장음표시 사용
161쪽
alio modo violetus: tamen simpliciter loquedo est naturalis: siquidem est a natura uniuersali, Sed eil violentus,secu-du quid . Ide dicere possumus de mo stris. Cu. n. animal nascitur orba tua liqito mebro. aut sub eisgie alterius speciei, quaesit in tela a natura particulari, moniti u ell, eo ς, est contra natura particulare: sed tamen simpliciter eli naturale. Na qn homo nascitur. 6. digitis, aut . . illud fuit ex impedimento dispositionis materiae : quod qui defluxit ex amone causarii uniuersaltu,& alicuius c tulae particularis in matrice. Quead modum corruptio aquae ab igne, licet
B quod i modo secundu quid pollit vocari cotra natura aquae, est nihilominus
simpliciter ia a turalis. Fortuitu aute, seu casuale, si accipiatur ut dis figuitur cotra naturale, monstra ista possunt dici sortuita: quia sunt praeter intentione agentis particularis. At ver b sortuitu & casuale potius diculur respectu eoru qiiae agunt a proposito & liberE, unde fortuitu est quod euenit praeter intentione agentis.ut inuentio thesauri,qua no in ledebat fodiens terra, Sed Adi. ori n. de hoc latius q. 3. Vnde ad primu argumetu principale,quod directe est adversus hanc prima coelusione, respondetur,' sormae artificiales possunt esse causae, siquide motus, naturalis quoad subist. itia, sed velocitatis qud ad mo, dum . Globus enim velocius descedit,
C si quadratus lapis: quia figura circularis eli apte ad motu, unde, si nauis supernatet aquae, habet a natura ligni: si enim esset plubea non nataret: Uuerbita velociter moueatura ventis forma
artificialis est causa,& idem dicendum est de rotis plaustri. De artibus verbsaltandi &cithari radi posset quis dicere,q, non sunt principium motus naturalis:& ideo non sunt naturae. Sed hoc est quod argumentum contendit , videlicet, quos diffinitio naturae conueniat arti, quae non est natura. Quod si dicatur, qu bd ars non est principium
primum illius motus, sed forma substantialis, solutio non satisfacit: quia Dcert E ars illa est principium primu motus talis. Dicendum ergo arbitror de illis artibus, sicut de solina nauas. Nam ars illa non eli principium motus saltatricis quantum ad substantiam motus, sed quantum ad modum,quo mouetur me bra, unde sicut natura est pr incipiumotus simpliciter, ita & ars & sorma artificialis potest esse principium motus artificialis, qui est modus quidam
modus naturalis.Et ita motus rotarumpia ulli potest dici etia motus attifici ii, Ad aliud de sanitate respondetur,
sanatio eli motus mixtus, puta partim naturalis, partim artificialis: medi. Ecina enim non susscit per se sanat et, nisi iuuando naturam. Et ideo ille motus est partim a principio intrinseco &patim ab extri seco, puta ab arte. Et ideelldicedum de acquisitione doctrin s. quae eli ab intellectu discipuli arte magi stri dirigente. Sacv Nous sensus, scilicet an sorma artificialis distinguatura subiecto
naturali, est, ut diximus, metaphysicus: a quo proide facile nos extricabimus. Sunt de hoc duae extremae opiniones. Prima est nomis alium , qui ut negant quantitatem distingui a re quata,ita negant formam artificialem distingui a labiecto. Sed dicunt, q, cum artifex facie
domum,aut calceum, aut statuam, nihil
aliud facit facit, e rem aliter se habere. pPotissimum arguinentu est secundum principale. Et certἡ,qui scribit, non videtur aliquod accidens producere, sed attramentum facit aliter se habere. Alia est realium opinio in alio pror-us extremo tenentium, quod non solum quantitas dii linguitura re quanta, sed praeter quantitatem produci ab artifice formam artificialem , quae est qualitas . Inter has duas opitiniones arbitror medio modo dicen dum. Non facile: declinare vellem avia regia : in hac tamen parte so
iE non displicebit modus ille no- ster loquendi : quem hac seccun-
162쪽
daeonclusione hu; us art. expono. - riv Forma artificialis non distingitur realiter aquantitate,tan j res alia, sed solum formaliter. Forma in qua artificia. Iis, quae eli accides ab arte praecise productu. Nam pol sunt per artem applicado activa passi uis produci formae noui substantiales, ut patet de sorma panis, quae specie dii linguitur a tritico: & deforma vitriquae di iliguit a malla: unde fit. volo dicere, quod cum faber ligna rius facit quadratum lignu , quod erat
rotundum, nihil de nouo producit, Pr ster nouam superficiem,quae est terminus quatitatis illius corporis, idem
de statuario dicendum ell, Unde qui domum ex sectis lapidibus lignis construit, nullum prorsus accidens producit: sed ex sup ei ficiebus partium fit una
figura domus , quae non eli unum ens,
nec una quantitas, sed eli una figura in genere qualitatis, & idem dicedum de sartore & sutore facientibus uestem,
aut calceum . Hanc conclusionem
aduersus negantes quantitatem disting i a re quanta, no alijs rationibus corrobore,quam illis,quas in praedicameto quantitatis secimus ad suadendum quantitatem dii linguia re quanta. Quelicet non sint demonstrationes, certe
in physica Se potissimum fecitndum
Ar illo. rem faciunt probabilissimam.
C Admissa verb quantitate distincta,cum figura & forma st qualitas, quae est passo quantitatis, manifestum ell, quod figura, uel eli qualitas dillincta a quantitate, ita, vel salte qualitas ipsa. od autem no sit qualitas realiter distinctaaquatitate, ita ut sint duae res, his mimbhi saltem rationibus persuadeo. Primo pluralitas ista rerum asseri non debet, nisi propter aliquam rationem,quae nost bono modo solubilis: sed certE nulla eli essicax ratio,qua concludatur esse aecidens distinctu a quantitate, immboppositum videtur intellectus concipere, alias quoties quis digitu aut in directu porrigit, aut in arcu cotrahit noua
accides Educeret ga figura est diuersa. bed potissimum aput me argumentu Deil hoc secundum. Si forma .v. g. ita tuae
esset accidens distinctu aligno Ze eius u ntitate, sequeretur,quod Deus poset seruare lignum cum sua quantitate sine illo accidente: nec contrarium possum ratione ulla aut authoritate in animu inducere, mirabile enim eli, quod Deus secerit duas dillinctas res, quaru nulla est pars alterius tamen non pos set quamlibet illarum sine altera coseruare. Tunc arguitur.Separato illo accidete, quod est figura, manente ligno &sua quatitate, prosecto haberet eande Eefigiem,quam modb habet nam haberet eosdem terminos & extrema quantitatis: ergo superuacaneum eis ponere figuram esse aliud accidens praeter qua
litatem. Eodem argumento conuincor
dicere: qu bd esse existentiae non e it res alia secunda distincta abessentia, ut discipuli multi S. Tho. nescio an s. Th.
ha Dent pro comperto. Nam cert E si existentia realiter distingueretur a me, illam deus posset corrumpere me siluo,& per consequens tunc ergo existerems ne re illa:atque adeo uanum est ponere aliud praeter me & mei partes, quo
ego sim Sed dicitur esse distingui ab ensentie: sicut sedere ab homine: quia noest de essentia hominis, ut sit, quippecu ante mundi creationem homo erat sanimal rationale. Sed de hoc alias. Quod si quis in nos argumentum retorqueat :quia eade ratione probaretur figuram non esse quantitatem: nam seclusa et quantitate a ligno substantialigni s supernaturaliter maneret, eandefiguram haberet,qua mod5 habet. Hoc certE n Natur. Immo seclusa quatitate, licet Deus per miraculum posset seruare partes meas in loco, in quo sum nonisi esset intelligibile, q, ego haberem effigiem faciei, qua modo habeo,& figuras membroru Hoc est ergo potissimuargumentu,q, figura est ipsam et superficies exterior quatitatis 'Tertiuargumentu est de figura domus , aut ueliis.
Qusrit.n. figura domus sit ne diuisibilis
163쪽
A indivis bilistin diuisibilis censerino
poteth Iiqii idem domus ex rebus diui sibilibus colla :& pterea ga si esset in- diu libiis, essetiqua libet parte domus, sicuti ala in corpore: SP t uc qlibet pars
esset domus. Si vero elidi uitabilis, tu enecesse est dicere, quod si tota inomianibus partibus collective. Et tunc se . quitur,quod non eli unum accidus nu. Incro. Intelligere enim nemo sanae me. tis poteli unum numero accidens es
se in pluribus substantiis non facienti.
bus uni im ens: quales sunt partes domus Scio realissimos illos contendere soluere hoc argumentum : solutionestamen eorum nec faciunt satis argumeri to, nec oportet eas in medium afferre.
Esl quartu argumentum quia vel forma domus producitur successitu ε vel in inllant i: in inllanti vix poteli sui lineri physice, quia sola sorma substantialis est, quae incipit esse per primum sui
esse. Si uerb producatur successu E, pa. lam consequitur , qu bd forma totius non est aliud quam aggregatum ex sormis partium. Qitae est conclusio, quam nos intendimus. Et cum sormae lapidu& lignorum non sint nisi superficies ultim s. sequitur,quod ex illis resultat forma domus.
Aliud esset proprium argumentum aduersus Paulu venetum & alios: qui in hoc loco tenent,no solum figuram di si stingui a subiecto naturali, veruqubdnomen rei artificialis supponit pro aggregato ex subiecto di tali accidente. Itaque illa no mina,statua lignum arca, dic. non supponunt pro ligno habente figuram: scut istud nomen figuratum: ses pro aggregato ex ligno & figura. St. cut homo supponit pro aggregato ex materia & forma. At verb modus ille loquendi, tametsi a uiris alias ma- nae authoritatis sit usurpatus,certὰ vehonore eorum dixerim,non est philosophis recipiendus. Nam quicquid ipsi dicatit,cum serma artificialis adueniatenti in actu, ex subiecto & tali sol manon fit unum ens per se, sed per aggre gationem: sicut ex subiecto & albedi' Dne. Et ideo illa nomina non supponunt pro tali aggregato: alias non ponerentur in uno praedicam ero magis,quam, si diceres aggregatum ex subitantia de accidente. Nupponunt ergo haec nomina pro cibiecto con notando tales la
Iairva ad secundum principale argumentum quod pugnat a parte
nominalium conceditur, qudd qui sultem,aut aurum, aut quodcuque aliudens naturale mutat in diuersas formas artificiales nullum nouu accidcs Pro
ducit,quod sit qualitas dillincta, ut certE bene probat argum et u m, unde qui ex pluribus nullis facit velletn,aut cal Eceum , aut ex pluribus lapidibus & lignis facit domu, nihil producit distin
cium a quantitatibus partium. Sed ta men aliquando producitur nouus terin minus quantitatis. Dictum enim est. q. a. in praedicamento quantitatis, qubdduae pedalitates unius continui bipedalis uniuntur per unam superficiem,qupeli terminus comunis utrique, ob idq; duae superficies non possunt esse immadiatae. Unde sequitur,qubd cum diuiditur continuum , necesseeli unam saltesuperficiem produci de nouo: nam parteS,quae continuae terminabantur per unam superficiem: terminantur diuisae ser duas, Ideoquella tuarius cudendo plapidem, aut dolando lignum , necesse est, ut producat nouas superficies quae educuntur de potentia quantitatis. Sed restat soluere argumenta reali ii, Ad Uu- quibus contendunt probare figura esse lyς0x a. qualitatem distinctam realit ei a super ficte. Et prius argu ut authoritatibus Arist. Ait ei lim n hoc text. r. qithd ii gnum est subieci tim lecti. Nase illa biectum statuae. Quod insta text. 28. re
petit. Et rursus text. I 3. confitetur antiquis,quod si ilatu aligni defodiatur subterra nascitur quidem lignum, non a tem serma statuae. Ait nanquequbd n scitur ex homine homo, non tamen ex
lecto lectus: subiectum autem ac so
164쪽
ma uidetur designare aliqua distinctione. Ite si ex statua germinatur forma li. gni,& no forma statuae, uidentur esse distin, ρ sorm s. El. 8.ineta. tex. 9.ait quod form sartificiales no sunt sub latiae:sed accidentia. Et in summa in praedicametis .c de qualitate forma & figura ponutur species, qualitatis: sed praedicamenta sunt essentialiter dillincta: erga sorartificiales realiter distingui ur & aquantitate di subitantia. His ueruntamen aliisq; id genus Arist. dictis abiid Erespondetur illo uerbo , quod in conclusione posuimus. Quod quide in prae
dicamento quantitatis.q. 2.art. I. copio
se tractauimus. ubi dictum ell,q, stat ali
B qua quodam odo dii lingui sol maliter,
. dato si non ponant in numerum, tanquam duae res. Formalis enim distinctio est eorum, quaeratione & diis nitione disserunt, qua ratione non praedicantur de se inuice in abstracto.Nullatenus. n. concederet. Arist. 9, subitantia est simi Iitudo,aut sesso licet nec sorsan concederet,qubd relatio, aut situs sit res alia
a subii ia. EodE modo ego hic dicere,qubd qualitas ligni idelice est res,quae in forma artificialis inliscest filia,qualitas est forma artificialis, quia facit sensum sor male. Et ideo no solii facit senasum,qubd sit eade res, sed si sint ide ratione, quod est falsum: quonia forma C artisicialis significatur per modii formεaceidetalis respectu ligni,& qualitatis eius. Et ideo alia est ratio & dissinitio ligni & alia quantitatis N alia formae scani:& s. meta. text. 8. ait Arist.quod quarto modo ea sunt id e m, quora ratio est eadem:& ea sunt diuersa,quorum rationes sunt diuersae, ob idq;sgura artificialis formaliter, & secundum rationem Murae est qualitas: identice i ta est eaderes,qitae est qualitas. Lignu aure eli sta tua,de scamnum, C. Nam cum lisc prs dicata sunt concreta, sor maliter praedicantur de subitantia. Eo de modo lignari lapides non sunt forma domus, sed 1lint domus. Quod si rursus arguas.
Domus formaliter ponituria una stericie praedicamenti qualitatis: ergo significat una forma. Patet co sequetia,quia ens, quod du taxat est unu per aggregatione, non ponitur in una specie praedicam et i,ut aggregatu ex lapidibus & Iignis, cum illud non sit ens, sed entia. Respondetur ut saepe solemus seeundu Arili. . meta. text. 3. ubi ait tot esse species unius, quot sunt species entis. N lib. s.lex. 7. ubi ait unum dici multipliciter sicut,ens: respodetur inquam,u, domus dicit una forma i genere qualitatis:q tamen est plura in genere qualitatis. Dom' aute supponit collecti u Epro pluribus in genere substatiae. Per haec soluitur aliud argumentu quod sumitur ex dictis Arist. hic in tex. i 3 .Stat
rem naturale manere artificiali corrupta, ut si manentibus lapidibus, & lignis deliruatur domus : ergo serma est aliares a lapidibus:& lignis. Negatur enim cosequetia. Sed soloesitur, ci, sormaliter.i. secudii rationem & diffinitionem distinguitur. Per haec facile respondeis bitur ad quodcuq; argin realiv. Arguue
enim, si ea de res esset duo cotraria, ut si ex eade cera,aut filo nunc fieret quadratum & statim circulus eaderes,qus modo est figura una, postea est alia. Coceditur. n. conseques id elice, formaliter tame negatur. Sed Achilles eoru
est. Cu fit res artificialis,aut fit aliquidi paut nihil no est dicedu, si qui facit ueste, aut statua iaciat nihil ergo facit aliod.Tuc uel illud alio est sorma distincta,& habct intutu,uel solu aliqualiter se habere:&tuc petit inqui) principi Ni illud, aliqualiter se habere, uel distiguit a rebus, q aliqualiter se habent: de se erit forma dis icta: uel no dissiguli,&sie nihil fit. Rndetur tu, si arti sex
sep iacit aliqd. Et si qusratur sid facit,
dico,p iacit domu .calceu aut statuam. Quae est factio secudu 2d, ut. I. huius .
tex. 6 a,dixerat Aris. Et cu4terrogatur,
utru illud aliquid si res noua, q anteano erat, uel soluali qualiter se habere:
165쪽
A uam superficiem producit: quae est teta
minus quantitatis. Aliquando vero noest quid distinctum vicum ex frustis pani aut eo rei fit uestis: aut calceus, aut quando ex lapidibus de lignis construi tur domus. Neque hoc eii petere pri n. et pium: quia ita disponere partes, facere domum: quod est facere aliquid. IM articulo secundo restat breue sacere verbum de distinctione scientis physicae a mathematicisIbi notandu, qudd ponere differentiam inter scientias ut commento hic. I s. notaui Comentator pertinet in communi ad dialectica, unde. I .poli tex. 43 .docet Ari.
scientias distingui penes obiectum . Nihilominus in particulari non est abs re examinare hic, quo physca differat a v mathematicis : propterea qubd videnteonuenire in obiecto .Praesertim phytaeus de astrologus,ubi adnotada est qua- tu ad re pertinet digerentia inter pura physica de pura mathematica qualis est Geometria de scientia media qualis est Astrologia. γ Obiectu enim pro
priu mathematici: siue purὶ sit mathematicus, siue medius,est quantitas. Unde consideratio rei naturalis in ordine ad materia sens bile. s. ut subiicitur qualitatibus de motui est pure physica: ut consideratio de osse εἰ sanguine de coaplexione animalis de arboris dec. Et pa- C riter consideratio de quantitate in or .dine ad motu, vel in qua tu est terminus rei naturalis: ut tractare de curvitate,
inqua tu est figura nasi: de de figura spherica ,inquantu est terminus cruris, aut trunci arboris : aut in qua tu est apta admotuppetua, secundu qua ratione cosiderat physicus de figura orbi si de astrorum. Pure autem mathematicus considerat de quantitate de figuris eius sine aliquo respectu ad materiam sensibile.
Considerat enim geometra natura tria guli, quae est habere tres angulos aequa
se duobus rectis,no cosi derado, qubdst durit aut mole in tali,aut tali corpore.Scientia verb media tractat quidem naturam quantitatis contractie ad albquam certam materiam sensibilem. HPerspectiva de lineis de angulis radiorum visualium Musica de proportione numeri sonori, Astrologia vero de figura eorporis caeleliis. Sed hic nascitur dubium: quia videtur Perspectiva non differre a physica.ut enim physicus tractat de curvitate, quatenus est in naso,
aut in tibia, ita tractat perspectivus delineis de angulis, quatenus sunt in materia sensibili: & altrologus de quanti tale quatenus est in astro. Respondetur qubd differunt dupliciter Piimb in obiecto: & secundo in medio demonil rationis. Piimb enim differ ut, qud dAstrologus tractat quidem de figura stri,solum inquantum ess figura:no co- siderando, an illa naturaliter coueniat Eastro, necne, nec confiderando ad que finem habet illa figuram. I hy cusau tem tractat de illis figuris, non inquatulant figurae solii, sed inqua tu sunt pro-Prietates conuenientes naturae definiastri,unde sequitur se elida differo la,mphysicus demonstratit Iud in ordine ad
nnem: vel causam ess cientem,vel materialem .vt.q.s .amplius patebit. Demonstrat enim physicus estu esse rotudii de astru qnodcunq; ,hoc modo. Perpetuo motui debetur figura perpetua: sed figura spherica habet ratione quada perpe' pluitatis quatenus circulus. nec princi- Upium habet nec fine ergo figura spherica copetit coelis,qui ppetuo mouetur.
Ide probabitur rationem materiae. Corpus,cuius materia non est in potuita ad
alia forma, est perpetuu: cstu est hmoirergo est perpetuu: sed corpori perpetuo copetit ligura perpetua qualis est circularisin ergo coelum est fipurae circularis. Astrologus aute ostendit figuram soli
vel a signo quia eclipsis solis per interpositionem lunae apparet orbicularis: vel probat orbem esse rotundum, pro
pterea qubd sol dum mouetur , temper eodem die aequaliter distat a terra. Eodem modo perspectivus tractat delineis & angulis radiorum visitatium, non inquantum ordia tur ad tale fine
166쪽
A uel procedunt a tali causa physica,nee
inquantum pertinent ad rei naturalis complexionem,aut natura: sed inquantum faciunt hos , uel illos angulos in oculo, uel hos aut illos bases in obiecto. Et ideo ait Aristo.tex. 2 o. qu bd illae scientiae mediae sunt magis physicae, quia finis illarum scientiarum est explicare quantitatem non in uniuersali, sed talem quantitate in rebus naturalibus. Ao tertium igitur principale argumentum: respondetur, quod d
Ad i. ditin. pyς 'm teria,scilicet sensibilis &in P ' telligibilis. Quod expressa sententia
est Artilo. .met. tex. 3 s. Materia sensibilis ut ait S.Tho*.q. 8 s. ad secundum M argumentum est materia corporalis, ut subiacet sensibus qualitatibus & determinat certam speciem substantiae: ut materia ligni, aut serri, quae uendi- eant sibi certas species qualitatum. Materia uerb intelligibilis est substantia corporea, puta hac sola ratione,qua est subiectum quantitatis. Nam cum quantitas sit subiectum qualitatu,quae sunt per se propria obiecta sensuum, possumus intelligere substantiam corporea abstrahendo ab omni materia sensibili, scilicet hominis, equi ferri &c. At uero utrolibet modo accipiatur materia, accipitur adhuc dupliciter . Uno modo pro materia singulari de signata,que C est haee. Alio modo pro materia in uniuersali abstrahendo a singularibus. Ait ergo. S. Tho. Ioco citato, quod omnis
seientia abstrahit a materiasngulari ta nata. Physica, enim perinde atq; aliae cientiae non tractat de his carnibus &his ossibus Petri in singulari: quia haenumero paries non sent de essentia speciei humanae siquidem hae non sunt in Paulo. Est tamen differentia,qubd physica non abltrahit a materia sensibili in . comuni&uniuersali, tractat enim de animali & planta,de osse & came in genere,aut in specie humana, uel equina die. Mathematicae uerb,ialtem purae mathematicae,abstrahut a materia se
sibili,non solum is singulari: sed etiam
in e6muni. Etenim no situm abstrahit riin singulari ab isto tria agulo lapideo, Vaut aeneo, uerum nec considerat in genere de triangulo lapidis,aut aeris, sed de triangulo. At uero mathematicE n6 abstrahunt a materia intelligibili in eo muni:quia licet abstrahanta quac que naturali specie substantiae, non tamen abstrahunta substantia corporear quaestione tractantur de figuris superficierum & corporum & linearum: quae non suntnisi in iubstantia corporea. Qiis quidem corporea substatia habet rationem materiae, inquantum subim
tum est quantitatis sed dicitur intelligibilis, quia abstrahit a speciebus rerusensibilium. Metaphysica uero in hoc nsupereminet mathematicis , quod ab nstrahit a materia non solum sensibili,seeundum etiam intelligibili: quia tractat de substantia abstrahendo etiam a corporea. Speculatur namq; de intelligentiis,quae abstrahunt ab omni mate. ria physica,solum uero recipiunt actiones & mutationes spirituales.' Ad c6- . . firmationem iam responsum est, qubdmathematicus &astrologus diuersis rationibns tractant de figuris altrorum. Eiquam uis astrologus tractet etiam de
motibus planetarum, non tamen qua tenus sunt motus naturales competentes coelis sed quatenus permotus iudicant dedit lantio planetarum,dealcen in se obliquo uel rectu quae nomina non est praesentis loci, interpretari. Eodemodo respondetur,qubd physicus d monstrat rotunditatem per hoc, quod omnes partes appetunt uenire ad ce tru dein figura spherica omnes partes superficiei aequaliter distant a cetro. Α-strologus uero id demostrat a posteriori ex figura eclipsis lunae,qnae fit per i
te ostionem terrae orbicularitet: selex eo, P non ex eade parte terrae uid tur idem astru tumore terri impediete.
seqwturm rex. caput Tertium terminatis, oecis
167쪽
i 28 super secundum physicorum
In cap. ii γ tex. xxxviii. Uno igitur
sint tantum causaru in genera. 'Riuvia omnium a parte negativa arguitur, sape fluum esse hie sermone nititu de causis. Ordo enim scietiatum hoc, inter cotera,postulat, ut de re una no nisi uno loco dicatur, de causis verb huiusmo-B di rei naturalis tractauit Philosophus ,
go superuacaneum erat sermonem hiei sturn repetere. Secundo principaliter arguitur, quod suerit sermo man cus Se diminutus. Causa uni uocε dicitur de quatuor generibus,uti natura ,de materia & forma : ergo sicut data est una in genere dissinitio natur ita ante
causarum diuisionem constitu eda sui cset diis nitio causae omnibus generibus
communis: quam tamen Arist. praeter
misit. ' Tert id principaliter arguitur. Caulare idem significare videtur, quod
agere: seu materia nullius est activitatis: ergo materia non est causa. Et misdem modo arguitur de sorma de fine. C Forma enim ea ratione, qua concurrit in genere causae formalis, non escit,
sed fit, cum enim ignis ex stuppa facit. ignem,sorma quae praeerat in igne,ia 'nconcurrit,ut causa formalis,sed ut principium eis ens: sorma uerb ignis geniti , quae concurrit ut causa formalis, non concurrit actiuE: sed comproducitur ad productionem totius & per conseques potius habet rationem esseetus,
quam caune. Et hoc inde praesertim
confirmatur,qubd forma,ut lib. I .q. 7.
dictum est. pollerius natura est, quam , totum, ea saltem, quae educitur de po -tξtia materiae. Et de fine adhuc est magis notum .non esse causam : tu es quia
autem est ultimum moriis, quo habito ocessat motus: tum etiam, quia ut in se. quentibus videbimus, finis Ze formain naturalibus coincidunt. Quarto principaliter arguitur,qubd nulla sit causa ese ficiens. Causa enim & effectus relati vh dicuntur:& per consequens simul le te
inserunt & perimunt, ut tex. 3 7. autor
est hic Philo. maxim E si sit causat actu. Tunc sic arguitur. Si aliqua esset causa
efficiens maxim Eessent illae,quaru exepla ponit Arist. in tex. x s. scilicet co salto pater,iaciens:& transmutas:sed, qubdistae non sint causae, probatur, nastat consultorem actu consulere, quando non fiat id, quod consulit: &quan Edo pater generat, tunc no est filius, qui gignitur :& quando filius genitus est,
Iam non est semen, unde genitus est: &quando statuarius incipit dedolare lignum, facit quidem statuam:quae tante non est: ergo istae non sunt causae eis cietes . In contrarium est authoritas
q Pκ o huius quaestionis decisione, quae praecipuum habet locum in physica,notandum est prim b, quod de causis rei naturalis, quatenus sunt principia eius cognitionis, ad dialecticum attinet disputare, de illis uero inquantulant differentiaeentis quod subiectu mest metaphysicae ad metaphys cum spe lactat dicere: dividitur enim ens inter alias diuisiones i illud. quod se habet, ut alterius causa, Se illud, quod se ha- effectus. Sed negocium physicu i
est de causis disserere ea rati 'ne,qu .p princi. plicantur ad suos effectus inducendo formas in materiam. Et per hoc primum argumentum diluitur. Notandum est secundo: quhd Arist. nu quam diis niuit in uniuersum causam una diffinitione communi ad omnia genera: sed, ut hic patet te. s. meta. a diuisione causarum incipit: & unii quodque genus seorsum dissinit: quia vix profecto costitui potest una ratio, in qua omnes causae coueniat: tametsi uni uocὶ causa
, alicat de oricibus generibus quatuor.
168쪽
Et perhoesoluitur secundum princi formηi,nosse perni equiuerant eau Causidissi
pale argumentum, Aristoteli namque nololet esse cui e genus dissinitione monstrare, quando id per species perspicarius elucidatur. At ne fuam cuiuis ad libitum dissinitione proferre liceat. Causi ut ex lib de causscitari solet est id,
34 quod aliud sequitur. Hs ediffinitio,si
sano mo intelligatur, omne genus cause o plectitur. I rimu olum in personis nulla eii ro caulae N effectus. Pater enim producit generando
fili μm: tamen quia non facit essentia i rer aliud; sed niam eandem essentiam at nlao,non est eius causa. Nec ambo sunt causa spiritus sancti,quem spirant. Item, uerbum dicit intrinsecam conseruentiam & dependet iam illius, quod equitur ab alio, ex quo sequitur. Et B en ni sequitur dialceitcE,dies est, et go sol lucet, tamen dies non est causa luxis, sed effectus.Nec filius in diuinis est effectus p tris: quia cum in eadem essentia substitiae , non dependet ab illo rsicut idem non dependet a se. Et praeterea non debent extrema consequentiae accipi materialiter pro rebus, sed sor- maliter secundum rationem causae de effectus. Deus Onim,qui causa fuit mu-di,ab aeterno fuit,antequam esse muridus: Sc pater multo tempore eis ante fi
lium. bed consequentia debet intelligi λ de causa,&effectu in actu. Sequitur nim medicus sanat: ergo sanitas fit.Sed de hoc latius in solutione ad postr
Causarum g Tertili notandum est,qubd de nummo umerus. ro causari imia erut inter antiquos opiniones uariae. Illi nanque primi Philo sophi,qui ponebant unicum principiurerum puta aquam uel aerem,&c. ignorauerunt, ut ait Arist. . meta. c. 3 . rationem cati' sormalis: quia dicebant to- tam naturam rerum esse,uel aquam uel aerem qus eo tra solum se habebant, ut causae mamriales, ut r. huius dictum est, de apertius in hoc teret . . alias uero formas non esse nisi modos narios se habendi rerum. Ig'Orata autam caulasam escientem: atque adeo nec fin lem. Nam causa essiciens eli, quae pro ducit formam propter finem .Quocirca ait Cicero lib. i. academi. quaestio. quod Democritus,quia ignorauit causam essicientem,ignorauit, di finem,ec ideo dixit omnia fieri a casu . Haec ille. unde eo dementiae sunt praecipitati, ut omnium effectivum solam materiam assignarent esse causam. Nempe dentes anteriores esse acutos, di molares ess. obtusos: plantas pedis esse planas, oc Ios,& aures esse talis dispositionis, solum ratione materiae prouenire. quam ira acciderat disponi. Cum tamen, ut Aristote. docte infelius ait, hic omnia . sunt propter finem, de propter opera- tiones necessarias animalium. In alio ex nemo Plato in Timeo porisuit sex genera causarum. s. materiam,&finem,& essiciens principale, ec im. strumentum ,&sormam extrinsecam& separatam. si deam lauam uocabat eausam exemplarem & praeterea sommam intrinsecam particularem. Arist. uerb inter hos multo omnibus lapientibus quatuor excogitauit cau-iarum genera: nempe materialem,sor Dialem, essicientem, & finalem. Instrum Mum uero reducit ad causam essicietem: de exemplar ad causam formalem, ut quam primum uidebimus. Quart6 denique notandum est, quod quemadmodum ut initio secudi poste. uisum est quatuor sunt interrogationes corii ixere scimus. an res sit, quid si,de
s hoc sit hoc, & propter quid sit hoci
na sunt & quatuor causarum interrogationes. Etenim quod generali nomine illi e dicitur propter quid, hic diuiditur in quatuor, ut propter quid specialia ter, sit interrogatio finis, a quo interre. g tio cauis edicientis ex quo uer. causa mi ei talis: sed per quid est interrogatio causa formalis. An genera singula descendentibus amateria inchoadum eli qua est prima subiectu,quod Lenerationis pronitur,
169쪽
Cuius dissinitionia lib. t. &texe. ri. Ex quo sequitur,quid eadem est m. DBe.q. s. satis exposuimus. Est enim pri nium subiectum, ex quo cum insit ali
qui fit per se. Ad differentiam priua
tionis modo illic expolito. Adnotatuero Aristo. textu hic 3i .differentias quatuor materiae. Ad cuius intelligentiam praeterea, quae in commento diximus, notandum est quatuor esse consuetas Pimensio diuisiones materiae. Prima.Triplex ethnes qua- materia. s. in qua,ex qua ,& circa qua . tuor mate Materia in qua, idem ell,quod subiecturis. formae. Quae est triplex ut sit secunda diuisiro. scilicet materia prima nudhconfiderata, quae est subiectum sermae subitantialis. Et materia consideratam sib aecidentibus, quae in animalibus
organi rata dicitur corpus physicum. Et tertia materia accidentium, siue naturalium, siue artificialium:corporalia aut spiritualium,ut lignum,anima.&c.
Materia,ex qua qui eis tertia diuiso, est itidem triplex secundum Commentatorem in commen. 3 I.scilicet copositionis tantum , alterationis tantum compositionis Se altera ionis simul,ue in exemplis Aristo .eodem textu patet Compositionis tantum , ut literae sunt materiae syllabae: Se lapides,de ligna:materia domus quae sine alteratione manent in eius compositione. Alterati nis tantam, ut uiuunt,ex quo corrupto
C fit acetum: & panis, pisces, ex quibus
alteratis se corruptis nutritur animal.
Tametsi haee significatius dicuntur termini,a quibus,quam materia,alterationis & compositionis simul ut mel, acetum,& sal, sunt materia Oxymeli emnus consectionis te potionis ell. Conficit ut enim oxymelus ex mela & aceto,alteratis quidem,sed manentibus se eundum substantiam , ut putat Commen. Et hoc modo ait, elementa esse materiam mixtorum i quia censet λα maliter illic manere. Quod tamen falsum est,ut in lib. de generatione examinabitur. Sed sunt materia, quia ex eorum inuicem alteratione de corruptionest mixtum. teria,in qua de ex qua. Quin etiam omnis materia in qua larmae naturalis est ex qua. Siquidem dc larma substat talis educitur de potentia materiae, in qua
recipitur :&omne accidens naturale corporeum educitur de potentia su- .oiii biecti. Materia enim, in qua de ex qua
solum dicit diuersos respinus. Respoctu enim tarmae, qua recipit dicitur. in qua,sed respectu totius, quod com ponit,dicitur ex qua . Materia cirea quam est obiectum po tentiae uel habitus . ut materia uisu, est color: Se materia sertitudinis, psricula belli. 'Aliter solet diuidi materia in primam & secundam, ut mate. Eria secunda dieatur materia cum conditionibus indiuiduantibus, puta hic& nunc: ratione quorum producitur haec numero serma. Restat circa materiam tertii argumenti principalis declarare modum causandi materiae. Illo nanque argumento conuincuntur iuniores quidam materiam improprie esse causam:nempe quia causare est agere. At uerb profecto isti non solum Aristoteli,sed physicae ueritati apertE contradicunt,cum enim compositum suapte natura pendeat ex materia non solum in fieri sed in conseruari, negari neutiquam potest materiam esse causam. Et praeterea ata Fguitur: quia eadem ratione nulla proprid esset eauia,nisi sola essiciens. Nam λrma, quae generatur, non concurrit ad esse geniti inciendo, sed inlarma do.Si ergo idem est cautare, quod age- re,Arma non esset causa. Neque finia
propriὸ esset causa. Dicendum ergo imprimis,quhd causare no est uerbum Latinum in hac fgnificatione ad fgnificandum hoc, quod est essicere: sed
quia philosisphi latini sicut neque Grsei non habes unu uerbu generale, quo comprehendant diueriss modos co currendi causarum, ideo a causa usu pant hoc uerbu, causare,ut sit comune
ad incere de finali rate & materialirare
170쪽
ut se loquamur & informare. Et ideo
negatur causare sit agere: sed est superius. Materia enim vereti propriissime caulat, dum concurrit in genere subiecti, de cuius potentia educitur forisma.Atq; hic peculiaris est modus eius concurrendi . Simili serme ratioue ad argumenta alia de forma di fine in subsequentibus rei pondebitur. . C. er de materia quailione. 6. copiose sunt xposita. i FORMA ait Arist.tex.xx viii est spe. ei es& exemplum. Philosophus no magnopere curat rem per diis nitionem exprimere, dummodo exemplis constet. Et reueras formam uolumus dissi.
B nire, nihil potest significantius dicit,
quam qu bd sorma eii actus, per quem res in aliquo certo esse specifico constituitur. Eil enim ut duplex esse. ita&duplex forma cilicet, substantialis, ut
forma hominis aut equi , per quam ho mo habet, ut sit homo & equus, ut sie. equus, & accidentalis ut quantitas calor, color &c. per quas res habet, ut se
quanta & ealida & colorata,haec sit prima diuisio formae. Secundo forma substantialis ut exemiplum Aristot innuit. alia est forma paritis,quia est forma actuans materiam,&alia forma totius, quae se habet, ut sorma respectu suppositi. ut humanitas equinitas, & reliqus naturae. Etenim ut albedo se habet accidentaliter ad albii, ira de humanitas essentialiter ad hominem: non disputos humanitas distin- uitur ab homine nec ne, habes enime hoc mentionem .in prae. cap.de subis
stantia quaest. i. Sed quicquid sit,negasset tamen Aristotel. in sensia formali,qubd homo sit humanitas. Prima dieitur sorma physica di secunda metaphysica, quia naturς considerantur a m taphysico , non ut generantur de coris rumpuntur. Et quia res sortitur speciem a sorma, Aristo t. utique formam,ppellat speciem, ob idq; text. hic.II.
non ponit exemplum de forma physide riuitatem natura metaphysio. Atriui quot exempla nosuerat de Dmateria, tot subiungit de forma, ut mnim partes rei cuiuscunque sunt eius materia,ita& compositio se habet, ut
. Adiecitantem pecies & exemplar,ue exprimeret quidditatem ipsam agentis
naturalis esse exemplar. Est enim exemplar duplex aliud Dei,qui est autor naturae. Et illud est ratio obiectiva in sua essentia quin potius ipsa eius essentia quam inspiciens creauit haec inferiora. Sed aliud est exemplar particulare cuiusq; agetis, quod nihil est aliud,quam, eius quid iras. Arbor enim&animal de res quicunque a Deo directa, intendie producere effectum similem naturae L suae. Et in hoc Aristo. contradicit Pla- toni ponenti ideas separatas.
Forma accident is ut sit tertia diuti diuisioso) alia est artificiali, N alia naturalis. so imae ae Mox alia est spiritualis, quae ad rem ni- ci talis. hil pertinet cum nec sint dispositiones
hee instrumenta generationis, aut coraruptionis substantiae. Alia est corpor Es.Ei haec rursus alia est,qus se tenet ex parte materiae, ut quantitas,&alia ex parte formae, ut qualitas. Modos ergo concurrendi & causandi si umbum recipitur proprius sormae Q. . non est ut praetendebat tertium argu
mentum agere seu eiscere: sed est eoti
currere tanquam actum de terminum
quo generat innis, per quem id , quod infit habet esse Quod enim concurrit ut forma ad genetatione ignis ex stuppas non est &rma ignis generatis: illa e nimconcurrit, ut principium quo effcien iis, sed tarma in qua, genito terminae
ideoque ad confirmationem respon. detur quod non est de ratione causae in
uniuersum esse prius suo effectu , in quo multi profecto etiam melioris notae uel ego tallimur sed illud proprium est materie & eis cieλtis. t ma uero definis non uant prius effictu, sed smul. Qubd si arguas. Formas pilos natura componit totu,quam,totum sit rergo