장음표시 사용
91쪽
AD TIT. DE DIVER REG. IVR. ANT. 1
qua specie fideiussoria obligatio ante non constitit, quam filius sui iuris effectus fuit: nec enim ante pecuniam credidit. Vnde nihil mirum est si pater actionem non habeat in fideiusbrem, qui tamen filio tenebitur utili actione, humanitatis intuitu, quamuis ideo non teneatur patri, quonia nec ei principalis reus teneatur a ic non obstat9.pen. l.quidam s. de her. instit Quamuis enim ibi ante is
emancipatione nata si obligatio, tamen quonia filiusf. sibi patri sani. effecto ναής -b secundum defuncti voluntatem restituistipulatus est, neq; id fecit dolo malo', - . ea propter queri de filio pater non potest, vel in seriptum heredem mandati a Dpseri' ' gere. Ait lex, ris Ac Qvi Ri Mus, quippe cum &conditionalem stipulationem transmittamus ad heredes. Ait lex E Tr A M si Sc. hoc est quod ante dixit o MNi- Mono, quasi dicat,s ue nostri iuris, siue in patris dominise potestate simus, existentis conditionis tempore. Dies ergo cessionis in legatis, in stipulationibus, aut aliis negotiis, dies contractus inspicitur. Et haec est ratio eius,quae hoc loco traditur inter stipulationes & legata differentiae, ac eius etiam, quae a Paulo explicatur in l. Σ.f. id quoque s.de coli.bon.Vbi ait, non ut id quod sub conditione promissum, ita quod sub conditione legatum est emancipato venire in 'colla. tionem, existentepost mortem eius, cuius de successione quaeritur,conditione. Nam cum ea bona demum ab emancipato conserantur, quae vitro illo habuerit, & quae illi acquisiturus esset, si de potestate ac familia destincti nunquam exiisset,quod promissum est,uidetur eo vivo habuisse, licet postea conditio extiterit,atque hoc quoque patri erat acquisiturus, etiamsi ante conditionis eue tum in potestate postea esse desiisset,ut ante diximus. Quod autem relictum est,
non ante conditionis euentum.&cessionem dici,atque adeo non ante mortem
eius,de cuius hereditate agitur, intelligimus emancipatum habuisse, quod nee ante conditionem existentem si emanciparetur, patri acquisiturus suit. AD L. XIX. Vlpianus libro vicesimoquarto ad Sabinum.
C, cum alio contrahit,vel est,uel debet este non ignarus conditi nis eius,heredi autem hoc imputari non potest, cum non sponte cum legatariis contrahit.
Inflatio facienda debitor ex contram conditionem creditoris,non heres ego Horum conditionem scire necesse habet. IT lex,uEL DE 3 ET EssE. Itaque si filiosa milias stipulanti spoponderit, cuius conditione ignorat,eique luerit, non liberatur a patre, cui actionem integram Iac. 'Cui acius,Iurisc5sultorum huius ςtatis princeps optimc,ut mea fert opinio, existimat superesse, contra quasi filiosam. legatum si, eiusque conditionem ignorans heres soluerit. Apatre enim esse liberatum ideo,quia heredi hoc quod filii sconditione ignorat, imputari non possit: & sane qui in alterius locum succedunt iustam habent causam ignorantiae an id quod petitur,debeatur,aut non debeatur, ut dicemus ad i qui in alterius ΦΣJ. Eadem ratione tentari posse arbitror si seruus,aut filiussam . ita stipulatus sit,illam rem,aut illam ita.Vtrum ego velim,quamuis electio personalis sit, & ideo seruo vel filio talis electio cohaereat , adeo ut non pater dominiisve sed filius seruusve destinare de alterutra debeat', attamen quia in legato optionis
92쪽
ἀι.IH--- optionis ait Iulianus, a filiosam. sine iussu patris optari non posse', nee vlla eleia M Q dito, aut voluntas iure ciuili possit intelligi eius,qui in aliena potestate est,ut suo loco diximus,non liberetur promissor, qui eligenti filiosam. cuius conditio- -- nem ignorare non debet, quia cum eo contrahit) sine patris consensu aut iussit soluerit: heres autem liberetur si filiosam.quem patremfam .esse putat,cligenti, sine iussu patris praestiterit. Quamobrem si praestitus seruus decesserit, post talem electionem nulla supererit actio legatorum patri, ut opinor. Illud prosectό imputare sibi debet, qui cum alio contrahit, si tecus se ille alter serit, quam bonum patremfamilias oportuit:quod in socio locum habere potest, que quis; is f. iii. d. sibi parum diligentem assumit, de se queri debet, hoc est sbi imputare debet friti. se st- ι Quamobrem etiam fuere olim, qui putarciat socium de culpa non teneri, sed ues δε- solum dolum praestare debere ad exemplum depositari j, qui quamuis rem cis. parum diligenter custodierit, securus est, quoniam qui negligenti rem cu-ι , . . .. uodiendam tradit ἰsuae facilitati id imputare debetη , quod latius explieabitur
, uib. . in l. contractu si eod. Ait lex, CUM LEGAT ARIIS, Cum quibus non consensu, N ' 'sere eoniungitur ad societatem heres, qui & cum coherede non contrahit,
sed in eum incidit sic in l. vi sit. D. pro socio, cum non affectione societatis b Lui ἄ- m ineidimus in coniunctionem. Sic pupillus dicitur non contrahere cum tutore, sis δε,1 sed in tutorem incidere ) ideoque non dolus modo, sed etiam culpa praestabi-
non mit- 7. tur . Ait lex Nora s p o N T E,at certe contrahit,aut Videtur contrahere, nec modo
. G.ὰ L. cum legatariis,sed & cum creditoribus adeundo hereditatem .Plane quia non ιiamsi insist sponte contrahit heres,nihil est quod ei imputetur. Quamobrem & habitum a defuncto contractum, ignorare potest, ideoque non desertur heredi iusiu-
posse . randum . ι Paulin lib.
Non solet exceptio doli nocere his, quibus voluntas testatoris non
refragatur. Quibus ex testamento agentilus exceptio doli noceat, velnon. IT lex Qv v s ex testamento agentibus, ut puta legatariis, vel etiam
heredibus ob debitum sibi a defuncto experientibus cum coherede.'Huic versiculo exemplum accommodatius adhiberi non potest iis, quae proponuntur in t .scribit 3. item scribit. 7. de auro &arg. leg. iuncta l.apud g. praeterea. 7.de doli exceptio. & in l.cum alienam. C.de legat. l. cum seruus. 7 de adim .leg. quas tamen hic interpretes non adductit. Vice versa,exceptio doli nocet iis,quibus testatoris voluntas refragatur, Ipeng. de coli. bon.' qua tutus est, qui actionem infringere defensionis aequitate potest l. v. s. de doli excepti quae est ex eodem libro, ex quo d. l. pen. Exempli gratia, si ita quis legauerit filiosamilias,ut ipsi soluatur, procedit legatum, neque imputatur heredi,cur non patri,sed potius filio soluerit,cum hoc ita nominatim expressiim est ut filio soluat,imo vero si pater petat,exceptione ipsum repellendum esse Vlpian. noster eodem lib. 14. ad Sabin. scribit' t quod de doli exceptione accipiendum puto Quod si ut filiosam .soluatur testator non expreserit, ac tantummodo simpliciter filiosam. legauerit, nulla solutionis facta mentione, pater agens ex testamento, legatum filio, quem habet in potestate, relictum consequetur, nee poterit
93쪽
ierit exceptione doli repelli,quae non solet his nocere, quibus voluntas testatoris non refragatur,ut eodem lib. hac regula Vlp. definiuiti
. Pomponius libro septimo ad Sabinum.
Quoties dubia interpretatio libertatis est, secundum libertatem respondendum erit.
Rauor issertatis, aeratis otu.s Orum quae incerta sun rationem non habemus. Itaque si cum tutor incertus testamento dari non possit', datus sit tutor Titius, nec appareat de quo senserit ictator, de patre, an de filio, Paulus lib. c. t. m. 'l quaestionum responditanonius deficere, sed probationem, ideoque neutrum tutorem esse , in ambiguis, vel obscuris pro eo quod est fauorabilius, ι -- irespondere consuevimus, ut ecce in quaestione status. Si enini duobus homine, I pro parte dimidia separatim inseruitutem petenribus, uno iudicio liber, altero seruus iudicatus est,& coacti iudices consentire non possint,commodius est G. uore libertatis, liberum quidem eum esse,compelli autem pretij sui partem, viri boni arbitratu,victori suo praestare,ut Iulianus ait tem inter pares numero e Giudices, ii dissonae fuerint sententiae, pro libertate conititutum obtinet', Idque f. lege I unia Petronia, quam Neronis temporibus lata arbitror, iussiim esse Her ν. - mogenianus tradit '. Adiicit etiam exemplo iudicum, si testes non disparinu mero tam pro libertate, quam contra libertatem dixerint, tamen pro libertate pronuntiandum, peque ita constitutum esse. Quod de libertate diximus, ad aetatem producendum omnino esse iudico. Etenim durum & iniquum est, eum de statu aetatis alicuius quaeritur,ta diuersae professiones proseruntv r , ei potissimum stare,quae noceat. Item propter fauorem dotis φ, cuius praecipua semper,& ubique causa est : in ambiguis pro dotibus respondere melius est, ut 'idem Paulus eodem lib. 6. quaest. seribit. l. in ambiguis p. de iure dot quae l. de I se .sumpta est ex I in ambiguis i. hoc tit. Exepli gratiarii res alicui tradidero,ut seia pcutis nuptiis dotis essiciantur, & ante nuptias decessero, quaeritur an dotis esse hincipiant, insecutis me mortuo nuptiis. Vlpianus ait benignius esse, ut imponatur necessitas heredi consentiendi ei, quod defunctus secit,aut si id distulerit vel absit, nihilominus dominium dotis ipso iure transferri ad maritum .etiam nolente, vel absente herede, ne alioqui mulier indotata sit, quamuis inspectomero iure contradici posse videretur'.Sic citam secundum libcrtatem, quae re- .ibus omnibus fauorabilior est ,pro libertate respondere nos oportet , ut supra ' rix 2 2.
exposui,sicit quod Paulus lib.x vi. ad Plantium his vel bis ait , in obseura vo luntate manumittentis, fauendum est libertati. Recte Paulus, illudque vere, nam & in specie l. si seruus legatus 7.de fidele. liberi Martianus S uolae aucto ι εμ ιritate motus, ait, si in obseuro sit, qua mente post libertatis dationem testator eundem seruum legauerit, in obscuro libertatem praeualere. Cum de in eadem specie Paulus hoc sauorabilius responderi tradit, si voluntas testatoris in ob lauro sit,seruum esse liberum '. Haec ergo sententia cum pro libertate. quam ηtsi culinpro legato sit benignior, praeferenda est, si,ut verum est,semper indubii, beni - .gniora praeserenda sunt'. Ait lex nostra, OPERTATI S,mallem voLvNT A Ti s, i ,
nisi seirem interdum ita nostros loqui. Vlpianus ait conditionem, id est ut esto μ ιες
94쪽
co . T PETRI FABRI I. C. COMME . II. interpretor, nditionalem institutionem haberi pro pura in specie l.i., qui sub
V2 h. i. conditione. s. si quis omiscati . test. Papinianus ait', si mandatu meo pecunia bimana aui. Titio credidisses,etiusmodi contractum similem esse tutori, & debitori pupilli,& sene ut in testamentis faciendum esse Vlpianus indicat'. ita equidem puto t. d. adim. in ipsis iurisconsultorum responsis exponendis meliusteste sensum magis, quam verba intueri, atque amplecti.
A D L. XXI. Vlpianus libro vicesimoseptimo ad Sabinum. Non debet cui plus licet, quod minus est non licere.
Deprocuratori s. De rei iussista exceptione cui donanditus in an posit venilere. ne honoritis,st alia quibus iam Neo quod plus est, inest&minus, ut Paulus ait, explicans edictum de procuratoribus lib.6.i Et Aristoteles etia lib. inei Idia
que cui mandatum est ut centum aureis emeret,ei mandatum etiam u videtur multo in is ut quinquaginta compararer*.is qui excqui tur inst. mand . ubi Theophilus is γae, inquit, αλε eo H ελα seνα αἴροθyn;
Itemque ad duas res petendas procurator datus, si unam rem petat,exceptione, talios . non excluditur, & rem in iudicium deducit . Ei qui defendit eu cuius nomine. 8 ipse non agit,liberum est vel in unam rem defendere,auctore Gaio lib. 3. ad e dictum protiinciale: nam in toto & pars continetur, ut idem in eodem libro ς ιμ tρ- scribit . Qui totum habet, partem non habere non potest: qui totum petiit,&partem quoque consequenter petiit, Unde rei iudicatae praescriptio nocet, cum M ' u G pars in toto sit: eadem enim res accipitur, & si pars petatur ei us quod petitum est. Neque interest utrum in corpore hoc quaeratur, an in qualitate,vel in iure, ut ait Vlpianus A. Itaque ut in toto pars inest, ita & minus in eo quod plus est.
mi e quod plus est habet, qui potest non id habere, quod minus est 3 ideortat, is ' nemo qui actionem habet, exceptionem non habet . Quamobrem qui ca.
strense quasi ue castrense peculium habet, clim testamenti factionem habeat, cum testamento relinquendi cui velit si iussam . miles adeptus sit liberam sicut tarent, credi potest ea etiam remissa, quae donationes mortis causa fieri probi: bent,id est, quae impediunt quominus donationes causa mortis recte fiant. in east.ωmuq o igitur conditione futurus est,ut mortis causa,vel non mortis causa donare possit aeum is quoque donare possit, qui factionem testamenti non habet R. Ait Tta lex Gos nis ετ cui pius Licet T. Cum igitur positi quis alienare quod plus δε S . est, poterit & consentire alienationi, quod minus est . Similiter quia plus est dona re,quani aut vendere, aut concedere,cui donareticet, ei vendendi quoque & eoncedendi ius est,ut Vlp. li. 11. ad edimam, traetans de donationib inquit'. ut ecce,si creditor pigneratilius concesserit debitori ut donaret, S debitor ven. diderit, agens pigneralitia creditor per exceptionem repelletur, quasi qui do. zi π nare permiserit,uendendi etiam facultatem cocesseri sinis sorte quis dicat ideo pt. i id cocessisse creditorem donare,quod amicus erat creditoris ille cui donabatur z-a L Item mutus de surdus donare non prohibentur': ideoque in caeteris obligatio-mciis inb nibus, quae modo re, non Verbis contrahantur interuenire,atque adeo vendere, itemque ad tempus,aut precario concedere possunt', quanquam non inficior
95쪽
AD TIT. DE DIVER. REG. IVR. AN T. ci
speciales quosdam casus esse,quibus lex donationem non impediat,venditionem, aut obligationem prohibeat. Senatus enim obligatae mulieri succurrit, non donanti ' constitutio Theodosj decurionibus venditionem, non dona- πιαμ ., tionem inhibet '. Non obstat quod obiicit Accursitas de .pr side,qui ius habet gladij, non tamen deportare potest. Nam singula quae ad merum imperium pertinent, nisi specialiter lege deserantur,non competunt: illud autem praesidi R datum non est Caetera quae idem adsertim contrarium, ab ipso recte diluuntur. Illud aequum esse nemo non videt, ut cui quod maius est licet, minus quoque liceat,ut hic Ulpian. ait, ut cui quod minus est non licet,id quoque quod maius est non liceatmam hoc naturalem habet intellectum, ne qui caret minoribus, fruatur maioribus,& ideo cui pomoerio urbis, ei urbe quoque videtur interdictum esse' . Item cum plures sint senatorum ordines qui indignus est ν ι .d siri inferiori ordine superiori indignior est . Eadem ratione cui honor unus in terdictus est,nec eos quoque petere poterit, qui erunt illo maiores. Est enim, auctore Vlpiano,perquam ridiculum,eum qui minoribus poenae causa sit prohibitus,ad maiores aspirare L δερη--ib.
Vlpianus libro vicesimo octauo ad Sabinum. u.
In personam seruilem nulla cadit obligatio. generaliter probandum est, ubicunque in bonae fidei iudiciis confertur in arbitrium domini, Vel procuratoris eius conditio, pro boni viri arbitrio hoc habendum esse. Seruus obligat, y obligatur naturaliter, Mneiuiliter. Agere mel conumM, vel . . , in iudicio consistere non potest. Iure ciuili aut praetorio seruus non qnscitur. itaque verba iuris in eum non cadunt. In contraλί- ιι fidei arbitrium promittentis ex aditris boni misi HZimatur. Quia autem in stipulationibus, quid in tectamentu, uid in tibertatis legato. ne conditione in extranei arbitrium collata in contrai lis, testamentis.
Vod ad naturale ius attinet, omnes homines aequales sunt, ut libro ni sub 3.ad Sabinum Vlpianus ait ', id est, ut ego quidem interpretor, sit oetur. aeque liberi.Nam eo iure omnes,&vno naturali nomine, appellabantur homines,& liberi nascebantur ν: & ut loquitur Triphoni. nus,libertas naturali iure continetur, dominatio ex gentium iure introducta . V serest . Inde sequitur,ut serui naturaliter obligentur , adeoque quod manumissi rhoro soluerint non repetant,velut indebitum',& vicissim alios obligentiatque adeo si servo,qui meus aut alienus erat, postea manumisib vel alienato ex mutui, aliave aliqua causa soluam,ut recte luam', liberer', &quanuis existimans ei MOMI. me aliqua teneri actione soluero,tamen repetere non possim, Velut indebitumor condictionem,quia naturale debitum agnoui β. Quod attinet ad ius ciui- h ἀι.εω,dri serui pro nullis habentur,ut Vlpia. eodem lib. 3 ad Sabinum tradit deni. que quod seruus debet, id exigi non potest, sed in eius dominum actio copetit, non de peculio tantum,aut in rem verso, qua de re diximus nonnihil in l.1o.s C M sed di vindicatio,& iudicati actio',&quod seruo debetur ab extraneis, id recte
96쪽
dominus petet. Cum enim aut seritum debere, aut deberi seruo dicimus, debendi verbo abutimur , factumque magis demonstramus inde ex facto h Lmuui serui obligari in eodem libro ) id cit magis ad naturale,quam ad ius ciuile re serimus obligationem, quia re vera S ciuiliter,& cum effectu,nec seruus quieta I I.neestrum quam debere potest, nec seruo potest deberi, ut Vlpian. eodem libro ait Qui, e debere potest inde fit, ut fideiussionis nomine obligari non possit, vel utiliter eo nomine soluere, nisi ex causa peculi j, si iussam causam interce dendi seruus habeat, adeo ut in dominum iesius actio de peculio danda essem impers.' videatur atque adeo ut qui satisdare promisit,impleste stipulationem satisdia citu, ι tionis videatur, ita demum sit accessionis loco, eum qui obligari & conueniripae .LPruus possit,non etiam si seruum dederit, quod eodem libro Ulpianus tradit'. Cui non si serim my nempe quia conueniri nequit,& ut est apud Constantinum lita
η i a G si' ius voeari possit ', siquidem inter seruum & liberum, ut Impp.aiunt, nullum potest iudicium consistere atque adeo nec subsit stere in personam serui, qui eum qκi in iudicio interesse non potest, facta condemnatio'. Et hoc ita Constantinus insuperiore loco expressit, οἰκέτης μη- o JAu. Ex cum ii.- quo sequitur primum, ut si se iudicio sisti seruus promittat, non committatur nee in eum nec in eius fidei usta res stipulatio', idque aperte Constantinus ea 7 . μι. ratione fieri demonstrat libro I.titu.' . Deinde Ut ipse condemnatus appella re non possit,quandiu vel dominus, Vel alius nomine domini prouocare pa- ω L δῶ ο ratus est nam quin ipse pro domino appellare non possit, dubium non est'.
'rat, Ouin inro persona seruilis nec ciuili, nec praetorio iure,nec extra ordine com-χῶ ορ. putatur riurisdemque ciuilis,edictive praetorii Communionem in totum noni Lnu .ris habet' id est, nullatenus habet.Et quemadmodum quod ad ius ciuile attinet, .l pro nullo habetur',ita etiam apud Praetorem . ideoque nec edictum Praetoris menta. μ- unde cognati ad seruiles cognationes pertinet: nec enim facile ulla seruilis vi detur esse coenatio': nec edictum de restitutionibus in integrum ad eos qui, a. i is a serui sunt, vi si capti fuerint, restitui possint Plane si antequam in seruitutem deuenitensilia integrum restitui potuerint,ex eorum persona dominis dabitur . . I p. id benescium restitutionis In personam seruilem nulla iuris obligatio effia L .f Π i' cax & villis cadit, ut hac regula nostra continetur, siue praetorium, siue ciuile -- '' ius accipias. Nam ut est apud Paulum , nec praetoria quidem iurisdictione ita a l. si semus obligatur,ut cum eo actio sit . quamobrem si libertate adempta capitis ia. - . deminutio subsecuta iit,nulli restitutioni adue sus scrutam locus est cessatqueb I. non solsi edictum, cum is conueniri non possit,licet ςquumst utilem actionem adii et 'sti, se, dominum dari, sicut creditori permittatur in bona, quae seruus aliquan- . iuvim . . do habuit mitti, si non in solidum a domino seruus defendatur . Itaque tu si . ris obligatio in seruum non cadit. Cui hoc addendum, quod ab his etiam quaer, h. b=k i. sequuntur, non omnino alienum est,ea Verba quae ius lignificant, in seruum de ea .m non cadere,sed quae factum latum modo, Vt ecce, cum seruus per promisbrem non fieti stipulatur, quominus recte sibi liceat ire agere, utiliter stipulatur Α δερ Hr quoniam no ius stipulationis auctore Iuliano,sed factu versatur. Eade ratione
ae seruia ita stipulari potest, illud aut illud quod ego voluero,&electio hete peria' Pri . sonalis erit . At in nac stipulatione habere licere,quia tu non factu vertitur. ideo
97쪽
AD TIT. DE DIVER. REG. IVR ' AN T. ea
Ideo factam a seruo stipulationem committi non posse Iulianus existimabat,
sed Vlpianus tamen eam stipulationem, licet verba iuris contineat, accipiendam esse sic ait, ut actum a seruo videatur de retinenda, vel non auferenda
possessione: idque adeo ut stipulatio vires habere possit, quae nullas alioqui vires habitura fuerat . Quanquam dici potest verba iuris in seruum cadere, habita domini ration ideoque seruus, qui domino habere&possidere pote sis in etiam ciuiliter β, recter etiam ita stipulabitur, domino habere licere. Itemque Ginis
quia cum dicimus arbitratu Lucij I iiij aliquid fieri dari oportere, ius haec ver
ba significant, non merum iudicandi & arbitrandi factum, ideo in seruum no cadunt,idque Vlpianus traditin l. illa verba s titu .proxi. Ergo in arbitrium serui contrahentis conferri non potest conditio, in liberi contrahentis potest: sed ita, ut pro viri boni arbitrio accipiendum sit,&hoc est quod in hac nostra re- gula sequitur. Ait lex, pROEANDvM EST. Cum enim pro non dicto sit quod dare iusi velis cogi non possis , nullaque possit consistere pmmissio, quae sta- h L ME tum ex voluntate promittent,s captat', ideδ ut magis actus valeret quam periret, placuit veteribus magis in boni viri arbitrium collatam videri conditionem,quam in domini promissoris merum,& plenum,&liberum arbitrium. Mia 2 in. Ideoque in hac serui venditione si ratione, domini venditoris putarit arbitrio, haec ita conditio accipitur, si arbitrio boni viri non suo putauerit. Nam si ar- bitrium domini accipiamus, nulla est venditio quemadmodum si quis ita vendiderit, si voluerit , si cuius arbitrio commisitam fuerit an emptum habeat', L si, vel stipulanti sc respondeat, Si voluero decem dat,o, sub qua conditione nul δυς-last obligatio ', quae omnia eodem libro Vspianus tradit, ex quo haec quoque lex desumpta est'. Idem de locatione dici potest,in cuius lege si comprehensum est,ut arbitratu domini puta, opus approbetur, perinde habetur', aes 'tro viri boni arbitrium comprehensum esset. Nam fides bona exigit, ut arbitrium t. Ab tale praestetur, quale viro bono conuenit, & ideo irrita erit approbatio conductionis dolo facta, ut ex locato agi possit,quoniam a bono viro non ita seret adem de societate, in cuius lege dictum sit ut societatis paries consi itueres Vitin. - arbitratu tuo:ea res enim ad viri soni arbitrium redigenda est '.de sere mens ea est persona arbitrio substituentium, ut quia sperent eam recte arbitraturam id faciant, non quia vel immodice obligari velint. Ideoque s libellii, tot se daturum operas, quot patronus arbitratus esset iurauerit,non aliter arbitrium cs a. patroni ratum futurum est,qtiam si aequum arbitratus & boni viri ossicio' ' functus si ' Ait lex, tu soNAE ringi iuniciis. Quid autem in strictis Z 'υ Sane illam stipulationem si volueris dari, inutilem esse constat sed nee stipu riatio valet in rei promittendi arbitrium collata conditione, ut eodem libro xxvi O. ad Sabinum tradi sine ulla distinctione, Vlpianus'.Nam hic arbi i l. 'l trium pro viri boni arbitrio accipere non possumus, cum in stipulationibus verba stricte interpretemur, atque ita uti pronunciata sunt. Quanquam illud quoque in contrarium dici potest,ut magis actus valeat quam pereat, in arbitrium promissoris non plenam conserri posse conditionem stipulationis,mul', to : magis in iudiciis bonae fidei. Eth cest sertasse ratio, cur hic Ulp. apposuit, iN EONAE FiDEi IvD I cras &c. mid autem est in testamentis3 In quibus in expressum & plenum heredis arbitrium conserri an debeatur non potest ' litur.
98쪽
Dixi expressummam utile huiusmodi legatum est, heres dare damnas esto si in Capitolium non ascenderit, quan uis in potestate eius sit ascendere vel non oti seu a, ascendere'. Dixi plenum,siue liberum, seu merum:quoniam testator non pleis Q num voluntatis arbitrium heredi dare, sed quasi viro bono committere quod relinquit potest. ita, si fueris arbitratus, si putaueris, si existimaueris , si comprobaueris, si aestimaueris, si iustum putaueris, si utile tibi suerit visum, vel videbitur, si te non offenderit, si meruerit: nec enim poterit heres causati non esse meritum, si alius vir bonus & non insistus meritum potuit admitte--- ' μ re'. Debebitur ergo legatum aut fideicommissum: quoniam quasi viro bono potius ei commissum est, non in meram voluntatem heredis collatum se Caeterum si in arbitrio eius qui rogatus est, quemque testator obligari cogi-1m ,-a tat, positum sit, an omnino Velit dare,aut restituere,ita, si volueris heres, time
T- inutile legatum aut fideicommissum est ', quod in aliena voluntate poni po-s test,in heredis non potest ' .Ergo quia nihil in testamento ex nutu heredis va
T. lere potest, eb fit, ut ita nillil relinqui possit, si heres volueris. Nam haec ver-
si nutum & meram voluntatem, non viri boni arbitrium significant.Uerun- tamen placet in libertate, huius fauore,verba haec tanquam obscura, nisi euidens & manifesta sit contraria voluntas testatoris, ita interpretari, si heres P - - - vir bonus volueris. Denique cum lcstator ita dixerit, Heres Damae da to libertatem si volueris,ita demum non valet hoc fideicommissum, si totum
in voluntate secit heredis, si ei libuisset. Caeterum in obseuro non dubitabimus quin libertas debeatur, perinde atque si arbitrium illi quasi viro bono dederit: nam etsi dixerit ita, si tibi videbitur peto ut manumittas sic accipimus, si tibi quasi viro bono videbitur. Et ita quoque in his formulis, si voluntatem meam probaueris, si te meruerit, si te non offenderit. s comprobaueris, si non reprobaueris, si dignum putaueris, si probaueris,quod de an te diximus, & valde confirmatura dicta l. fideicommissaria.3. s. de fideicommis s. liberi. ex qua illud notandum est hanc formulam, si voluerit, in caeteris relictis plerunque sic accipi, si libuerit, in herede semper, in extraneo in dubio. At libertatis causa fauorabiliter esse receptum hoc,ut si sic dixerit te
stator , heres eum manumittito , si Titius extraneus vel heres voluerit, in
dubio conditionem potius cssiciant, perinde atque illa, si Titius in Capito lium ascenderit, de boni viri potius, quam liberum &merum arbitrium significent. Ita fit ut quod in caeteris relictis, quod ad heredem quidem attinet, - nunquam ita dici possit, si heres voluerit, in libertatis datione dici queat, quasique obscurum pro libertate interpretamur, quod alioquin obscurum
vel ambiguum non est, ut alia in specie alia verba in l. seruus legatus. eod. titude fideicommi libere. Itemque, ut quod ad extraneum attinet, non aliter valeat quod relictum est, nisi inani sesta sit voluntas testatoris, ea formula totum non ponentis in extranei arbitrio, sed quasi in conditione, & boni viri voluntate, in datione autem libertatis, nisi cum est manifestum aliter sensisse testatorem, hac formula boni viri arbitrium,&conditionem contineri iudicemus. Atque ita sentio. Sed in caeteris relictis cum totum ponitur in heredis nutu ita,Si volueris, nihil agitur. Quid si testator dixerit,nisi heres nolueris 3 quod fideicommissum quasi conditionale est, primamque voluntatem
99쪽
AD TIT. DE DIVER. REG. IVR. AN T.
exigit, ideoque valet quia plenum non est heredis,ut superiore casu, arbitriit, cum post primam voluntatem non sit arbitrium heredis dicendi se noluisse . b ---Ait lex nostra, Do Mi Ni v EI. PRO CVRATO Ris. Quid si in extranei λ Repe ario distinguendum esse,utrum generaliter in alicuius incerti arbitrium, an in
Titi j vel Seij collata fuerit conditio. Nam illo casu si merces promissa sit steneraliter, alieno arbitrio locationem ci conductioncm contractam non videri , idque etiam de emptione dici posse, in qua pretium incertum esse non debet. At hoc casu idem quod ante statuimus oportere dici, ut ecce, societa, 'e' ' ἶ- 'mecum coita est ex iis partibus, quas Titius arbitratus fuerit, vel ita, ut Ti. tius communis amicus partes societatis constitueret, arbitrium Titij Pro cuius ait, ad boni viri arbitratum redigi debere, quamuis nominatim perso ita sit comprehensa, cuius arbitratu fiat, eo magis, quod iudicium pro sorio est bonae fidei Sed idem & in strictis iudiciis dicendum erit, ut puta in ἀ ιμ- ipstipulatione, aut legato, sed ita tamen, ut si Titius cuius persona nomina nitim comprehensa est , antequam arbitretur , decesserit, vel alias arbitrari non potuerit, aut noluerit, nihil agatur, id est, nulla sit societas, nulla sti putatio , nullum legatum. De societate quidem Celsus agens hane ratio '' nem adfert, quia id ipsum actum est , ne aliter societas sit, quam ut Titius arbitratus fuerit'. In venditione id Iustinianus constituit, pro nihilo esse i si Git A. venditionem , quas nullo pretio statuto : nec enim dubitari recte pose v. ue' trumne in certam personam, an in boni Viri arbitrium respicientes contrahentes ad haec pacta venerint', quod etiam in huiusmodi locatione locum 'io C. d. habere censet, idque proditum inuenitur in l. si merces. f. primo, s. locati. 3bi si noluerit vel non potuerit mercedem definire Titius, pro nihilo e L a. conductionem traditur, quasi nulla mercede saluta. Idem est in stipulatio M
ne, nam si quis arbitratu Lucij I iiij stipulatus est sibi restitui, quique arbi a
uari debuit moram secerit, a persona eius cuius arbitrium insertum est re cedi non potest, in hoc ut vir bonus arbitretur , nec aliter stipi lator aetere potest, quam si Titius arbitratus fuerit ' Idemque in testamento, nam cum quis arbitratu alicuius monumentum facere iussus est, agi cum eo non potest , si is cuius arbitrium est non vivat, Vcl adesse non possit, vel arbitrari mu is nolit':& quia certae personae arbitrium clectum est, ad bonum virum non si ' V v q- recurritur, cum ille non modo non male, sed nec Vllo modo arbitratus sue rit. Haec obtinent cum in arbitrium extranei collata est conditio, qui si in tira annum vel noluerit, vel non potuerit arbitrari, tandem Iustinianus constituit ut non viro bono, sed legatario ipsi deseratur arbitrium . Quid si non in arbitrium , si putauerit, si aequum censuerit, si arbitratus sit, sed in vo Iuntatem ita, si voluerit, si libueriti quo casu neque bonae fidei, neque stricti iudicij contractum valere certum est. Sed & quamuis le atum in aliena vo RU M suntate, quasi conditione poni possit', hoc modo, si Noluerit, id est, si ae. Rciderit, ut aliquando velit, in alienam ramen Voluntatem plenam videlicet ac expressam conferri non potest, ut Modestinus libro septimo Disserenis, '
Dixi plenam , propterea quod secus est, si voluntatem pro boni viri arbitrio accipimus. Dixi expressam , quod ita recte libertas' ita recte quodvis legatum datur, si Titius Capitolium ascenderi qua nuis in aru siis. '
100쪽
oc PETRI FABRI I. C. COMMENT. Abitrio Titii si an Capitolium ascendat& velit essicere, ut Maevio legatum de
beatur. Ita conticit nonnunquam, ut quaedam nominatim expressa ossi
ciant, quanuis omissa tacite intelligi potuissent, nec essent obsutura. Et quaedam, ut in testamentis, si exprimantur nullum effectum habeant, quando si verbis tegerentur, eandem significationem essent habitura, quam habuissent expressa,& momentum aliquod habeant '. Inde dictum est, Expressa nocentit 'μm ν non express, non nocent, ut eodem libro' Modestinus scribit, ex quo de sumpta est i expressa 191J. hoc tit. Quinimo Sin stipulationibus diuersa caii .cis Dalem si est voluntatis expressae,&eius quae inest. Et ideὁ qui sub alternatione hoc vel
J μμ μ illud pure id est simpliciter, nullo alio adiecto promisit,quoties libuerit volunap M-η-- tatem in eo quod praestaturus est mutare, poterit,quanuis in legatis, quae statim post primam electionem sine ullo heredis alio facto transeunt cotra sit',quod ei facere no licere si promisisset hoc vel illud cum liuiusmodi adiectione, utrum ' voluisset ratemque cum acceptilatio sub conditione vel in diem facta nullius momenti sit propterea quod actus legitimi,ex quibus est accepti latio, quae &M M solennis actus appellatur', non recipiunt diem vel conditionem. quinimo in tot ,--α tu in per temporis vel conditionis adiectionem vitiantur', attamen quod in ἐκβαλῶ ω diem vel sub conditione debetur, acceptilatione tolli poteritisublatum autem si . apparebit,si conditio stipulationis extiterit, vel dies venerit', & sub conditio - ας ne vel in diem debitoriam olim esse liberatus existente coditione intelligetur .vst y Et hoe est quod traditur in d.l. actus legitimi. Ait enim ibi Papinianus, it . ct s. 7. egisse aliquid acceptilationem intelligi,cum acceptum seratur ei, qui sub con--μ y ditione promiserit si obligationis conditio extiterit, quae tamen conditio nullius momenti actum accepti lationis factura est, si verbis ipsius accepti lationi ςN nominatim comprehendatur. Itaque licet accepti latio sub expressa conditio ne fieri non potest,sub tacita tamen potest'. denique nonnunquam actus le- it sitimos ea tacite recipere,quae nominatim expressa,5 aperte comprehensa vina. D tium ipsis allatura sint,vi dicemus in d. l.actus legitimi. J. Ita ergo fit ut exae pressa noceant, non expressa non item,quod ex l. si unus. 9.illud.7 de pact.& l. Pomponius ait.zdepact.dot.demonstrabitur in l. seq*& probari valde po- α test a l.si in diem. 3. vlti. s.de conditionib. & demonstrationib. sed interdum
si V & expressa prosunt, quae non expressa obsunt, & interdum eadem vis taciti,& expressi est'.
Vlpianus libro vicesimonono ad Sabinum.
Contractus quidam dolum malum duntaxat recipiunt,quidam &dolum & culpam. Dolum tantum,depositum, Sc precarium: dolum& culpam,mandatum,commodatum, venditum, pignori acceptum, locatum, item dotis datio,tutelae, negotia gesta. in his quidam ct dili gentiam. Societas Sc rerum communio, & dolum & culpam recipit. Sed haec ita,nisi si quid nominatim conuenit. vel plus vel minus in singulis contractibus: nam hoc seruabitur quod initio conuenit. Legem enim contractus dedit, cepto eo quod Celsus putat non valere, si