장음표시 사용
291쪽
prius&posterius mora&duratione in ratione praeteriti de futuri. Sed cotra. Iam ponitur di finitum in dissinitione: quia hoc prius de pollerius non potes explicari, nisi per prsteritum de futurum, quod eli prius & po iterius in tempore. Negatur, ut sit petitio principit. Nam illud prius oe pollerius est ipsius
motus, de tempus diis nitur tanquam
passio ipsius motus. Sed quia prius de pollerius eli squiuo cum nam potest
intelligi, aut tuu ex positione, sicut in magnitudine, aut duratione tam ora non possumus dii tinguere unum prius et pollerius ab alio, nisi utamur termi. nis temporalibus: ut si dicas. v.g. heri B Se hodie, praeteritum de futurum dec. . Hac ergo de causa subinfert Arithotet.
nus eli numerus, qui intellectu diuidi tur in plura,dicitur multum de paucu, quatenus uero eli quantitas continua, dicitur longum aut breue. Na illa sunt praedicata quantitatis discretae, haec uerb continuae. Ac deinde tex. io s. suta insere, qu bd tempus non eli numerus sormalis quo numeramus, sed numerus materialis numeratus. Ubi aliquid distinguut duplice numerum. s. numeratem,qui eil anima numerans: de numeratum,qui eli res numerata. At uerb distinctio haec non elicitur ex Aristo t. nec C intellectum numerante aut conceptu, quo numerat appellasset unquam numerum, eit enim terminorum abusio, quia numerus, cum sit species quantitatis discretae,non eli, nisi aut res ipse,aut
aliquid, quod de illis formaliter praedi.
eatur. Numerum ergo sormalem, quo appellat numerum de genere quantitatis,ut abstrahitur operatione itellectus ab his de illis rebus numeratis,qui obiectiuὰ est in anima, de numerus num ratus appellantur res ipsae. Ait ergo, Ptempus non est numerus, quo numeramus,ut dicit quantitatem discretam incommuni, ut explicuimus in praedicamen. super eundem textu, sed eli numerus numeratus,puta prius ipsim di p
sterius motus ut expositum est ut si di- Dcas decem ulnas panni nihil aliud esse, qua misit ipsemet pannu . Qui, xx conclusio . Quod di- ictum elide tempore, sentiendum est propornionabiliter de instante: nempe Ad primul sola ratione distinguitur a mobili. prinςip -' Igitur ad primum principale argumetum cocedimus illam partem scilicet,qubd tempus non est alia res numero distincta a motu negamus tamen inde sequi, quod solum differant penes connotatio ues terminorum. Medio enim modo incedimus inter Reales&N minales a quibus forsan non tam re quam modo loquendi differimus. Illae enim, quas illi uocat conotationes ter Eminorum,nos dicimus esse rationes & quid ditates dillinctas in re ipsa: ut e positu est. Et propterea simpliciter no
conceditur, si nomen ,tempus, formaliter supponat pro motu : sed idelice pro re,quae eit motus: nec motus, pro tempore, sed pro re,quae est lepus.O idq; negantur illae praedicationes, mobile est motus, aut tempus: motus est tempus, in sensu sor mali. licet res, quae eli motus sit res,quae est tempus. Et eadem ratione negatur, quod annus sit
dies aut dies hora: sed dies est mora iula Seduratio quam fecit coelum ab riente in oriens circulo diurno: Se hora est uige ma quarta pars illius, de Fmensis triginta citculationes. Atque adeo pari ratione negantur omnes iulae praedicationes,quas contra primam Se secundam opiniones obiiciebamur. Quod si dubitaueris nos concedere in creaturis, quod in diuinis credia mus, quhd eadem res, quae est motus , est tempus : & tamen motus non eli tempus sietiti eadem essentia, quae est pater, est filius, tamen pater non est filius: haec ge alia uide in praedicamentis cap.de quantitate .quaest. a. de lib. 3. huius. q. x. ubi hunc modum
loquendi copiosissim ε explicamus. Qui si semel in scholis admitteretur,
multae prosectorealitates ex una parte excusarentur
292쪽
excu sarentur,le ex altera loquutiones
quae ineptE san Esunt in Philosophia,
Iu articulo secundo restant tria Arei praecipua dubia quae sunt apud Aristo.
AVR' eumenti principalis.vtium tempus sitens reale, aut rationis: quod eli apud Aristote. text. i 3 I. ubi inquit, st ii non esset possibilis intellectus,non esset possibile tempus. Et inde infert, g, si defacto non sit intellectus: neque eli tepus: te per consequens uidetur sentire, lsit ens rationis .Ex alia parte uidetur, vsit ens uer E reale.Nam tempus ell uerὰ accidens reale,cum si uera causa reru:& prius & pollerius in motu est lepus. B Immb circunfertur articulus Parisienisss,ubi habetur,st dicere tepus no esse a parte rei,est erior. Hac dubitatione scite san E diluit Sanc. Tho .hicleci. 23. ubi considerandum ell, quod, cum nu- in erus no distinguatur realiter a rebus
numeratis: uelial te ab unitatibus, quae sunt quantitates ipsarum rerum numeratarum ut cap. de quantitate q. 2. ceno
sebamus sit, ut numerus quantum ad suum essena at criale quod habet in re. bas,non dependeat ab intellectu: sali Ecreato nam ab intellectu diuino omnia dependent in fieri de conservari. Ratio vero ipsa numeri dicit respectu adnumeratem,Sicu nsibile,dato, st de C sermali significet: litates re es, ut
colore aut calore. c. nihilominus di.
eit respectuad sensum, qa ills ualitates no diceretur sensibiles,nisi respectu sensus. Et ideo illa consequentia Aristotel. de possibili. s. si non esset post bilis intellectus,non esset possibilis numerus, bona est: quia si non esset possibilis aliquis
intellectus numerans, nulla res denominarentur numerus: eo quddnumerare,dicit actum rationis saltem in potet a multiplicantis & colligentis unitates. Sicut, s non es et possibilis sensus nulla qualitas diceretur passibilis.Cum autem inseruntur propositiones dein e , consequentia nqa ualet inubur permanentibus.Nam dato, qu bd nulla onunc esset potentia de facto sensit tua , nihilominus res essent sensibiles, quia, sensibile solum dicit potentiam. Et pariter numerus decem equorum aut hominum, uer E & sor maliter esset num e
rus,seclusa operatione intellectus quia satis ell,quod sit numerabilis. Sed tamequia tempus nullas habet partes simul temporis enim nihil aliud est, quam indivisibile nunc, ut dubio tertio explicabimus nullo modo partes illae sunt praesentes nisi per operationem antinae actia conseruantis prius & posterius. Dicitur enim modbnunc dies sabbati esset:quiae it unum nunc,quod anima cosderat tanquam continuatiuum praeteritae durationis & suturae. Ex quo sequi Etur, quod tepus seclusa operatione intellectus numerantis habet sundamentum in re: puta motum: actu tame,quatum ad sormalem rationem tempori , quae est esse numerum, non est actu nisi per operationem intellectus. Et haec est expressa sententia Aristot .loco citato, eodem text. t 3 I. Lqubd sine intellectu non est tempus, sed tamen est illa res, quae est existens tempus, quoad materiale: puta motus. Simile est in secundisint et ionibus. Natuta animalis uero est
materialiter in quocunq; & indiuiduo animali seclusa operatione itellectus rquia no distinguitur realiter ab illis: sed tamen, st si genus, hoc habet per ope. Frationem intellectus absti alientis illam
a singularibus, ut habeat ratione unia uel salis. Ita ergo res, quae eli it mrus, est praeter operationem intellectus sed psit numerus habet per operationem
intellectus. Et ex hoc patet solutio ad secundum principale. Quod si rursus quis percunctetur an simpliciter cocedendum st,tempus esse in rebus etiam quocunque intellectu sectu Resipondetur, v sorte ita est eo neede dum,sicut in proicabi. q. a. de uniuer' salibus diximus,qudd non obli anteg enera di species actu astrahantur per
perationem latellectus, nihilominus. Propter
293쪽
propter funda metum , quod habent in re,concedimus seclusa operatione in.tellectus esse multa genera & species - herbarum atque animalium &c. secudum 's ficu NovM dubium circa tertiu' bium. argumentum principale, est de unitate temporis . Gregorius enim loco citato x .sentent. propter illud argumentum ait quodcunq; corpus regulariter motum esse tempus. Et Occham itide ubi citatus est, licet id non tam absolut Eaffirmet nihilominus ponit multas acceptiones temporis.c si primo modo accipitur pro motu uelocissimo qualis est motus primi mobilis: & alio modo largὸ pro motu quocunq; horum inse-feriorum. Et ratio istorum est,quia tant tempus esse quicquid nos accipimus, tanquam indicium & signum te poris. Attamen, ut bona uenia bonoriam,alias,authorum dixerim,id in primis est expressE contra doctrinam Ari sto t. qui textus i3 3 .ex proseta multis uerbis docuit unicum esse tempus omnium motuum. Alias inquit sequeretur, φ plura aequalia tempora essene si mul. Si enim deambulatio mea esset tεpus, esset proinde hora tertia:& sic si a. lius simul ambularet, essent duae horae tertiae.Et ita possent esse mille horaesi. mul & mille dies martis,si essent mille motus uni sormes,qui durarent per die V ut super eudem textum explicabamus. Et praeterea hoc est mani selle eo tra eo munem modum loquendi,& sapientu, & vulgarium. Na secundum istos quodlibet horologium esset tempus:& se dicendum esset Q aliud numero tempus
est Parisiis,& aliud Salmanticae,& aliud Romae. immb aliud esset tempus scholis.&aliud in ecclesia maiori:quod profecto ridiculum esset dictu. Respondemus ergo cum Arist. loco et rato, quod rempus solum est subiectiuὰ in coelo tu aliis autem non nisi tanquam mensera in menserato. Et ita expressε ait S.
tum negatur illa maior , ' quocunque Mimur laquam 4no iudicamus actio:
nes nostras, sit lepus. Requiritur enim Dad rationem temporis D sit numerus
motus ex sua natura, ita regularis, ni per naturam non possit errare.Nam te-pus est mensura naturalis rerum:& per consequens debet esse naturaliter inerrabile. Et talis est solus motus primi mobilis.Motus autem in seriores, naturales quidem uelociores sunt in fine,
quam in principio,violenti uerb, ὸ cotrario. Item quia motus horum inferiorum nullus potest esse naturalis nis rectus: motus autem rcctus non potest naturaliter perpetuo durarer tempus a tem debet esse suapte natura mensura
perpetua & infatigabilis. Vnde sequutur, qu bd licet nos arte instauremus Ealiquem motum repularissimum,uis cimus in horologiis, quia tamen non habent hi motus . natura illa regularitatem,& tempus est ens naturale,duratio horum mutuu non est tempus, sed
signa temporis. Et ita prosecto sunt di. cenda horologia. Et haec est sententia
Aristo t. text. I lx .su,tempus cognoscimus motu, scut motum tempore.Si. n.
prius & posterius cuiuscunq; motus esset tempus,no dixisset, st motu cognoscimus tempus, sed puno tempore cognoscimus Aud tempus. Dixit autem, v motu cognoscimus t crus quia motus, qui fiunt apud nos, sunt signa teporis. Ita enim horologium signat nobis tempus no certἡ p est in illo sed quodestine lo. unius enim eiusdeq; num ro horae signum dant,quotquot in mu- dum horologia smul sonant. Sso oriuntur hinc parua quaedam dubiola. Primum. Cur potius ponitur tempus in motu primi mobilis, quam in motu alterius orbis, praesertim solis eum hic sit nobis omnium notissimus. Respondetur, qudd oi bes proprii planetarum sunt ab occidente in oriens,qus non sunt ita ueloces.Nam luna mouetur in mense, sol in anno, et alii aliis temporibus, ut Astrologia docet. Nec sant ita uniformes: neque per illos diti
stinguuntur dies di noctes, Sed prini si mobile
294쪽
α ue super Qitarium physicorum
mobile quotidie lacit integrum circulum, secu rapiens omnes orbes,Et ideo
motus iIle solis, quo distinguimus dies. N noctes est peculiaris piimi mobilis: P vh de ideirco illic est tempus. Alteru dubium est, utrum s alius fieret per impossibile motus uelocior nam magis regularem & uniformem fieri no eis pos sibile in illo esset lepus. videtur enim
ex una parte,q, non . Siquidem tempus est ens. naturale:atque adeo uidetur intrinsece primo mobili conuenire o Et alia parte videtur,quod in illo tuc m tu esset tempus: quippe qui esset breuis' sima mensura. Item est dubium ut ad utrunq; simul dicamus si primum mo-B bile nue per impossibile cessaret: ut cessatur u est in fine mundi,& cessauit tres horas tempore Iosue, nihilominus enset tempus nam possemus actiones nostras tunc metiri & tamen nullus esset
trunc motus: ergo tempus non est mensura motus primi mobilis. Argumentuest Aqgustini.xi. confessi: cap. 13. Et ideest argumentum secudum opinionem eorum, qui dicunt in creatione mundi tempore prscessisse materiam informe ante qua esset lux, qua distingueret die di noctem. Esset enim tuc tempus sine motu . Ad utrunq; respondetur,quis diem pus ut I. p.q 66.artic. . ait S.Th. non per se Sc necessiitate intrinseca este in motu primi mobilis: sed per accides:
quia accidit ei,ut si primus motus eorum,qui sunt in orbe. Et hoc profecto est mihi testimonium,quod non est accidens distinctum : sed mora & duratione ipsius motus consideratur. inquantum mensura. Et ideo si materia fuit crearaisormis prius tepore, quam esset motus illius lucis, necesse est ponere ut ait illic S. Thom. aliquam successionem coceptionum &affectionuin mente,quae haberet rationem teporis. Id quod manifeste colligitur hie exmi text. 98. ubi dicit,st etiam per m tum animae possumus cognoscere eminis. Et rariter in bello Iosue per motu
ipsius bςlii,aut aliquem alium artificialem, poterat cognosta quantum sol fletisset. Et tunc ille motus, licet non erat propriε tempus, erat tamen signum teporis,s, fluxisset, si motus cεli non cecsasset. At uerbpost diem iudicii cessante motu coeli cum omnibus motibus generationis N alterationis,aliisq; ita
genus physicis,prorsus cessabit ratio teporis Sed cotra: quia tempus est propria passio motus coeli: ergo non potest esse tempus nisi in illo, nec potest ille intelligi,quin habeat tempus. Respondetur, st habere prius & po sterius su cessione est passito eius, sicut cuiuscuq; motus. Quod autem sit prima me sura, conuenit ei, quandiu sit primus. Sed quid s crearetur alius aeque uniformis Ede aeque uelox,sicut ille. Respondetur stillud non posset fieri, nisi creareturalius mi indus. Et tunc ille esset aliud te pus numero:quia ille motus non essetfgnum, aut mensura huius, nec isse illius:& ideo essent duo tempora eiusderationis. Alia dubitatio est: utrum tin Dub. pus non solu fit mensura motuum omnium inferiorum, sed etiam motus idisius primi mobilis .videtur.enim,quddnon sit mensura motus primi mobilis: quia per illud non certificamur de qualitate illius motus,cum tam uniformis sit motus in ratione motus scilicet sicundum prius & posterius: st describit in spatio imaginario quam in ratione F
temporis: scilicet in ratione prioris de polierioris in praeteritum & futurum. Sed in contrarium est etiam ratio: 9, cstillest motus successivus, uariabilis socundum prius & post ei ius, non est cur
non mensuretur tempore. Respondetur, stest me sura in illius motus, quam omnium aliorum. Et ita ait S. Tho. I. p. q. I o. ar. 6.ς est in illo laquam in subiecto & primo mensurato: in aliis autem non nisi tanquam mensura in mensuratis. Sed est intelligendum, si est mensura illius intrinseca, aliorum aut extri
seca. Excpli gratia. In ulna lignea fgnantur tres pedes quae sunt trestertit. Illa
295쪽
ligne utinaei extrinseca autem panni iade aliorum,quae illa tertia mensuritur. Ita una hora eli intrinseca mensura itilius motus caeli na uicies quater multiplicata metitur totu circulu diurnu sed est extrinseca mensura nostrarum actionum. unde ad argumentum in contrarium respondetur,qubd qt amuis motus sit tam uniformis. quam repus, nihil obilat quominus intrinsece mensuretur ipso tempore. Quam ob
. rem Comm .co m. io a. ait cum dicitur: tempus est numerus motus secun .
dum prius εἰ pollerius ly motus, acci. Pitur pro quocunque motu: sed prius de pollerius, pro solo priori'posteriori in esto. Ut si sensias, qu bd tempus
est mi merus cuiuscunque motus celestis quidem intrinsecus, di aliorum extrinsecus: sed est numerus & mensura secundum prius & posterius,quae regulatissime sunt in coelo. Tam eis sorte melius eli dicere, Q motus solum accipitur promotu coeli, ut sit mi merus solius motus caeli : qaeli numerus numeratus ipsius prioris &posterioris: licet per ipsum extrinsecE metiamur a. lios motus. Immo tempus non solum euiuscunq; motus est mensura, sed etiaper accidens est mensura quietis, ut ait
T E κ T I v M principale dubium
circa quartum argumentum eli de in .stantibus temporis: virum unum &ide sit nune fluens per totum tepus. Quod certe apud nonnullos Realium implexum atque intricatum est ualde. Te. nentes namque tempus distingui amotu tanquam alteram rem numero, di .cunt in primis partes temporis con
tinuari per instantiam indivisibilia .
quemadmodum partes lineae cotinua. turper puncta. Quod sentire uidetur Ph. tex. Io .comparans instans puncto
lineae:& ideo sicut in qualibet parte lineae sunt infinita pucta, ita in qualibet parte tris sunt infinita instantia. Et ho equide satis est intelligibile illi. qui crevit icpus esse rem distinctam a motu . Sed tamen adiiciunt, qu bd praeter ista plura instantia iudi uisibilia est unicununc fluens, idem manens per totum
tempus. Quod quidem asserunt solum propter uerbum Aristote. loco modo citato tex. Io . ubi ait ipsum autem nunc est quidem, ut idem est uero ut non idem. Et putant esse opinionem S. Thomae: quam tamen profecto nec ex Aristo t. nec ex Sanct.Thom uel ego
sallor elicere possunt: sed est merum
figinem tum praeter utriusque intentione Nam primum omnium uerba Ari.
ilo telis manifeste huic opinioni aduersantur. Non enim inquit qubd aliud sit, nunc quod est idem, & alia sint nue
numero diuersa: sed si unum Nide nu- re mero nunc est quodammodo unum,&quodammodo plura. Quatenus enim
inquit in alio& alio est, diuersum est: quatenus uerb est id, quod est, ipsum nunc ide est. Et subdit exemplum: sicut lapis qui per ide spatium ouetur,
unus est & ide re, perseverans in toto motu: sed est di alius ratione, quatenus consideratur in alia & alia parte spatii. Idque etiam confirmat exemio Corisci: qui idem est re, dum est ia foro &dum est in Lyceo, sola ratione differens . Ite illi. ut Capreo. 2.sent. dist. x. quaest. v. & alii Thomissae non possunt fingere, quid sit nunc permans, nisi unitas mobilis, quod manet in toto su Exu temporis . Unitas mobilii: non di cit respectum proximum ad tempus . tam eis sit causa unitatis & continuitatis motus: ut ait Aristote. tex ios.&illic a nobis expositum est. Igitur pla- Sensius Anissimus sensus Aristotelis est quod risto .dein quemadmodum punctum motum per ii ntibus. aliquam planiciem a mathematicis fingitur facere lineam, ita existentia mobilis continuo fluens per omnes morulas , qtias mobile facit in spatio intelligitur facere tempus: Itaque ip'sam et existentia mobilis , quae in se
considerata realiter est una & eadem numero, considera aut in diu et sis moruhs, eli & dicitur plura instantia sola
296쪽
ratione diuersa. Igitur si teneatur tem pus esse accidens numero dillinctum, mobili & motu, solum sunt ponen da infinita inllantia numero distincta,
quae continent partes temporis: & in.
stans pei manens solum appellanda est existentia mobilis: non quod conti. net partes temporis, sed quod suo flv. xu ad imaginationem intelligitur sacere tempus. Sicuti in linea non ponimus praeter infini a puncta indiuisibilia aliud punctu in rei uelitate flues
sed punctum ipsum, qu bd est comi. nuati utim suo fluxu , si per impossibi.
te moueretur, ad imaginationem fingitur facere lineam. Si uero quod nos B opia amur tempus non distinguitur numero a motu& mobili: sed solum ad hunc sensum realiter quod est res alterius praedicamenti a mobili quam ego uoco distinctionem sormalem de quid ditatiuam tunc non opus est ponere infinita instantia numero distin. icta: sed ipsam et existentia mobilis sub
illa ratione, qua nunc eli in aliqua morula x mometo, in qua immediate ante hoc fuit, nec immediate post hoc erit, est nunc indivisibile praesens. At qui illa ratio primi mobilis quae num qua perseuerat in eodem loco S mo. ruta, sed semper succedit ac fluit a praeterito in praesens& a praesente in su- C turum,est tempus. Et hic eli planus sensus illorum uer .
borum. Atilio telis eodem textu lo .
uod ipsum nunc sequitur id, quod
ertur, ut tempus motum.Id est: quem
admodum tempus se habet ad motu, ita nunc ad mobile. Quod eli dicere. Quemadmodum mobile unum&ido ille ratione, qua eli successive & con.
tinue in alia parte spatii quae sunt postione di situ priores N potieriores
habet rationem motus: ita exilientia
ipsius mobilis una de eadem in alio &Gomometo&morula quae sunt priores di posteriores duratione & ordine
ira: eriti de suturi est nunc ex cuius uia fit tempus. Et eadem ea expressa sententia San. Thomae primat part
quaestio. ro. art. . ad secundum argumentum,ubi ait, quod nunc tempo ris est idem subiecto in toto tempore,
sed differens ratione: eo quhd se uti
tempus respondet motui, ita nune tempo is respondet mobili: Mobile autem ell idem realiter toto decursu temporis, sed differeus ratione inquantum est hie de ibi. Et illa alternatio est motus. Similiter fluxus ipsius nune secundum quod alternatur iratione, elli tempus. Haec ille. Et eandem seniatentiam praetendit inbillo opusculo quadrages mo quarto de tempore: si suum eis. Revera nisi isti interpretes. Sanct. Thomae tam essent cupidi rea - Εlitatum multiplicandarum οῦ non quaererent in San. Th. istas realitates, sicut nondum in scyrpo.
Hi ne patens est differentia inter Terupus
tempus, euum&aeternitatem ullo' euunt Reopto cim E citato docet Sanci. Tho- aeternitas. mas. 'Aeternitas enim per extremum
opponitur tempori. Non enim solum consistit aeternitas in hoc, quod nec principium habeat nee finem: sed es. ientialiter in hoe consilit, qu bd se duratio quaedam prorsus invariabilis,&unum nunc idem re & ratione permanens. Et propterea Deus , &quicquid est in illo, est aeternum,quia Fnihil habere potest successionis, aut uariabilitatis. sed totu suu esse & operationes habet simul in se inuatiabili.
ter. Euum autem est medium inter te. piis,& aeternitatem. Est enim mensit.
ra rerum,qus quantum ad situm esse didurationem sunt in uariabiles: habent
tamen operationes aliquas successi. uas naturaliter annexas aut corpora les, ut coclum, aut spirituales, ut Ange
Ii .Hoc autem solum exempli gratia ad explicandum naturam temporis dictusuerit: non tamen uidere theologica amplius addatur hic uerbum, qud uexati discipuli conturbentur. San restant contra hanc instantiitin interpretationem argumeta pa
297쪽
ua ex Aristo. Ait enim text. ros. & ex finis eiusdem temporἰs: ut eiusdem lio. Cpressus. text. Iai nunc temporis de rae aut eiusdem diei . Hac enim ratione diuidit partes temporis,& etiam conti multiplicantur initantia. Ad hanc nor nuat:scuti pactum partes lineae. Et tex. mam totus textus Aristotelis facilὰ poro I.ait, qu dnue pumerat tempus Et, ctellintelligi, ut latius in commentis pamulta alia id yenus: ouae uidentur soria tet. Unde ad 4. principale argummitu Ad piatis responsum eli. Ad confiniationε multa alia id genus:quae uidentur sonare ista instantia nutii reb distincta. Re , spondetur . qu bd haec omnia &similia saluari possunt posita ditiinetione rationis modo, quo superius explicata est. Dicitur enim nunc temporis diuiciere praeteritum M suturum tempόris: quia est terminus praeteriti& initium futuri ad huc sensum, quod nunc res mobiliseil in tali mora, qua nec immediatὰ am. te hoc fuit, nec immediat. post hoe e. B rit. Quae quidem consideratur,ut quoddam indivisibile secundum rationem disterminans praeteritum & suturum. Ellautem continuans, quatenus hoc indi. uisibile consideratur,ut unum commune,quo participant praeteritum de futurum mam continua sunt, quorum ulti ma sunt unum. Dicitur aute numerus, quatenus considerantur plura instatia,
quorum unum fuit principium & aliud
uero,quae et argumentum Aristotelis textu octuages monono,respondet is se text. os . ubi dicit tempus & instans
habere se conuertibiliter, scilicet,si te pus est, nunc est,& si nunc est tempus est. Nihil enim aliud docere, uult illi, nisi qudd tempus simpliciter est per hoc, quod nune indivis bile continuans praeteritum cum futuro est. Dicitur enim nunc dies hodierna esse, quia est nunc mindivis bile eontinuans successionem temporis,quod est in motu integro circulari primi mobilis. Et dicitur esse hora prssens,quia idem nune continuae partes talis durationis. Et ita proportionabiliter dicendu m est de mense,& an. no:atq; adeo de toro tempore a princi
298쪽
Theologi, ordinis Praedicatorum, super Quintum Phisicorum Aristotelis Ru aestiones.
et consideratio ne in motus rei naturalis eiusque priaci piorum, causaru-que ac mensuraru .
in exordio com, partitur Phi. motum in suas species. Estque disputatio haec tripartita: nempe de speciebus motus, de unitate de diuersitate motus :&de eius contrarietate. Ob-
idque prima quaestio de speciebus mo
tus circa text. IO.mouetur haec.
A parte negatiua arguitur. Et primis aduersus distinctionem , quam Ph. statim textu. i. praeponit , uidelicet, motum contingere,aut per accidens, aut ratione partis , aut simplieiter ratione totius . Id , quod ratione panis , mouetiu et smpliciter moue- eur , quando enim quis solum laborat pectore , cum illa pars sanatur,
pliciter dicitur sanari apud Omaraet
nam simpliciter evidit, μnus. ciniqui est crispus secundsim capiuψω, si
simpliciter eli crispus. : de qui t liq- quilinus aut smus secundum nasum simpIisitet est, Aquilinus , aut simus quia pradica 'n x ista non pol sunt. cumpetςre coci i, nisi ratione illaruit ratuum : No quod mouetur secuti. dum piirtom, simpliciter moue uta Et confirmatur , qui lingua loqui tur , totus simpliciter loquitur , de qui pedibus auibulat , & oculis uodet , totus sinpliciter ambulat de uidet : ergo moueri secundum partem ostis inici e noueri. ci' eoti fiem,mr secundb , ex parte termini : res , quae mouetur ad speciem , simpliciter mouetur ad ge- Dnus : ut qui discit Mathematicas, simia pliciter discit scientiam , quae est genus ad Mathematicam : ex qui discit artem struendarum aedium , simplic ter discit artem , tamen species est pars subiectiva , cuius totum est genus : ergo. Et de parte integrali idem arguitur : ignis enim dum ascendit sursum uersus Zenith nostrum, simpliciter ascendit ad concauum luis jae, de tamen non ascendit , nisi ad unam particulam illius . Malὸ ergo distinctum est moueri, aut mouere s eundum partem, contra moueris m-pliciter, & moueri ad partem, contra moueri ad totum . De aliis duobus membris
299쪽
A membris sellicet de eausa ecesseetii per
sedi per accides superuacanea esset hic disputatio : quandoquidem x. huius quael La . satis drctum est Secudb principaliter arguitur contra id quod habetur text. 3. uidelicet solum subiectum proprie moueri. Motus es fluxus qui eam & moueri nihil aliud uidetur esse, quam rem successiuε Se cotin ub aliter se habere: sed qualitas, quae acquiritur
aut intenditur, in alteratione lem perfluit,quatenus habet nouum & nouum gradum intensionis: & pariter quantitas in augmentatione: quaten ira semper erescit Ruma substantialis in gene- ratione, dum successi u E extenditur per M subiectum,videtur moueri , postquam procedit semper a minori ad maiorem extensionem : ergo non solum subie- mim , sed terminus ad quem propriε mouetur. Tertib arguitur aduersus il-Iud, quod statim subditur tex. . motum scilicet de mutationem quan cunque denominari a termino ad quem. Motus localis non potius denominatur a termino ad quem, quam a termino a quornam termini sunt omnino eiusdem ratioris: ut pater, cum quis deambulat: Se potissimum id patet in motu circulari coeli, cuius idem est terminus a quoad quem: primum enim mobile moueC tur ab oriente in idem oriens. Et confir.ereatio denominatur a tπ-mino a quo : definitur enim, quod sit productio alicuius ex nihilo ergo non omnis motus sortitur speciem a termino ad quem . auarib arguitur aduer. sus aliud tex. 6. 'ea,quae mouentur &ino uentper accidens,sunt a scieria praetereunda. Fortuna est causa per accides: de tame de illa inter alias causas est scietia, ut a. lib.huius uisum est: ergo mouetia Se motu per accides non sunt a scie-tia physica relinquenda. Quintb principaliter arguitur aduersus illud asseresito. 7. 2 generatio no est motus. Id post
praedicamentis distinguit Physi .sex species motus: inter quas ponit generationem di corruptionem: ci lib.3: huius
text. 6. iEter mobilia eommemoraust D generabile. Sed ratione arguitur se. Si generatio non esset motus, id elset, aut quia generatio non eli successu a cum successio sit de ratione motus aut quia
omnis motus est inter contraria,& substantiae nihil est contrarium,ut habetur hic text. Io. neutrum istorum est veru,
ergo generatio est motus. Pro bai pars prima minoris . Generatio ignis ex ligno ut ad sensum appuet fit successi-ue: immo & in generatione animaliu ut est in doctrina medicorum succes siue forma inducitur in materia: prius enim cor uiuit,quam pedes. Qubd si dicas minimum naturale substantis in in-llanti produci, ut lib. primo qua ilione Equarta dictum est, eadem ratione subsequitur,qubdneq; alteratio sit propria
motus: nam minimum etiam coloris
producitur in instanti, aut si non datur minimum ut ibidem arbitrati sumus saltem incipit esse calor in subiecto in instanti per ultimum non esse. Secunda pars eiusdem minoris probatur. In genere subitantiae est oppositio priu
tiua : quae, ut habetur i o. metaphysic. textu. is . est prima contrarietas: onti
ne enim genus diuiditur per duas dinferentias quodammodo contrarias: 'ut animal per rationale & irrationale ergo substantis aliquid est contrarium. Et confirma. primo. huius textu. 67. Fdocuit Aristote. principia generationis esse contraria, propterea quod priuatio quodammodo con Variatur se mae, re per consequens terminus a quo termino ad quem .s non aer,aeri)ergo generatio, qua ex non aere generatur aer, non deficit a ratione motus ex defetiu contrarietatis. Sexto contra id, q, insinuatur lex s.& explicatur text. 3 o. videlicet nullum esse m tum nisi a contrario in contrarium amguitur se, Sequeretur Iugmentation εnon esse motum : nam quantitati nihil
est contrariu ,u t habetur in piaedicameto quantitatis. Et ratio est, quia ut lib. Iss. s. ostensum est)inter illas donfixa
300쪽
formas in contrarietas,quae recipiunt magis εἰ minus,quantitas uero non recipit magis & minus,eum non sit inte-sbilis. Et eadem ratione neque motus ioealis proprie est motus quia cu locussit de genere qualitatis,nihil eil ei propriε contrari um. Et confirmatur, se queretur, quod motus circulatis coeli non esset proprie motus, quia non est inter terminos contrarios; immo est ab eodem in idem punctum. Neq; motus progressu ue animalis et inter contraria. Et secundo confie. sequeretur, qu bd illuminatio aeris no esset motus,rum quia non eli a contrario in contrarium,tum quia sit in inllanti.
septimo & postremo directe ad quae .stionem arguitur. Rarefactio est motus et tamen nec est motus localis,nec alterationis,neq; augmenti siquidem nihil illo motu aut materis accrescit,aut formae ergo non sunt tres tantum motus Decies. In contrarium est authoritas Arist. in hoc tex. Io. R Espousio huius quaestionistribus distinctionibus & septem conclusionibus,quae ex priori capitulo Aristot. colliguntur,concluditur. Prima distinctio en in fronte statim text. I. Tri. pliciter aliquid dicitur moueri. s. aut se eundum accidens, aut secundum pamtem aut simpliciter per se primo. Similis distinctio a cribitur texi a mouenisti atque adeo similis textu. s. termino motus. Et licet in commentis distin etio haec utcunque fuerit exposita, ad maiorem nihilominus euidentiam no . tandum eis si motum conuenire alicuiser se simpliciter,est qubd conueniat ili ratione formae quae exprimitur in Q.
biecto aut agente,aut termino, cuiatis tribuitur motus.ut si dicas, mobile mouetur,alterabile alteratur, aue mentabile augetur .Hoc est enim,quod ait eodetextu Ph. mobilia per se differre de denominari secundum motus. Ite ex pa te agentis: ut si dicas,calidum calefacit, aedineator aedificat, medicus sanat. Et
ea parti termini, ut si dicas alteratioa fit qualitas,ealesactione calor,augmen Dratione quantitas,&c. Per accidens autem motus conuenit formae,quae accidit subiecto causaevε.aut termino motus.Vt musicus ambulat, alterabile augetur, medicus sanatur. Et ex parte astis: ut, album calefacit, medicus aedificat. Et ex parte termini:ue calefactione augetur quantitas, homo ambulando
fit sapiens dee. De huiusmodi causis de effectibus per se & per accidens libr. 2. quaest. 3 . abunde ut reor dictum eli. Igitur circa aliud membrum diuisi nis de motu secundum partem, secud 4notandum est, qu bd iem mouere, aut moueri, aut motum terminare secum
dum partem, contingit dupliciter. aut Esecundum partem subiectivam puta
speciem aut secudum partem quatit tiuam. Primo modo, ut s dicas, artifex aedificat, mobile alteratur, nam arti sex est genus ad sdificatorem, de mobile ad alterabile. Et de his pisdicationibus noloquitur hic Arii tot.quippe quas lib. . text. 3 1.decreuerat non ine per se priamo: sed esse causas,aut effectus uniue sales. Non enim conuenit artifici: ut se, aedificate, sed inquantum est talis artufex. s. aedificator: quia pictor est artiti sex& non aedificat. Nec mobili inquantum mobili conuenit alterari ut paleede coelo sed inquam sim est alterabile. Et pariter ex parte termini, quod fit ala Fba non sit per se primo coloratum. Immo nee simpliciter fit coloratum,siquidem iam erat nigrum, atsi non erat coloratum , tunc fit mediat ε coloratum tanquam effectus remotus & uniuers lis. Alio modo aliquid dicitur moue
ri,aut mouere, aut motu terminare ra
tione partis quantitatiuae. ubi pro sotu Ad i. priatione primi argumenti tertiis notanda est,qubd dispositio aut sorma, alia est, quae conueni t rei ratione certae & determinatae partis, ut hominem esse crispa
aut aquilinum,aut claudum , aut man
eum. Et huiusmodi dispositiones per hoc solum,quod conueniant parti,simpliciter conueniunt toti. unde s cap