장음표시 사용
201쪽
A ec tamen habet etiam ipse considerare
omnes causas, ut Artilo. 3. meta. text.
3 .docere uidetur. Secundo principaliter arguitur contra eundem textum,
ubi aut tres causas in idem concidere. Forma ignis est pars subitantiari eius tamen finis est calefacere,na esse est propter operari. Et in artificialibus forma domus eli ordo partium: finis autem est habitatio: ergo sorma definis non suae
idem. Et confirmatur. Materia non. zanquam&es scies coincidunt: immisnateria definis cuiquando aqua se reducit ad frigiditatem ergo debuisset
Aristo.dicere, st omnes quatuor causae aliquando coincidunt: & non tantum - tres. Tert id principaliter arguitur con. tra aliud dictum eiusdem textus 7 o. s.
quod illa, quae non habem in se intrinsecum principium sui motus, non cadunt sub physica, Csti non mouetur ab intrinseco, ut q. i. huius libri dictu est: de tamen pertinent ad physicam consi. derationem nam libri decsto sunt m re physici. Immo intelligentias, quae
nullo modo mouentur: nec sunt entia
naturalia, pertinet ad physicum considerare,de quibus proinde di si erit Arict huius, ergo dictum illud est falsum. Quarto principaliter arguitur. Natu.
ra non mouetur a fine, ergo non agit Propter finem. Consequentia est nota: nam,propter,dicit motione, qua agens V mouetur a fine & ad finem. Sed proba.tur antecedens. inando ignis combu .rit stuppam,sorma generanda nullatenus potest mouere ignem mam aut moueret illum realiter per se immediat E: de hoc non ,cam talis sorma no sit. Aut per hoc, quod ignis recepit uirtutem agendi a tali sine: sicut ait Aristo. graue moueri 1 generant e , & hoc non: quia ad hoc saltem requiritur, Q illa sormasia erit. Aut mouetur intentionaliter: si eut i firmus a sanitate suturaretuam cognoscit, mouetur ad sumendam potionε de hoe no, quia ignis no cognoscit. WEt confirmatur.si natura agit propter
Latini vitae animalia illa bruta, quoru m exempla ponit Philosophus: sed ei
non ergo. Probatur minor. Aut hirundo extruens nidum cognoscit finem a pro creationem filiorum, aut non: si non cognoscit,mal E dicit At illo.quda illa animalia non agunt ex deliberati ne mam si cognoscunt finem, ordinant media adfinem. Si tamen non cognoscant finem,mirabile et , qu bd tanta arte utantur hirundines, apes, & uermes illi serici, bombices nomine. Et re vera quicquid sit de aliis,tam ea formica cogregari S grana uidetur cognoscere finem, nam cognoscit alimentum: & canis uenaticus uidetur cognoscere sera, quam absentem indagine sequitur. Quinto principaliter arguitur. Si na- tura ageret propter finem, id maxim Eesset,quia causa naturali conculsu &iastinctu producit talem effectum hoc enim sonat agere propter finem sed si
hoc esset veru sequeretur,quo cum natura producit monstra, ageret etiam tunc propter finem: quoniam sicut na turali concursu producitur perfectus homo, ita naturai concurse cauatum
uniuersalium & partieulatium impedientium productionem perfecti hominis producitur monstrum.Consequens tamen est contra Aristo. c. 8. appella tem monitra peccata naturae, atque deo effectus per accidens,propter P Fraro contingunt. Sextb principaliter arguitur contra aliam conclusione in in text. 28 .sP necessitas in rebus naturalibus sumitur a fine. Durities ossis&oculorum molitudo prouenit ex dispositionibus materiae: quia scilicet in ossa est magis densare siccat in oculo uerb mollior & rarior,&s, aes appositum igni liquescat,
lignum uero uertatur in cinercs, prouenit ratione materiae, scilicet,quia materia aeris est a quea, materia uero ligni terrea. Ite quod res illς sublunares sine corruptibiles: prouenit ratione materiae quia,scilicet sunt materiales,nec est alius finis earum corruptionum remo
malὸ dictum est, et necessitas sit a fine.
202쪽
septim b demum arguitur aduersiis
aliud uerbum in tex. si .quo insinuatur finem esse priorem causam,quam materiam,atque adeo omnium caularum primam. Materia est perpetua loquendo naturaliter, di in rei ueritate piae supponitur ad introductionem formae, quae, ut docet Aristo. coincidit eum fine: ergo materia eli prior causa, quam,sinis. Confirmatur.Ordo causarum particularium sumendus est ex ordine uniuersalium, sed inter causas uniuersales prima omnium est Deus, qui est prima eausa es ieiens: ergo causa emcietas praecedit finem. In contrarium est aut horitas Arist. qui per totum cap. s. probat nan turam agere propter finem. Qv A v sT o si s huius materia a. bunde collat ea textus expositione sed ne filum quaestionum rumperemus,mota est, ut & textus & commentatorum epilogum faciamus. Summa trium caitulorum a textu 68. usque ad finem
uius seeundi libri consilit in septem conclusonibus, tribus praeambulis in I. c.& quarta principali. in 8. & tribus item appendicibus. s. mclus, Prima in textu statim et O. Philosophonaturali incumbit per omniacausarum genera respondere,& suas conclusio. nes demonstrare.Ratio est, ut in commento 68 diximus: quia considerat res
C naturales, non solum quantum adesse, quod est a forma, sed quantum ad steti:
ad quod requiruntur aliae tres causae. Idem pollet ratio Commenta.comm .etoacilicet, quia physicus habet considerare materiam, quae dependet a sor. ma,& per consequens propter finem educit formam de potentia materiae: unde mathematicus, ut illic dicebamus,quia abstrahit a materia, solom demonstrat per formam,scilicet,per quiditates de diis nitiones rerum: nihil consderans de essciente de fine. De meta- physica uerb,quae tangitur in primo argumento,non ita manifeste determinauit Aristo t.qudd habeat tractare de omnibus causa: ut 3 . metaphaect. sadno-
tauit s.Thom mihilominus etiam me- Draphys ea tractat de omnibus causis,
alia tamen ratio ne,quam physicus. Cuenim consideratio eius sit de entem eo muni,de cuius ratione non est male
ria quia intelligentis,quae sunt optima
entia sunt im materialia & ingenerabilia non considerat de materia & forma quae sunt nartes rei naturalis, sed considerat de torma totius, quae est quiddiatas rei constans ex genere & differentia tanquam ex materia & forma. Non enim diis nit hominem,quod sit compos tum ex corpore de anima: sed quhd sieanimal rationale. Quhd s consideret de materia de serma physicus, id facit in genere,quatenus sunt eo etia & actus, Equae sunt entis direrentiae. Et eadem ratione non tractat de fine intrinseco generationis, sed de extrinseco rei gentiae, di per consequens nec deessciente,quatenus mouet motum, sed de mouente
non moto. Tractat enim de intelligentiis,quae mouent non motae, & sunt secundum Arist. extrinsecus finis omniueorruptibilium. Tametsi re uera Deus si ultimus omnium finis. Et per bsc patet solutio ad primum. Secunda conclusio est in eodem tex- a. Oductu. Forma & snis sunt idem re, quibus emciens etiam est idem secundum ra. tionem. Nam finis mouens ignem ad
comburendum stuppam est sorma in. Ftroducendo sbi similis in specie. Sed pro solutione secundi argumenti
notandum est, quod duplex est finis, lius est finis generationis, di alius rei geniis. Finis generationis est is si mee forma, quae introducitur per generationem. Et de hoc fine loquitur Ph. Cum
enim unus equus generat alium,forma
equi generantis non habet rationem formae in tali generatione, sed forma equi geniti, quae eadem suit finis: mouens agens, ut producitur sbi simile finis autem rei genitae est actio, puta ut
res genita iterum operetur. Sicut finis
generationis plantae est forma plantae: Mis autem rei genitae est fructus. Ee
203쪽
de hoe sine non ait Aristo t. qu bd conci, dat eum sorma, Immo nec semper talis sinis cadit su b consideratione phy sica. Finis enim hominis eli operari secundam uirtutem,qui pertinet ad Philosophum moralem: ut fruatur beatifica uisione,cuius eonsideratio pertinet ad theologum . Ad confirmationem respondetur, quod in generatione substantiae nunqua materia potest coincidere, nec secundum rem, nec secundum rationem , uel cum elliciens quia materia nullius est acii uitatis) uel cum sorma, aut fine, quia materia eli pura potelia & sorma & finis sunt actus. Et ideo Aristo. non dixit materiam coinciderest cum aliis causis. In alterationibus uerbnihil prohibet, di m veri a & agens sint
idem, ut quando aqua reducit se adni-iditatem, ubi etiam perfectio aquae est nis . Aut quando semen per uirtutem intrinsecam digeritur ad generationem: quamuis etiam tunc aqua moueatur in uirtute generantis, & semen in uirtute animalis, a quo filii decisum. s. Coclus. Tertia conclusio est in eodem textu. Mouetia,quae mouent mota, id ell,qui habent in se intrinsecum principium sui motus, pertinent ad physicam consideratione, quia sunt entia naturalia: illa uerti. quae mouent, & non mouenis tur, id est, quae non habent principium intrinsecum sui motus , quia non suntentia naturalia, non pertinent ad physicum, unde infert tria esse genera rerum ad tres scientias pertinentia. intelligetias, quae nullo modo mouentur , cm.
lum quod mouetur sed non corrumpitur,& ista corruptibilia. Ad s. Ad tertium igitur argumentum respodetur,m csit,licet no habeat principia intrinsecum actiuum sui motus, habet tamen principium passuum motus i . calis, ut eade qu sitione dictum est, ob-
idq; sunt eatia naturalia pertinentia ad physicam, sed quia non sunt corruptibilia dii linguntur ab aliis entibus naturalibus. De intelligentiis uerb & prima ausa alia prorsus rauoae,quam, ta physicus, tractat Philosophus natura. Diis. Metaphisicus enim tractat de illis, quatenus sunt quidam entis genera persuas diffinitiones quid itativas squales pro isto itatu de illis uenari possumus
physicus uero duntaxat tractat de illis per ordinem admotum : redueit enim particulares motus ad prima mouentia particularia: deinde ad uniuersalia, ut cur genitus eli homo, quia ex semine humano :& cur semen erat humanum: quia decisu m ab homine. Et illud ad primum mouens particulare. Nihilominus: quia causae particulares dependent ab uniuersalibus, necesse habet tracta. rede coelis & eorum motibus. Atque adeo perscrutari tenetur, utrum talis Emotus coelorum conueniat illis ab in trinseco,an ab extrinseco. Et hac necessitate tractat de intelligent ijs, inquantam sunt coelorum motrices.Vtium uerb sunt materiales uel spirituales, hoc pertinet ad metaphysicum. Et haec de se , ptimo capitu. quod in Commentis la. tius expositum eli. Iia cap. viij. constituit principalem conclusionem quartam in ordine, qua respondetur ad quaestionem, quae, ut in Commentis dicebamus , in praecipuis est, quas Aristo t. allatuit. Nam enim solum ad intelligentiam rerum naturalium summo opere conducit, uerum ad corroborationem diuinae se: prouidentiae res uniuersas in suos cuiusque fines dirigentis: unde Emped cles & Democritus ex ignorantia finis non solum errores sed certEdeliramenta plurima somniarunt. Nam ut q. 3.3e hic super text. et adnotauimus, ignorato fine necesse est& causas efficientes latere russciens enim agit propter finem . Et hinc lapsi sunt illi in illum e
rorem, quod omnia sunt sacta a casu, etiam cocli propter fortuitum concumsum atomorum circularium, aut pyr midalium,aut alterius figurae. Et praterea nullam praeter materi lem reddebant rerum causam : ob
cuius necessitatem dicebant prouenirexarietatem
204쪽
A varietatem mmbrorum animalium, omniumque generationes di motus, ut in commentis septimi capitis latε expositum est. Atque adeo nimirum, si Dei prouidentiam , immo. Et Deum ipsum,ignorauerint.Nam tu Deus sit, qui suos quibusque rebus indistinctus
ad suos certos fines impressit, ignorantibus fines rerum , non rellae in lumine naturali , quomodo cognoscant Deum esse causam horum inferiorum, aut certὰ esse Deum.Aduersus istos costituit Philosophus hanc conclusione. Natura agit propter finem,quam noue egregiis rationibus corroborat. Primo quia ea,quae sunt, a natura contingunt, B aut semper,aut frequenter. Secundo , quia natura agit similiter, ut ars:quam constat agere propter finem .Et tertib, quia ars imitatur naturam : ut patet in arte medica: quae eodem modo producit sanitatem, quo produceret natura si posset: quae tamen ars ordinat media ad finem. Et 4. exemplo brutorum animalium, puta formicae & hirundinis , quae sine aliqua consultatione agunt propter finem. Et s. quia materia est propter formam. Et ε.ex indicio sumpto a monstris: quae idcirco sunt monstra, qu bd non attingunt finem intentum a natura. Et 7. quia certus in ordo de series actionem, ut
prius sit semen,de inde digeratur, &c. V quod est testimonium illa ordinari ad
finem. Et 8.quia plantae etiam agunt propter finem, licet non sit ita mani. sellum. Et postremo:quia si natura non ageret propter finem, non solum contingerent monstra constantia ex diue ss membris animalium, aut membris deformia sed indigerenter fierent monstra ex partibus animalium & plantarum coeuntibus: quod est contra experientiam. Has rationes:quia copiose ni fallor exposu imus in Commentis , molestum duximus hic pluribus
uerbis explieare. Commenta consuli-
. Re uera nihil aliud quam sitror de insania est se rebus naturalibus finem tollere. Quis enIm homo, nisi qui hoc nomine non est dignus ut alia
praetermittamus) dicere audeat, cum caeterorum animalum, tum maximEhominis membrorum compaginem, sorae Sceasu faciam: sine quae ad suae cuiusque ossicia tam sunt copiosε adipostae,atquὸ adeo mirabiliter accor modata.uti oculi,aures, manus,pedes. de his interior os, dentes, guttur, si
machus, tanquam multae uenae,aritariae, alvei ue diversi, quibus alimen tum,quo sine uiuere nequimus, suma. tur, teratur, degluciatur, digeratur, distribuatur, de egeratur. Et in cer bro rethe illud meritb mirabile nuncupatum,quod spiritibus colandisarii sex natura retexit, quales sensibus usui eς
se possent. Atqui quis inficiari potuit.
aerem de reliqua elementa, seminum. que & plantarum tam multa genera in unum esse animalium, Se praesertim hominum, condita uniuersa: figura misque ipsam iumentorum aduehendum, cum sarcinas, tum etiam homines ipsos aptissime fuisse creata. Et ut Ethnicus ille cecinit, non sibi, sed nobis nidificare aues, mellificare apes, uellera ferre oues,aratraque boues. Si qui unquam haec olim ignorabant, nimirum s nullum Deum colerent: nam qui modo de his uniuerss Deum non co- 'lit, amat,& ueneratur,dabit ille ingra titudinis poenas. Sed ut ad solutionem quarti argumeti reuertamur, respondetur ex distinctione Aristo. in text. s. ubi distinguit ea que sunt propter finem, in duo : alia enim agunt propter finem , ideli a proposto &alia tanquam directa ab alio. Possumus tamen in tria membra explicatius distinguere, ut ait S. Tho. I.p.q.
gunt proprer finem sine aliqua prorsus cognitione finis. ut planis, & eleme ta: alia ueto cum cognitione finis Dupliciter tamen,aut cognoscendo finem materialiter,id est, rem particulare,qus est finis,non cognoscendo rationem
205쪽
A nis,neque ordinem mediorum ad fine r&isto modo bruta cognoscunt finem, eognoscuntenim famem &sitim,quam
. . sentiunt,& ordeum,quod comedui, ecquam bibunt aquam, non tamen cognoscunt haec oridinari ad sedandam famem aut sitim,propterea qubdi maginatiua bruti non est collativa unius ad aliud. Alia sunt,quae agunt propter fine cognoscendo formaliter finem &o dinem mediorum ad ipsum,ut Deus de
Tunc ad formam argumenti respon- letur,.insensibilia agunt naturaliter Propter finem primo modo, sensibilia uero secundo modo. Sed semper rellat B argumentum quomodo ignis,aut planta mouetur antis finibus, scilicet, ab igne generando,uel a germinandis seu Gibus. Respondent communiter nihil Giud esse plantam moueri a fructibus, uam habere uirtutem naturalem proiicendi fructus. Sed certe hoe no satisfacit uerbo,quod est, agere propter finem nam ly, propter, dicit quodammodo moueri a fine. Et ideo dicedum est, P quemadmodum cognoscens album
igit sagittam in album imprimendo
illi impetum, uel motum ad talem determinatum locum, & ideo album mediatd mouedo hominem mouet sagittam,quia uirtus impressa est sagittae ex C intentione albi,ita quia conditor naturae Deus ex intentione fructuu impressit plantae uirtutem germinandi,planta mouetur quodammodo a fructibus,id est, per uirtutem sibi impressam ex in tentione fructuum.' Et ideo opus natura est opus intelligentiae. Et eodem modo ignis quoddammodo mouetur ab igne generando.
Quod si cotta obiiciatur. Natura illacouenit ab intrinseco taliter oe non posset Deus sacere prunum quin suapte natura esset productiva pruni. Respondetur id esse uerum, nihilominus in
rei ueritate, quando res creatae sunt,
conditae sunt illa interione. Et philoso
phi tubici licet ignorassent creati
pem mundidita tame xplieabant naturas rerum,ac si essent opus intelligentiae. ado diximus hominem agere a propctio mouendose in finem,non in 'telligimus de actionibus naturalibus,
sed de moralibus, ut ducere uxorem ad procreandos liberos, emere alimenta, dcc.sed tamen actiones naturales ut generationes Sc nutritiones eodem modo
fiunt,quo in ceteris animalibus. Quomodo aute agunt bruta propter fine varis sunt opiniones,quas recitat Paulus venetus.Alii enim dicunt quod formica congregat grana ex cognitione quadam naturali,quam habet futuri euentus,scilicet,st in hieme indigebit.
Et ita araneus texit telam ex cognitio- Ene naturali, qua cognoscit telam suturam Alii dicunt,quod illa animalia operantur ex memoria praeteriti: ut hirundo niduli memor, quem fecerat anno praeterito,facit nunc similem.
Sed nihilominus rei ueritas est, quhd eiusmodi animalia nullum prorsus fine
futurum cognoscunt: neque ista operatur ex memoria praeteri tr. Quando.n. diximus bruta cognoscere finem,intelligimus aut de obiecto praesenti, pura quando brutum bibit aquam aut de s. ne localiter distante qui per alique sen. sum percipitum sicuti uultures olfactum ouentur ad remotissima cadauera ta-
me de suturo certe nihil cognoscut.Et Fquanuis aliqua animalia bruta habeant memoriam,& sint quodam odo prudentia,ut docet Aristo. in principio meta. sicut apes retinet quodammodo in memoria flores,quas collegerur,de ubi collegerant:& bruta habeant ordinem singularem in memoria,quhd tali loco comederunt:ratione cuius ad stabulu properant:nihilominus hirundo non indiget memoria niduli praeteriti ad faciendum praesentem: nam hirundo hoean-ho n ata,quae nunquam secit nidum sine memoria pr eriti facit nidum : de ita sormica noua congregat grana.
Dicendum ergo, st ista animalia solo instinctii naturis, quae no est cognitio:
206쪽
tur ad centrum operantur non cognoscendo quo fine id faciant : sed natura instigante, immo neque equus quando
fenerat,cognoscit futurum filium: sedolum habet sensationem praesentem delect tionis: nec quando sumit ordeucognoscit suturam satietatem: sed praesentem famem,antequam comedat,&praesentem satietatem comedendo.
Nec solum no cognoscunt finem rei,
quam faciunt, ut araneus no cognoscit futuram muscam ad quam illaqueanda texit telaria: nec uermis bombix cognoscit futurum sericum,aut hirundo situra oua: sed neque cognoscunt finem inst trinsecum ipsius rei: ut hirundo non co gnoscit quantitatem de figuram rotundam nidi quem facit: sed inllinctu naturali sacit nidum, quem post ea uidet es- ,se rotundum Quocirca illi, quos hic notat Arillo. text. 8o .dicentes huiusmodi animalia & parte operari merito senereprehendendi: nam certῆ s hirudo cognosceret figuram futuram nidi di eius
durationem , addisceret uno temporen iorem nidum facere: uel una hirundo doctior esset quam alia. Unde ad formam confirmationis re pondetur, qu bd licet huiusmodi anima Ita non cognoscant finem,nihilominus natura magistra docta sunt operari asC modum artis, immb propterea dictu estu, ars imitatur naturam. Et ad aliud res pondetur,u, formicae cognoscunt quide praesentia grana,quae colligunt: non tamen futuram necessitatem in hieme: sed natura instigat latum colligere quatum erit postea necessarium. Canis uero habere potest mentoriam serae, qua antea uidit: non tamen illud eli necessarium ad. indagandum. Nam & si nunquam leporem uidisset,olia tu traheretur usque ad leporem. AL i Aa sunt conclusones tres ab illa principali appendices & corollaris. s. Codus. Prima in tex. 8S. quae sit ordine quinta.
Monstra sunt peccata naturae non potetis ad suum proprium finem peruenire. Adversiis Empedocle,qui diestat monstra in prima illi tutione reru a casu suisse facta ex fortuitu concursu me brorii. Ad cuius intelligentiam notat hic Aubertus tractis. cap. 3 . quatuor de caussia genere contingere monstra. Aliquando. n. fiunt propter penuriam materiae,
aut in toto ut cum nascitur pigmeus homo aut in parte: ut cum nascitur homo truncus aliquo mebro. Aliqn ex superabundati materia aut in toto ut cunascitur giganteus homo aut i 'pyrte ut cum homo nascitur sex digitis. Tametsi his addere nos possumtus: P nonis nunqui quantitas parua, uel magna geniti prouenit ex uehementi,aut exigua uirtute agentis no potentis totam ma- Eteriam digerere. Tertib proueniunt ex indebita proportione qualitatu ad materiam,scilicet caloris,aut humidi: ratione cuius nascuntur homines grossi, aut exiles .Et quarib contingunt ex malitia continentis,scilicet matricis. Itideo nascuntur homines gibbos,clau- idi,& nonnunqnam bicorpores. Qualem ostrum nos ipsi uidimus: hominem. Lex cuius uetre appendebat alius homo praeter caput: proptereas paniculus medius duorum uentriculorum matricis, in quibus duo erant seius, ruptus esset & a o fetus fuer ut coluncti .His ergo mouis impedita natura particul
ris, ne possit consequi fuit fine, prodeue F huiusmodi mostra 'Unde ad quintum Ad
argumentu principale respondetur, monitra polliunt comparari, uel ad causas uniuersales, uel ad causas particulares, quae impediuntur a suo fine, uel ad causas particii lares impcdientes. Si copararemur ad causas impeditas, ut mo-
strum hominis ad hominem penerantε& ad semen, dicuntur quo immodo effectus per accidens, cim quia tales causae non per se intendunt illa molliartum etiam quia raro contingunt. Et ideo dicuntur quodammodo esse elvs casuales. Non tamen s uni simpliciter casuales scuti esse iusso ituitus Nomin so rtuna & casu dicitur fortiti a caum
207쪽
ia aeeidentalis talis effectus,quia acci dit effectui per se intento: monitru au. tem non sic: sed potius est defectus finis intenti. Respectu ueto causarum particular tu, quae sunt impeditae a suos ne monstrum posset dici per se inten tum: non primo sed tanquam medium ad suum finem , ueluti corruptio aquae est effectus ignis. Qui certe non est per
accidens ut quidam uolunt sed per se
intentus tanquam uia ad generatione.
quam rer se primo int edit. Pollat etiadici per accidens, ut causa, quae rupit uentriculum, aut quae iacit exuberantem calorem, non intendebat per se monstrum: sed per accidens s equutum B est. Respectu uero causarum uniuersalium dicunt,qubd est effectus per se s .cut resp.ctu Dei, qui per se concurrit ad omnes effectus. Alij dicunt, P causa uniuersalis non intendit monilium, scilieet,iliam deformitatem, monstruta me intendit,s. rem, quae eis monitru . Sed parum resere,quomodo loquamur quando de re contiat .Hoc enim eli certum,s monstrum non est miraculum, postquam fit mediantibus causis secuncis. Hi ne constat,qua de causa non cotingunt tot monstroru m genera in platis quot in animalibus: ut text. hic 33. insinuauit Aristo. Nempe P generationem animalis multo plura concurC runt, quam ad generationem plantae: Seubi plura requiruntur, pluribus etiam modis contingit deficere. Qua etiara. tione plura monstra contingunt in ho. minibus quam in brutis. Sexta conclusio ,est in cap. s. tex 38. Necessarium in rebus natur libus dicitur de materia r sed tamen ratio necessitatis sumitur a fine. Haec conclusio addita est ab Arist. ut in commentis dictum est ad respondendum aduersariis. Cum enim antiqui dixissent totam causam effectuum naturalium prouenire ex parte materiae, Aristote. ueid contradixisset, prouenire ex parte finis, restabat argumentum,quia negare non possumusne
M tem ea parte materia. Alia .nim eis materia oeuli nempe aquea & D
mollis alia materia avditus, alia ossis.& alia carnium.Alia inquam non loquεdo de materia prima , sed de materia physica,quq includit dispositiones. R ipondet ergo Arii l. quod in unaquaq;
re natu tali est haec, aut illa materia necessaria, tamen ratio necessitatis est a fine, propterea enim requiritur talis materia oculi, quia talis eis accomoda ad finem, scilicet,ad recipiendum speciesr& talis materia est necessaria in osse pio pter duri ciem qus est necessaria,ut ossa sint substentaculu hominis. Sicut in artificialibusne eessariasiune lapides taligna sed ratio materiae est, quia talis materia requiritur ad eo nil ructionem do- Emus. Vbi adnotandus est modus loque di,st finis no dicitur necessarius, sed me diu requisitum ad finem: na necessariuide est quod requisitum. 'unde ad sex- Ad ε. tum principale conceditur: Udurities ossis & mollicies oculi prouenit a m
teria, sed tamen, ν talia inebra habeant diuersas materias physicas, reducenda est in finem, eaquam,inprimi causam, ut modo dicebamus. Et pariter con
ceditur quod aes igne liquescit,lignum
uero inflammatur ratione materiae, a tamen necessitas materiarum est, quia
talis materia requiritur ad finem intrinsecum, puta ad quid itates 5c naturas talium rerum: & tandem ad fine extrinse Feum, puta ad diuersos usus hominum. At vero ad postremum membrum Corra argumenti respondetur , Subd cor- ptio. ruptio rerum non reducitur de per se ad aliquem finem intrinsecum: quia, ut supra text. 13. dixerat Aristo. mors de corruptio non finis rerum : ideo corruptio non reducitur in finem sed in causam materialem. Est enim homo mortalis , quia materialis nihl Iominus corruptio non est per se pr mb intenta a natura, sed tanquam medi una ad generationem, est enim corruptio unius alterius genera io.
Septima deniquὸ postrema com 7.Con clusio colligitiu ex uat 91. Finis est
208쪽
omnium causarum prima. Ait enim Arillo.qubd tam materia:quam finis ea dunt in eonsiderationem hominis prsei puE tamen finis: eo quod est causa materiae. Et ita supra insinuauerat tex. 26. scilicet quod finis est prima omnium causa.sunt,qui rationem huius conclusonis r educatat in causas uniuersales, propter ea,quod intelligemiae & Deus lunt sinis omnium corruptibilium: t men Ari non intelli pit,nis de siue particularis generationis. Esliis intelligem daeonclusio de causis sormaliter,scilicet quando actu causant.Etenim, ut inartincialibus, quamuis lapides & arti sex praecesserint tempore domum, tamen quando arti sex molitur ex lapidibus facere domum, primum mouens est finis, scilicet domus facienda: quae quidem mouet non realiter: sed intentionaliter,ut supra dictam est, per cognitionem. Et eodem modo in naturalibus primum mouens hirundinem ad faciendum nidum est procreatio prolis:ex cuius intentione,ut diximus, impressus est illi instinctus nidi ficandi. Et tunc colligit materiam:unde educit formam nidi. Et pariter primum mouens equum ad generationem est pro-ereanda proles.Et ita in reliquis. Unde ut ordinem causarum colligamus,primum mouens est finis,qui mouet ages: secundum agens,quod mutat materia' CZc tertium est materia, de cuius potentia educitur forma Atque eo forma quae in ratione finis erat primum m uens per intentionem, in ratione so mae est ultima causarum ordine exec
tionis. unde ad septimum principale Adresponcietur, qu bdioquendo naturali ter in uia Arist.sicut res, quae est mat ria fuit perpetua , ita & finis, & sormae de omnes cause suerunt perpetus:qui mundus fuit ab aeterno: sed quantum ad rem sufficit, no dicimus, v res,quκell finis, materialiter si prior, quimres, quae est materii:nam finis est Arama ista,quae generatur:cum tamen materiam sit perpetua, sed loquimur lata Dinaliter,qubd quando causae applica tur ad opus,primum mouens est finis,ue modo exponebamus. Ad confirmationem uerb respondetur, quod DeuLDeus est prima causa esciens , ita est ultimus omnium finis. Est enim alispha & ω .principium de finis.Sed qua do immensae eius bonitati placuit creare mundum, primum etiam mouens
ut ita more nostro de Deo loquamur ruit finis, puta etiam bonitas: statuit enim ab aeterno mundum creare propter hominem i & hominem propter se: nempe ut eius perpetua societate
209쪽
Theologi, ordinis Praedicatorum, si per Tertium: physicorum Aristotelis Quaestiones.
A In textu vi. Eius quod potentia. M.
. st Ilio Prima. VTRVM DIFFINITIO
motus cum reliquis adiacentibi sit ab Aristotele bene assignata. v M libro primo de secundo de principiis & causisentis mobilis dictum sit, negotium huius terti j libri ut in comentariis dicebamus est de motu qui est passio mobilis: de de infinito. De motus ergo diffiitione mouetur prima haec qs. A cui, ius parte negativa arguitur primo co tra id quod Ph.ante dissinitione motus tex. I psupponit,videlicet, qg natura ignorato motu nequeat cognosci.N turam esse ut lib. 1. tex 6.idem ipse asserit est per se notum , ubi subinde ait
ridiculum esse hoc demonstrare: ergo cognitio naturae ab alterius cognitio ne non pendet. Et confirmatnr. Eadesunt principia cognoscendi, quae sunt principia essendi: ut enim res se habet
ad esse ita & ad cognosci x. meta. text. sed natura est principium motus, ut patet ex dissinitione: ergo potius motus cognoscitur per naturam, quam, natura per motum. Alias tractatus de
motu anteponendus suisset tractitui de natura: & per consequens liber hic o
debuisset secundum praecedere. Secudo principaliter arguatur contra diffinitionem motus. Motus non est in ali. quo certo praedicamento, ut Ph. ipse praemittit tex. 4. sed unusquisque motus reducitur ad genus sui termini tutaugmentatio ad quantitatem alteratio
ad qualitatem ,&e. unde inseri, quod sicuti ens non est uni vocum ad omnia
praedicamenta, ita nec motus in comis muni ad motus particulares:id autem, quod non pertinet ad unum genus, no habet unicam diisnitionem: nam tunc genus dissinitionis non esset potius unius praedicamenti quam alterius: e go motus non d isnitur unica dissinitione. Tertio principaliter arguitur. MDissinitio illa motus conuenit omni sol nas: quoniam omnis forma eil actus subiecti existentis in potentia ad illam, ut forma substantialis est actus materiae quae est eius potentia . Quinimo ita sermaliter dis snitur anima a.de anima text.6 scilicet ell actus corporis phoci organici potentia uitam ha bentis: ergo dissinitio motus conuenit aliis a dissilito. Qithd s dicatur, quddmotus est actus impei sectus si ibi micarentis pei sectione eiusdem actus,sequitur tunc, quod calor aquae tepidnqus cessauit calefieri,esset motus, squidem est actus imperfectusae onsequencst
210쪽
A est salsum i eum tune sit ealida in esse
quieto. Et confirmatur. Dissinitio tuemotus non conuenit generationi: qua tamen hic Acili .comprehen ut subgmnerali nomine motus: poliq' m ponit illius exempsum : ergo non . conuenit omni contento sub diis nito. Probatur antecedens: quia forma subitantialis ita generatione non introducitur succeaeve. Idque cum non sit intensibilis, di remissibilis: sed in inllanti, producitur eo modo,quo lib. i .q. . expostum
est, patet cum paleae introducta iussi. eienti dispositione inflammantur , erago quam primu eli aliquid formae sub ilantialis in materia,iam eli in actu co B pleto: εἰ per consequens non est amplius in potentia. arto pi incipaliter arguitur. Aut in dissinitione diffiii tur motus inquantum est actio,aut in .. quantum est passo: si inquantum actio, tunc motus est actus potentiae activae: potentia autem activa est actus perstactus: unumquodque enim agit inquan tum est actu,sicut dictum est: ergo po tius dicendum est, qu bd modus est a ctus procedens ab ente exiliente in actu,quam actus entis inpotentia. Ite talis motus uidetur, qu bd non sit in passo,sed in agente: nam agens ab actione dicitur agens:&percosequens actio est in agente: tamen Aristo.text. I7.di-C cit motum non esse in mouente: sed inmobili. Si ueris motus dissiniatur,ut est passio, tune rellabat dissilire motum, ut est actio: nam ab illo motu,qui reeipitur in passo, non apparet, quomodo denominetur agens. Quinto principaliter arguitur contra illam conclusionem,quam Arist. praetendit c. 3. scilicet quia agens & patiens sunt idem. Actio est propria sorma denominans agens sicuti albedo album: sed albedo non potest determinare, nisi illudi, in
quo est ergo actio est in agente: motus autem eli in passo,quod mouetum ergo non sunt idem. Et confirmatur. Agesti patiens debent in omnibus proportionari,praeter illud, quod producitur in passo: sed in paci sentiria, scilicet D
subiectum,& potentia receptiua,ec passio: ergo in agente praeter agens se uir tutem activam debet esse actio. Et secundo cofirmatur. Aelio Se passo sunt duo generalissima: ergo sunt primo diuersa: atque adeo haec negativa est immediate uera,actio pon eii passo, ut habetur. I.polle. tex. 3I.& per conseques non sunt idem. In contrarium est authoritas Aristote l. ostendentis adue
sus antiquos suam esse optimam dissinitionem motus.
IM hae prima quaestione,tertum, r. Coducuti solemus, per conclusiones examinabimus. iae sunt numero quinque secundum numerum argumentorum, EPrima statim textu. 1. Physicus habet considerare de motu: quia habet consuderare de naturat quae ignorato motu cognosci non potest: propterea quhd natura diisnrturi per motum ut lib. a. dictum est &non potest cognosci GL .finitio,si eius partes ignorentur. vivde ad primum argu mentu m respondetur,qubdiam naturam, quam motum
cognosci, stat dupliciter, uno modo quantam a est: alio modo quantum ad quid eli. ci utroque modo proportionabiliter cognitio naturae dependet quoad nos ex cognitione motus, sed a priori, E conuerso cognitio motus dependet ex cognitione naturae. zaem Ppli gratia. Naturam esse est per se nota nobis : nihilominus id uos cognoscimus, quia, per se os tum eli motum epse, unde loco citato lib. 1.propterea dixit, quod esset ridiculum demonstrare naturam esse, qui γ natura est principiumotus, & ad sensum est per se notum res moueri quod autem per experie tiam cognoscimus non indiget dem Mstratione. Sicut ignem esse calidum di- .citur per se notum, quia experiet i a cognoscit scalefactione. Eodem odoc 'gnitio naturae, qub ad quid est,depedet . ex simili cognitione motus: eb si quid si natura dissiniis motu, unde nisi cognoscamus, ud est motus,no possum ua