장음표시 사용
51쪽
A tationis,&ge rationis, non qui em docendo quomodo nos illa iaciamus, sicut ars sciibendi docet scribere, sed tradendo dissinitiones & demonium. do passiones earum, ita di physica est de habitibus & actibus nostiis, no modo operativo, sed modo spςcuiativo. Philosophia moralis, 3 physica tra-0ant de actibus, di habitibus nostris, scilicet de temperantia, sortitudine, intentione , de electione, &αdiuersimode tamen: quia physica tractat de illis specullativo modo, scilicet, quod habitus est dii scilὸ mobilis,actus uero facilὸ mobilis,st intentio sit in intel-lς tu,&c. philosophia uero moraiis B tractat de illis practicὰ inquantum ex
electione operamur secundum regulas uirtutis:vt,scilicet operemur scientes & eligetes & propter talem finem: Nideo phys caeli speculativa,& m ratis practica. Ad a. probationem, ς cognitio rerum naturalium allicienos in amorem Dei, responderet credo scotus . quaestio. prologi concedendo subinde in sit practica,nam simile dicit de theologia quantum ad illasu itates speculytiuas, Deus est unus, Deus est trinus,&c. Nihilominus neganda est eosequentia, non enim satis est ad rationem scietiae practicae quod C mediante eius cognitio excitet uoluntatem ad amandum rem, nam tunc cognitio speculativa de natura auri,aut de natura cuiuscunque delectabilis cibi, esset practica , quod certὰ est sal sum: sed requiritur quod ipsa scientiast de re operabili & modo operabili, idest, q, per se immediate doceat op rari,quod physcae non conuenit. Ad
confirmationem respondetur cum S. Thom.opusculo citato in argumento , o medicina non continetur sub
physica sicut species sub genere, ut scientia de triangulo contin*tur sub Geometria, & scientia de plantis sub Physica,quia corpus sanabile, ut est subiectum medicinae,no est in serius quiditatiue ad corpus mobile. Corpus enim sanabile a natura est species eor- Dporis naturaliter mobilis, sed corpus . sanabile ab arte est subiectum medicia inae. At uerq quia ars non est nis auxi lium naturae,hinc est, sphysica tradix mi propter quid conclusionum medictu . lanae:& hac ratione medicina subalte
natur physicae. Et hoc est,quod ait Aristo. de sensu & sensato, uidelicet quhd physici desinunt in conueratione comporis sanabilis a natura, & inde mediacus incipit sumere sua princi mi a qubbus arte sanet. Et ideo nihil obsta
quin physica sit speculativa, & medicina in parte sit practi .Habet enim medicina duas partes, una quae est cogni- tio naturae herbarum, & complexi
nis humana,&illa en speculati uale pars physicae: alia uerb est quae docet applicare medicinas ad sanandum per tartem:& baec est practica.
e L v s I D. Physi ea est una scientia Conclusio haeccolligitur manifestὸ ex Arist.loco citato.σ.metaphy. ubi distinguit phy-
scam tanquam unam scientiam con tra metaphysi ca di mathematicas. Et Naeterea probaturiquia unitas scietis. vicitatum est in . argumento, lumitur ab unitate formali obiecti, sicut unitas potentiae: sed physica, quaecuq; tractat, consderat sub unica ratione mobilis , ut quaestione sequenti palam fiet,ergo est una scientia. Et confirmatur quia ridiculum prosecto essee dicere, ui sint diuerisphilosophiae,illa quae tractat de materia, R illa, quae tractat de sorma, de quae tractat de motu, εἰ quae tractat de loco.&c.scut ridiculu esset dicere,quod alia est Gemmetria, quae trami delinea, &alia, quae tractat de si perficie aut de corpore, & alia, que tractat de triangulo, de alia, quae tractat de quadrangulo,& q, in philosophia morali alia esset temperantia, quae praecipit abstinere a car
nibus,rcilia, quae prscipit abstinere a
52쪽
vino,quant uuis obiecta differant spe
cie. Docet enim Aristo. s. metaphysi. tex. . quod recentiores parum con-- sderant aliquid esse unum in uno genere, quod eli plura in alio, ut domus eli plura in predicamento substantiae, scilicet plura ligna ,& plures lapides,& tame eli una in praedicamento qua litatis, puta una domus,& decem ho- mines sunt plures in genere substanatiae, tamen in genere quantitatis sunt
unus numerus. Et eodem modo albedo & nigredo sunt plures species in
genere qualitatis,& tamen conueni ut in una ratione uisibilis: quia .s eodem modo immutant potentiam , & per B consequens ab una potentia percipiu-tur. Ad hunc ergo modum dicendum est de obiecto scientiae, quod uidelicet quan uis res, quae coside tantur in physca, sint plura in prsdicamento substantiae, aut qualitatis, aut quantitatis, conueniunt tamen in una ratione sci- bilis, quia considerantur sub ratione mobilis. Et ideo simpliciter & sine ad dito physica est una scientia. Quae tamen secundum diuersas species ino' ius distinguitur in diuersas partes, scilicet in libros de coelo, de generatione die anima,&c. At uero libri physicorum non condistinguutur ab alijs, tan quam species distincta, ut aliqui pu. C tant, sed habent se ad alias partes,scue consideratio rei mobilis in uniuersali ad considerationes diuersorum mobivnica sim lium in particulari. Qubd si quis Plo. percunctetur, an intelligamus physicam, salte que pertinet ad libros physicorum,ita ene unam scientiam, ut sit unica simplex qualitas, is cosulat qua stione nostram tertia prooemialem super dialecticam, ubi id amplὰ tracta uimus. Et sorsan e unica simplex qualitas propter rationes illic adductas. At u uerb quicquid sit, siue sint plures siuei una qualitas, nihilominus sunt fimpliciter una scietia & unus habitus: sicut quan uis uisus esset plures res, esset nihilominus simpliciter unica potetia. Unde ad 4 . argumentu quanquam sint qui dicant philosophiam naturalem posse esse genus ad mathematicas, & metaphysica, nihilominus hoc negatur. Philosophia enim naturalis idem eli,quod physica, unde philosophia, naturalis non dicitur, quia tractat de re naturali, sed quia tractat de re naturali inquantum est res naturalis, idest ea ratione qua habet in se principium motus, hac. n. rone dicitur ens mobile: metaphysica uerb & mathematica tractant de rebus naturalibus,sed non ea ratione, qua habent in se principium motus. Enimuero cum scietiarum diuisio ut q. 3 . proce. super dialecticam.& I. poll.q. 7. adnotauimus sumenda sit ex diuisione obiecti ea ratione,qua est scibile. i. inquantum fit quodammodo immateriale, sicut intellectus ipse, euius est obiectum, eil immaterialis, & immateriale fiat per abstractionem a materia & motu, sequitur ut secundum diuersos gradus abit rinionis obiecti dis linguantur diuersae scietiae. Sunt autem tres gradus abstractionis, & immaterialitatis,ut
sto. nam aliqua sunt entia a materia separata, non solum secundum considerationem intellectus, sed secundum rem, uel quia nullε talium rerum po C sunt esse in materia, ut Deus & intelligentiae, uel quia non uniuersaliter sunt in materia, sed indifferenter se habent ad res materiales & immateriales, uxsubstantia, ens,& similia:& de his omnibus tractat metaphysica, cuius subiectum adaequatum est ens. Aliae uero sunt res, quae licet secundum rem esse non possunt, nisi in materia sensibili, tamen inquantum sunt obiecta scientiae abstrahuntur a materia sensibili, ut est quantitas, inquantum est obiectum mathematicae, licet enim qualitas nosit nisi in corpore materiali & sensibili: consideratur tamen a mathematico, ut abstrahit a materia, non. n. considerat de triangulo inquantu serrcus,
53쪽
A aut ligneus, sed simpliciter. Aliae uerbsunt res quae non soldum secundo mrem, sed neque secundum considerationem scientiae abstrahunt a materia&motu, ut homo, equus,lignum, sina in aquilum: Zdde his tractat philosophia naturalis seu physica, cuius proinde subiectum estens mobile: tractat enim de ente quocunque, quatenus est i materia, & subiicitur motui. Exepli gratia. Rectum & curuum cadunt sub consideratione mathematica: ila non dicunt nisi lineam talem abstrahendo ab hae uel illa materia: sed tamen simum & aquilum eadunt sub consideratione physica: quia non di-B eunt indifferenter quacunque curuitatem, sed talem euruitatem nisi: nam simus dicit nasum cavum,aquilus verbgibbosum. Quod si qui sarguat,qubdiunc obiectum philylophiae naturalis no dicit qd intelligibile, sed merὸ sens te, siquidem non dicit quid abstractum a materia,& per consequens noest obiectum scibile. Respondetur stratio immaterialitatis c6munis obiecto cuiuscunque scientis,eliqubdabstrahatur a singularibus, quod etia couenit philosoplitae naturali, q tractat non de hoe aut illo indiuiduo sensibi. Ii, sed de rebus ipsis sensibilibus con-c muni.Quare secundam hic abstractio, nem non sumitur distinctio inter has
scientias: sed secundum abstractionem a materia & motu non solum in singulari, sed in communi. Mathematica . n.
non sollim abstrahit ab hoc, vel illo triangulo ferreo, sed a triangulo ser- reo incommuni: quia nec tractat de serreo nec de ligneo,sed de tria guto. Et sic mathematica simpliciter abstrahit a materia sensibili: puta ab albo, nigro,calido te frigido.&c. Non tamen
abstrahit a materia intelligibili: quia .
quantitas ipsa,de qua tractat quatenus, est subiectum quo aliorum accidet tu, intelligitur quodammodo sub ratione
materiae, ut I. par. quaestiones s. ar. I.
ad a. argumentum meminit sanctus Thomas. Atque inter quantitates, continua habet adhuc magis rationem materiae intelligibilis respectu discretae secundum Aristo. 7. metaphy. tex.xxxv.quia diuisio continui in plurales unitates est diuisio materialis.
Ex his sequitur, qud a philosophia
N physica, se habet ut genus &spe. eies. Nam philosophia complectitur philos,
Semoralem &rationalem& natura' phia. αlem:physica uerb solam dicit philoso physica.
I hiam realem &speculativam natura
em,quae est de ente mobili. Possumus
ergo dicere philosophia speculativa
naturalem, sed tamen physica im naturalem , seu speculativam ineptὸ dic remus: nam physica totum noe dicit Equbd sit scientia realis & speculativa& naturalis. Ad primam confirmationem 4. ar- Ad confirgumenti responsum est iam, si quiuis matione physica st de rebus diuersis, tam ε omnia tractat sub una ratione lar mali entis mobilis. Ad secundam coasrtara
tionem respondetur, v etiam s teneatur opinio. Sancti Thomae, is una tota scientia est una simplex qualitas, non tame subinde tenendum est,q, sit 'ni' ea simplex qualitas respectu omnium conclusionum,quae certo sciuntur, &eorum simul de quibus tantum habemus opinionem: nam una qualitas no F . potest habere tam diuersas naturas: nihilominus quamquam sint diuersae qualitates, tamen habitus opinatiuus reducitur ad eandem scientia propter eandem ratione ser male obiecti: quare omnes simul dicuntur una scientia.
SV, ire et v M physicae, id est philo Quintata
sophiae naturalis,estens mobile, Quae elusio. Ω-na sint conditiones ad ratione subie- biectu incti pertinentes. q. s. pro mi ali super physicae dialecti eam fatis superq; expostsi est. ens mo- Ens mobile ide est,quod ens naturale. bile. Ad cuius notitiam notadum est, qu bd Arist. ut uidebimus a. Luius tex. iij. Se .& s. distinguit inter naturam,& ens
54쪽
A naturale,ecens secundum natura. Na. tura, ut illic explicauimus, est tam materia quam sorma, quae sunt principia
motus naturalis: ens uero naturale est
habens naturam,id est suppositu, quod ex materia & forma coni ponitur: sedens secundum natura est motus ipse & passiones naturales: ut ferri sursu, aut deorsum,calefacere & calefieri.&αEt quia natura idem est, quod principiumotus, fit, ut ens naturale, id est habens naturam idem se, quod ens m
bile, id est habens in se principium sui
motus ad disserentiam rerum artificialium, & moralium quorum princi-B pia sunt extra in artifice, aut in eli- Eris mo- gente. Quocirca distinguunt non ul-bile. iiens mobile, ut mobile dicatur, aut subiectum, aut terminus motus. Et accipiturhic motus, no ita strictE ut accipit Aristot. s . huius tex s. ubi ait generationem non esse motum, sed mutationem, at accipitur hic ut nomine motus comprehendatur etiam generatio. Itaque materia ut aiunt diciturmabilis tanquam subiectum generationis , & forma dicitur mobilis tanquam terminus quo generationis, &totum .compositu tanquam terminus
quod, id est tanquam id, quod generatur. Et in alteratione totum compositum est mobile tanqua sibi: tum, dec calor qui acquiritur, dicitur ens mo bile tanquam terminus quo alterationis, & calidu ta quam terminus quod, idest tanquam id quod fit calidum. Et pariter in augmentatione,& suo mo-Duo opi- do in motu locali. Bipartita ergo est .mones. opinio a subiecto philosophis. Albertus Magnus, cui Epidius subscribit,ait subiectu philosophiae esse corpus mobile. Cuius rationes tetigimus in 6. arum. At S. Tho .in hoc itidem p ologoicit subiectum esse ens mobile. Ra. tiones huius inter alias quidam ex discipulis Sancti Thomsa dignant hanc. Subiectum scientiae comunitatis, seu totalitatis debet praedicari in recto de
omnibus contentis in illa scientia clabiectum enim est, quod omnia sub se
continet at corpus mobile non prae dicatur in recto de omnibus : nam tractat haec scientia de materia&sorum a & de accidentibus, quae non sunt corpora: sed tamen ens mobile praediscatur de illis: ergo non corpus mO
bile,sed ens mobile est subiectum physicae. At uero ratio haec prosecto nec est S. Thomae neque uerum assumit,
Ens enim est subiectum metaphysiacae, ut docet Aristote. 4. metaphy. tex. I.& tamen non praedicatur in recto de omnibus, de quibus tractat metaphysica:quippe quae tractat de nat ra accidentium , quae non sunt entia, E
biectum libroru de anima est animari tamen scientia tractat de potentiis Mactibus, quae non sunt anima, sed anumae potentiae,&subiectum theologiae est Deus: qui non praedicatur de omnibus contentis in illa scientia, eNoad rationem subiecti illud non requiritur. Quod manifeste assirmat S. Tho. in hoc I .lib.lec. a. in diuisione textus, ubi est,s in hoc libro determinat Aristoteles de principiis subiecti huiu
scientiae, ideli de principiis entis mobilis: non erpo dicit materiam,aut formam considerari in physica, quia estens mobile: sed quia est principiu entis mobilis. Ex quo sequitur, ς quan Fdo dixit ens mobile esse subiectu physic , non accepit ens in illa generalitate, ut dicatur de materia aut so ma,aut de accidentibus, sed solum uedicitur de toto supposto.Immd uero eos non praedicatur in recto de maioria aut forma, quia analogicε dicitur de substantia totali de accidentibus: quare de sola substantia dicitur in re cto e materia uero aut forma non est
subitati a directe,sed principia subitantiae:& io nec est ens, sed principi u entis. Sequitur. 2.2, nec mobile accepit in illa generalitate, sicut materia dicit mobilis, aut accidens dicitur mobi
le,sed pro supposito: quia sinpliciter
55쪽
loquendo certὶ, nec materia, nec sorma dicuntur mobilia, sicut nec dicuntur entia naturalia sed principia entis mobilis& naturalis, ut ait S. Thom. loco citato,quia neque materia, neq; forma generatur,sed totum unde sola substantia completa corporea simpliciter & absolutὶ dicitur ens naturale,& mobile, quae uidelicet habet in senaturam. i. principium motus.
Ex quo sequitur tertio, si quando dixit ens mobile esse subiectum,& no
corpus mobile, non accepit, ens, tanquam aliquid in supponendo superius
ad corpus, ut comprehenderit mate-B riam, uel sormam, uel accides: sed tanquam superius in significando squod
ens mobile, non inquantum corpus,
sed inquantum ens, est subiectu physicae. Cuius ratio est subiectum scientiae est id, quod tanquam notissimum supponitur in tali scietia, ut .poll. tex. 2. habetur: corpus uerb mobile non supponitur tanquam notissmum in physica, sed ens mobile: ergo, ens mobileeli subiectum & non corpus mobile. Minorem probat S. Thom. ex s. physi. tex. 32. ubi probat Aristo. omne mobile esse diuis bile,& per consequens esse corpus. Sed offert sellatim argumentum quod Aristo. non probat cor C pus mobile esse in rerum natura, sed in solum quod omne mobile est corpus: immo corpus mobile esse in rerunatura est per sensum notissimum , &per consequens non probatur. corpus mobile non esse subiectum. Hic no-
sensum . mobile esse in rerum na ura pro
betur ab Aristo. immb ceito sciebat hoc esse sensu notissimum . Sed latio S. Tho m. consilit in hoc. Subiectum scientis est illud , de quotan Quam n tissimum supponitur in tali scicita eL se primum tanda nactum & rationem omnium passionum, quae demoni trantur in tali scientia, nam subiectum est unde immediat ἡ sunt passiones N per eonsequens est fundamentum totius scientiae ut q. s.pros. super dialecti ea expositum est led motus & quies est prima N potissima passo, de qua physicus considerat: ergo illud est subi cium in physica,de quo tanquam n tissimum supponitur esse subiectum,& rationem motus: supponitur tamen tanquam notissimum, P omne, quod mouetur, est ens, non tamen supponitur, sed probatur, si omne mobile est
corpus: ergo ens mobile est subiecitapotius, quam corpus mobile. 'Cofici h se ratio. Motus diffinitur 3. physico. tex. 6. etsi tactus entis in potentia, &non dicitur u sit motus corporis mo- Ebilis: ergo formaliter loquedo ens est subiectum motus, di per consequens subiectum physicae. 'undeno uideor mihi consentire cum dc mino Caietano in suo opusculo de subiecto scien tiae, quod requiratur ad rationem suabiecti, quando exprimitur per subiectum & accidens, qu bd tale accidens sit couertibile cum tali subiecto: nam linea visualis est subiectum perspecti-uae, di numerus sonorus subiectu Musicae, tamen nec uisuale conuertitur culinea, nec sonorum cum numero, est
enim aliqua linea, quae no est uisualis,& aliquis numerus, qui non est sonorus: sed satis est, quod tale ac ei dens illi Fsoli subiecto conueniat, licet non omni. Immd si illud esset necessarium, sequeretur qudd ens mobile, non esset subiccium physicae : quia aliqua suntentia, quae non sunt mobilia, ut Deus& intelligentiae. 'Est ueruntamen hic unum arbum etiam, quod illic Caieta obscurioribus uerbis format. Si ens mobile esset subiectum physios, sequeretur, ς passo ipsa, de qua physica c6siderat, includeretur in rone subiecti: passiones consecuens est salsum,quia io subiecti tota 1 supponitur in scie-tia, ueth non supponuntur, sed demonstrantur. Sequela tame patet quia mobilitas est passio , de qua tractat physica . Nec satis est respondere quod mobi litas,
56쪽
bilitas, ubi dicit aptitudinem ad motum, est ratio subiecti, physica autem
solum considerat de motu . Non inqua hoc plane satisfacit, nam physica non soldm tractat de motu, sed de mobilitate. nam moueri no est passio, sed mobilitas cuius effectus est motus, sicut scientia de homine non tractat deri-Εns mo. su solum, sed de risibilitate. 'Propter bile. argumentum respondet Caieta. quod mobile,ut est subiectum, no dicit apti. tudinem , sed fundamentum mobilitatis. Quod profecto explicare uix potest,quid sit. Res tamen est clarissima: . nec opus eli in istas angustias incidere. Etenim cum dicimus ens mobile esse
B subiectum, nihil aliud intelligimus,
Non est quam ens naturale, idest ens habes in duplex su senaturam,qus est principium motus. bicctuin, Et certὰ hoc tanquam notissimu supponit physica esse. Ex his sequitur primo, quod no est opus hie distingue re ut aliqui discipuli S. Tho m. distingit ut si duplex eli subiectum physic paliud. l. totalitatis, seu communitatis,
di illud e ens mobile, quod ut dic ut in recto praedicatur de toto mobili &de eius principiis N accidentibus, &aliud est subiectum principale,& illud
est corpus mobile, de quo principaliter physica considerat. Haec inquam distinnio non est necessaria, quia ens
mobile, ut elisubiectum, iam ollesum est, non esse superius in supponendo ad corpus, nec supponere pro principiis & accidetibus,sed sola ratione esse in significando superius. Et hac de causa S. Thom. licet hic, ubi erat quaestio de ratione sermali subiecti, dixit ensmobile esse subiectum, laime ubicuq;. loquitur materialiter de subiecto physicae, asserit illud esse corpus mobile,
ut patet I. p.q. 84. arti c. I. in argumen
to: sed contra, & de uerit.quaestio. I 4. arti c. 8.ad is . argumen. Sequitur secundo, ' ens mobile non accipitur
hie ut discipuli isti S. Tbo m. iuniores alias egregi E docti existimant, uidelicet pro coposito tam sibstantiali, ut est homo e accidentali, ut est aggrega Dium ex corpore de albedine, pro quo aggregato dicut supponere ly album. Enimuerb quamuis aggregatum ex homine&albedine sit ens per accidens,
ut ait Aristo. 6 . meta. tex. .tamen nun
quam,nec ipse neque aliquis philos phus admisisset, quod album suppone rei pro illo aggregato , nam illud non est ens simpliciter, sed entia, album uerb estens solum pro corpore supponens,quod habet albedinem. Unde sicut illud aggregatum non eli corpus, ut illi fatentur,ita nec est album. Hl. R. album nomen denominatiuum, quod proinde non supponit, nisi pro re, cui inest albedo. Et praeterea aggregatum Eillud non solum non est album, uerum neque ens simpliciter, sed solum secundum quid, atque adeo, ens mobi-Ie, quod est subiectum philosophiae,no uerificatur simpliciter de illo. Qua de causa Aristo t. loco citato dixit ensper accidens non esse subiectum scientiae. Accipit ergo hic ens mobile pro substantia mobili, quae est corpus direct E positum in praedicamento substantiae. Nulla me certE cupido tener, aut concertandi aut co paratione aliorum gloriam aucupandi ob idq; quam fuerit possibile,paucissimos citabo, cuquibus contendam. Erit tamen nonnunquam decessarium adnotare ali- Fquas opiniones extraneas. quae philosophiam exosam faciunt. Ad quin tu cipale.
ergo argumentum negatur primo, Pens non dicat unum conceptum, et enim,ut q. I. super 4. cap. praedicamentorum explicauimus, nihil vetat ensesse analogum & nihilominus simplici conceptui subordinati unde Ai illo. ipse utrunque smul asserit . meta.des, ens sit analogum, de si sit nihilorta. nus subiectum metaphysicae. Sed secundo dicimus, st hic non est subi eium secudum totam analogiam, sed ut dicitur de substantia mobili. 'Ad confirmationem re Pondetur st physica nec Epars sibiectiva, idest species
57쪽
metaphysics, neque illi subalterna. Adri hoc enim, ut sit pars sibi in tua, requiritur quod contineatur sub eadem ratione scibilis: sicut scientia de triangulo est pars mathematicae, quia scientia de triangulo ab irahit a materia sicut geometria. Attamen ens, ut est subiectum metaphysicae, abstrahit a m teria & motu, quomodo non abstra- hitens mobile,& ideo non est directἡ inserius ad ens in ratione scibilis. Erie tamen hoc modo scientia de coelo,
aut de generatione pars subiectiva physicae.' Item ad rationem subalternationis requiruntur duo. Primum quod B subiectum scientiae subalternatae sit accidentaliter inserius ad subiectum
subalternantis. i .sit cotractum per accidens, quod sit extra essentiam illius subiem quo di. posterio. cap. 7. texti, aci. explicuimus ut uisuale, contrahit lineam ad subielium perspectivae. Attamen ens, quod est subiectum mei physicae, est de intrinseca quidditate cuiuscunque rei, siue sit substantia,siue sit accidens:ut q. t .super cap. 4. praedicamentorum adnotauimus: & ideo ens mobile non eli accidens omnino extraneum ab ente, ut ficiat subalter. nationem scientiae. Secundis requiritur ad rationem scientiae subalternatae, qu bd eius principia probentur a scientia subalternante,ut i .poster. Ω- pertex. 23. expositum est, sed tamen principia physicae non probantur in metaphysica nisi quatenus metaphysica est generalis scientia quia physica resoluit sua Mincipia usque ad immediata ex per se nota sensui. Ad sextum denique argumetum responsum est in quinta conclusione,
cur corpus mobile non ponatur subiectum physicae. At uerb primam probationem in contrarium assumunt
Scottiis in fauorem coclusionis. Probant inquam, ens mobile esse subiectum physicae potius, quam corpus
mobila, eo quod physica cinquiunt
tractat de intelligentiis, quae sunt quL Ddem entia mobilia, non tamen sunt corpora. Ratio tamen utranque praemissam habet falsam. Enimuero in teuligentiae non sunt entia mobilia motu physico: cum motus physicus mensuretur loco & tempore, a quibus ta- me angelus, eum sit incorporeus non dependet. Sed mouentur Angeli m tu discreto inde pendenter a loco, po-
teli enim esse hic, & immediat ἡ post hoe in loco dillanti sine transitu per medium, quod alterius est negoti j di sputare. i quidem motus non est
physicus. N ec intelligentiae sunt mobiles alio genere motus physci .Qua-obrem falsum etiam est, quod physi Eea tractet per sede intelligent ijs, sed
tota eius consideratio terminatur ad animam, quae est actus corporis, ut
a. physico. uidebimus. quod si tractet physica de intelligentiis, non est per se, quia sunt mobiles, sed ad explicanis
dum naturam mobilium coelorum rvorum ipsae sunt motrices. Qua ratione trabatur etiam s. physicorum de primo motore. Igitur ad argumentum negatur
sequela,scilicet quod si ens mobile, siesubiectum physicae, tunc physica tractet per se de intelligentiis, nam qua- uis sint entia, non tamen sunt entia
Ad secundam probationem,quidquid sit de ratione corporis, an illa sit
fundamentum de ratio, ut res si mobilis: tamen non est hoc ita manis
stum sub ratione corporis,quin aliqua manifestatione indigeat,& ideo ponitur ens mobile subiectum, cum per sest mani sellissimum omne mobile in eens. Ad Commenta. uero respondetur quod dicit res sensibiles esse subim tum non solicitus de ratione formali subiecti, sed quia in rei ueritate smiae res sensibiles sunt entia mobilia. Ad tertiam probationem conc ditur, qudd tota physica non tractae
nisi de corpori s , non tamen inde sequitur,
58쪽
A sequitur, qudd ratio corporis sit m nil estissima ratio mobilis, sed id solum qu bd nullum est ens mobile, nisi
Sequitur in textu caput primum. Hoc enim ut in prologo Commentorum admonuimus, obseruandum est, ne Θ
in cuius civisionis Desias ad commen ta remisio. Tex. I. Manifestum est.
nit a principiis ad composita,&ab uni iertabus particuluia sint
uersus partem affirmatiuam. Conclusiones duae
Aristotelis sibi ipse repugnant : ergo altera earum ell falsa. Probatur antecedes. Principia rei sunt notiora naturae, nobis uero minus nota , ut patet prim b au thoritate Commen. commenta .& se-C eundb authoritate Arist. tex. . ubi ait totum notius nobis esse,qua partes: Setertio experietia, quia sensui prius se se offert totum , quam partes: naturae
uero simpliciora sunt notiora: quia a simplicibus principiis procedit ad co- posita, sed in secunda coclusione in
rit Arit t. a notioribus nobis,naturae uerb minus notis, incipi edum esse: ergo non est inchoandu in plissica a cognitione principioru , ut asserit 1 .coclusi. Et confirmatur argumentum.Si incipi edum esset a cognitione principio-xu, id maxim E esset ut dictu eli in expositione primi tex. ut seruemus naturae ordine, sanὶ quae a principiis adeo posita procedit in reru producti5e: sed hoc no: ergo. Probatur minor, Mordo cognitionis eoirarius est ordini Dproductionis. Quod .n .est primuin co gnitione, est ultimu in productione, uta .phys. uidebimus, artifex naq; prius proponit facere domu, licet in operatione a fundamentis incipiat ,&ideo II. meta. cap. 3.docetur Ufinis est primum oues. Secudo pi incipaliterar-gu. Si a cognitione principioium esset inchoandu, id esset praestitim quia cognitio totius pedet ex cognitio e principiorum , elemento tu,&causarii. ut Arist.probat:sed haec ratio assumit rausum, ergo & conclusio est salsa. Probatur minor. Si illa esset uera, sequere est nulla res naturalis esset naturaliter g cognoscibilis,quod est falsum, na cum res naturales creatae sint finitae entitatis,&ens sit obiectu intellectus, cessunt a potentia finita, & per coseques
naturalite r eognoscibiles.Sequela tamen probatur. Quaecunque res habet
infinitas partes quatitati uas, & homo in uia Aristoteli,) de pedet ab infinitis
hominibus,scilicet a patre, avo, proauo,&sic in infinitum, infinita autem non possunt naturaliter cognosci : e
go. od si dicas illa esse infinita prinεipia per accidens, quorum proinde cognitio non est necessaria ad cognitionem rei,arguitur aliter. De homine&de quacunque re dicuntur infinita Fi,dicata essentialia, na inter quaecunq; duo praedicata potassignari persectio media, ut a. quae fit imperfectior il natura hominis, & rsectior et natura animalis,& b. mediu inter a. N aiat. Item possunt multiplicari infinitae passiones& proprietates,& sunt infinita alia accidetia, di effectus quae possunt couenire hol, qu sola requiruntur ad persecta rei cognitione, quae in cum sint n- finita,no possint cognosci. Et id maxi-mὰ patet de fine hominis,qui est causa per se ipsius, tamen non potest naturaliter cognosci, cum consistat in alia quo supra naturali, ruta in uisione- Dei. Immo uel bcu Deus&intelligentiae,& sol, ec o ibes cst esses,oes sint ho
59쪽
A ram in seriorum per se causa sequitur
P nulla creatura harum inferiorumpo:set cognosci ,.quin cognosceretur natura Dei & omni v eoelorum & supra coelestium, re per consequens nul-ja posset esse scietia rerum natural tu, ut dicebat Heraclitus. Et confir. Sequeretur quod scietiae Mathematicae, quas Aristo. ubique appellat scientias certissimas, non essent propriae scientiae: na ut diximus in expositione textus primi, non demon lirant nisi solum per causam formalem , quae abitra huta materia. & sc per scicntiam mathematicam non cognosceretur persectὰ natura iii anguli, cum non sit cogni-B tus quo ad omnes eius causas. 'rertio principaliter arguitur coni a s cundam conclusionem. Cognitio nostra incipit a sensu : sed singularia sunt
sensibus propinquiora, quam uniuersalia,ergo singularia sunt nobis magis nota & ab illis inchoandum ell, quod
Arillo. expresse asserit I. polle. t ex s. unde l. de anima text. 8. uniuersale
inquit aut nihil eli aut posterius ell: ergo cum hic doceat ab uniuersalibus incipiendum esse, non solum falsum,
sed cotta se ipse loquitur. 'Quart
principaliter argu . aduersus eandem.
uniuersilia sunt nobis cognitu dissicillima, eos, sunt a nostris sensibus re-C motissima, ut eli sentcntia Arist. I. me taph .cap. a. ergo falsum est quod uni versalia sunt nobis notiora. Et cofita si uniuersalia essent nobis notiora, sequeretur eadem ratione, si quanto es sent uniuersaliora tanto essent notiora, & per consequens conceptus entis omni u uniuersalissimus, est et primus quem de rebus conciperemus, cons
quens est falsum , ergo & antecedens. Probatur minor. Universalia fiunt ab antellectu per abstractionem a singu-Jaribus, ergo quato sunt propinqui ra singularibus sacilius abstrahuntur, α quato remoxiora dissicilius. Quintb principaliter tandem arg. contra illam propostionem in text. 2.L9 non
sunt eade nobis nota & naturae. Magis uniuersalia sunt nobis prius nota, ut dicit i. conclu. sed eade sunt etia notiora naturae,ergo eade sunt nobis n tiora&naturae. Probatur minor. Ea sunt notiora naturae ut ait commentator a quibus natura incipit operari, ideo principia sunt illi notiora, sed
natura incipit operari ab uniuersalibus,prius enim embrio uiuit uita pla-is, mox uita animalis, & tandem una hominis, ut habetur a.degenerat imali. cap. 3 . ergo animal notius est natura qua m homo, sicut de nobis. Et confirma. Color notior est nobis quam
species uis biles, quae producuntur per medium, cum species ipsae non sentiantur, licet snt instrumenta quibus colorem sentimus,& ide color etiameit notior naturae quam species, cum color si causa specierum : ergo. Et confir. 2. In mathematicis eadem sunt nobis & naturae notiora, ut i . poller. q. I. adnotauimus, nam principia illa,
a quolibet puncto in quodlibet punctum lineam ducere, desuper quamlibet lineam triangulum cor illi tuere, si cui sunt notiora naturae coii clusioni
bus inde illatis, quia sunt causa illaru, ita & sunt nobis notiora,quia lutat limrdiciora de sensibus magis manifella: ergo non est uniueri aliter conclusio uera , scilicet quod quae sunt naturaenotiora, sunt nobis minus nota. In contrarium est authoritas Aristo. qui tex. I. statuit primum ordinem a prili-cipijs ad composita, & text. 4. secundum ab uniuersalioribus ad minus uniuersalia. DE MAc quaestione multi multa dicunt, etiam ex doctoribus scholae Sancti Thomae , quae uera sorsan esse possunt, nobis tamen,prserquam quod sunt prolixa ,& plusiluam metaphysica, ad rem parum, pertinere uidentur. Quod ergo ad mentem Aristotelis, ta ueritatem exponen dam satis est, sex conclusionibus inbiiciam. supponendum est in priumla
60쪽
Quaest. Σ. de ordine cognitio. et r
A nil sest textus expositiones, Aristo. in I . cap. primi libri,non loquitur de principiis aut causis secundae intentionaliter & posteriori ilice,quales sunt praemissae respectu coclusionis choc enim alterius eli negotij sed solum loquitur de obiecto scientiae &eius principiis
quibus realiter dependet.Nec loqui tur de uniuersalibus aut particularibus propositionibus, ut in lib. peri herme. sed solum de cognitionibus quibus res confuse magis,aut dillincte coDuo ordi gnoscuntur. Intendit enim ut illi e di. nes docti L cebamus, statuere duos ordines quibus tradenda est doctrina de aliqua re. Primus spectit ad res de quibus est scientia, ut scilicet cognitio incipiat consideratione principiorum rei de qua traditur scientia: secundus uerbspectit ad ordinem cognitionum, ut uidelicet qui doctrinam tradit, incrupiat prius per notitias magis uniuem ales & consulas. Quamobrem duo erunt articuli in hac q. Primus erit de primo ordine qui habebit tres conclusiones,&secundus de secundo, qui habebit item tres. Hoc supposito incipiendum est a materia quarti S: sequentium argumentorum,quibus petitur quae lint nobis notiora, &quae sint notiora naturae. unde tota materia pendet. Et prius de notioribus naturae Paulus venetus & sere expositores respondent aliquid esse notius naturae quadrupliciter. Uno modo illud eli notius naturae quod secundum naturam est magis cognoscibile , & sic persectiora sunt notiora naturae. Et hoc modo ait Aristote. 2. meta. text. I. quod si
cui uespertilionum oculi ad Iumen diei, ita & intellectus animae nostrae se habet ad manifestissima naturae. Secundo modo illud est notius naturae, qgest principaliter intentum a iratura. Et hoc modo species est notior quam grnus, quia natura non intendit animal producere nisi intendedo aliquam certam speciem. Tertio modo est notius
naturae illud quod potest cognoscisti
ne alio. Quemadmodum ait Aristot.s .metaphy. tex. I 6. illa esse priora quae possunt esse sine aliis, & non econuerso , u e principia possunt intelligi sine composito,& genus sin e specie. Quarto modo illa dicuntur prius natura, a quibus natura incipit operari. Et hoc modo ait hic Commenta. tex. 3. qud dprincipia sunt notiora naturaevam compositum & minus nota nobis. Isti uero modi quamuis Iucita sint collecti , tamen uidentur ad libitum multiplicati: nam certe nihil aliud est magis notum eri naturae, quam esse notius secundum naturam, ut nomen ipsum prae se fert. Atqui id quod est notius secundum natura , eo modo quo est notius, est prius intentum a natura priusque cognoscibile. Et prsterea quia tertius&quartus modus uidentur in idem incidere.
o circa aliter mihi uideor hec omnia quae proposita sunt intelligere. Vnde prima conclusio sit haec generalis. Aliquid esse notius naturae nihil aliud est quam quod secundum nat ram suam sit magis & prius cogno scibile, sicuti aliquid essb nobis no tius, nihil aliud cit quam quod secundum nostram naturam sit nobis magis , de prius notum - Hanc conclusionem nomina ipsa notiorem faciunt
quam ut pluribus testibus indigeat.. Ex quo sequitur quod cum dicitur aliquid notius naturae, non opus est quaerere quaesit illa natura quae res magis aut minus cognoscit. Aiunt enim nonnulli aliquid esse notius naturae, idest Deo qui persectiora magis cognoscit. Hoc tamen est falsum : nam praeterquam quod Deus uniuersa ae qualiter cognoscit per suam esset tiam, in licet per impossibile ab eo res non cognoscerentur, nihilominus essent cognoscibiles secundum natura 'Paulus Se alii ex Commentatore hic commen. 3.eliciunt hunc modum loquendi conaetionsem, uidelicet id esse no tius naturae, quod si natura co-