장음표시 사용
101쪽
AD TIT. DE DIVER. REG. IVR. AN T. ς conuenerit ne dolus praestetur: hoc enim bonae fidei iudicio contra- rium est,& ita utimur. Animalium vero casus, mortes, quae Ue sine 2' ' h 6 culpa accidunt, sugae seruorum, qui custodiri non solent, rapinae, tuam 'multus, incendia, aquarum magnitudines, impetus praedonum a nullo 2 eta
ut raestetur infinguia contracti .neflericulo. Ne culpa leuisima. ne dolo malo ma e. Depactis contra ius mel contra Anes mores, , ne dolus praestetur. De lata culpa. Deleui.Diligens. diligenti min. diligentia exactis ima m custodia, chi Vcum demandata agitur leuissima intelligitur. Depacto e lege contractin. Winciis C. GUanquam in hac l. de omnibus contractibus agitur,proprie tamen e z. .hm ea pertinet ad titulum commodatis. cuius l .io.& in . ex hoc ipso li 'μηbro desti mptae sunt: ex eo itaque titulo explicari debet. Sic ex eiusdem Vlp.libro a . ad edictum multae sunt l.in tit. Comna . at in eo est ei ἐλtamen de aliis quoque contractibus nonnihil aspergebat,& in l. si ut certo , . . r. ' nunc Videndum s.commod. Iurisconsultus eadem sere quae in hae nostra te r. ' gula docet. Jst dolus, est culpa, est periculum suecasus,sic enim appellatur in l. si negotia s. de neg. gest. Qui dolum dicit, latam quoq; culpam intelligit. Qui ii adu. culpam simpliciter dicit,leuem intelligit, quae &neglistentia vocatur,haec enim ic culpa est, ideoque culpam Graeci λάλεια, vocant, ut suo loco doce.;. Illa magis doli naturam sapit,& in doli crimen cadit. Qui periculum di- ι 'cit,fatale damnum quod imprudentibus accidit',casum improuisum,ut aiunt Impp .sortuitos casus quos nullum humanum consilium prouidere potest', quibus resisti non potest, & ut ait Caius , quibus infirmitas humana resistere non potest,ut puta θεαιαν,Vim diuinam & maiorem plerunque intelligit. Dixi tam ut a. plerianque, quoniam interdum damnum quodlibet significat. sic periculum
acoris & mucoris praestare Venditor dicitur , nostro periculo res esse dicitur, in is uia. qua leuissimam culpam non etiam fortuitos casus praestare nos oportet F, i t /ῖ
periculum custodiae subire & inde periculo culpae subiici', periculo culpae vel si
negligentiae adstringi , atque ita periculum accepisse Caius videtur cum ait, res alienas Quasdam periculo nostro esse, veluti commodatas& locatas, qua - tua dam periculo nostro non esse, veluti depostas'. R ursum qui haec dicit, culpam ειμι cui merleuissimam plerunque intelligit. dixi plerunque ob id quod traditur l. r. 9.vit.&l.3. s.de peric.S com .rei vend. & propter tutorem qui tenetur ob culpam te F Ma T. uissimam, non tamen ad casus fortuitos ' di propter eum qui se obtulit deposito',& propter procuratorem',& propter nautam, cauponem, stabularitam'. His vero casibus,& si qui sunt similes exceptis, leuissimam culpam vix est ut M ' eo casu praestet aliquis,quo non & periculum etiam omne subeat. De periculo 'quidem, siue casu soc certum est, ad eum qui dominium rei habet plerunq trismyri respicere, nec a contrahentib praestari consueuisse periculum ,id est futuros ca sus, atq; fortunam ,&ut aiunt Impp. 'periculum amissionis ac fortuna suturi. i t. ωρο- damni. Dixi plerunq; ut excipiam species,de quibus in l. si ut certos. sed inter ' dum & l.in rebus vers. alioquin rcommod. l.i. s. sed & in maioribus s. de obi.& . l. io se
act. caetero quin periculum rei dominum respicit, atque hoc est quod in hac l. f η
102쪽
traditur in s. vlt. Nam quae fortuitiscassibus accidunt, cum praeuideri non pota tuerint,nullo bonae fidei iudicio praestantur,ut Imp. Alexander ait', ut exempli gratia,edax locustarum pernicies'. llud notandum est casus appcllatione sor-ς - tu ita damna plerianque contineri',sed tamen in lege xii.tabularum casum pro negligentia accipi: scribes enim ad legem x ii. tab. Caius ase,inquit,id eli iis est i see glitantia, quae interpretatio confirmatur ab eo quod est in l. capitalium s. in--L: ' cendiari j ver nam fortuita s.de poenis. At in hoc loco, ubi lex nostra ait, A Ni M At iv M vrsto C A sus, id est, si quid sortuito animalibus acciderit mali. Ait i. - W M 'i' nostra in I .vit. si Ni c vir A. Imp &Caius' aiunt sine vitio.Si enim unius ex L 2c. d. contrahentibus vitium sue culpa praecesserit periculum, & fatale damnum,m', β secus diceremus. Ex eodem Cato ut id quod hic traditur apertius sat,de nego et, α δε tiorum gestore exemplum adseram,quom ita demum ea quae necessario conita vis parauerit, cum postea casu quodam interierint, sorte incendio, vel ruina recti perare scribit, si ruina ipsa vel incendium sine vitio eius acciderit alioqui enim h ALDehη- propter incendi uni& ruinam damnandum cse . idemque in caeteris dici po- - test,ut ecce in tutore, cuius in hospitio si res pupillares ignis vi absumptae sunt. quas venundare, vel in horreo conditas habere debuerat, culpa tutoris seu s Cή p gnitie, ad iplius damnum, non ad pupilli dispendium pertinebit'. Commodad istis l. i. rarius quidem certe in maioribuscas bus tenetur, si culpa citas interueniat' des, ideo in t .si ut certo. 9. quod vero 7 commod.Vbi eorum quae senectute, morbo, vi latronum, aliovecasu maiore sunt erepta, nihil imputatur commodatario, haec exceptio inserta est, nisi aliqua culpa interueniat,cuius exceptionis exemplum ponitur in l. in rebus , . quod autem &d. I si ut certo S. sed interdum . commod.Sic Sind. l. in rebus in princ. eod. tit. Vbi hac ipsa de re agitur, ait iurisconsultus eos casus a commodatario non praestari, quibus resisti non possc veluti, air mortes seruorum, quae sine dolo S culpa eius accidunt.Ex quo etiam ς ι loco apparet ita in huius requiae s. vlt. legendu esse ut vulgo solet, Most Trso v g
f O r-- go propter casus fortuitos, qui culpa nostra accidunt,tenemur. Ideoque exceptio quae datur iis qui tempestate aut vi fiuminis prohibiti non venerunt iniudicium, neque cautionibus in nidicio sistendi causa factis obtemperauerunt, ei IL pH, is non patrocinaIur, ei non prodest, cui quid imputari potest . Merit δ suctu iri μδ. - .a enim suum cuique nocere debet,non aduersario, ut latius explicabitur l. factum M in i Ait lex, 'i' CusTODl Ri NON SOLENT. Sic& Caius loquitur , ut puta .. . . et qui sunt integrae opinionis'. Sanc sugae scruorium, qui vel quia non sunt inter ut - rerae opinionis vimini sunt commodati, vel etiam adhuc in ea aetate sunt vicu- stodia indigeant, a commodatario praestabuntur , non tame a depostario quini αῖ- ne culpam quidem praestare consueuit. Ait lex, RA Pi NAz. purta vero, ut & Actia. ιι cursius tradit', inter casus maior non recensentur, quamuis inter damna nutadumno. r. merentur', quippe quoniam a diligenti patresam. ipsi praecaueri, &impediri se queunt. Ideoque s ij, qui praestare non coguntur damna satalia quia tamen
custodiam praestare debent, si quid subreptum a furibus fuerit, proprium ipso-es rum detrimentum est'.Itemque cum persecta emptione periculum ad emptorem respiciat .imateria tamen empta, si nondum tradita furto perierit, vendi σω cix 4 tionis est periculum': vix enim est ut sine possessoris aut ipsus hominum culpa furtum m
103쪽
furtum committatur, quod de latrocinio, vel rapina similiter dici non potest. . t . . . Ait lex, T v xi v L Tvs.Tumultus dicuntur de naufragio, ruina,incendio in l. i. 3. ex incendio. s deincen. rui maus r. quanquam separantur ab his inla. 9. i. i. quod tumultus. d posti. Naufragium quidem certc, Viae incendium,inter ea quae casu accidunt numeratur', ct ideo a commodatarioca non praestari Caius ait Atque ita fortasse accipiendum est quod hic sequitur AQvARvM MAGNI Tv-DI' Es, ex quibus plerunq; naufragia oriuntur, vel potius inundationes aquaiat ri quae vi&cbasmata numerantus interea quae casu accidunt'. Rem quoq; εἱλοῦ Saquam accepit, si ruina commodatarius amiserit, eum securum esse idem seri. My
bit . Denique cum quid ob imminens ex causa tumultus, incendii, ruina, nauia
Da ij periculum deponitur , fortuitam causam esse depositionis ex necessitate Os ndentena, non ex voluntate proficiscentem Vlpianus ait'. Ait lex lucres .va A,quae quamuis alicuius culpa plerunque fiant', non ideo minus tamen apia pellari recte pollant fortuita, cum a vicino praeuideri non potuerint: quininio i se fortuitus casus incendii causem in serre dicitur &casus incendij repentini apia iLsi, Aia. pellatur',& vis quoque de incendio dicitur . Ait lex, INPETvs PR AEDON v M. Accipe latronum incursus,& piratarumansidias,aut vina , 5e an librant quc numeratur inter casus fortuitos' ,& ideo non praestatur , S cstracturam, quae quamuis a vi maiore distinguitu on tamen praestari solet scit de cum recem latrones abigunt, casus hic praestari non consueuit . Adde hostium incursus , x& ut aiunt Impi'. hostilem incursionein, quae ab iis numeratur interea quae vi maiore accidunt,ut & in t ex conducto Li. s.loca ubi vis suminum si urno V. υ irum,& graculorum fit mentio: vis quoque naturalis est Ut chasma,S terraemo a tu sy. Ergo ex contractuum natura nunquam praestatur periculum, nisi culpa praeccserit,itemque nisi mora facta sit sine ulla iusta ratione. Nam&indes o simis sito, in quo dolus alioqui solus praestari solet, res quae iudicis accipiendi tempore reddi potuit, periculo postea eius est qui ha bcti', nisi Icus eam rctineat ex *V. aliqua iusta causa': tunc enim etiam ad dominum pertinet rei naturalis in te ritus,utique cum interitura esset ea res, etsi restitutae siet ipsi domino . Denique minia. bona fide posse r non debet aut periculum praestare, aut propter alicuius periculi metum temere indefensum suum ius relinquere f. Plerunque ieitur do. minus periculum praestat ,& vim maiorem, quae quidem sit extraria ', ut puta naturalis '. Ex pacto autem quia contractus formari queunt Uemque accipere,ut fusus postea dicetur,eo fit ut periculum omne nonnunquam sustineat tui.
qui contrahit, puta si vel nominatim id comi enerit' nam conuenire id potest, neque quasi contra formam iuris facta pactio non seruanda erit' vel tacite, ut
quando aestimata res data suerit. Nam quomodo Constantinus Harmeno
pulus interpres Graecus explicat, semper aestimatio naturam contractiis auter, M. σπιθita ut si ex natura contractus exacta dilicentia praestetur,adiiciat rerum fortui rarum periculum. Verba eius haec sunt, ἰε γὰρ ἡ διατμωις α HS mris ri z-Ea ἀ
104쪽
in ditio ei' Eaequo sequitur visi per mulierem non stet quominus rem datam'; .ὶ in dotem ,& aestimatam tradat, res vero interim in rerum natura esse desierit, ipsa perinde dotis pretium auserati, ac si dotem tradidissct, quia quod euenit, VI Mincti. emptoris periculo est':& si res ael limatae in dotem datae augeantur vel minuans y- LM tur, commodum vel periculum spectet ad maritum hoc pacto aestimationis, quo sermatus dotis contractus est . Hactenus de periculo, sequitur ut videa-GGiu mus de dolo & culpa, acitatim quidem de dolo dispiciendum est. Dolus,&- frau,, & mala fides idem sere significant. Dolo fraus inesse dicitur,l. iurissentium, .sed si fraudandi. s. de paci. dolo bona fides opponitur. Nullus contractus est in quo ex ipsius natura praeitetur periculum, ut ante diximus: multi sunt in quibus leuis lima culpa non praestatur,&sere omnes,praeter mandatum, tutelam, commodatum: quidam sunt in quibus non praestatur culpa leuis, vel l . . ariae puta depostum', 5 precarium, quomodo inferius demonstrabitur. A ullus μυ- est in quena dolus non veniat,in quo dolus qui deluctum quasi quoddam pri- ιαιφisa uatum est' non praestetur. Nullum enim est negotium, a quo malitia, frauda-μη--ῖ ς' tio,& mala fides,malaque omnis ars abesse non debeat,& in quo bonam fidem. c., ctis, a considerari non sit aequum ut Impp.aiunt'. Quamuis enim bona fides eui do λλπ. Ain, ius contrarius est, in bonae fidei maxime contractibus exigitur',& quamuis, viae e L ait M.Tullius lib.3.ossic.dolus malus vindicetur,& sine lege, iudiciis, in quibus ex fide bona additur', attamen in omni contractu bona fides praestari debet'. - Nim fidei nomen ideo Scaevola existimabat manare latissime,' auctor est in Id se,. eodem loco M.Tullius, quod versetur in tutelis,societatibus, fiduciis, manda- VU tis, rebus emptis, venditis conductis, locatis, quibus vitae societas continetur, MI Ices. ἡ non modo iudiciis bonae fidei contrahentium dolus ipsa ex contractu actione feraraevmae vindicetur , verum etiam instrictis actione de dolo'. Dolus enim malus in si in iis mulatione,ut ait Aquilius continetur:tollendum verbest ex rebus contrahenae l. empti. dis omne mendacium,ut eodem ossic. libro 3. Tullius tradit. Unde id sequitur,' iis ut rem Celsus existimet, illud effici nulla pactione posse,ut ait t. si unus .f.illud. I ι - . in s. de pach. non valere conuentionem hanc,ne dolus malus praestetur,quas b fa . ' nae fidei contrariam, ut in hac nostra regula docet Vlpianus. Et ut recte Con- go suis. stantinus ait,quasi turpem,de bonis moribus contrariam, quaeque ad iniustitia,
νου . Quae Vlpiani sententia non mediocriter illustratur ab eo, quod idem in terpres Graecus ti c. epito. ad ipsam hanc regulam scribit.Cum enim in actioiad Li. g. ilia nem depositi dolus tantummodo Veniat ,ait ita quidem facta depositione, sed tys hsi V nondum secuto dolo,conuenire posse ne depositi agatur,nec ideo minus ratum ' ha -. esse pactum, quod pollea dolus commissiis fuerit: non tamen ita conuenire posse, ne ob dolum teneatur. Hanc enim conuentionem contra bonam sdem bonosque mores est qui auctore Iuuenale Satyr. 13. depositum reddi exiguntiet. . . t d atque adeo nec sequendam esse, Ut ait Vlpianus . Rationem veto diuersitatis
' hae ea desumi regula,quae ut superiore proximo capite dichiam est, ita desilit, expressa nocere, non expressa non nocere. Nam &in proposita specie diuersa esse vocabula,&haec quidem specialiter ac nominatim de dolo,illa non itidem to qui.
105쪽
qui Haec est sentetia Costantini,q valde cofirmatur a l. si unus.=.illud T.de pastvbi nominatim iuriscos ultus ait qua uis qui ne depositi agat paciscitur, vi ipsa id pactus videtur, ne de dolo, id est nomine doli agat,atrame illud pactu, ne dolus malus praestetur, no prodest e, hoc ne depositi agatur,prodesse. Quod tameresposum inepte ide Costantin .accipit de pacto excolineti adiecto ad cotractu depositi,& ut ipse ait, GHο - - ο - , nam quis omnium homo usq; adeo ineptus cst, ut sub hac lege re suam apud alique deponat,&hoc animo,ne postea recipiadneu recuperadae ipsius causa post vlla experiti actione possit Hoc excepto recte caetera sic tradidit, quae ante di
firmatur ab Iulia resposo in l. quida dccedensΞde ad m. tutivbi testameto dans liberis tutores, non posse cauere dicitur,ut snt ὀακλοι ἰ, & si cauerit, no ideo minus in administratione bona fidem prςstandam a tutoribus. Nec enim huiusmodi cautionibus remitti posse ius pubiicima, aut mutari formam antiquitus constitutam: attamen recte legari posse tutoribus, S per fidei commissum relinqui, si quid ex tutela in administratione , Vel conuenti actione damnisen
serint: at eo nomine nihil ipses in priore casu poste consequi ex fideicommissi
causa. illud semper tenendam est, pacta quae turpem causam contineant, non esse obseruanda,veluti si paciscar ne furti agam,aut iniuriarum Etenim poenas oob maleficia solui rano suadet ,& interest punita esse maleficia', quinetiam ii meri poenam furti Vel iniuriarum expedit . Cur autem expedit an quod 1dgρεῖδε faciendam contumeliam, aut committendum furtum inuitari quis non de beat 3 eademenim ratione Paulus ait conuenire non posse,aut si conuenerit pa fctum hoc seruandum non es le inter coniuges ne ob res amotas agatur, quo ris stiniam eo pacto mulieres ad furandum inuitantur'. Pactum igitur ne surti,ne in v. iuriarum,ne rerum amotarum agatur, cum turpe sit, seruandum non est. Pactum quoque hoc ne dolus malus praestetur , cum turpe sit,bonisque moribus θλ' ideo contrarium quod ad male faciendum , id est ad committendum dolum bonae fidei sontrarium invitet contrahentes, non valebiti id vero proderit quod
ita fictum erit, ne agatur ex contractu aliquo, siquidem nihil nominatim ac = si' sim .diserte dolo conueniat, etiamsi is postea in contractu admittatur. Sane si quis
post admisitim dolum paciscatur ne deposui agat, pactum sine ulla dubitatione imulto magis valebit : nam & ne iudicati, Vel incensarum aedium agatur pactu conuentum valet, itemque deserto commisso, de quo futuro ante pacisci non tit. licere diximus,lex x M. tabul. pacisci permittu . Sed&surth&iniuriarumactionem tolli per pactum ipse iure Paulus ait',&Vlpianus in l. non solum.*. proinde& si pactum s.de iniuriis. Ergo pacisci post admissa haec possiimus, atque 4deo post admissum dolum de actione doli, ut apud Paulum est': nec enim
ideo magis ad malefaciendum ullus inuitatur, quilibet iuri suo renuntiare L βυ potest suique iuris persecutionem deteriorem constituero', & unicuique licerquae pro se introducta sunt contemnere'. Ideoque conueniri potest ne qui va dimon
106쪽
ν, PETRI FABRI I. C. COMMENT.dimonium,sive promistionem iudicio sistendi causa factam iusta ex causa de 'seruit, utatur exceptione , cuius beneficio si nominatim ipsus causis express. I. et sponte non renuntiasset,erat alioqui tutus futurus'. Dicet quis contra ea quae μῆ-ῖ si θη- iam exposuimus, ne de dolo quidem admisso pacisci licere, non magis quam surti,vi bonorum raptorum, S iniuriarum nomine. Tantum abesse,ut huiuΩΡrii l. Giis modi pactio valeat,ut is quoque qui pactus fuerit,edicto praetoris de iis qui no-: 'ue, tantur infamia teneatur,& initimis st'. Ei vero ita responsum volo,pactionem eaedicti parte de infamibus pro transactione accipi, eumque qui nullo dator ni, pretio,is gratis pactus si rit, non teneri, sed neque si pretium interuenerit, L L sistia dummodo iussus praetoris accedat. Etenim Vlpianus ait licere pacisci, precibusque, aut pretio iussu praetoris dato, impetrare alicui ne actione famosa ex delicto,ut puta furti, vi bonorum raptorum, iniuriarum,de dolo malo.& sinu - - de secum agatur, nec ideo magis infamia quasi consessum notari, alioquin ve niae nullam futuram esse rationem, quod omnino inhumanum sit . Sane in his qui nοι. actionibus,quae ex contracui proficiscuntur, etiam in his quae samo sunt, ut 'f'. pro socio,tutelae, mandati,depoliti', non dubitatur,quin & pretio dato pacisci, ibinata iis id est transigere liceat,quoniam ex his causis non tam.turpis est pactio, quam
' . ex superioribus auctore Paulo' .Quae si vera sunt ut sine infamiae metu de do ' loeommisso transigi non possit, at deposui nomine transiet possit, illoq; casu
magis, hoc autem non Vsque adeo turpis est pastio', quid mirum inscum pa-ι se . . Cha quae sunt contra bonos mores,quae turpem Cad sana continent, non sunt ob crudi depac seruanda', illud nulla pactione possit essici, ne doliri malus & fraus praestetur,' pacisci vero possimus ne nobiscum agatur depositi' i Caetetum quia pactium. scar pari quoties a iure communi,& republica remotum est, seruaeri non oportet, & in hi; demum pacisci licet,quae non ad publicam laesonem, sed , d rem familiare
isi νε ... respiciunt ,eost Vt maritus, qui hactenus renetur Uxori vel dotri nomine, vel
ει V ex aliis contractibus,quatenus facere potest' , si paciscatur ne in id quod sacere possit,sed in solidum condemnetur, neget Pomponius id pactum seruari opori ἡρη' - tere, quippe cum sit contra bonos mores,& Contra receptam, quae maritis ex- ι -- hibenda est, reuerentiam, cum tamen alias si conuenerit inter liti tore, quid πω. m. pronuntietur. non abs re sit iudicem huiusmodi sentetiam proferre . Similiter
. tae quod si contra reuerentiam patronalem irritum est, ut puta si patronum
-- promiserit Nam Marcellus ait patronum non esse coaendum soluere, ne pari Gi. - . ex legibus verecundiae patronali debita,minuatur'. Quae ratio quia cessat mnisse eo, quarta falcidia heredi extraneo debita, ideo qui quod per salcidiam retinerem iis ' poterat,voluntatem testatoris secutus, spopondit se daturum cogendus est sol uere . Eo fit etiam ut cum libertas non res priuata sit, sed publica', conuelitio. priuata seruum quenquam alicuius facere non possit ' . eo si denique ve ἐν sis commissa vi pacisci non possimus, ne interdicto unde vi experiamur, quate 7 . . sue nus quidem in causam contingat publicam . Item ut operis noui nuntiati H Apis r ne ficta,si ex re familiari, pacisci hoc liceat ne ipsam nuntiationem exequamur: si re publica,non Meat'. Atque huc pertinet quod traditur in l. nec ex prae
107쪽
AD TIT. DE DIVER. REG. IVR. AN T. 73
xorio 2 Τ. hoc tit. Ex quibus omnibus ita, nisi fallo nec obscure, nec indiligenter ex possitis,explicatam simul esse arbitror illam Celsi sententiam,que auctore Vlpiano in hac nostra lata concepta est, Non valere pactionem huiusmodi, ne dolus praestetur, etiamsi statim non ex interuallo apposita suerit contractui. ' DHactenus de periculo de dolo, nunc de culpa ala,5 leui,5 leuissima. Culpa di zziam, dicit qui di negligentiam, & econtrario.Itemque qui magnam negligentiam, is & magnam seu latam culpam dicit',qu latior culpa vocatur',& grauior cui L . T: pa',&lata negligentia',&dissoluta negligentia',& remistior negligentia μ ν tr. reri 'dis loluta ignorantia'. Exemplum ponatur in depositario, a quo qua nuis non m exigamus, ut ad eum modum quem desiderat hominum natura sit diligens, id rep.ra itiis. pii quan uis non culpam,& negligentiam prςstet, quia eius apud quem deponi- F -J tur nulla versatur utilitas ',quantiis ergo si rem negligenter custoditam amis ἡ- p. s. o.
quasi mercedem accesrit,lecurus eli , nili aut culpam repromiserit, aut pretium depositionis non ii acceperit'. attamen nisi ad suum certe modum curam in deposito praestat,carere fraude non videtur: nec enim salua fide minore iis quas '-ἀri.
apud se depositas habet, quam propriis rebus diligentia praestabit, ut est apud Pgis .n Celsum .Ex quo sequitur,ut si in propriis rebus dilistentissimust in stet frau- sin iην' Ide non careat,si ad eum duntaxat modum quem hominu natura desiderat in deposito est diligens, quandoquidem in eo cura ad modum situm non pr stat. prestia. Et retro si cum sit in suis rebus negligetissimus,talem quoque se praestet in de spolito, nihilo magis teneatur,quicquid Accurs existimet, nec enim hic subesse .: σωμvllanaus videtur. At quia non sua gratia accepit, sed eius a quo accepit, in eo v A
solo tenetur si quid dolo perierit'. Sane nullum est in hoc negotio comodum I cI
mine ideo non tenetur, quia qui negligenti amico rem custodiendam comes . e sinultit de se queri debet,suae facilitati hoc imputare debet , & ut Constantinus
mkτω - Ξ διπερον. Alterum exemplum de illo sit, cui res r. δε πprecario concessa suerit,qui vel ideo dolum latamq; negligentia solummodo 'si pr stat,quia totu ex liberalitate descedit eius qui precario cocessit, & ita dedit, quas tunc recepturus cum sibi libuerit precarius oluere': in his duobus exem c. phs,5 a depositario,& ab eo qui precario possidet praestatur lata culpa:eam vero sic accipimus,ut sit maior in alienis rebus, quam in suis negligetiae qua uis ea ---σculpa tanqua leuis in aliis cotractibus puniri videatur,& ideo a marito, quem de dolo malo & culpa cauere oportet', ea dilistentia demu exigatur, qua suis με. ct Mum rebus exhibere solet. Itemq; socius, qui nomine culpae leuis tenetur, susscit s
108쪽
fι Us talem diligentiam communibus rebus adhibeat,qualem suis adhibere let 'quod postet latius & plenius explicabitur. In suis rebus consueta negligentia non praestaetura depolitario, vel eo qui precario rogarit, ideoque non lata, sed si i leuis potius culpa est'. Latam culpam ita lib. i.Regularum definit Vlpianus,ve A . sit nimia negligentia,id est non intelligere id quod omnes intelligunt. Latet igiR' 'l' tui culpae finis est, siue definitio,non intelligere id quod omnes intelligunt, ut',i eodem titu. Paulus ait ' .Qui id facit luitus est, ut puta si opinionem aliquam
h is mis/-ῖ de resupinam existimationem habeat . Stultitia vero, ut est apud Euripidem, α' soror est malitiae. Vt igitur ei qui dolo facit,ita stulto succurri non solere,addu-ι i. Gg-- cto Pij rescripto Vlpianus refert', ne sit melioris coditionis qui stultus, quam qui perivis est d. Iseruius. r. quod Vi aut clam. Vbii eritus opponitur stulto. Stultus est qui labitur imperiti iurisque ignorantia .Et ideo non excusetur, quia V nemini ius, nemini leges de constitutiones Imperatorum ignorare licet Sed 2, ipes ista is etiam non immerito stultus appellabitur, cui quanquam non in iure, sed in
'f' facto euius interpretatio plerunque fallit etiam prudentissimos' errati sum- α T M. ma negligentia obiici posui.Quid enim si omnes in ciuitate sciant,quod ille soc in i qm lux tenoraJ3 non potest non in culpa lata esse,ut ex definitione quam ante ad- .m ἡ scripsimus apparet.Quauis enim neque facti scrupulosa inquisitio, neque deo tan .i. latoria curiositas merito a quoquam exigatur,attamen supina ignorantia, ne- gligentia crata,& nimia securitas,atque,ut ante diximus, opinio existimatio, resu pina factum ignorantis,non satis expedita,proinde nec serenda est, ut Vlp. ρ - - te,d istatu iam, ut ait Papin. ignorantiam excusari non oportet '. Magna e-ι ἡ.' nim negligentia magna culpa est, haec vero dolus est, ut ait Paulus '.Sic Celsus εν ιημμμ' relati Netuae sententiam dicentis,latiorem culpam dolum esse :quod se accipio,vt quomodo Martianus ait',dolo, luxuriaeve proxima sit, & dissoluta ne-r ις - φ gliqentia sit prope doliam',lata negligetia prope fraudem accedat', culpaque dolo proxima dolum repraesentet,ut est apud Vlpianum': magnam enim ne-tit praxi. oboentiam in doli crimen cadere placuit radeoque agens de dolo Iuriseonsultus,addit, Dolum accipere debemus culpam latam'.& alio in loco, postquam . i istisi- dixit satis esses dolus tantum praestetur,adiicit,Culpam tame dolo proximamma in eontineri quis merito dixerit .Et infamis fit non tantum qui sciens dolo malo duxit eam, quae nondum elugendi tempus legitimum compleuerit,sed& si perser. i' pH iuris ignorantia id secit, neque enim ipsa excucitur,quq oritur ex lata culpa . . pzzhun i Itemq iuratur in lite,non ob dolum tantumodo, sed etiam oblatam culpam: H -ν si 'ρ' quin i md tutor admittit aduersus se iusiurandum inlite, non modo si dolo, lataue culpa secerit,sed etsi alias utputa leui culpa,quominus inuentariuc aeraq; dutaxat culpa heredis couincitur,tum iureiurado locus esse no poterit'. na ob
C. .L ' ' eulpa in lite no iuratur, sed fit stimatio a iudice . C terum adeo lata culpa dolo. LM ii viei na est,ut cum is lata cui pa faciat qui aliquid admittit per lasciuia, aut lusus ' causa vi postea dicetur, vel per gratiam , quod ram e pergratificatione no fieri
109쪽
AD TIT. DE DIVER. REG. IVR. AN T.
dicitur ,id alias ab eode auctore non dolo fieri dicatus. Atproprie loquutibus blata culpa dolus non est, fraus no est, sed prope dolum,prope fraudem accedit. Σ Quamobrem serre non possum horu verborii ordinem in l.1. C.de in lit. iur. . t.
Dis Coravi N C Urv R. Illud nunc generaliter tenendum cst, ut dolum, ita latam quoque culpam ab omni contractu abesse oportere,ac utrunque similiter puniri. In delictis tame &priuatis vel publicis maleficiis non perinde lata culpa venit,ac dolus, nec similiter utrunque vindicatur. Ut ecce, qui pannum rubrum
ostendit jugauitq; pecus,vi in fures incideret, si dolo malo,id est affectu furandi secit,surti actio est.Sed si non furti faciendi, sed ex alia,ut lusus fortasse causa hoc fecit,quanuis ipse in lata culpast,nec debeat impunitus est elusus tam perniciosus non dabitur furti actio, sed in factsi praetoria decretalis ,ut & si per laseiviam,& nodata opera dolove malo secerit'. Idem est in edicto de seruo cor i s rupto,ex quo Pr tor in cum qui seruum alienum recepisse,persuasisse vae quid ei VITIdolo malo,quo eum deteriorem faceret,quanti ea reserit,in Juplum actionem ex pollicetur '. Nam dolo malo adicisto,calliditatem notat eius qui persuadet C
teriam sine dolo,utputa lusus gratia si quis deteriorem secerit, hoc edicto no te netur',sed utili lege Aquilia'.PRterea in lege Cornelia de sicariis, qua qui ocei si
derit hominem dolo malo tenetur culpa lata pro dolo no accipitur, ut Paulus , P . ait in l. in legeA.adi. Corn.de sicar.additis duobus exempli quom unum de ii ιμ-lo est qui ex alto se prccipitans,& super alium veniens eum occiderit, alterii deputatore,qui ex arbore ramum deiiciens,nec praeclamans, praetereunte occide ρ ilis Uinriti ad huius enim legis coercitionem non pertinere, ideoq; si sint humiliores in ..crucem non tolli, neq; subiici bestiis. Paulus tame in ii.1. Sent.ti. s. putatore isto ria iisnrig. . casu,& si non incurrat in lege,quia dolo malo non occidit,in metallu damnari ait. Est enim in culpa cum quod diligenter pr uidere potuit, ab eo non fuerit prouisum, aut si tunc de nunciatu in fuerit, cum euitari non possiet periculum hideoq; hoc nomine Aquilia etiam actione ob damnum datum tenebitur, quae π. οἱ omnia susus explicatur in l. qui foueas.&l.si putator.f. adl.Aquil.In quas de. P lictis tamen lata culpa dolus est: nam Vlpia .ait dolo malo iudice videri litem Iti: Miasuam facere, si euidens arguatur eius vel gratia,vel inimicitia, vel etiam sordes. Iuss I. Culpa leuis proprie culpa est: nam neque dolo, neque rursum sortuito casui t ... proxima est,&ideo frequenter sine adiectione culpa dicitur ', S in dubio, ubi Λ-μ de culpa nostri loquuntur,de culpa leui dicere intelliguntur. Eost,ut sine culpa fieri dicatur, quod sne culpa leui fit, quanta is non fiat sine culpa leuisi VATI, ma . Inculpa leui est, si quis non ad eum modum quem hominum natura My inde siderat, lit diligens . Retro qui culpae nomine tenetur, is desidiae atque ne. I x 'οῦ ω gligentiae nomine tenetur, ut est in l.socius socio. p. pro socio.& g. vlti .instit. de prasia. 'societ. ubi Theophilus inquit l, lato τε 6-Sc. 2ITI Dolus enim & culpa quam aliquis praestat, eum negligere non patitur , Vlpura actione. dLAE custos furiosi,cum negligentior in ossicio suo fuerit, eius culpae adscribitur, si quid furiosus in se perniciosus moliatur,aut si aliis etiam exitio fuerit',ac deniques quis quod potuit prouideri diligenter id non prouiderit.' Quod si se Meit omnia quae diligentissimi is quisque, ut est apud Caium,id est non indiligens paterfamil. obseruaturus fuisset,ab oo culpam abesse c5sequitur. Culta deniq; U g
110쪽
O . PETRI FABRI I. C. COMMENT.
diligentia opponitur,sed ut ait Constantinus με ἰπὶμιMα,media cura, & dili- h gentia exacta . Culpa ergo est negligentia, unde quod dicitur 'imperitiam remiahis. annumerari cui Dae, ut paulὁ post a nobis demonstrabitur,id Costantinus idem t ua Graece protulit, ἡ ἀπεν του ἀφαλεία, id est negligetiae in M' T Itemq;ώ tuis φ. . custodia culpae opponitur . A quo enim ea quae diligens paterfami l. in suis re-
ρη-λ--- bus praestare solet exiguntur,is ea conuenitur actione', in quam dolus, &cul
pan custodia venit 8. Ideoque qui non sine vitio rem alienam perdit quam ha g. bet,culpae saltem reus est , quia non recte custodiuit. inde dicimus dolum &ὰ si i .. custodiam prst ari,id est dolum & culpam' sed interdum κους 'αε Naucto re Theophilo , η ακυγε α ν, η --ραν λακη. de qua postea dice- ', p. mus. Culpa ergo est segnitia h. In culpa etiam leui est qui praeter modum is 1 .. ..ia A. uus est, ut si magister,cui docenti leuis duntaxat castigatio concessa est, indisci insidae mr. plina seruum vel occiderit,uel vulneraueritii. item quaeritur. f. si quis seruu. s. loe.ubi citatur a Iurisconsulto l. sed & si quemcunque.,.si magister.& 9.vlig. ad legem Aquil .Praeceptoris enim,auctore Paulo, nimia saeuitia culpae assigna-i Tai tur . Ideoque tam locati iudicio magister, quam pignerat itio iudicio, quo-
rari rum utroque leuis culpa praestari solet, credator tenetur, ob id quod seruos debilitauerit,aliasve res locatas, vel pignori datas male tractauerit'. Item si mas fisa, nim ritus in seruos dotales, uxoris alienos fuerit istius, etiam si natura talis & in in ta a sitos tamen de culpa quoque leui tenetur,quicquid Azo contra existimet,ut probatur l. si filiosam it., .maritum. 7. sol u. matri .vel ob id quod sui . t. in rebus. causa dotem accepit , iudicio dotis dicendum est immoderatam ipsius coer- eeri debere is uitiam in alienis, quae in propriis quoque culpanda est, ut Vl-ιλι βω- pia. ait'. Nec obstat quod dicitur 'eam demum ab uxore diligentiam ipse iri, ditia. exigi,quam suis rebus exhibet: nec enim hoc sic interpretamur,quemadmo--, . dum in depositario diximus, ut scilicet possit in dotalibus este supinus, ideo
-- quia in suis etiam securus est. Ita enim seret: ne ob leuem culpam teneretur:sed ut praeter culpam leuem quam praestat, hanc quoque diligetiam praestet,quam in suis rebus exhibet,idque aperte Paulus demonstrat in l. in rebus. in princ.& M.tyde iure dot. in illo loco sED ET EAM Di LICENTIAM, sic enim lego pro sEd ετ i AM) atque ita etiam accipi debere arbitror, quod Caius ait inceresi socius talem diligentiam communibus rebus adhibeat, qualem suisis indis. - rebus adhibere solet',ut scilicet non ideo minus neeligentiae in communibus eis, tiry admissae causa teneatur,quod in propriis indiligenter se gerat,quippe cum ante dixerit socio socium teneri culpae id est desdiς ac neglitentiae nomine, sed ideo non pr stare diligentiam exactissimam,quod queri de se debeat,qui pa- . rum diligentem sibi sociu adquisierit.' Ergo non ideo minus tenetur maritus δε ρου. s. ob saeuitiam in dotales immoderata,quod eadem in proprios utatur eaq; ni- eis =φω - mia,ut magistri,ut creditoris,ita mariti si uitia culpς annumeratur. In leui etia 'is culpa est qui aliquid faciendum suscipit,& imperite facit,aut per infirmitatem . . non ut oportet exequitur: Sc retro qui ob dolum latum modo tenetur, securus . tii ..... est, si Vel imperite, Vel negligenter operam praebuerit, ut inmensore dicitur'. a. simo. Imperitiam cultri annumerandam traditur in i imperitia 1327 hoc titu. ubi di-μ eenius Pr terra is etiam in culpa est,qui scit Ac prohibere potest, nec prohibet, sed potius patitur, ut dicemus adl.culpa caret. sol. hoc tit.Item qui aliquid in detriment