장음표시 사용
61쪽
A gnosceret, prius cognosteret. Sed neque hoc plenὰ satisfacit: tum qum antecedens eli impossibile: tu quia per modum intrinseca, si per impossibile
ignis cognosceret, tunc aut cognosce-α et sicut brutii, re tunc non cognosceret uniuersalia: aut cognosceret scutn ,& tuc eade esset notiora illi di notas: na sicut angelus no posset cognoscere: si qui de eli materialis. Igit qua-do dicitur aliqd esse notius aut minus
notum naturae.i. secundum naturam,
aurn intelligi mr aliqua cognitio acti- ueci. si aliqua potetia quae est natura, Cognosci magis aut minus cognoscat illam rerbilitas. sed solum intelligitur cognoscibilitas B passiua: ut illud dicatur notius naturae cuius natura de se habet plus cognoscibilitatis. Quod si quaeratur quid
est rem plus cognoscibilitatis habere. Respondetur quod cum ens sit obie-cium intellectus, ut colligitur ex ix. meta tex.xxij. ubi ait Arist. φ nihil cognoscitur, nisi inquantum participatrationem entis fit, ut illa res habeat
plus cognoscibilitatis, quae plus habet entitatu, id aest actualitatis & perseritonis. Vnde illa quae sunt a materia abstracta sunt persectiora & secudum naturam magis cognoscibilia quam materialia. Obidque Deus est suapte natura summe cognoscibilis: quia est C lumen ipsum in intellectuale seueritas per essentiam . Mox intelligentiae iuxta ordinem & gradum suarum persectionum. Deinde anima rationalis.
Atqui inter:materialia homo forsan . rationi animae est magis intelligibilis:
deinde alia uiuentia, aut forsan coeli r no enim modo determinamus an omne uiuens sit coelo simpliciter perse- et ius. At uero incompostis totu simpliciter eli perfectius secundu natura qu impartes: sed quia cpera non sunt
Paria, partes eta sunt simpliciora sunt prius & magis cognoscibilia cogni-itione distincta, .utia nuc dicere pergimus. Quapy cu Arist. ait 3. metalla qsint notiora iratura, ede minua uota secudii nostra natura, i nres ligit tam de
intelligentiis a materia separatis ede
aliis reru causis. Cuius S secto accomodatis simu subiecit ex epist. Ut. n. linter sensibilia sp uehementia Iumi:
nis eli secundum suam natura summe sensibilis tamen natura vespertilionis est in causa ut propter oculorum imbecillitatem non habeat proportionEad solem: eodem modo natura intellectus nostri eli in causa, ut no habeat P portionem ad ea,quae secudum naturam sunt maxim cognoscibilia. Sso tamen ut hanc generalem Noti iac5 conclusionem ad particularia applicemus notandu est duplice esse notitia cta. ret,alia consulam, alia uero distincta. ENotitia corifusa est notitia qua cognoscimus totu simul no .cognoscedo se sum partesqualis eli notitia quae exprimitur per nome, ut homo, equus,aiasidie. Alia eli notitia dii linem quaTeo gnoscimus totu eognoscoso seorsum partes qualis est illa quae exprimitur per dissinitione explicante copositio, ne rei,siue physicam, sue metaphvssacam. ut est cognosco materia & fotam a uel genus &differentia: ex quibus species constat. At liner notitias consas illa quae uni os alior est, elu magis consula: ut animal,qua homo, di cor Duplex topus,qua Hal. dcc.Vnde Sa notitia par--.tium, dupliciter dξ aliqua notitia eon Ffusa, sicut duplex est totum Est unum totu actuale. i. quod actu cotinet in se
partes, ut homo respectu materiae Se
formae : Sc species respectu generis de differentiae, ex quibus metaphysice co 'ponitur. Et hoc di simpliciter totum. Aliud est totum potentiale respectu
partium,quas tantum continet in potentia: ut genus dicitur totum respectu specierum: quas non actu, sed potentia continet. Et hoc non dicitur
totum smpliciter,sed secudum quide . quemadmodum dixit Porphyrius in
c. de differ. uniuersale totu quoddam. i. quodam modo totu est: quod, liqui appellabant totum in modo.
62쪽
Quaestio II. De ordine cognitio. Σ
A Caietanus in prologo de ente Seepsentia hac ratione distinguit duas notitias confusas, & duas dillinctas, in confusam speciei, quae opponitur distincte diffinitionis, quam appellat cofusam totius dissiuibilis, & consulam
generis respectu specierum, quam appellat confusam totius diuisibilis . Super quam dii tinctionem longam construit disputationem. At uero quam uis hoc uerum sit perspicacior tamen erit forte sermo sine tot dillinctioni bus. Satis. n. eth dicere, si inter cofusas illa queeli magis uniuersalis est magis confula.V t consula notitia dicatur dupliciter aut quia in adequale & tanquaB gen significat species, ut animal significat hominem & equu: cui opponitur dii lincta: se dicia,quia adequale significat, ut ly homo, adequale significat hominem & ly.eqiius, equum : S alio modo dicatur confusa, quia est nomespeciei confuse significans partes dis finitionis: cui opponitur distincta notitia diis nitionis. itaque, homo, respectu sus dissinitionis eii confusa: sed respectu igeneris an malis est dillincta. Sc S. 1 con- Hoc supposito sit secunda conclusio
clusio. huius articuli cognitione confusa totum est notius & prius notum suis partibus, tam naturae quam nobis. Quod nobis totum sit notius. asserit Arali. inc primo exemplo tex. . nam videntibus rem aliquam a longinquo prius sensui se e offert totum quam partes. Et ratio eli quia obiecta sensus sunt accudentia : quae per se primo conueniunt toti composito, pei consequens se inundum nothram naturam totum est nobis notius. Quod autem sino.
tius naturae, probatur: quia id est notius naturaequbd est prius intentum a natura, sed natura primo intendit
producere totum quam partes: ergo totum cil prius notiti. naturae cognitione confusa. Minorem expressὰ confirmat Arist. a. phy.rex. 71.& infra , ubi ait quod scut artifex prim bcognoscit fitiem, quem intendit, pura domum,& deinde inquirIt media, que
ordinat in ipsum, ita facit natura. Vnde sicut in his, qui intellectu operantur, finis eii prius cognitus cognitione confusa, ita de secundum suam naturam tot sim est prius notum v partes. Tertia concluso. Cognitione distincta partes sunt notiores toto, tam nobis, et naturae. Probatur,quia cognitio dillincta totius, ut paulo ante dicebamus,eli cognitio qua cognoscimus totum resoluendo illud in suas partes: ergo cognitio distincta totius depenadet ex cognitione partium. Et de hac notitia distincta intelligendus est Commentator, quando dicit principia esse notiora naturae , quam compositum. Sed in hoc uidetur desecisese: nempe quhd dixerit eadem principia esse nobis minus nota: cum prosectis scut cognitione consula totumeli prius notum &naturs & nobis,ita cognitione distincta principia sunt
prius& magis nota nobis, atque naturae. Licet enim cognitione confusa a toto procedamus ad partes, tame incognitione di ilicta ex cognitione partium reuertimur ad cognitionem totius. Quare de ordine cognoscendi totum & partes nulla est disserentia in- . ter nos & natura. Hinc sequitur Prima propositio Aristotelis,quae ei l prs missa primae conclusionis. Scientia totius dependet ex cognitionibus principioris,causarum &elementor in Probatur, nam stientia est distincta rei cognitio, d dillincta cognitio totius de pedet ex dillinctis cognitionibus principiorum&causarum, ergo. Hanc conclusione tanqua com ne animi conceptione probauit Arist. I. pode. tex. s. ex communi consei su omnium tam verε scietium, quam eorum, qui aliquid scire se putat: oramnes enim co senti sit, si tunc aliqua res scitiar, cum causae cognoscuntur. Et ratio colligit ex illo ab et a 4. Prei veritas, quae est obiectum intellectus, su
63쪽
A esse rei non est aliud quam quod habet ex sitis causis, fit , ut cognitio scientifica rei ex cognitione principiorum eius proficiscatur. Ex his tandem colligitur primus ordo tra dendi doctrinam ali ius rei expressus in prima conclusione principali Arilio .ut scilicet ab eius principiis sit
Adr p in UNO ε ad primu argumentu principale cipale dili inguitur antecedens, uidelicet quod principia rei sint notiora naturae. Si enim intelligatur de cognitione distincta, concedi rura sed negatur tunc, qudd illo modo sntro. sis minus nota . Nec Arillo t. nec B Commentat. nec experientia docet, nisi qubd totum elt nobis notius cognitione confiala, qua etiam secundum naturam eli notius , ut proba tum est. Et quia ordo tractandi de re est secundil in cognitiones distinctas, incipiendum eli a principiis. Neque huic repugnat a. conclusio, in qua l. tum habetur, quod in ordine cognitionum incipiamus a confusioribus, di magis uniuersalibus : quae, ut ui- debimus articulo sequenti, iuntur obis: notiora, se minus nota natura.
Ad inosir. Ad confirmationem facilis est per ea, qtri dicta sunt , solatio. Conc dimus namque rationem incipiendic a principiis ei se, quia natura inde in-- .cipit operari, & quando labium itur;
quod ordo cognitionis est contrarius πι perationi, distinguitur: ordo namq; cognitionis Confusae contrarius est ordini compositionis am artifex prius confuse & abstractive cognostitido mum, cuius adeam 'format in mente, Huam tamen domum ultim b in re n. xit, uerirn tamen ordo cognitionis di- istinctae sequitur, ordinem . compositionis. Prius namque distinctE, Nin initive artifex cqgnoscit lapides,quaalmanu tenet ad conficiendum. parietem, quam parietem ipsum, de prius parietem intuit iuri quam totam domum. Et ita in . naturalibus cognitione dillincta principia sunt secun rddin naturam prius, & magis cognoscibilia, quam totum. Ad secundum principale illic re
sponsum ell, quod cognitio causarurni principiorum per accidens, quae multiplicatur ratione materiae , aut indiuiduorum cutiant partes conti niti ut parentes omnes, a quibus horimo descendit non est nec ei saria ad cognitionem rei. Et eadem ratione nec requiritur cognitio omnium ac cidentium communium, sed satis ut cognostere potentiam passivam recipiendi illa. Neque requiritur co gnitio omnium effectuum: : sed satis
est cognoscere potentiam activam. E Ad aliud uero de praedicatis quid-ditatiuis in primis negatur, quod de homine sint dicibilia infinita quidd latiua praedicata, quod in praedicabilibus quaellione de specie satis, ut credo, nil rauimus, non enim de homine sunt plura praedicata esse tialia, quam usque ad generalissimum labitantia, uel usq; ad ens. Et quamuis animai,verbi gratia,sorsan diuida.
tur in alia genera subalterna, ut in ca . - inem & pecus, quae sub se habent alias species, non tamen inde sequitur, Pinter quascunque duas species sit da bilis coceptus medius, qui constituat nouam speciem, immo in hoc Aristo. ε
meris, si quamuis quinarius in infinis .ium excedat quaternariu, ad hunc sensim vi, nunquam persectio quatern rii potest attingere ad persectionem quinarii, nihilominus inter quatern rium& quinarium non est dabilis medius numerusnta in speciebus licet ad Munc sensum in infinitum dillent, ut multa possit attingere persectionem alterius, nihilominus possunt esse duae ita immediat ἡ,ut inter illas non possit esse medium praedicatum essentiale.
lutio diffinitionis non procedit in in .ssinitum .Et eadem ratione nec sunt im
64쪽
Quaest 1 de ordine cognitio. 2
A finitas passiones essentiales alicuius
speciei. . Creatura negaturicreaturam non est copreia posse comprehendi ab alia creatura
litabili, . Quinimmo prosecto no dubito, quin
angelus naturaliter possit comprehendere totam quidditatem cuiuscunque inferioris creaturae. Nam comprehendere aliquam ic nihil aliud est, quam illam cognoscere quantum illa secun . dum naturam suam eli cognoscibilis, ut ly cognostibile dicat potentia pas' suam inire ipsa de cum omnis creatura sit finitae perfectionis, Sentitatis, habet finitum cognoscibilitatis passiuae: d. ideo nihil repugnat quominus ab potentia finita comprehendatur. Dixerim,ut cognoscibile dicat potetiam passivam, eo st Ocham in 4. quaestione .s3. quem fere iunioresimitantur,opinatur nihil comprehendi, nisi cognoscatur summa notitia,qua cognosci potest:& quia quscunque creatura potest adeo cognosci infinita notitia,inseri nullam creaturam esse co-yrehensibilem, neca summo angelo et quippe qui nonsotest creaturam cognoscere summariotitia, qua creatura est cognoscibilis. Attamen illi profecto tam incomprehensibilem faciut
ereaturam, quam Deum: cum tamen
Hiere. cap. 3 a. de Deo specialiter di-C eat, q, est magnus consilio & incomprehens bilis cogitatu.Et prperea qui creaturam dicit esse incomprehensibilem nisi a Deo, praeterquam si male loquituransde,non respicit naturam .comprehensionis, quae est ut tantum cognoscatur, quantum est passuὰ se cudum suam naturam cognoscibilis,&non quantum est cognoscibilis a tali,vel tali cognoscente. Quantumcunque enim Deus infinita notitia cogno
uat creaturam, non vetat,quo numis
angelus cognoscens formicam , quantum ipsa est, cognoscibilis simpliciter comprehendat illam: sicuti qui patiuam habet manum simpliciter com-srehendit lapillum paritum, non ob stantest qui maiorem haberet manu, D melius comprehederet. Et ideo Deus
a se solo elixomprehensibilis: quia si cuti passu E est in fiuitὶ cognoscibilis ,
ara eis infinite cognoscitiuus uitrunq; enim habetr tione infinitae essenti . Vnde Arist. insta tex.3 s .ait,q, infiniatum, ebl infinitum, non est cognoscibile. i. comprehensibile: insinuans
id, quod est finitum , posse quidem a
nobis comprehendi, Dixerim tame, qubd angelus. &c. quia forsan homst pro isto natu nulla creaturam cogno scit quatum est cognoscibilis:quia. v. g. no cognoscimus omnia genera sub alterna usq; ad immediata genera specierum, neque in substantiis neque in Eaccidetvibus: atque adeo nec ultimas differentias, neque omnes proprias passones.Cuius causa est materialitas corporis, cui submergitur anima. De anima separata alia erit ratio,qus non est loci praesentis. Hoc tamen no o stante non est philosophis adeo augu- .ue loquendum de scientia quo minus concedatur veram & propriam scie . a. iatiam puscam nobis esse possibilem, . Satis enim est, quod habeamus retum scientias humano modo .Quemadmodum in operabilibus ait Arist. i .ethi. homines esse beatos non ut deum vel 'gelos: sea homines. Ad quod satis est cognoscere naturam materis te FArmae,causam agentem di finalem in
naturalibus, atq; adeo scita naturam passionum, quas in rebus experimur.
Ita nanque de Aristoti philosophiloquuntur: & stibinde nobis loquedum
est. 'Neque opus est ad cognoscendunaturam hominis cognoscere finem eius supra naturalem, neque Deum quantum ad ea, quae naturaliter non sunt cognoscibilia, sed satis est cognoscere Deum & orbes c estes:quat nus sunt horum causa inseriorum, quemadmodum haec Arist. novit. Adcofirmationem negatur, quod ea quae cognoscuntur scientiis mathematicis non sint verEscita. Etenim cum Geo-
65쪽
Λ metria .v. g. tractet de triangulo, qua tenus abstrahitiar a materia & per G sequens a stive ec eis iente, satis scitur natura trianguli inquantum est abitractus si sciatur eius passiones, quas geometria de eo emonstrat.
Articulus 'SEcv Nous articulus est de secun securui . do ordineta conclusione Aristo. Vbi hoc prim h notandum es , quod tamum uersale, quini singulare dupliciter accipitur apud Aristote. Enimuero, T . post.text. s. accipit singulare simpli . citer pro indiuiduis, quae sunt sensu si obiecti, & uniuersale opposito modo pro eo, quod abii rahitur per operationem intellectus a singularibus, ut spe. B cies comprehendat &genera. Hic ueis r. accipit singulare pro speciebus speetatissimis,quae dicuntur singularia in- , ter obiecta scientia ruin , propterea sin illis terminatur sciet iacia uippe cum non descendant ad indiuidua, uti cap. de specie ex Platone refert Porphyr. in specialissimis esse quiescendum. Et . uniuersale accipitur pro genere, quod . in potentia confvsh continet subseri species. Et respectiuὰ inferius genus subalternum dicitur etiam singulare respectu superioris. 'Est ergo quarta conclusio huius q. & prima huius a ticuli. Loquendo de uniuersali re singulari primo modo ingulare est prius C cognoscibile nobis quam uniuersale.
Hancconclusionem expresse Arii lociasterit loco citato. Cuius ratio elli: qa
cogni tio nostra incipit a sensu , di sin gularia obi jetiuntur sensui, de inde per abstractionem intellectus cognoscis uniuersalia. Non est hic locus dispi
tandi, an intellectus cognoscat prius singularia quam uniuersuta , an uerbprius cognoscat uniuersale, & potio per reflexionem ad phantasma cognostat singulare. hilnaq; opinio Dura u.
a. sen .d. 3. q. 7.&Gregorii lib. I. d. 3. q. 3.ar. a. de seri recentiorum, in quem
admodum sensus, ita intellectus prius cognoscit singularia, R deinde abstra hit uniuersalia. Alia est opinio con-
traria S. Tho m. i. quastiό. 8 ges c. I & alibi frequentissime, quod uideli ,
cet prius intellectus cognoscit uniuersale,&deinde per reflexione ad pham .. tasma singulare. Quae absque dubio . dicit iluidetur esse expressa sententia Aristo.
Σ.de anima text. so. ubi ait quod sensus eltiingularium, scientia uniuersa .li sed expressius in 3. text. Io.& Ir.
ubi ait, quod intellectus est uniuerstalium, tentus uero singularium , &meta. tex. I s. ubi expressὰ ait uniue
salia esse priora cognitione secundona intellectum, singularia uero iecudum sensum Et ratio naturalis eli, quia cuintellectus sit potentia passua immaterialis, non potest paci nisi ab obie- Echo itidem immateriali. Qub circa phantasma, quod est materiale, non potest immediate mouere in testectiunis negotio intellectus agentis abstrahantur species immateriales &per consequens uniuersales quae recepisin intellectu possibili ipsum immutet ad cognoscendum.Atqui reuera si intellectus agens, quem expressὸ ponit
Arist. 3.de anima, tex. x radaniscitur,ad '
hoe potissimum ossicium a natura d tus est, ut faciat obiectum intelligibile. Unde Duran. iii te sumpst ansa in suae opinionis, quod negauit in teli etiam agentem . Arguit enim. obie- uctum & ratio obiecti debet praecedere:
aetum potentiae,ergo obiectum inimIectus praecedit aditim intellectionis: sed multa res praecedit alium intellectus, nisi res singularis, quia quicquideli in rebus eii singulare: ergo singulare primo intelligitur. Cui nos conc dentes obiectum praecedere a lupotentiae. respondemus ι quod quamuis
nulla sit res nisi singularis in essendo, tamen ante intellectionem praecedit species intelligibilis producta per in
tellectum agentem , quae est uniuersalis in repraesentando: quia in illa relu,
cet ratio formalis obiecti. Obidquecu dicitur intillactus .ab rabere uni ruersala a singularibus , opia esi intriti gendum
66쪽
Qua ibo I Ll Dei ordine cognitio. 27.
lieec primum intelliget singulare, Linde abstrahat uniuersalem sed de intellectu agete, qin abstrahiu species uniuersales repraesentates rationem obieruabstracta a singularibus. Et de intelles diu agente intelligitur verbii Com. r. de anima. comea. Intellectus est, q vi agit uniuersalitatem in rebus. Qua de causa non requiritur sensias agens: natam sensis sit potentia passiuamate rialis, immediatὰ patitur ab obiecto materiali. Qiab fit, ut tam species, qui recipitur in intellectu sit uniuersalis, primo repraesentet uniuersale, de per determinatione a phantasmate singua lari repraesentet singulare. Non tamen
B requiritur processus semper temporis*erceptibilis: nam cum a phantasmate fingulari producutur species uniuersalis, sine mora determinatur species ad repraesentandu hoe singulare, quod eis representare singulare per reflexionem intellectus ad phantasma. Et ideo quam primum videmus singulare intellectus illud intelligit. At proprius locus haec disputandi eritin 3: de anima loco citato. Neque amplior facienda est hic dehoedi iputatio. Nota. Inum tame hoc adnotare superest: sane ς non dicimus singulare magis simpliciter esse nobis cognoscibilet C na simpliciter loquendo,quod est magis co oscibile seculum intellectu: eit mr cognoscibile. Tametsi ad sen
su m agis cognoscibile singulare.
argu um principale: cum dictum est alit,loqui Aristo. in i . post.& hic aliter de singulari &uniuersali.
Ad tertiu AccipIL Moo singulare de uniue Principa. sale secundo modo: ut sit comparatio inter ipse uniuersalia superiora&in feriora, est opinio Scot. t. senten. distin. ubi inter alias ponit duas propositiones,quae ad prssens attinent negotium. Prima est.Cognitione colas a prius cognoscitur species speci
lissim e superiora genera. Quis fit,
conceptus entis stestimis uia gene. Drationis . Quam probat tribus rationibus. Primo uniuersale cognoscitur per abstractionem a singularibus: er
go illud uniuersale prius mouet, quod est perfectius , & cuius singulare uehementius imouet: sed species specia ilissima inter uniuersalia est perfiktior,icum actu contineat superiora gene. ra: ergo prius mouet. Et quod singuis Iare, hic homo, fortius moueat,qua,
hoc animal, probat, quia est propi quius sensui, cum magis accedat ad singulare determinatum. Secundb,
quia metaphysica, ut ait Avicenna. I. meta. cap. 3. est ultima in ordine d ctrinae: ergo substantivum eius, quod est ens, postremo concipitur ab intel- lectu, quam obiecta aliarum scientia.. nrum, quae sunt minus uniuersalia. .
Tertio, quia si ab uniuersalioribus
inciperet intellectus. primus conce ptus,que de rebus formaret esset ens, tunc sequeretur, quod oporteret G sumere multum tempus:antequa conciperetur conceptus speciei specialis sima: quod est contra experientiam. Secunda eius concluso est . Cognitione distincta primus conceptus estentis, & deinde descenditur usque ad ultima speciem .Probatur: quia cognsetio distincta speciei dependet ex distinctis cognitionibus partium definitio- pnis: qirare non potest distincte cognosci homo:quin prius distincte cognoscatur animat: neque animal, quia prius distinctὸ cognoscatur corpus:& ita ascendendo: ergo prius distinctὰ debet cognosci ens , Q substantia, &substantia quam corpus.&c. Et possiis mus adiuuare opinionem Scota: quia ita nos monstrauimus de toto physico, & eius partibus: nepe qubd prius coususE cognoscitur totum, quam
partes: sed distinctE prius partes quato tum: idem enim prorsus ipse dicit de toto metaphysico de partibus eius scilicet, qu bd confiise prius cogno
scitur tota species, sed diutiuste prius
67쪽
A cognoscuntur superiora genera ; quae s. Conesu. sent partes speciei. 'Nihilominus est
ruinta conclusio huius quaestionis, &ecunda huius articuli. Cognitione consula prim d concipitur res ab intellectu conceptu entis,deinde per ordi i nem quanto conceptus est uniuersa Itor,tanto est prior intellectui. Imprumis est expressa sententia Avicennae
pio statim de ente & essetia sumit profundamento,uidelicet,mimum, quod intellectus concipit de re, ellens. Et profecto exmessissim E asseritur hie ab risto ubi ait ab uniuersalioribus esse inicipiendum, eb quod sunt nobis no B tiora. Et manifestὰ id confirmatur in tertio exemplo Arist. Intellectus enim in cognitione uniuersalium eo ordiane procedit,quo sensus in cognitione singularium: sed senius procedit a coisgnitionibus uniuersalioribus, na par uuli incipientes cognoscere prius de rebus cognoscunt esse entia quaedam consusE, deinde esse homines, & postea esse patrem,aut matrem, non coisgnoscendo distinctE,quae est ratio eniatis aut ratio hominis: Se videntes a re motis aliquod singulare prius cogno scunt esse ens, mox per motum cognoicunt esse animal, deinde per figuram esse hominem , postremo de facie co-C gnoscunt esse Petrum: ergo ita intellectus procedit. Secundo arguitur ra
afferit eo clusionem. In omnibus his, quae reducuntur de potentia in adid, compertum est ea procedere abim persectioribus ad persectiora, ut em . brio prius vivit vita plantae,quam vita animalis.1. de ge. animali. cap. I. Sehomo prius est insans, postea adole scens,&tandem augetur in virum perfectum: ergo cum intellectus per species rerum procedat de potentia adactum, procedit ab impersectioribus: sed cognitiones uniuersales sunt minus persectae, quia consula magis at tingunt. naturas rerum: ergo intelle
eius ab uniuersalioribus procedit. ' D Tertio probatur conclusio. Primus
omnium conceptuum,quos unaquelibet potentia format, est obiecti sui adaequati, ut primum, quod sensus videt, est color, Se per colorem videt,
aut uellem aut arborem,&primum,
quod auditus audit,est sonus,& per senum audit campanam,aut tubam,aut
musicam: sed obiectum adaequatum intellectus est ens. ut colligitur ex Ari
nis sentetia omnium philosophorum quam nec Scotus ipse negat ergo primum, quod intellectus cocipit, estens, & per consequens quanto praeducata sunt uniuersaliora, tanto sunt Dpriora in intellectu. Itaque, ut consonantia prim s&secundae conclusonu huius articuli euidentius appareat,
colligimus quod singularia in supponendo, quae tamen sunt singularia uaga, priora sunt quam uniuersalia in supponendo rinam prius per sensum cognoscimus hune hominem quam hominem :& hoc animal, quam animal :& hoc ens,quam ens. Et hoc est quod uoluit Alitia. postea ex. s. Sed tamen comparando uniuersaliora ad minus uniuersaliora in significando, tam in intellectu, quam in sensu, pra cedunt notitiae magis uniuersales, ut
prius in sensu est hoc ens. quam hoc Fanimat: Se prius hoc animal, quam hic homo. Et eadem ratione' intellectu prius est ens, quam at & animal, quam homo. Lxqu, and εcolligitur secundus ordo do inae expressus in secunda conclusio iue principali Aristo .uidelicet, si secundum n turam nostra ab uniuersali6ribus de- bet in nobis incipere doctrina, cdm .. innata sit nobis uia a notioribus nobis procedere i. ab his quae prim h o currunt cognitioni nolirae sue sensitiuae. sue intellectivae:& confusa magis .i. magis uniuersalia primo occurrant tam sensui, quam intellectui. Et hos , ordines seruat hic: nam secueu prio-rm
68쪽
rem prius tractat de materia &forma, quam de ente mobili secundum posteriore prius in genere quaerit, an sint aliqua principia rerum naturalium, de quod sunt: deinde i particulari an sint materia & forma. Et proportionabiliter. I. Et hic.quia finis in operabilibus est, sicut principiti in speculabilibus, prius incipit tractare de ultimo fine, quam de virtutibus: atque adeo prius in genere,& deinde in particulari. Cum dictu sit ense ise primu cognitum ab intellectu,no intelligimus enssub hac uel illa conditione. i. ens se sibile aut ens materiale: sed eo fus E accipiendo ens prout quicunq; latinus
B accipit .Q sod est dicere, id, quod eli,
ut dicat unum conceptum sor male i
differente ad materialia & immaterialia subitati a & aecidens, deum & cre
turas,ut p q. t. super quartu ca. praedi, camentoru expositum ei l .Hic enim dicitur conceptus confusus entis,quem
pueri primo concipiunt de rebus, &Per cosequens quem primo format i tellectus. Subiicitur hic demum ter-4.Conclu. coclusio huius articuli, quae sit sex ea totius quae ilionis. Cognitione distincta, eo de modo incipit intellectus
ab uniuersalioribus. Et in hoc conuenimus cu. Scoto propter eius ronem:
quia oo possumus distincte cognost C re hominem. quin dillinctὸ cognoscamus animat: nec animal quin distinctὰ cognoscamus corpus. Itaq; prius elltotus ordo notitiaru confusai ua superioribus ad inferiora: deinde uia reso- Iutionis resoluimus hominet animal
ratione, & animal in corpus & sensibile: N eorpus in subitantiam se corporeum, ut expleta ait Arist. 8. met.tex.
Io. Et hac de causa quo ad usq; supremum dillinctὸ cognoscamus, non cognoscimus infimum Adi seo p ximii igitur argumentum. Seo ei negatur consequentia: na quamuis uniuersale abstrahatur singulari biis, eo modo,quo expositum est in prima. conclusione huius articuli, non subinde se situr, * speetes uniuersalis prius D
moueat ad conceptu speciei specialissimae, immb cum sit agens naturale, de intellectus pro isto statust immersus
materiae, non ita tim mouet ad persectissimu conceptum,quem producere
potest: sed procedit ab imperfectioribus: quales sunt conceptus magis uniuersales In angelo autem, ubi non elispecies supta a materialibus, no prius produceret unu concepta quam alium Adscevn-Nee sorsan in anima separata. Ad se' dunt. cundum respondetur, quod metaphysica non eli postrema scientiaru, eo φens , quod est eius subiectum, ultimo cognoscatur cognitione confusa : sed quia tractat de ente: ut elico mune ad Eres realiter separatas a materia, quales
sunt intelligentiae, quae quidem sunt ano tiro sensit remotissimae,& ideo sunt intellectu dissicillimae. Qua quidem ratione expresse dat Arii O. i. meta. cap.
x. Obidq; nihil obstat obiecta aliaruscientiarum facilius cognosci a nobis, Lobiectum metaphysicae, quia cognitio. v. g. mathematicarum aut moralius cientiarum, non dependet ex tali cognitione entis. Secundo possumus Acere, st quamuis cogntrione confusa prius cognoscantur uniuersalia, tamen ad cognoscendum dii lincte proprietates magis uniuersaltu debemus procedere per resolutionem in serio Frum specieru in superiora.genera, ut modo dicebamus usq; adens, quia particulares causs& passiones sunt nobis notiores quam uniuersales. Et hae de causa metaphysica est etiam postrema scientiarum. Ad tertium argumen. Ad tertio.
tum respondetur, i quamuis conceptus entis sit primus, quem concipit intellectus . noti tamen requiritur semper successo temporis perceptibilis ad formandum conceptum speciei, sed soluim, aut quando defeetu aetatis in puero, aut quando propter longam distantia loci, non reptae sentatur Obiectum perfectE. At quando ego in debi ιra distantia uideo hominem, sine mora a
69쪽
ra temporis eognosco esse ens, & esse animal,& esse hominem. Item si ave to adesse hominem. prius sermo iudiciu , t est homo,qua quod est animal,
aut ens: nacu illa species omnes illas rones uniuersales repraesentet, sequutur ut quando est debite appicata posset quemcunque conceptum primum producere. Quin etiam, ut respondebamus Durando, si intellectus adueristat ad Petrum, prius iudicabit esse Perrum, quam ei se hominem. Adno strum argumentum, quod fecimus ingratia Scoti respondetur, st latet subtus fallacia mam cu coparamus totum B physicum ad suas partes, comparamus rem ad rem: & ideo cum totum prius obiiciatur intellectui, quam partes, cognoscitur prius totum quam pars. Sed cum comparamus notitiam speciei,aut minus uniuersalis ad notitiam animalis, aut entis, non comparamus
nisi notitiam ad notitia, & ideo no sequitur, ut prius cognoscamus speciem quam genus,quatenus coisse & in potentia continet species. Si tam e genus comparetur ad speciem tanquam pars diffinitionis ad totum diffinitum, iam dictum est in tex. . in expositione secundi exempli Arist. et prius notu est hunc esse homine confuse, qua distina C cognoscatur esse animal rationale per consequens, qua cognoscatur animal esse genus hominis. Et in hoc liat similitudo cognitionis confusae inter totum physicum,de suas partes,& to. tum metaphysicum & suas partes. Restat hic paruu dubiu. Insinuatum enim est coceptu entis posse haberi &confusum &yllincisi:quod νξ esse falsum. Etenim ens sui benὶ ait loco citato ScotusJe coceptus simpliciter sim plex:ga non constant genere dila,sicuti homo Se alia genera subalterna, &ideo no potesse conceptus confusus,
cum no possit distingui in huiusmodi
partes . Respondetur in , P vocamus conceptu consessem,illu coceptu sor-
male comunissim que quisq; latinus sormat.sqd' est, ut pauid ante exponebamus. Et ille est primus, quem intellectus sermat. Distinctus aut est,qn cos oscitur per suos modos intrinsecos.
i.id st sit ens per se,qualis est substatia uel in alio qualis eii accidens: de sede alijs distinctionibus. Ad quartu nostru argiri in principio quaestionis factum respondet S. Tho. opus M. st uniuersalia accipi situr uno
modo in causando: ut sunt Deus & i telligetiae quae sunt causae uniuersales: Et de illis intelligit. Aris. I. meta. e.2. Usunt cognitu dissicillima, eo st sunt a sensibus remotissima:alia sunt uniuersalia i praedicado, ut genera de species, Ze de illis, si loquamur de cognitione consula & simplici,magis uniuersalia sunt prius nota,sed distincta cognitione proprietates magis uniuerialium sunt nobis minus notae: ila cognoχύ-tur presolutione particulariu in sua genera universalia, ut mo dicebamus respondendo secundae rationi Scoti.
Ad eo firmatione illa est solutio, qua dedimus ad primu Scoti. Cocedimus
nanque quantb uniuersaliora sunt, lato sunt nobis prius nota cognitione confusa: na qua uis species uniuersa les abstrahatur a singularibus, nihilominus non producunt conceptu per
sectu speciei prius,quam coceptu imperfectu generis. Sed argin procedit se cudu imaginatione eoru qui putat intellectum priuscognoscere singulare, Beano iiiij x singularibus abstrahere
notitias uniuersales: cuius cotrarium nos supra monstrauimus conclusone
quarta. Ad quin tu deniq; argumenturespondetur in primis,* Ariit. no Donit regula generalem, V oia,quae sunt
nobis nota sint ignotiora naturae, de ἡ.conuerso, sed negat tu E, P non omnia,quae sunt nobis nota, sunt notiora naturae, nec Econuerso,quia stat aliqdesse notius naturae, de nobis minus notu. Quod praesertim uerit habet in Q stanti js separatis a materia, quaecum
sint spirituales, sunt suapte natura magis Ad qua tu pii . Ad GD.
70쪽
Λ eis notae:sed tamen nobis, qui per sensum cognoscimus,sunt minus notr. Leseeudo habet veru de principiis &causs occultissimis nobis. De quibus Omnibus ait. a. meta tex. i. st sicut se habet
occultus uespertilionis ad lume diei, ita intellectus noster ad manifestissima naturae. Sed de toto physico de partib. eius ia diximus eude esse ordine in nobis &natura. At vero de uniuersalibus
in praedicado & particularibus, de quibus argumentu formatum est: respon detur si quamuis natura procedat ab uniuertatioribus in productione reru, no inde sequiturq, sint magis nota naturae cognitione confusa rimm b oppori situ sequitur, ut secunda conclusione monstratu elliquia natura sicut primo intendit totum physicum, quam par tes,ita prim b intendit speciem, qgenus: non enim facit animal aut subsia. tia aut corpus, nisi int&lens facere aliqua certa specie. Et ideo cognitione consula uniuersalia silnt nobis notio ra: species uero sunt magis notae naturae: cognitione aut dillincta uniuersa Itores causae sunt magis notae naturae. Quod si quis eo trasolutione arguat, v ide sequeretur singularia indiuidua ei se magis nota naturae qua species: Deu species non sint realiter separata,dicebat Plato, natura nec int edit nec P-
ducit specie nisi in indiuiduo, actio.. nes enim & generationes sunt circa
singularia, ut habetur I. mera. cap. l.
Respondetur,qubd natura per se nointendit nisi perpetuare speciem,quippe cuius intentio semper est ad per- . petuum : sed quia indiuidua materia- ita sunt eorruptibilia, intendit de per accidens : producere singularia ad conseruandam speciem : ob idque prim b intendit speciem, quam singulare. Unde in perpetuis, ut in coelis &supra cflestibus in singulis speciebus non producit nisi singula indiui
dua,unum solem, unam lunam. &e.
Iod tamen nonis praesentis loci di
Ad primam eonfirmatione iam re- I
sponsum est,s nihil vetat idem esse n. Ad i .cosi. tius naturae de nobis: & ideo utroque modo color est magis notus,u species sensibilis: naturae quidem, quia est causa, nobis uero quia est sensibilis. Non elamen intelligo colorem esse notiore nobis,ut aliqui uolu eb Φ per cogni tionem coloris ueniamus in cognitionem speciei: nam speciem non senti. mus: sed per coniecturam arguimus aliquam esse speciem in medio, per quam cognoscimus colorem distantem. Quod si quis arguat speciem esse magis notam naturae eb.est spiritualior, negatur consequentia: quia caetera non sint paria. Sunt enim minoris entitatis & persutionis, quam color, cum inesse conseruari dependeant a colore. Ad secundὸmdς mum Ad - - usi. confirmatione eode modo respondetur .ncpes in mathematicis ea de si aenotiora naturae,& nobis: na prima &simplicissima elementa, &simplici res csiclusiones,qim sunt causa posterioru Se ideo sunt secundu natura notiore sunt et notiora nobis: eb 9, prima elementa statim proposita cognoscimus,ut,a quolibet pucto in quodlibet punctu linea ducere, super quod libet punctum circulii describere . Et haec de secunda quaestione,quae est cirra prologum Arilio.
USequitur in textu caput scim- Fcundam olearum.
Texatrii. Habet autem dubitationem dc
Quaestio tertia. VTRVM OMNE TOTUM'
si sitae partes simul ii mptae. EaτIA hie quaestio, si in- tetionem huius libri nobi a
imitari liceret, ea repe sutura era quae est de numero principiorum rei naturalis. verum