장음표시 사용
111쪽
ADITIT DE DIVER. REG. IVR . AN T.
detrimetum alterius imprudenter egit,ut quia negotiis alienis hominem negli- sentem prisecit , aut quia mulionem alteri dedit,quem is sine definitione per- Τsonae ab ipso conduxerat. Mulionis enim negligentia si tumetum illius perierit, utat hi hanc praestabit culpam, quod cum elegit, qui huiusmodi damno ipsum assee - iis rei' Itemque is inculpa est qui se immiscet rei ad se non pertinenti, ut expone- mus in i .culpa est. 364. hoc tit. Multis etiam aliis ac pene innumeris modis cDfici potest,ut culpae quis reus ese videatur,idque aptaret ex l. utique., .ulti.& l. 'ata nequi petitorio. 9.ia de rei vind.l.si merces. s.culpae. s. loca.quod cuenit etiam in se omnibus iis,qui quasi ex delicto tenentur'. Restat ut videamus qui sint con tractus,in quibus culpa leuis praestetur. Et hi quidem fere sunt, venditio, pi i.., gnus, locatio, dotis datio, societas, rerumque communio: quoniam in his v - triusque contrahentium utilitas vertitur ': adde negotiorum gestioncm. Venditor id solum non prestat,quod sine ipsius dolo,aut culpa rei venditae accide. Vrit .Caeterum talis custodia desideranda est ab eo, qualem bonus paterfa. suis ' rebus adhibet,quam si prestitit, reamis Iasecurus tamen esse debet, reique pre tW ρή, tium nihilominus consequitur ut in hac specie. In custodienda insula vendita 2 L - . eam diligentiam venditor adhibuit, quam debent homines frugi, & diligentes prcstare: nihil ad eum pertinebit si coburatur insula .quamiis enim sine alicuius culpa incendium fieri vix posti attamen si seruorum negligentia fiat, non con ζ arx se
tinuo dominus in culpa est,& ideo ex empto non tenetur , ni si sorte nox ali'. Venditor itaque culpam in re vendita, nequedum tradita, de custodiam praestare debet ,itemque in his quae cum empta re praestari solent . Hoc ita , nisi t emptor in mora sit quominus ei res tradatur.nam solus dolus a venditore, non etiam culpa praestabitur,ut fusius docet Pomponius in l. illud sciendum .s de sis ore. peric.& como rei vend. Haec si persecta sit venditio. Nam ante diem ad metiendi,atque adeo venditione adhuc impersecta,plenam custodiam &exactiorem quam in suis rebus adhibeat, praestare diligentiam debet, ac non minore,quam
Optimus quisque de frugalissimus paterfam. adhibere postit'. Quinimo 2 post
persectam venditionem, si usque ad tempus traditionis custodiam in se recepe μή- Gm vendito eam praestare debet, ρ. quod si.instit.de contrah.empl. κ tiri διέερο, auctore Theophilo in eius loci explicatione, ου et sivi misva α κή.quam Caius' appellat plenam,& Vlpianus' diligentem, alioquinde culpa leui tantummodo venditor tenetur. Creditor autem in pignore non si Pro' trantum dolum malum,uerum culpam quoque debet D ea enim quae dilistens paterfa.in rebus suis praestare solet, acreditore exiguntur. Ergo in actionem pigneralitiam,dolus & culpa 3c custodia venith,& exacta denique diligentia, non tamen exactissima:quonia pignus utriusque gratia datur, k debitoris,quo magis ei pecunia credatur,&creditoris,quo magis in tuto sit ei creditu . Nec ob stat quod Vlp.rat, in pignoratiliam actionem venire culpam, ut in c5modato', non enim ait prinari tantam,quantam in comodato, in quo exactissimam ad--- , hiberi opus est,ut suo loco demonstrabitur. Sane licet neq; dolo, neq; culpa creditoris res supposita, id est obligata deterior Dista sit, hoc nomine tam e tenebi- . tur,quod res aliquo pacto trassormata fueriti tale enim hac restituere tenetur,
qualis fuit obligationis tempore λ. Is quoq; qui utendu,aut faciendum aliquid 'dis I . accepit mercede interueniente, ob culpa leue tenetur, siue coductor, siue loea C
112쪽
tor est' qui saciendu suscepit,vi sullo & sarcinator,qui custodiet nomine teneri tu rex locato', quan uis non pro custodia,sed pro opera mercedem accipiant, Ac multo magis tenebitur,cui merces custodiendae rei causa datur, ut in i pecie l. i. 3.si vestimenta.s.deposi. qui enim, auctore Calo,mercedem accepit pro cultodia alicuius rei, is eius periculum pro custodia praestat', id est si non quidem vidi uina,vi maiore,&fortuito casu,qui praeuideri non potuit sed ob ne, glectam rei custodiam,& culpa eius qui custodiam recepit, ipsa res perierit, tenetur. Sic enim periculum hoc loco accipiendum esse, ut aliis quoque locis non paucis ante monuimus. Qui Vtendum accepit, ut ecce, qui mercede in do mo habitat aliena, id est colonus,vel inquilinus, tenetur ex locato si negligens insigendis ministris fuit, a quibus damni quid aedificio datum sit ':quin imo eorum quoque culpam, quos in Villam,aut insulam induxerit, praestare cogi tur'. Denique in iudicio conducti,aut locati dolus & custodia, non etiam casus praestatur Vt autem qui accepit, ita qui dedit utendum, si qua eius culpa est, locati iudicio tenetur, ut si, cum peteres a me mulionem sine personae ce finitione , constituta certa mercede tibi dedero eum, cuius negligentia tuum postea iumentum perierit:culpam enim hanc praestabo,conuentus actione ex conducto locato', ut paulo ante diximus. Caeterum ei quod superius demon- .stratum fuit culpam in hoc iudici si venire leuem, non leuissima, obstat quod . ait Caius',ab co qui portandam columnam susceperit,abesse culpam videri,si omnia secerit quae diligentissimus quisque obseruaturus fuit. Quod tamen ita necessario accipiendum est,Vt non requiratur exactistima diligetia , sed exacta tantum,&media, de quam bonus pateria. adhibiturus fueritmam locatio est ex iis contractibus,in quibus utriusque comodum vetiatur,& ideo sufficit si leuis culpa pr stetur'. Qua etiam ratione quod Iustinia ait', ab eo qui mercedem pro alicuius rei usu pristat,custodiam desiderari talem, qualem diligentissimus pateriam. suis rebus adhibet, sic interpretor,ut exacta,non etia exactissima diligentia requiratur. Neque mouet quod ita vertit eum locli Theophilus,o λδ ταα ---περι ε τύ'ων - φυλοκlw-όσφοδεατος περι τα Οικεια -ρέχει πράγμα . In his igitur locis diligentissimus dili et significat.ut vice versa diligens pro diligentissimo ponitur l. heredes .F. non tantum. , iam .ercis&custodia diligens pro diligentissima in l. si ut certo. . custodiam T. comod. vi postea demonstrabimus,& exactum ossicium pro exactissimo secundum Ioannis & Bulg.opin.quam probo,accipitur in i .in re. C.mand. Conductor igitur de dolo,& leui culpa tantum tenetur. Maritus pariter in re sti tuenda dote dolum & culpam pHstat',ut supra latius disputatum fuit.ltem quicquid in re communi culpa Vnius ex dominis admisium est, iudicio communi diuidundo praestat in quo iudicio dolus & culpa venit'. Itidemq; socio tacitas tenetur ob dolum & culpa ',quς tame ad exactissimam dilicentiam dirigenda no est, cum talem comunibus rebus adhiberi sussiciat,qualem suis rebus adhibere solet . Quod sic, nisi fallor, accipiendu est,ut socius qui est fortasse diligentissimus in rerum comunium administratione,agere cum socio non possit, ideo quod non adeo ut ipse nauiter ac strenue se gerat, id est, ut non possit a socio ακρου υχm ιργαψυ, ted num tantummodo, ut Constantini verbis utar, exigere socius: ut non possit socium, qui ad eum modum quem hominum
113쪽
AD TIT. DE DIVER. REG. IVR. AN T.
hominum natura desiderat, in suis& communibus rebus est diligens, adigere, ut sediligentiorem incommunibus rebus praebeat, quam in suis, quia qui parum diligentem sibi socium adquirit, de se queri desci, ut ait Caius in a. l.
cius socio.s.pm c.& Iustinianus in9.vit. inst.de societ.cumno debuerit ignarus esse ut conditionis, ita morum eius cum quo contraheret, uti dictum est in l.qui cum alio i'. s. hoc tit. Cicero pro Roscio Amerino, In rebus, inquit, mi
noribus socium fallere turpis limum estiaequeque turpe atque illud finandati scilicet J de quo ante dixi: neque iniuria,propterea quod auxilium sibi se putat
adiunxisse, qui cum altero rem communicauit. Aὸ cuius igitur fidem confugiet, cum per eius fidem laeditur cui se commiserit 3 & paulo post, socium vero cauere qui possumus,quem etiam si metuimus,lus ollici j laedimus.Recte istitur maiores eum qui socium sesellisset,in virorum bonorum numero non putamiliaberi oportere. Ex eo M.Tulli j loco colligimus puniri dolum eius,cui se alter ut socius commiserit,&eum clegerit. Qua ratione suere qui existimarent a socio dolum solummodo exigi posse, non culpam leuem,ut Iustinianus refert,&ex iis fortasse Paulus fuit,qui in Iheredes.*. non tantum T sem. crci . hanc rationem reddit, cur coheres non tantum dolum, sed& culpam in re hereditaria praestare debeat, quoniam cum coherede non contrahimus, sed incidimus in eum, hoc tacite innuens, dolum duntaxat praestari ab his, quos ad societatem consensus, non res coniunxerit. Sed verius est,quod& obtinuisse Iullinianus est', ut ab his culpa quoque leuis praestetur,& quomodo diximus mariti, qui deleui culpa tenetur, non excusari saeuitiam erga seruos dotales immoderatam,quod in suos quoque is natura talis inita non excusatur socij saeuitia vel negligentia circa rem communem, quod in rebus quoque propriis indiligenter se gerat,nec ut bonum patremfam decet: Nam haec quoque in propriis rebus negligentia culpanda est. Quinimo recte socius cum socio agit in hoc, ut qui nullatenus est in suis rebus diligens, in communibus talem diligentiam praestet,qualem bonus ac diligens paterfam. Quod&in coherede dicendum est, qui si quid in hereditate dolo aut culpa secerit, quasi heres, socio in quem incidit, familiae erciscundae iudicio tenetur ,talemque in hereditate, qualem in suis rebus, diligentiam praestare debet , si videlicet in suis non indiligenter versabitur, alioqui etenim,quam in propriis nullatenus praestat, si noluerit in hereditariis ad eum certe,quem hominum natura desiderat, modum, adhibere diligentiam,tcnetur culpae nomine.. Nec obstat quod in eo loco Paulus ait, diligentiam cum praestare non debere,qualem diligens patersam. si recte atque ita ut oportet intelligatur. Nam ea mens Pauli est, ut quamuis culpa leuisa coherede prςlletur, non tamen exactissima diligentia,qualem diligens, id est ditiqentissimus & optimus quisque paters adhibiturus fuit, ab eo exigatur. Sane tamen & a coherede, Nasocio, Namarito, qui sunt in suis rebus diligentissimi, n5 immerito exigitur, ut in hereditariis, vel communibus, vel dotalibus rebus tales quoque sint.Nam qui aliter facit, salua fide non facit, atque adeo in culpa est,non leui sed etiam lata, & ideo in cam rem depositarius, etiam qui leuem culpam praestare non solet, obligatur,ut ante ostendimusF. Sed ab iis hac in re distat depositarius, quod cum leuem culpam non praestet, non teneatur si ad suum modum curam in deposito praestet, illi, quasi ex culpa leui teneantur,
114쪽
quamuis ad suum, si no & ad eum quem hominum natura desiderat,modum, in hereditariis,communibus, dotalibus rebus diligentiam dccuram praestent,6cM si uotia. ita sentio. Tenetur etiam ex culpa leui,qui gerit absentis de ignorantis negotia ', dia reis idque regulariter de plerunque st: interdum tamen obsolum dolum tenetur, ut qui affectione coactus,ne bona mea distraherentur, tandem se meis negotiis obtulit . interdum non modo culpam leuem, sed etiam leuissimam, ut si alius ditis entiora liministraturus est et negotia ,de nonnunquam casum, ut in specie ut in d.l. si negotia.s.den .gest. Hactenus de culpa leui, nunc de leuissima. Leuissimae culpae opponitur exactissima diligentia, quae simpliciter diligentia nomi-
quasi in natur in l.qui iniuriae.*.eadem. s.de furtis.& apertius in l. si ut certo. F. nunc vi- μ' dendum. vers commodatum.&9. usque adeo. s. commod. l. Cum res legata.f.
pen Ξdel .Lubi qualiter, aut quatenus heredis culpa aestimanda sit quaeritur, an non solum ea quae dolo proxima, verum etiam quae leuis est: sequitur, A vr
Nv Navio ET DILIGENTIA QUOQUE EX GENDA EsT As HEREDE 3 quasi
dicat, an non etiam leuissimae culpae ratio haberi debet i ita enim a Rogerio, ut oportet, eum locum explicari tradit Accursus. Itemque in hac ipsa quam interpretamur Vlpiani regula,enumerantur contractus,qui dolum de culpam re
cipiunt, ac deinde iurisconsultus subiicit, in iis quosdam & diligentiam recipere id est exactissimam diligentiam,culpamque leuissimam quia tamen Placentinus siue Bulgariis allecutus elle non videtur unde similiter Constantinus Graecus interpres lib. G. epitom. ad nostram hanc regulam ita scribit, ἰorkνοὶ, ori ἐπὶ τύ αις-M clara τει , αλλα διλιγε α, σοι μεγαλη Emmλεια, vitis ό Iας ἐπιδων Ται dec. Constantinus enim ραγυφυα & leui culpae, iustiis επιμελει opponit, leuissimae culpae με Mω - ulmo, Friu λλιγενέαν,& ι ,αν επ.μελειαν. Leuissma culpa non caret, qui non facit quod facturus
fuit optimus quisque, ac diligentissimus paterfam. ei deniq; qui exactissimam dilistentiam custodiae rei praestare compellitur, non suffcit eandem diligentiam adhibere,quam in suis rebus adhibeat, si alius diligentius custodire potuerit,ut
M. ver. Caius de commodatario tradit' , dc Vlpianus etiam de commodato agens attio plerunque commodatum continere solam eius cui commodatur utilitatem deo ideo culpam praestari, atque diligentiarns,id est,in commodato venire culpam non modo leuem, sed & leui Limam: nam in eo loco diligentiae verbum , exa--. ctissimam significat. Talis enim,auctore Cato, in rebus commodatis diligentiam i si praestanda est, qualem quisque diligentissimus paterfam. suis rebus adhibet: 29...is s. hoc ita, si duntaxat accipientis gratia res commodata sit'. Et inde quod Vlpia- ρή nus ait', custodiam planc commodatae rei etiam dili acntem praestare debere - - - commodatarium, sic accipio, ut custodiam diligentissimam praestare debeannis.ct=1ac neque nouum id, vel absurdum videri debet. Nam & in l. heredes. 9. non tan- a Wib ἡ- tum. s Am .ercise diligens paterfam. id est diligentissimus de optimus, ut paulo .. . eustod a ante demonstratum fuit. Denique Paulus aperte atria venditore ante perfectai venditionem praestari oportere talem custodiam, quam praestant ij quibus res commodata est, sua scilicet cause,non aut utriusque, auicommodantis gratia, i, Lau & alicu id explicans, Vt de diligentiam praestet exactiorem, quam in suis rebus Σόρ. k. se adhiberet': quod sic accipiendum est, nisi venditor iste vel commodatarius incom-rri A suis quoque rebus exactissimam diligentiam adhibeat, quo casu exactiorem
115쪽
in venditis, aut commodatis adhibere non tenetur. Haec regulariter vera sunt,& plerunque obtinent. Sed interdum conuenit ut solus dolus in re commodata praestetur,vel etiam commodatum, eius duntaxat qui commodauit causa contrahitur,vel vltrbres commodatu Pquibus casibus in commodato non venit culpa leuis, nedum ut leuissima veniat'. Leuis autem praestatur, si utriusque 'Um qgratia contractius initus fuerit, ut apertius explicatur in l. ln rebus. s. commod. A Ti. Hi Quam distinctionem Odofredus & Martinus mandato etiam adhibere vo- lunt,auctore Accursio,sed ipsorum opinio improbatur. Nam siue mea tantum 'gratia tibi mandem,siue aliena tantum, siue mea & aliena,siue mea & tua,suetua &aliena nam his omnibus modis mandatum contrahitur'ὶ semper man.
datarius, siue procurator, exactis limam diligentiam adhibere debet, ideoque, iis .improuiso casu excepto, praestat omne periculum,& ut aiunt Impp. ' dolum, σε σν omnemque culpam, id est non modo leuem,sed etiam leuissimam denique te- Ta=--netu r etsi non gesserit.Nam aliena negotia,Vt I mpp. aiunt ,exacto, id est ut ego rar o interpretor, exactissimo geruntur officio, neque quicquam in eorum administratione neglectum ac declinatum, culpa vacuum est, & ut M. Tullius ait pro C-- Roscio Amerino, in priuatis rebus si qui rem mandatam non modo malitio sius gesserit, sit quaestus aut commodi causa, verum etiam negligentius, is admittit summum dedecus. Quid enim recipis mandatum si aut ad tuum com
modum contuersurus,aut neglecturus es 3 cur mihi te offers ac meis commodis
officio simulato ossicis & obstasὶ Recede de medio per alium transigam,suscipis onus ossicij quod te putas sustinere posse. Ideoque negligentia in crimen mania dati iudiciumque infamia reuocatur,propterea quod si recte fiat, illum negligere oporteat qui mandarit,non illum qui mandatum recepit,ut est apud eundem in eadem oratione. Tenetur itaque licet non administrauerit , cum non ideo sit obligatus procurator, quia negotia gesserit, verum idcircὁ quod mandatum suscepit' .Et hoc est quod Impp.aiunt', procuratorem non tantum pro . Istramnatis quae gessit, sed etiam pro iis quae gerenda suscepit,& tam propter exactam
ex mandato pecuniam, quam non exactam, praestare dolum de culpam opor. a. tristi. . tere. Nam obligatio mandati non re, sed consensu contrahentium consstity. CErgo sis cui mandatum est ut aliquid mercaretur,mercatus non sit,emere neglexerit,forte si pecunia accepta alij cessit ut emerer,aut lata culpa,sorte si gra tia ductus, alium passus est emere: aut leui,aut etiam leuissima, neque renuncia uerit se non empturum, aut eo tempore cum iam rem non post et emere per fraudem, aliove animo renuntiauerit, idq; sua non alterius culpa secerit,man dati actione teneri eum conuenit :sed hoc ita,si mandatoris interesse ceperit'. r Ulamminis
Quinimo dolus est non tantum si quis quod exegit nolit restituere, sed etiam squod persequi potest, vel exigere, non exegerit, non persecutus suerit . Inde tinfimis. r. sit ut a procuratore in restitucda empta re nihil amplius quam bona fides exi '. si dicatur' , quoniam vix potest non dolo facere qui non restituit, & quamuis culpa tantum faciat non etiam dolo,bonam tamen utique fidem praestare non videtur. Illud circa mandati causam notandum est,aliter culpam accipi,quam in caeteris articulis. Nam hic appellatione culpae,non leuis, quae proprie culpa dicitur, ut alite diximus, verum etiam leuissima comprehenditur, ut in l. . C.
116쪽
quam si adiecisset Alexander L Evi AvT LEvissIMA CvLPA. Item in I.si procuratorem .f. dolo. vers. sed&si seruus. s. mand . ubi, si DoLvs NON INTER-vYNiT NEC CvLpA,omnis videlicet aut leuis aut leuistima. Item in l. idemque in princ. s. eodem tit. AVT sI CULPA CAVERI NON CvRAvIT, culpa vero
qualibet levi aut leuillima. Sic & in l. inter causas. 5. si cum seruus eodem
titulo. s I TAMEN sINE CULPA TUA IDJ ACCIDERIT. culpa , siue leui
seu leuissima, nam hanc etiam in mandato praestari certum est, ut & in tutela. quemadmodu Costantinus Harmenopulus existimat. Ait enim ita, n bra , sε κομαδατον, ain ἡ ἐπι emi ἐοσὶ πιπω τῶν τριῶν in μεγα - ἐπιμελειαν ἀπασει s& paulo post, o γὰρ επι ρο- μν Ἀδειξαμεν os et O τὰ τῆ ουήβου πάγμαG ἐπιαε-
illa, M. . sequuntur. Sed videamus ne tutor exactissimam diligentiam pupillaribus re-7--- θ bus adhibere non debeat. Certum enim est a tutoribus, & curatoribus pupil-IT . ' lorum,eandem diligentiam exigendam esse circa administrationem rerum pus pillarium, quam pateriam. robus suis ex bona fide praebere debet': unde cum in ' tutoris praecipitum sit munus, ne indefensum Pupillum relinquat', quotieΩr Li.7λμι. cunque non fit nomine pupilli,quod quis paterfam. idoneus faceret,pupillum defendi non videri', sed de iudicio tutelae tutorem praestare dolum de culpam. Hia. La &quantam in suis rebuS diligentiam . Quare non est audiendus tutor cum di deo ' μ . cat ideo cessasse pupillarem pecuniam.qubdidonea nomina non inueniret, si T arguatur eo tempore suam pecuniam bene collocassie,ut ait Caius . Item non est audiendus tutor,qui propriorum chirographis debitorum incedio exustis, tia: ex inuentario ad soluendam pecuniam, vel faciendam nouationem coegerit, o GώφIsi idem vero circa pupilli debitores propter eundem casum facere neglexerit, siue dolo,siue culpa'.Ob dolum ergo tutori S ob lcuem culpam sue negligen- a b. t M.L tiam conuenitur , de quicquid eius dolo, aut lata culpa, vel leui amissum vela non accliuisitum erit,cum pollet,hoc in tutelae iudicium veniet'. Vnde non tan- tum si male pupilli negotia tutor administrauerit, ut puta sordidera ut gratiose, ιι quicquid, atque adeo ex lata culpa', sed & si nullatenus gesserit,obligatur',idque vel tanquam ex culpa leui, si contra quam oportebat gerere cinauerit', vel tanquam rie.tui. ex culpa lata,vt in l. 2.C. si tui. Vel cur. non gessi. Caeterum a tutore leuissimam praestari culpam nulla lex aperte ait.nam exl. 4. C. de peric. tui. quae ait a tu . Hi zά. d. tore sortuitos casus non praestari, frustra quis cogatur soc elicere, tutorem ex ea. z. caeteris omnibus causis, atque aded ex culpa leuissima teneri, quasi absurdumis ι. i. est j. sit ut reseribatur ab imperatore non teneri de sortuitis casibus tutorem, quirit.Cst i nec de leuissima culpa teneatur.Sed cogitandum est, non id rescriptum ab Im- γ peratore quasi controuersum esset. Ea lex enim non est reseriptum integrum. . GiM.r G sed una totius rescripti, de ad libellum ipsi oblatum sortasse accomodata portiuncula. Quinimo eodem ratiocinandi genere in contrarium aliquis tentare adm. tui. I t. possit non modo non de leuissima, sed nec de leui quidem culpa tutorem oba
T . ugari, si quidem resipondit Papinianus heredem tutoris, qui tutor datus aduer-
. a. c. d. sus ipsam creationem prouocasset, postea Victiam praestare temporis praeteriti periculum, quia non videtur leuis culpa contra iuris auctoritatem mandatum b. . . tutelae ossicium detrectare'. Qui ergo ideo tenetur quasi de non leui culpa de ἀπι-ῖ. de leui non teneretur: sed non hoc sentit Papinianus. Vult enim dicer non quam - libet, L
117쪽
ibet, non exiguam, non leuissimam, talem ve cuom esse, cuius haberi ratio non debeat. Ex quibus omnibus apparet quod ait in hac nostra regula iuris
consultus , Qv IDAM ET D IGENTIAM, node tutela, ut Constant. Harpetao
pulus existimat, sed de comodato,& mandato tantum intelligi accipique oportere. Illud etiam negligendum non est, contractus appellatione innoc loco tutelam, Si negotia gesta comprehendi, cum tamen proprie contractus non sint . Intelligimus qui quando in singulis contractibus,doliosve solus aut lata culpa, & an etiam leuis an leuissima praestetur ex ipsorum negotiorum natura, si nihil contra conuenerit. Nam alioqui pactum,quod initio contractui exco-tinenti est adpositum, legem sermamque dat contractui, ut ante diximus, &omnino seruandum est. Sed&illud quod non incontinenti, sed ex interuallo factum est, & nudum Vocatur, praetor seruat ac tuetur datis exceptionibus, o quarum ope ipsarum obligationum causae immutantur, non minus quam ipso iure, si pactum in continenti fuerit appositum, ut est in l. nec ex Praetorio. x J. ubi dicemus. Quamobrem quod ait lex nostra, Mo C sERvAgi TvR nvo DINiTIO CONvENIT. Seruabitur ipso iure, legem enim contractui dat. Quod autem non initio, & in ipso contractus ingressu, sed ex interuallo conuenit, id non Ouidem ipso iure ad formandam actionem valebit, sed exceptionem pariet,illaque opposita defendetur. Et hoc est quod ait Vlpia. ex parie rei locum rhabere pactum, etiamsi ex interuallo factum fuerit, quia soleant&ea pacta, = f quae postea interponuntur,exceptiones parere, ex parte autem actoris non it - Tutic' esse obligationibu nec valere si agatur, ne ex pacto actio nascatur.
Paulus libro quinto ad Sabinum. Quatenus cuiusque intersit, in facto non in iure consistitine ritu quod interes aestimatione. VI sciens furem,noxiumve seruum esse ignoranti mihi vendiderit, ex empto tenetur,etiam priusquam euincatur,quanti mea intererit
scisse, ut Paulus libro quinto ad Sabinum scribit'. Dolum nanque a tum malum abesse praestare debet , & ut ait idem', purgari de dolo malo. 2Eius autem quod in hac specie interest emptoris, id est utilitatis, quam emptor bconsequi potuit,si seruus aut fur, aut noxius non esset,vel damni,quod euitare potuisset, si scisset seruum esse furem, aut noxium, aestimatio definiri certo iure et . Tria Iurisconsulto,aut a principe non potest, ea quaestio a iudice, qui non de iure, ρ verum de facto cognoscit,disceptanda est. Nam ut eodem libro quinto Paulus ad Sabinum scribit,quatenus,id est quid, aut quantum cuiusque intersit, infacto non in iure consistit. In singulis etenim speciebus, prout quaeque res incidit plus minusve interest, ideoque plerunque dissicilis est probatio quanti cuiusq; ι ι θῖδε intersit Τ. At sane in proposito casu, qui casus certus est, & certam naturam ac speciem habet, atque adeo in omnibus contractibus, aut quasi contractibus, C H. non tamen in delictis ,vel quasi maleficiis qui casus incerti sunt j eius quod in terest aestimatio ultra duplum a iudice non laxabitur'. o
118쪽
AD L. XXV. Pomponius libro undecimo ad Sabinum. Plus cautionis in rem est, quam in personam.
Deserto, de pignore. Ctio serti non datur, nisi ei cuius interest stirreptam non esse: Retro, cuiuscunque intersix ei datur, etiam non domino. Quaeritur ani pigneralitio creditori debitorem idoneum habenti detur, si eius: culpa furtum factum non fueriti Et prima quidem specie indulgendum non esse quis dixerit, cum eo nomine non teneatur creditor,& debitusuum 2 creditore,ut pote idoneo, seruare possit. Vetius tamen est de pignore, surrepto creditori quoque furti actionem competere. Cum enim plus cautionis in rem sit, quam in personam, expedit etiam ei pignori potius incumbere, quam in personam agere, proinde rem surreptam non fuisse ipsius creditoris interest . Ex his apparet meliore conditione pigneratilium, siue hypothec φtium quam chirographarium creditorem esse. Hic enim in debitoris personamta .ris. duntaxat experiri potest, ille in rem quoque Seruiana utili actione agit aduer--AM' L susquemcunque possestorem, omnibusque iudiciis, quae rei nomine compes .et..ι. tunt , nec ideo minus pignoris persecutionem habet, quod personali actiones ' i viceriti .erege.*. etiam .p. de pign. l.8.C.eod.quae l. 8.desumpta est exl.Vnica. C. etiam ob chirogra. pec. nam personali quoq; actione summota, pignoris vin- ep. r. cula durare certum est'. Ait lex, P Lus C AvTIO Nis EST iN REM, id est in
et f.' pi nus,quod deponi apud creditorem Paulus ait, propter contractus fidem, a II T. 3. & restituendae rei debitae vinculum . Plus esse clutionis in rem, quam in perso--- μ' nam sitis indieat Martialis hoc Epigrammate ,
cum rogo te nummo ine pignore,non habeo, imsuis: IdemDra mestondet agellus, habes. Quod milis non credis meteri Thelesine, sodali, Credis colliculis, arboribu que meu.
Hinc est quod Praeses prouinciae, qui prospicere Reipub. securitati debet, id etiam debet prospicere ne pecuniae publicae credantur sine pignoribus idoneis,f V --ῖ vel hypothecis LV AD L. XXVI. Vlpianus libro trigesimo ad Sabinum. Qui potest inuitis alienare, multo magis & ignorantibus, ct absim tibus potest.
ne re communi, O soriis. Uod possum te absente vel ignorante facere, id etiam praesente inuitoque te non minus potero. Cum ergo arbitrum familiae ercisacundae, vel unus ex coheredibus petere, atque ad iudicem caeteris ignorantibus prouocare possit, consequens est etiam ut vel unus,&praesentibus,&inuitis caeteris arbitrum poscere,vel ad iudicem prouocare pos- HVM se id ue Vlpianus libro x x x. ad Sabinum prodidit'. Nec obstat superiori res ' uod iii Iuliisu, in i si filius eius. , de ritu nupt. Absente patre filius fili Vo
matrimonium recte contrahunt, non etiam inuito. Nam ibi Iulianus ita de
119쪽
ilium rect ontractum absente patre matrimonium ait, si eiusmodi conditio nem a patre certum sit repudiatum non iri, quo casti non tam ignorate, quam Ulente ipso contrahi matrimonium videtur.Ex diuerso, quod possum inuito te,id absente vel ignorant multo magis facere potero. Ideoque, ut eodem in libro Vlpianus tradit, hac nostra regula, Qui potest multis alienare, multo magis & ignorantibus 5 absentibus potest Vt ecce, si quis sibi aut Titio simul stipulatus est,& si pro lubeat me Titio lucre,soluendo tamen ei abs te liberabor,quia certam conditionem habuit stipulatio,quam immutare non poterit stipulator, v codum in libro idem ait ' sed hoc tamen ita, si eodem in statu bTua us m aliquo suit, cum stipulario interponeretur .Ergo ante litem contestatam te in , oluere ipsi inulto magis&i ignorante absentequete poteroq. Mummiis. Caeterum quoniain lib. D ad Sabinum,ex quo haec regula sia mpta est, Vlpia. ode actione pro serio praecipue tractauit, nitamur, si labet, allo titulo aliqua di .is'. afferre speciem huic regulae aecom modatam Inter socioseos e. qiu bus ea clam Vc tr vis res communis est coni lenire non potest,ne omnino diuisio fiat,& si eomime rit,eiusmodi p ctum nullas vires habebit. Si autem non pure re simplicirer, sed ne intra certVm tempus clivisio fiat conuenerit, hoc pactu valet ,idque Vi. , planus eodem ad bybinum hKw.sci ibit At si in aer socios conuenisibi ne in ortum tempus sic ictas diuideretur,quaestum est anci vendere liceret, qui
tali csentiemione teneretur Et quidam existimaόant eum qui paci seitur ne di
uidatur,nisi aliqua iustac. Vasa intercedat, nee vendere poste, nec.alia ratione V
e6 re ut diuidatur,ex quibus Sabinum suista arbitror. Sed tamen dici potest' Ηρditionem non impediri, exceptionem tantummodo pacti. conuenti aduerissemp tem locum habcre,si ante diuidat,id est communi diuidundo a chionem intendat,quam diuideretis qui vendidit, ut idem Vlpian. eodem lib., . ad Sabinum stribit .Eadem igitur exceptione summouebitur,qua auctor tu
eius fummouercuir, ut raulu4 stribit . Igitur in specie proposita pactum de u G2
nqndiuidendo non impedit, quominus unus cx sociis multo altero alienare εμ fri postit:quamobrem &ipso ignorante, vel absentenista valebit alienatio, eum, T I eriri eodem libro Vlpianus hac regula definitiqui potest limitis alienare , multo se' magis & ignorantibus & abici tibias queat. Quae ratio etiam ad hanc speciem produci potest,socius S communem, & propriam habet pecuniam, hanc mutilam dedit, et c teri socij dissenserint,omnimodo creditum facin totius enim pecuniae propriae alienationem habuit '. Ergo idem dicendum erit multo ma-igis si non dissensurint socij, sed ipsis absentibus vel ignorantibus mutua data. λυώ. fuerit pecunia unius propria. Idem & in aliarum rerum alienatione obtinet. Ecce enim rem cum fratre communem &indivisam habeo, is militat, atque adeo peregre est, possum eo absente & ignorante portionem meam alienare,quam ille sibi restitui sellato pretio frustra, neque militari grauitati conuenienter petit . Cur ita Quia videlicet quam rei portionem illo inuito, hanc& absente S: ignorante alienare potui, quod &in venditione &in donatione '' nam utraq; alienationis verbo coprehenditur locum habere arbitror , pr - is. terquam uno casis,post litis contestationem scilicet, ut paulo post dicemus. Et non modo rei quae tibi mecum est comunis,portionem quae mea est, te inuito teque vel absente, Vel ignorante alienam postum, sed etiam seruum meum s
120쪽
m si id uod qui tecum rem communem habet ', nec videor iniuriam tibi facere qui is hia 't ' re meo utar, siue te inuito, siue absente, vel ignorante id fecero. Sed 5e in
fisco qui cum partis dominus sit, soliditatem iuxta proprium priuilegium
vendere potest, atque adeo rem Vniuersam, & sociorum quoque suorum poris i. i. c. d. tionem )' idem obseruabitur, Vt quia sociis inuitis potest,&absentita, &ignorantibus recte distrahat. Quamobrem formam hanc quae dictat, quoties ad fiscum vel minima portio rei pertinet, rem uniuersam a procuratoribus fisci distrahendam este,& pretium partis tantum in fiscum redigi, reli- quum dominis partium restitui ', sic accipio, ut etiam non vocatis ista vel ignorantibus,vel absentibus eiusdem rei reliquis dominis, fiscus rem Glidam, cuius pro parte est dominus, posit distrahere,qua & ipsis irruitis alienare po- , im , se a test. Similiter qui potestinuitus dari iudex , ut diximus I. i. sepra, is & imo a--. C. da rans dari poterit '. Ex contrario quod quis mcinuito non potest,id neque me
a T. absente, vel ignorantc sacere potanti Exempli cauta In re eommuni prohibe disia a. ri socius a socio nequid faciat potest quanuis quod quis abse ite socio in elu, UUT talionem fecit, tollere cogitur: nam tunc quoque tollere cogeretur si quii es.' set prohibitus facere, nibilominus fecisset, & hoc solo casu socius ut factum: opus tollat cogi'pOipsi, sicum altarprohibere potuit praetermisit Itemque nemo ex sociis plus parte sua potest alienar tiam s totorum bonorum socii, sint . Itaque si communem pecuniam numerauerit, non alias creditam eE-Z μ' est,nis caeteri quoque consentiant, quia suae partis tantum alienationem ha- . - δεμ . buit'. Consenum aut b c casu non Videntur,non mod in repugnant , &-s .ri reb. nominatim dissentiunt, sed de qui ignoram vel absunt. Itaque & in pecunia credita,& in aliis rebus scientia soci j necessaria est, Heius portu, alienata videatur,quae scientia non praesumitur, si absit socius, utputa si milites Quamob o L. c. a. rem Imperator quoquς rescripserunt', militantis portionem a fratre aliena --λiam ii non potuisse. Sia & Vno casu non modo alienae,uerum etiam nostrae portio nis alienatio nobis interdictaest , non consentientibus, atque aded vel repuagnantibus nominatim,vel absentibus,& ignorantibus sociiq, videli et post liatis contes monem: inm neque partem suam Vnus ex sociis alienare, caeteris, Liari. eiusdem rei dominis non consentientibus poterit, ut Antoninus rescripst C. commm Vitium autem unum huius nostrae regulae adsert Accursus, exi. duo ex tribus s. de re iudic. In quo Celsus ait,duos ex tribus iudicibus absente uno, noά
poste, praesente autem, etsi contra sentiat, iudicate posse.Ita stiri quod absente, vel ignorante aliquo fieri non potest,id ipso inuito fiat Sed ratio inibi haeea Celso additur,quippe omnes iudicare iusti sun deoque iudicare omnes necesse est,at vero tunc demum uniuersi iudicare intelliguntur,cum omnes adsunt,ut Marcellus tradit .Non obstat l. corain.7 Eproxi. nam ibi testator noluit ex voluntate alicuius,sed p sente aliquo fieri,& ideo scire non velle is de bet, recteque qui coram facere iussus est, praesente ac sciente aliquo, licet inuito, facit. 'AD L. XXVII. Pomponius libro sextodecimo ad Sabinum. Nec ex praetorio, nec ex solemni iure , priuatorum conuentione quicquam