장음표시 사용
181쪽
A In capite ii texataeis. Amplius unde pria
ciens agit. PAR τη negativa arguitur primo contra id,quod quaslio praesupponit,sci. licet causas secundas ali. quid agere. Deus in rerunatura nihil fecit redundans,atq; super B fluum, sed concursus causarum secutarum eli superfluus: ergo neutiquam estasse tendus. Probare minor. Deus cuiuscunque motus horum inferiorum est causa sollicientissima: qui ut in dogmatibus eii thelogorum , ubique est prae sens per essentiam praesentiam de potetiam a fine enim ad finem attingens, ut habetur Sapietiae 8. disponit omnia suauiter nec eius infinita potentia auxilio indiget ullo creaturaru : ergo cre3tura nihil agit,sed Deus ad praesentiam, ignis calefacit:& ad praesentiam solis illuminat &e. Secundo prἱncipaliter ar uitur contra id, quod quaeritur. Si forma subitantialis esset principi u sor-C male actionis sequeretur , qudd ignis non esset per se causam ericiens actionis,quod est salsum: nam certε id, quod per se ea te facit,est ignis.Sequela tameprobatur: quia tunc ignis calefaceret per formam : atq; adeo forma esse per se principium,3e non ignis. 'Tertili principaliter arguitur.Si forma substatialis esset principium, quo principale ad producendum ignem eadem ratione calor esset principium quo instrumental ad eundem essectum e nam scut homo pedibus ambulat & ocu iis uidet, ita calor uidetur esse instrumentum generationis ignis conseques tamen uidetur salsum: quoniam tunc
acci a produceret sutilaatia: οὐ per
eonsequens ageret ultra persectIonem Dpropriae speciei. Quartis principali
ter arguitur. Si forma est principium actionis, etiam calor erit principium ealefaciendi & tunc sequeretur, quod calor separatus ab igne, ut calor hostir
consecratae posset calefacere naturaliter sine miraculo, praeter illud, quo G seruatur fine subiecto : consequens est falsum e ergo & antecedens. Probatur iv. dit minor ex Aristotele in principio meta- . . . . lini physicae& i .de anima tex.64 ubi ait.
quod forma non agit, sed suppositum Qui lato denique, & pol remo argui
tur.Si forma esset principium actionis, sequeretur, qu bd uirtus & activitas agentium deberet attendi penes multi' studinem sormae,nam multiplicata,aut diminuta uirtute, eadem proportione crescere, aut decrescere actionem necessarium est conseques tamen est sal sum: ergo & antecedens, probatur mi nor, In ferro eandenti ubi tamen se
maliter non stignis in miniis multb est multitudinis caloris, quam in flammai luppae ignitae, quia eum in flamma sit ignis calor est illic sum me in tesus, qualis non est in ferro, ubi non est sor maliter ignis: ubicunq; tamen calor est intensior, uidetur plus esse de multitude ne caloris :& tamen experisntia compertum est serrum multo .uehem et ius calefacere,quam,flammam stuppae er. Fgo non attenditur activitas ex multitudine sor in s. Pro parte affirmativa qugstionis est Aristo t. qui in textu praesenti. 19. dicit causam efficientem esse illam, unde sumitur principium motus, ubi asserit causas secundas esse activas. Et huius text. I . assirmat sormam
quam appellat speciem esse principium & causam motus. Da materiali causa libro primo, satis dictum est, &de fine. q. s. plura dicturi sumus. Restat ergo hic de eLficiente & forma examinare, utrum forma si principium , quo causa e taciens operatur. Ad quam quaestionem iuxta numerum&ordinem argum emtorum
182쪽
torum 'quinque eonclusionibus re spondebimus . De escientia ea isa. rum duae neriint antiquae extremae
recitat S.Thom .in quarum medio con .sistit sententia uera . Prima fuit quo. rundam opinio,qui primo, quod fecimus,assumento adducti, opinabantur causas secundas neque uniuersales,nec particulares quicquam agere. Quam polim utre opinionem comprobat Gabrie. sen .d. i.q. I.dicens quod cause secundae nihil reuera agunt: sed Deus in ipsa statim rerum creatione pepigit ad praesemiam creaturarum se - statim arere.'Unde quando ignis ap-
plicatur stuppae nihil ignis agit: sed
Deus ad praesent am ignis ex lege, uani misit caleficit stuppam & tanem comburit emadmodum sin- qui O si nune statueret legem, ut quo tiescunque ego dieerem fiat ignis, ipse ad praesentiam uerbi produceret l-νiem. Sicuti ii, rei cinquit ueritate
pepigit cum uerbis eonsecrationis, ut ad praesentiam uerborum Chrillus seponeret in sacramento, uerbis nihil agentibus. Hanc opinionem loco citato S. Tho. merito negligit impugnare: sed altro sitionem esse stultam i sane quae ordinem tollit uniuersi . Ego, nisi S.Thom. C dixisset, non auderem quenquam hoc uerbo subnotare. Sed tamen profecto
indigna est, quae opinionibus philosophorum annumerentur, immo neque
illi audiendi sunt,qui temperantius loquentes dicunt titis non esse euidens ignem caleficere&solum illuminare. Alia in alio extremo fuit Opinio, in Deus non agit immediatὸ : sed ipse creauit primum ens, scilicet primum angelum, de ille per uirtutem recepta. a Deo creauit secundum:& ultimus coelum, & coelum illa inferiora. Eodem illi mouebantur argumento: quia non poterant intelligere, quomodo
Deus &eausa seeunda simul immedia se coacunuat ad eundem eaectum et
nam si Deus Oneurreret, ipse solui uideretur suffcere. Hane opinionem sequutus est Avicenna, ut refert S. Thom. I .p.q 4s .arti. s. Sed ista opinio praesertim derogat religioni Christia'
nae, unde contra opinionem utranque statuitur hie prima conclusio. Ad m tum omnem de actionem naturalem, nec Deus solus, nec sola ereatura, sed Deus simulet causae uniuersales & causa particularis concurrunt. Quod non solum Deus concurrat euidentisi
muni & profecto quanta esse potest naturali euidenti a. Primo quia alias nulla est in tei ueritate caula secun da efficiens praetes Deum e nam quod Deus ad praesentiam solis calefaciat, Inon susscit, ut soIsit aut dicatur causa. sed causa sine qua non: quam paulo ante diximus esse causam per accidens nihil ad rem pertinens , sicut musicus est causa statuae. Seeundo si Deus non fecit res propter operationes , ociosas illas fecit, atque adeo superstuas de sine aliqua prorsiis necessitate: quod sapientiae diuinae maxim Ederogat. Probatur sequela: nam si sol non eii qui illuminat, sine sole illum nasset nos Deus eo modo, quo secum dum illos nunc illuminat: quid ergo opus suit solem creare, ut ad eius praesentiam Dens illuminaret Tertibquia tuc nulla esset ratio, quare magis Fad praesentiam solis statuisset illuminare,quam ad praesentiam alterius cuiu cunque rei: nec esset ratio , cur potius ad praesentiam ignis ordinasset calefacere,quam ad praesentiam aquae nec es set ratio,cur potios ad praesentiam cibi nutriretur animal, quam ad praesentia aeris sublatrantis per respirationem. At uerb quis adeo sit stupidus qui non palam uideat naturam solis esse illuminare, non autem naturam ligni, Mnaturam ignis esse caleticere, & naturam propriam animalium esse nutrirer quod non conuenit rebus aliis inanimatis: de naturam aquae extinguere sitim,de naturam melius alium generare saporem
183쪽
Λ siporem in gustu, quam generat ace
eum. Et re vera,qui hoc nega sine causa dicat neces le est creatas e Iς naturas herbarum,al me utorumque, & aliarupepit Ws rerum tam uariorum saporucae erarum uirtutum. Quod si quis ditae hanc censeri esse naturam rerum
propter solum pactum in earum crea. tione factum a Deo. Arguitur sic. Aut paelum hoc intelligitur super aditum naturae rerum , aut quod de intrinseca ratione & essentia solis esset illumina- e,& ignis caleficere Sce. Si primo modo,ut se exponunt, iam tune ceri Enegant illam esse naturam rerum: nam quos non pertinet ad essentia,non per
tinet ad natura:dicere enim nemo po-B teit naturam uerborum cosecrationis esse transubli intiare panem in corpuM.
cum potius supernaturaliter ad hoc fuerint instituta ratione cuius institutionis sunt quidem causaό sed tamen supernaturalis tanquam instrumentum Dei. Et revera quamuis Deus in prima in 'litutione rerum statuisset ad praesentiam lapidis hominem generare, nunquam esset hoc lapidi natur te. Si uerbrecundum dicatu r,hoc illud est , quo
nos uenari contendimus mempe qubdde intri seca ratione deessentia solis est esse luminosum: Ze animalis nutrire se,
te generare sibi simile &e Qubd si hoe
C est illis naturale, no potuit Deus aliterres condere. ut enim non potuit facere hominem qui no esset animal ratio-oile,ita non potuit sacere anima, quae non esset causa suae nutritionis & sole, qui suapte natura non esset causa luminis. Enimuero, ut ait Augustinus ante mundi creationem qitatuor εἰ tria erat septem nec Deus potuisset aliud sacrire. Et pari modo nec Deus potuit fac re, quin causae illae naturales suapte natura essent cauta: propterea namque di
euntur causae naturales. Ecce ergo m
nisestam rationem conclusionis. Res ab intrinseca sua natura sunt causae: &rales eas Deus condidit, qualiter suae
conueniebat natulae: ergo ad effectu
istos particulares non solus Deus es Deausae illae particulares concurrunt.
Quarto, quod hoc sit eti m lumine
naturali euidentissimu in confirmatur aut horitate Arist.&omnium I hilosorphorum allerentium ilia principia ita turalia,scilicet ignis est calefactivus a,
qua est frigefactiva,& alia id genus e perientia esse per se nota. Quare indi,
gnus est haec: negans, contra quem Philalaphus naturalis disputet . Quinti quomodo dieere illi possunt quod homo non est, qui loquit Wr, aut ambulaticum hoc fiat per motum lin p dum. Et prisertim in actionibus ii mris,quo mod' homo meretur,si ipse noest,qui studiose agit: aut quomodo. pee Eeat,si ipse non et , qui ocςidit homine. Quin etiam, quomodo concitandum eii, quod non homo, sed Deph ad praesentiam passionis pravae Wis odium sui in homine. Et praueraui bolitatἡ
Aria omniumque Philptimoru, quiabus nihil noti Miu qua fuit . qua actis
secundarum causarum, est. etiam expressus locus secrae gene. i. ubi habet, Germinet terr herbam uirentem & faciε- tem se me,& lig si pomiser uim faciens fructum iuxta genus suum. cuius sem. semetipso si sit per terram. Ecce non Deus solum,sed terra produxit lignum quod in semetipso habet semen ad pro . creandam speciem. Et rursus homini. Fbus dictum est. Cretate & multiplicamini nempe per propriam actionem. ad quid enim necessarius esset eon curissus utriusque sexus, decisoq; seminis.
8c tam multae eius transmutationes, nis causae secundae aliquid agerent Et I. de trini Aug. Sic Deus res, quas condi, est administrat, ut eas suos motus agere sinat .Fuerim in remant lilia aliquanto prolixior, ut admonerem non esse cuiusuis assertum inter opiniones continub te serendum . Quia autem solis Ueu ubiis eiusa secunda concurrat sine Deo. im primis esset erroneum id assereretico tra prouidentiam Dei, qua immediare
omnibur pxοψidet,ut Gregorius δdnotauit
184쪽
A tauli se per illud Iob 3 . Quem conm-
tuit alium super terram: aut quem posuit super orbem, quem sabricatus eis Et contra illud Ioan. s. pater meus usq; modo operatur: re ego operor. Est ta
men ratio optima naturalis. Res natu
rales p r sormas easdem operatur, per quas habent elia: nam esse est propter operari: ergo eo modo, quo res a Deo dependent in ella, dependent in operari: sed in esse dependent a Deo conse ualue eas per suam praesentiam : ergo eodem modo concurrit cu illis ad operandum per praesentiam . hi confir. Rem fieri .est eise acquirere: sed res dusunt conseruantur a Deo praesente ip-B sis rebua: ergo dum fiunt, per se etiam Deus attingit earum productione. Hae
enim una ratione S. Tham. I . parte.q. sarticu . I.& theologi recte sentientes trobant, Deum esse praesentem omnius rebus per ei sentiam : nempe quia immediat Eattingit effectu. Nam alias, si solstiti moueret primum angelum,&angelus moueret orbem, & orbis haec insitiora, nullum esset argumentum,qubd Deus e set hic praesens. Non ergo solus Deus mouet lisc in seriora per imperium, sciat Rex uno loco existes per imperium mouet totum regnum : sed
immediatἡ attingit, scut calor ignis
attingit stuppam. Et confirmatur haec ratio: quia ni-c si Deus immediat E concurreret eum causis secundis, sequeretur, quod non posset eas prohibere a suis motibus, visi obiiciendo contraiijs contraria scilicet non posset ignem impedire, ne calcfaceret, nisi contra ponendo aqua uel aliam causam frigiditatis. Nam si
Deus non concurreret in quacunque actione, tune suspendendo concursum non impediret actionem causae particularis. Hoc tamen derogat eius omnipotentiae, immo solum suspendendo concursum generalem ad motum feeit s lem sillere, Iosuae 3. & ignem non agere in socii ace. Eil ergo conclusio principalis uela, quod Deus cum causs tam uniuersalibus, quam partIeulatibus concurrit simul ad eundem effectum, unde ad minorem primi principalis ar . .gumenti eo needitur Deum esse euiu cunque motus cadsim , quae omnibus assistit per suam praesentiam & omni
potentiam: negatur tamen consequen'tia, qua inde insertur, causam secundam nihil agere. Dispositio enim, qua Deus omnia suauiter disposuit est. quhd res conditas suis naturalibus uirtutibus concessit agere: de iam dictum est, Deum non potuit se creare rerum naturas quantum ad essentialia, aliter quam iacit potuit namque non creare ignem, nec solem: sed quod creatus sol non esset luminosus,& ignis non esse e calidus, non potuit fieri, unde, si non Esneret res agere,impediret uirtutes naturales,ut fecit in miraculis iam modo citatis, unde ad argumentum Gabri lis. Deus eli causa susscientissima: ergo creatura non agit, distinguitur anteemdens. Qubd enim Deus sit eausa iussicientissima in habitu, id est, quae si uela 'let ipsa sola sacere,quod tacit cum cariss secundis, id quidem conceditur.
Quod autem ille concursus, quo concurrit cum causa secunda, susceret facere, quod facit eum causa se eunda, id negatur. Et ideo non eli superuacaneus concursus causae secundae. Ex quo sequitur dictum illud Pe- Fili de Aliaco in principio . senten. scilicet, quod plus facit Deus quando concurrit cum igne ad producendum igne quam si se solo produceret igne:
propterea quod, quando cum igne concurrit, non solum est eausa effectus
ignis, sed est causa, quhd ignis ea lect-ciar, certe bona uenia dixerim, non es.se uerum: licet sit a Gabriele & aliis tacelebratum. Nam quando se solo facit. supplet concursum causae secundae: &ideo spe ei aliori modo cocurrit: id maxim Efi rem ex nihilo producar. In hac enim salebra illi haerent, quod putant concursum causae secundae non esse illi in natu ratem . Si enim hoc inspieeten tr
185쪽
uiderent minus esse Deum agere eum causis secundis, quam supplere uicem
earum primum enim eli natura, & s eundum est miraculum . ubi autem talis uirtus non est naturalis causae secundae sateor, quod maius sorte miraculum eli deum iacere. v g.qubd uel basacramentalia actiuὰ instrumentaliter concurrant ad consecrationem panis, quam si absq; aliquo initiumento creato id sacere. Sed restat argumentum, ubi plus est dis scultatis. Si Deus Sc arbores coelelles de ignis simul concurrunt ad calefactionem , aut concurrulaeque immediat Θ, sicuti duo impellen.
tes columnam,quam uolunt prollerne
B re aut ignis concurrit immςdiat Et &Deus mediatε, sicut serra immediatEserrat, Narti sex mediat E per serram: itaque illae creaturae sunt sicut initiumenta Dei. Hoe secundum dici non potest, quoniam si Deus solum moue rei ignem ad comburrendum stuppam, non immediath attingendo sormam, quae inducitur in materiam istuppae, noesset per essentiam praesens omnibus . rebus:quod, ut modo dicebamus, fal-- sum est. Si autem immediat E concur- rat primo modo,tunc no uidetur quid agat ignis. Et confir. Deus conseruat' illa inferiora mediantibus causis secudis, ut I. p. q. O .art. a probat S. Tho.
Creati it enim illas immediat E sine causis secundis: sed conseruat eas mediantibus causis secundis, ergo causa particularis immediatius attingit effectum quam Deus. Sed ex alia parte, uidet' qubdelia Deus immediarius attingat. Nam prius natura Deus uidetur concurrere,quam ignis,siquidem Deus est causa mouens ignem, quam E conuerso. Disseile ergo est explicare,quo modo Deus&reliquae omnes causae concurrant aeque im media tε. Hic cosueuerunt quidam distinctionem facere,
quam ex san. Thom. tertio. contra
Immedia- gent. capit. 7o. sibi uidentur elicere.
th duplici- Nempe, quhd dupliciter aliqua causa tu. dicitur immediata. uno modo iuran
diatione uirtutis: & alio modo imme diatione suppositi .llla causa est immediata immediatione uirtutis, quae agit per propriam uirtutem ,& illa dicitur hoc modo mediata , quae agit per uirtutem , quam recipit ab alio. Sed illaeausa ell immediata immediatione suppositi, quae attingit ei sectum per hoc, quod mouetur ab alio :& illa est hoc modo mediata, quae mouet aliud suppostum, ut in sectione ligni artifex est causa immedia a immediatione uirtuistis: de serra mediata, sed immediatione suppositi contrario modo serra eslcati . a immediata: de artifex mediata. Hoc modo dicunt Deum concurrere
immediat E immediatione uirtutis :& Eita solent homi ues dicere se aliquid facere mediante Deo: quia agunt per uirtutem,quam recipiunt a Deo. Sed ima mediatione suppositi causis particula. res immediatius attingunt: nam mediatibus illis, scilicet per uirtutes, quas eis communicat, conseruat haec inseriora. Nec prorsῖs displicet illa distinctio quamuis non sit formaliter .Xanc. Thonavi dummodo non intelligatur esse integram similitudinem. Nam primum res naturales agunt per uirtutem
sibi propriam competentem suae essentiae: licet habeant illam adeo, sicut ab
illo habent naturam. Et praeterea Deus non e i. ut artifex , qui non tangit li- ςgnum: nam per essentiam, ut dictum
est,eil prssens effectui,qui producitur.
unde non est necessarium non constringi his anguillys: sed satis est dicere, Psingulae causae concurrunt in suo genere immediate: Ad quaelibet est in suo ordine ratis: puta ignis tanquam causa
uni voca,&particularis,& orbesco letles tanquam. causae uniuersales, a quibus particulares pendent :& Deus tanquam causa o mutum prima. Quam ob causam Mn.Tho m. loco citato ait,
qudd principalios effectus dependet a prima causa t&quantb causa est suis perior,tantb principalius dependet ab illa. Haec ille. Sed tamen est confid
186쪽
A randum, qub deum eausae uniuersales
indifferenter se habeant ad O mnes essectus,causa particularis determinat omnes causas uniuersales, quasi materialiter, ad productionem huius effectus. Et ideo quantum ad emanationem e fectus i in mediati sis procedit a causal articulari: ed quod producitur simiis, non causis uniuersalibus, sed particularibus. Sed aliud posset fieri argu
mentum. Deus prius natura agit,quam ea usae secundae: eigo quando causae simcudae agunt, iam est productus essectus. Respondetur, qu bd prioritas haecn tur no est prioritas inllantis, in quo verum sit dicere: Deus agit quando creaturae non agunt. Non enim prius isto B modo Deus agit, quam creatura, sed omnino simul. Quod autem prius na-σ tura Deus agat, nihil aliud eli, quam,qubd Deus moueat creaturas ad agendum: non tamen prius mouet, qui meausa particularis determinet in genere caulae materialis causas uniuersales ad agendum. Et hoc est memoriae commenda adum. a. duc sacvuo A eonclusio. Eormala bstantialis eli principium formale principale,quo agens agit: Se sorma accidentalis est principium, quo minus principale quodammodo instrumenis tale. Probatur prim b authoritate Arist. supra citata 3. huius text. II. ubi ait,
L qu bd species, id est sorma principium
est,& causa motus. Et conlirmatur ratione. Unumquodque agir,inquantum
est actu: sed per formam res est in actu:
ergo peream operatur.Exponitur m Mior. Id quod est possibile , ut antichri. sus per hoe soldm quod possit esse nihil auit realiter .Nee id quod potest esse calidum,calefaciet, nisi actu sit calidum. Et per consequens ignis non producit ignem, nisi per id, quod est actu ignis: nequε equus producit equum, nisi s id,quod est actu equus, sed ignis est ignis,&equusaest equus, p formas ergo illa sunt principia agendi. Praeterea Intentio agentis est assimilares-bi passum: sed passum non armilatur agenti nisi in forma & specie: ergo sorma est principium agendi. Et postremo id confir. quia materia nullius est actita itati ,: restat ergo, ut actio sit a forma. Secunda pars conclusionis probatur. Quemadmodum in ima ignis est
id, quo ignis est ignis, ita calor est id. quo ignis est calidus sed eo principio, quo aliquid est actu tale lacit sbi simul Mergo sicut per formam facit ignem. per calorem facit calidum . Et confirmatur: quia quicquid est calidum, siue ferrum, siue aqua calefacit. Atqui in hac conclusione,ut iacet nulla est inter doctores controuersa. 'unde ad a.
principale respondetur, quod esse per se principium & causam actio Ois stat Edupliciter, uno modo tanquam principium,quhd,&isto modo ignis est per se causa & pi incipium calefaciendi Segenerandi ignem: quia, qudd alicui couenit per suam propriam formam, cO- uenit per se,alio modo tanquam principium,quo, quod est esse rationem sormalem agendi,& hoc conuenit formae quae dicitur principium per se εἰ primo. Quocirca Deus: quia est res simplicissima, eli per se primo principium suaru actionu,tane quod:& tan equo. Esτ autem hoc sub iudice utrum Ad x. pria. accidentia sint instrumenta attingentia ad productionem formae substantialis. v. g. ignis per calorem non solum Fcalorem, sed formam subitantiale pro
3 .pro indubitato habet, quhd accides, nec principaliter, nee instrumentaliter eo currit ad productionem sorius sub- , stantialis. Praecipua & unica eius persuaso est, quam tertio argumento tetigimus: nempe, ubd nulla res agere potest ultra suam Ipeciem, id est quia res inserior non potest producere ellecta se nobiliorem Nihilominus & ratio physica & oculata experientia uidetur contrarium persuadere. Ideoq; tertia concluso huius quaestionis est. Caloria igni instrumentum ad producendu
187쪽
s 3 super Se eundum physicorum
δε non solani calorem, sed sormam sub
stantialem. Probatur. Ratio mediorum
sumitura ratione finis, ut in hoc secundo tex. 9I .asserit Arist. sed ignis non calefacie, nisi, ut sormam subitantialem inducat in materia: ergo calor, qui est instrumentum calefaciendi, est simul instrumentum producendi forma. Et confirma. Ad productionem ea loris, qui eit minima dispositio ad introdu.ctionem formae subitantialis ignis, naturali necessitate subsequitur forma
substantialis, sed calor attingit illam dispositionem: ergo attingit formam. Et confirma. quia certe calor naturalis in animali initrumentum eli nutritionis B S: augmentationis, ut expressa elidoctrina Philosophi. a. de anima,text. sa.
nutritio autem eli productio partialis subitanti ε ergo Sed secudb arguitur. Radii solares in sipeculo concavo reflexi producunt sormam ignis rergo ca-Ior producit substantia.Non negamus, quin sol producat illam: sed tamen uidetur efferatio,quod non producat immediate: nisi per calore intensum . Nacam sol non fit formaliter calidus neque ignis, uidetur, qu bd non producat ignem nisi mediate per calore formalem. Et confir. adhue euidentiori ex-s erientia. Ferrum candens, ubi tamen
non sit formaliter ignis, stuppam appliC catam inflammat: sed forma illa substatialis ignis non potest producia forma
ferri, erpo producitur a calore tanquauirtute ignis. Et terti, principaliter arguitur. virtus seminis in matrice seminae immediatὸ producit animam tanquam uirtus generantis .Ell enim seme in potentia corpus uiuens, ut habetΗri .de anima tex ici & tamen uirtus illaeil accidens: e go. Profecto sunt adeo mani sellae experientiae ad rem comprobandam ut Scotus loco citato in hanceeciderit solutionem. Ait enim, quod propter nullam experientiam eoncede
dum ell,quba res nobilior producat nobiliorem . unde quanto nura alia in
quit causa nobilior sanari possit, quae
edueat formam animalis ex semine eo cedendum est, quod forma immediatἡ producitur a solo Deo: potius quam dicatur fieri a uirtute seminis. Hoc in nescio equidem, quomodo in physica sustineri possit. Nam primum omnium simpliciter reputaret impossibile Philosephus quicunque in lumine naturali primam causam aliquid efficere poΩse in his inserioribus, nisi mediate causa secunda. Manitatissim E ergo illa r sponsio contradicit Arist. immb & Philosopho Christiano. Nam quamuis noli ra nos fides docuerit, Deum se solo posse sacere id,quod facit per lausas seculas, id in dicimus esse miraculu. Cuaute de rerii natura sermo est, nullate' Enus conceditur Deum sine ea secunda effectus producere naturales: alias in generationibus semper essent miracula. Item ut lib. r.q. 7.dictu est, sola anima rationalis est, quae a solo Deo pro- dueitur animae ueris bruto tu, si a solo Deo producerent, non educeretur, de potetia materiae, necesset differetia inter anima rationale & anima brutora. Ite Aris. 7. meta. tex. 3 I. expresse ait,m semen potestate,& uirtute continet forma, sicuti ars artificis, licet realiterno sit domus, est in uirtus faciendi do- mu, ubi Comentator&Galenus dic ut
virtute cfleste adesse semini ad generadu: sed uocant ea diuina:quia est uirtus& generatis & omni u eausaru uniuersa Fliu .iu 3. degene. animaliuta Edisserit Arist. Cert E nescio , quomodo negari posset, quin uirtus seminis attingat adae ductione formae. Et confir. preterea coclusio in his, quae per putrefactione generatur,& in animalibus quae febre, aut alio accidῆte mori ut . ubi certὸ sorma cadaueris ab accidEtibus producit.
Et haec est coclusio S. Tho. 4.d. I a. q. r. arti. i.& 3 .p.q. 77.art. ad tertiu argum εtu. Vbiaie,st immutationes naturales
no si ut immediate a forma substati alii sed ab ea mediatib' uci delibus . intelligat ergo sic coclusio, qi quemadmoda
ignis P ages,quod calefacit,& pducit.
188쪽
sormam Ignis,ita utriusq; motus principium,qvia est & forma substantialis, di simul calor, illa quidem principale,N haec instrumentale. Et praeterea est mihi argumςntum sumptum ab arti- sciatib as, quorum analogia cognoscimus naturalia. Serra a forma sua naturali solum habet scindere lignu, scindere autem hoc uel illo modo ad facie dum uel scannum,uel arcam, hoc non habet a se, sed ex motione artificis utetis lectione serrae, Se eam quodam odo eleuantis ad prodiictionem huius, uel illius formae artificis,ergo eadem proportione quamuis concederetur propriam actionem caloris elise calefacere B tamen ignis calefactione utitur ad producendum sor mam. Seio de hoc Sco
. tum negare in .sent .d. I.q. s. negat in
quam inofrumentum artis aliquid agere propterea, quia durities inquit serarae non et lactiva. Sed reuera hoc est uniuersa in questionem reuocare,quis enim neget formam serrae iactam esset ad incissionem ,& artificem per serra secare λ Non enim nos dicimus, quddserra agit actione naturali, sicut ignis - per calorem, sed actione artificiali Et si
mili proportione diei mus, quhd sormae substantiales non sunt principia immediata ad generandum: sed id faciunt mediante calore. Sed dubium est hie propter uerba, quae statim ibidem subiungit Scotus,ubi ait,qubd calor, qui I roducitur ab igne in aqua, non expetisit effectiuEgradum frigiditatis sibi cotrarium, sed formaliter. Dubium, inquam, est an uerum hoc sit. Et videtur esse verum propter eius rationem,qus est haec.ubi duae formae sunt contrariae& incompassibiles in eodem subiecto
non pote u una alteram expellere,quia cum omne agens agat per contatium, necesse esset, ut ambae essent simul ad hoc, quod una alia expelleret,sed quia sormaliter repugnant, expellunt se sormaliter. Ponit exemplum. Sicuti unum corpus, inquit, non expellit aliud effe,ctive ab eodem loco,sed formaliter,de ita inquit serra expellit non effectiuε, sed formaliter particulas ligni.quod secat a loco, quem ipsa intrat. Sed re uera quamuis, ignis per formam subitantialem principaliter expellat stigiditatem, id nihilominus facit in lirumentaliter per calorem, quem introducit. Quod de experientia. id suu ipsius exeplum manifestat. Mirabile enim esset sane,quod cum ego cupiens esse in loco, in quo est alius, expello illum humeris, tunc non concurram effectiuE:& quod serra uel gladius effectiuE non sepat et partem corporis ab alio, postquam contingunt s Dubitari ergo prosecto non potest, quin ignis per calore, quem producit in aqua effectiuὸ expellat frigus. Si eut aer intras effective aperit senestram : licet non flent simul introitus aeris & clausa senestra. Nec satis mirari possum, quomodo hoc sco,tus negare potuit.' Respondetur ergo,
rubd calor,qui introducitur, expelli erigiditatem. Enimuero, ut ego pello alium loco per hoc, quod ipse desinieesse in illo per instans primum non esse quod est primum esse, quo ego sum in
eode loco, ita calor, qui introducitur.
pellit si igiditate, ad quod susscit,quod frigiditas desinit esse per primum non esse quod est primum esse cdtrarii gradus caloris. Et hic concursus susscit, vela dicantur cotingere. Quo circa pilus natura introducitur calor,quim si igLditas cotraria pellatur quia in his, quae sunt simul tempore, nihil aliud est esse prius natura altero quam esse alterius causam. Respondetur ergo ad tertiuprincipale,quae ell ratio Scoti, perdistinctionem: quod res ignobilior tamquam causa quidem principalis,di particularis non potest rem nobiliorem ultra si iam speciem producere . Et ratio huius est: quia omne agens huiulinodi intendit producere sibi simile in sp eie. ut homo hominem: ignis ignem,&c. attamen tanquam instrumentum re uirtus alterius causae nihil omnino uetat, quominus accidens concurrat
189쪽
r o super secundu in Physicorum
A ad generationem substantiae. Sed replicat Scotus contra hac solutionem inquirens, quid nam intelligatur, cum dicitur calorem in uirtute substatiae producitur subitantiam . Aut enim per illam uirtutem intelligitur aliquid respectivum , aut absolutum non eli dicendum, quod sit relatio quia relatio cum
sit millimae entitatis, non est causa lubstantiae. Si uerb sit aliquid absolutum: aut eii lubstantia ipsa: & sic non datur, quod accidetis producat lubilantiam. Audi est a cellens caloris: ia sic petitur principium dicendo, quod illud acci dens est causa substantiae. Ad hoc metaphysicum argum cium respondetur, v quod illa iiirtus iubilantiae in calore ad producendum i ne nihil aliud cit prorsus, quam calor ipse , dicitur enim ille agere in uirtute iubilantiae, id est tanquam utitus substant ae . Nec petimu-
principium dicedo, quod uirtus sit insurum dii tum producendi subitantiam, considerat enim Scotus calorem ignis,
ac si ei set per se sup 'bsitum,quod pro .
pria uirtute agit, cum tamen atteie intelligendum est uerbum At illo. 7. meta. tex 2. ubi ait, quod accidens non estens: sed entis ens .inio palam significatur, accidentia nihil aliud else, qua in virtutes q uasdam subitantiae: ut ficut ocu
li dati sunt homini ad uidendum:& pedes ad ambulandum : ita calor natura-σ llidatus eli illi. ut sit uirtus ni iti tendi, augmentandi. & generandi, unde notieli imaginandum , ut Scotus fingit calenctionem esse per se a calore :&geneiationem formae a forma subitantiali : quia calori, sicut per se naturaliter non conuenit esse, ita nec operari: sed utraque altio ella forma subilantiali per calorem. Neque prius natura sorma subitantialis calefacit, aut producit formam substantialem . quam hoc fa-eiat per calorem , o bidque si ignis daretur per miraculum sine calore, sicut non pollit calefacere ita neque ignem generare : sicut homo sine oculis non
posset uidere. v A R τ A huius quaest; onli eo n- nelusio est. Calor separatus ab igne,dum area
modo sit extensus in quantitate, producit omnino eundem es cetum,quem produceret, si e set in igne, ut calor, aut frigus sacramenti altaris eundem gradum omnino calor iste frigoris naturaliter producit in manu, quem pro duceret, si esset illic pauis . Neque hoc est, qui negare possit: quamuis Scotus dicat, quod hoc non faciunt in uirtute panis. Sed tamen profecto, ut de semine dicebamus, illa accidentia eodem modo afficiunt manum, quo anficeret panis: quia agunt tauquam uisetus relicta a pane. Q ra propter cum aqua calida calefacit manum, illius cem nt ε calefactionis principium non elisorma subit alitia is aquae, ut aliqui exi sit nant, sed calor in uirtute ignis. Pthae de causa calefactio ilia dicitur natu talis: non a natura aquae . sed a natura ignis. Dixerim , si sit ex insus; quia cum actiones naturales fiant per motum corporalem: fit, ut sicut non possunt recipi, nisi in subiecto quanto, ita rec exerceri possunt, nisi ab agea. te, quod si quantitate extensum. Hinc sequitur,quod si calor summus, ut octo qui suapte natura esse non po- teli, nisi in igne per miraculum citet ab igne separatus, produceret eodem modo formam subitantialem ignis, sicut si esset in igne ..Hanc concluso - Fnem subsequenter ad suam opinionem
negat Scotus: sed tamen , qui senserie calorem in igne esse inistrumentum &uirtutem ad producendum ignem, concedat subinde opus est,qubd separatus itidem efficiat. Et ideo S. Thom.
I. p q. s s. articin I. non minus calor
inquit calefaceret, si esset per se subsistens, quam si esset inhaerens, id est si
esset ut quatuor, calefaceret ut quatuor, Se si esset ut octo, calefaceret ut octor atque adeo tunc produceret ignem. Et probatur concluso. Calor ut octo , elt dispositio suscient ad introductionem sorinae ignis,ergo ubicunque
190쪽
eunquest,eundem saciet effectum: sicut uirtus seminis i absentia animalis, a quo decisum est,generat animal. Sed probatur secundΛ. Detur calor
summus, ut octo speratus: cui applice-rur gutta aquar, Et arguitur sic. Ille calor producit in materia aquae calorem
ut octo, quantus ipse eli neque hoc negare poteti Scotus: siquidem calorem per se concedit calefacere sed cum caio te, ut octo non se compatitur forma sub tantialis aquae ergo rii tali materia non erit forma aquae Sc per conseques uel erit materia sine forma, uel intro. duceretur forma ignis. 'erseuerat ad hoc ariumenti im respondere Sco .us, quod tunc a solo Deo corrum pG tur forma aquae, de introducetur sorma ignis. Sed non est mirum, cum in generatione naturali equi ex semine id concedat,si posito miraculo cataris separati idem aiserat. At uerti, qui utitutem seminis intellexerit concurrere ad productionem subitantiae, nihil metuet confiteri calorem summum separatum posse producere substantiam,
unde ad quartum argumentum respondetur, qu bd quando inquit Atas actiones esse non formarum. sed suppositorum, loquitur secundum rerum nam-ram: quia illis tantum conuenit opera ori, quibus conuenit esse:nam operari
est producere ei se simile agenti. Attamen si per miraculum detur accidens per se esse a s modu substatiae cosequo
ter habet agere, sicut ageret iubilantia. Qv i N TA , atque polirema conclusio quaestionis est. Actiuitas agentis attenditur pen Es multitudinem sorm stam substantialis, quam accidentalis. Nam quantitas ccidentis quantitate
consequitur formae subitantialis: salie ex lentis in sya naturali dispositione. Itaque ignis bipedalis eadem proportione dupla, qua plus habet multitudinis,& caloris , Si sormae substantialis, qui in ignis pedalis, poteli maiorem essectum producere. Conclusio haec sequitur ex superioribus hac ratione.Tota uirtus agentis est forma : ergo secudum eius quantitatem erit Nactionis
fuantitas. Ex quo sequitur,qubd ubi es
et sorma infinita, ellet activitas inlini. ta: Se ubi finita finita Sed tamen contra hoc eit argumentum. No a rgetur, aut diminuitur actio ; ni fi secundum proportionem,qua augetur, aut diminui. tur causa totalis: led causae particulares non sunt causae totales , cum smul requiratur concursus causarum uniuersalium: ergo ignis bipedalis non erit in duplo malo iis alii uitatis, quam ped
lis: quippe cum causae uniuersalcs non mutemur, sed eodem concurrant cum igne pedali, quae concurrunt cum igne
bipedali. Responsio eli mani sella ex
his, quae paulo ante dicebamus. Causae enim uniuersales non agunt nisi ex d terminatione causaru particularium. Et ideo in illa proportione, qua causa particularis est maior plus concurrunt Deus de caussu iii uersales cu tali causa Quapropter quamuis causa partic laris non sit tot aliis, illa tame aucta,aut diminuta, in eadem proportione au-sentur, aut diminuitur concursus caua satum uniuersalium. Attamen circa
solutionem quinti argumenti, quod
nonnullos in errorem adducit , notan
dum est quod multitudo sormae attenditur penes multituditiem materiae I aut in eadem proportione in qua plus est de materia, plus est de forma. Ratio huius est, quia materia, ut lib. I. dictu
est nihil aliud eli, quam potent: a se mae, de sermani hil aliud , quam actus
materiae. Secundo notandum ell, quod multitudo materiae cognoscitur per extensionem & intensionem,
ubi eis aequalis densitas, aut penes dei state in , ubi eli aequalis extensio & in. tensio. Exempli gratia. Flamma ignis bipedalis in duplo plus habet multitudinis sormae, quam flamma ignis pedalis, ubi utraque esset samma stuppae aeqii aerare : ubi uero flamma peridalis eli densior , puta quando sumuς ligni uiridis inflammatur. non opus est