de multitudine materie,&per consequens plus de multitudine caloris. Vnde si aqua illa rare fieret ad tantam raritatem, sub quanta est Fflamma ignis, multo minus caleface
rei quam flamma N tamen tunc hab ret tam intensum calorem , quam modo habet aqua. Quod uel ipsa experientia manifestat. Vapor enim qui exalatur ab aqua calidissima , intentum certe habet calorem quam aquae sed quia est rarior, habet minus de multitudine formae : & ideo minus eale iacit. Est ergo sallacia arguere, est hic plus de multidine ea loris: ergo calor est magis intensus. ut lib. I.de gen. q.de intensione elucidabitur. Digitus enim candentis serri multb plus habet multitudinis sormae caloris, quam flamma ignis pedalis, tamen no habet tam nlesum calore: alias esset ignis: quonia
158쪽
A partes illius ealoris non uniuntur secundit in intentionem: sed extenduturper materiam, quae est multo maior, stin flamma ignis pedalis. ut ad propositum deniq; reuerta mar, cum in aqua quant sicunq; calida non sit suminus calor, nec ei sarium eis, ut illic sita formalis
frigiditas. Vnde hanc habeo pro certa conclutione qubd naturaliter non potesse aqua siue frigiditate aliqua. Naturaliter inquam in quia deus Et lib. I. q. . dicebamus potest rem qnacunq; sine suis dispositionibus miraculose serua re. Addiderim profecto, no esse penitus improbabile, 9, non poteli naturaliter ei se aqua ta calida,quin plus habeat fri ditatis quam caloris. Quia cu sumri ma frigiditas & humiditas sit dispositio& perfectio aqvs . uidetur,st ad generatione aqus saltim requiratur multo maior frigiditas,quam est gradus medius:& ad conseruationem, licet minus reisquiratur, semper tame requiritur ultra
gradum mediu. Ut si summa frigiditas quae est naturalis aquae est ut . s. ad generatione aquae requiritur. V.g. gradus ut . s. uel. 6.&ad conseruatione quicunque gradus ultra. . ita ut saltem gradus ut quatuor sint maximus, sub quo non Pot conseruari aqua. Bene intelligo nulla esse de hoc de mos ratione: elita meritioni naturali consentaneum, ut nuta , la sorma citra medietate suae naturalis dispositionisconseruati queat. Et hoc confirmatur: quia cert E in uiuentibus
ita est p obabile: de d e igne nullus profecto dicere.' possit conseruari, quin ad minus habeat calore ultra gradii mediii. Si ergo aqua nunquam esse pol, nisi cu frigiditate ultra. .necesse est ut calor eius sit minor, na ut paulbante dicebamus ex ambobus simul debet resultare gradus summus.Et ad experietia,qus in eo trariu uidetur pugnare,respondetur praeter id , quod dictu est de maioridensitate ) quia frigiditas no est tam activa, ut caliditas licet plus sit illi e frigiditatis,minus tamen sentitur: immo
non sentitur. Quhd haec uera sint,nulla est diis euitas in reductione seruentis raquae ad frigiditate. Reducit. n. se a suasorma substantiali principaliter per scigiditate,quae exii perat calorem. Nihilominus probabilius exitii mo minus esse fi iditatis in aqua butienti,quam caloris. Ideoq; tande rei pondetur, st illa reductio ad frigitatem attribuitur generantia quam, ut dictu est de motu grauiu & levium. Et ideo licet frigiditas fit
multo minor calore, tame quia forma
agit in uirtute generantis, plus potest forma, ut reducat se adfriditatem &co seruet se in ella, quam calor in absentiaco seruantis pojit resistere. Calor enim nisi sit i subiecto naturali, puta in igne, uel in mixto uendicante sibi talem ca- 1lorem, indiget semper ab extrinseco coseruari alias non potest resistere formae subiecti,in quo et tilicet minus ibi si de accidente cotrario.V nde r gula illa, a proportione minoris inaequalitatis non fit actio, intelligenda est inter acetis dentia contraria, quae sunt in suis euiusque naturalibus subiectis: puta inter calorem , qui est in igne, & frigiditatem ,
quae est in aqua. Hinc sequitur, qu bd animal infirmum quod semel est extra
suam naturalem dispositionem, non ita facile ab intrinseco reducitur ad sanutatem & integrum statum naturalem. Nempe quia illa reductio animali, fieper hoc, quod pars sana mouet non sanam&quia omne agens in agendore. V partitur,debilior fit in tali actione semis per calor naturalis. Et inde et , quod natura indiget medicinis extrinsecus adia iuuari. Hinc est quorunda opinio medicorii qui existimat corpus,quod semel notabiliter eli extra suam naturalem dispositionem, raro aut nunquam ad integrum statum natural credire.Tametsi
mihi notandum si hoc exploratu. sed tamen hactenus physicus.
Ao quintum principale abundὰ responsum est in commento textus sexti: ubi recitauimus opinionem Aui- ce. tenentis non esse per se notum: naturam esse: eiusq; rationes diluimus
159쪽
Vnde in proposito satis est dicere, νArtito t. in i .phy.non demon trauit naturam esse,id est,aliquod ei se principiumotus, immo dixit, O qui hoc negat,noeat primum principium scientiae. Sed intentio eius fuit in illo libro oste-dere,quem nam res actus natura, scili cet O materiam non est ens actu copletum , sed pura potentia: nec sorma es duntaxat accidens: sed actus substantialis. In quibus ambobus errabant anti. qui. Ad commentatorem uerb non eli necessarium responderemam ipse se exponit: quippe qui ait, naturam ecse , non esse demonstrabile: sed esse B quodammodo explicabilem eius diffinitionem per experientiam, uidelicet, illud esse intelligendum nomine naturae.quod est principium motuum naturalium, quos experientia comperiatos habemus.
ab artificialibus:& physica a mathematicis distinguantur.
Dus 3 sus partem affirmativam primi membri quεstionis arguitur sic. Sunt artificialium sormae plurims, quς principia sunt motus eius in quo sunt: ergo non est haec uniuersalis differentia internaturalia Se artificialia. Antecedens patet in forma nauis,in formis rotarum pia ultri, & MIiis id genus. Nauis enim non ita ues ariter moueretur, nec rota nisi sub illa sorma artificiali. Item ars citarietandi
de saltandi est per se principium motus
eius,in quo eli. Etenim motus manuuiatharedi te motus pedum saltatrici non poteli fieri miliars sit in ipso subie-sio, quod mouetur, puta in intellectu
moventis pedes aut manus , ergo. D Et confirmatur.stat aliquem eundem motu esse simul ab arte & natura: ergo artificialia non distinguntur a natur libus. Hoc patet de sanitate, quae fit ab arte medici, sed cocurrente natura inis firmi:&de doctrina,quae fit a doctore: sed concurrente ab intrinseco natura discipuli: ergo non in uniuersum dis runt naturalia & artificialia. Secundo principaliter arguitur.Si naturalia distinguerentur ab artificialiabus , sequeretur,qubd sorma artifici lis distingueretur a subiecto naturali: distincto enim rerum non est, nisi a formis, quae sunt distinctae: consequens Eeu salsum: ergo & antecedens. Probatur minor. Cum sustis recta incuruatur, ut fiat arcus. aut extrema Iamine
auri iunguntur, ut fiat anulus, essicitur nouum ens artificiale:& tunc nihil ui. dentur illic produci de novo, pr stemquam, qu bd res naturalis aliter se habet quam ante: quia no uidetur quosnam accidens manus artificis sine aliis qua alteratione solum permotum l calem possit producere: ergo naturalia non distinguntur ab artificialibus. Tertio principaliter arguitur pro Pa te negativa secundi m ebriquessionis, nempe contra id,quod ait Arii tot.toto
cap. 1.scilicet, scientiam physica distin- eciam esse a mathematicis, eo m mathe Vmaticus abistrahit a materia, physicus uerb, non .imprimis, omnis scies ta abstrahit a singularibus: ergo ta physicus, quam mathematicus abstrahit a materia. Et co firmatur. Ta physicus,quam astrologus demonstrat terram esse rotadam:& uterq; tractat de motibus planetarum, defigura orbium & syderum quia haec omnia sunt formae 5e proprie
tates naturales rerum, ergo non pro
sus differt inter scientiam physicam de mathematicas. In cotrarium est Arist. qui text. i.& x. asserit naturalia distingui ab artificialibus:& in hoc text. .dicit,st lignum est natura & subiectium lecti: dess,status.Vbi uidetur dis inguere
160쪽
Inter ens naturale & formam artificialem. Et cap. 1. dillinguit inter scientia physicam & mathematicam. vos breues articulos designat quaestionis titulus. Primus eli,quom Odo naturalia differant ab artificialibus: de secundus , quomodo physica a mathematicis. Circa primum hoc imprimis attendendum est,qubd diuersa est quaestio, utrum naturalia dii linguas turab artificialibus,& utrum forma artificialis distinguatur a subiecto naturali: in quo ell. Prima enim est qu silio physica, quam hie tractat Aristo. text. I. de a. sere in . I. cap.Cuius sensus est,sint ne
B eiusdem,an diuersorum prsdicamentorum secuda uerb est metaphysica: quae obiter hic inseritur. Et ideo de singulis, sensibus statuemus in primo arti . singu Conς μ' conclusiones. Prima coclusio est. Naturalia disserunt formaliter ab artif-cialibus,sive forma artificialis sit res distincta a labiecto,siue non. Etenim scanum,domus,&c. sunt in prplicamento qualitatis. lignum uero lapis, &c. sunt in praedicamento substantiae. Hanc probat hic Arii l.quia ens natu. rale,inquantdm eli naturale,habet in se principinm sui motus: artificiale uerbnon. Lectus enim aut statua ab illa for ma artificiali nullum habet proprium C motum sed tamen a forma naturali habet,ut descendat deorsum.' Atqui rem aliquam, qus in hoc disse.
rat a naturali, exhibere non possumus. nisi artificialem: nam forma propri Eloquendo,aut figura, esse non potest, nisi aut naturalis, aut artificialix. Sed tamen si operationes aut actiones constiderentur: distinguitur in hoc naturale non solum ab artificiali: sed a uolunt a. rio,quod eis in moralibus & a supernaturali,& 1 fortuito: Sd uiolento. opus enim uirtutis liberum. licet sit quoda- modo naturale , id eii ex inclinatione naturae ad bonum, tamen non dicitur naturale. ut in proposito: quia illud noeli a nati ra. id est, . materia, uel forma.
nec ab aliquo accidcare ualuiali dedab electione.Vnde tam naturale quam uo I lutatium fit u principio intrinseco. Ait
.n. Artit. 3. et hi c. I..uoluntarium est
cuius principium eii intus in ipso agente. Differunt tame,s, naturale est a principio naturali,uolutarium uel b ab electione uoluntatis, quae est principium liberum. Ex quo sequitur,quhd uiole Violent tum opponitur utrique. s. Se naturali Seuoluntario. Est enim uiolentum,ut ibidem habetur, quod fit a principio e trinseco passio non colarente vim. Sed passum conferre vim, stat dupliciter.
Uno modo per inclinationem principii naturalis. emadmodum diximus calefactione aquae non esse illi uiolenta, Equia calor ille educitur de potetia materis. Alio modo per electionem, unde quando quis scienter uapulata prael to,qui cum posset resistere, non resistiti non est uapulatio uiolenta, sed libera. Vnde cum hfreticus comburitur,combullio illa non est uiolenaa,ut opponitur naturali:est tam en uiolenta, ut op
ponitur uoluntario,quia passum coseit
uim per materiam naturalem, non tamen per uoluntaria electione. Rursus naturale opponitur supranaturali. si enim Deus moueret lapidem sursum, motus ille non esset naturalis, quia noesset a principio intrinseco activo, aut passuo. Sed tamen nec ell uiolentus, ac si moueretur a causa naturali qui respe Fctu causae naturalis lapis resistit, respectu uerb Dei minimε,quoniam in omni re naturali est obedientia respectu Dei, unde motus linguae asins Balaam, nec suit uiolentus,nec naturalis, sed su pranaturalis. Et idem eli de cessatione solis,losue. o.8e decessatione cinioruin fine mundi. At dubium est, cum
graue ascendit,ne detur uacuum, it cuattracto aere ascendit aqua per filia iam, utrum motus ille sit luiolentus, postquam est contra particularem n turam aquae, an fit naturalis ,cum si a natura uniuei fi li. Respondetur,quedlicet poli et rei ponderi cum distinctiones quod est uno modo naturalis . de