장음표시 사용
151쪽
AD TIT. DE DIVER. REG. IVR. AN T.
ubi non frustra haec verba Qv I 3 v s noxi&c. posita esse reor, sed ad excludendam actionem dedolo, quae non datur in solidum contra heredem, ut postea dicemus.Ideoque instricti iudici j contractibus,ex defuncti dolo heres non tenebitur, nam nec ex contractu , sed de dolo actione conuenietur, quippe cum
doli praestatio non insit in strictis iudiciis, & propria sit opus actione. I temque ad excludendas actiones in rem, quas non sunt suscipere cogendi heredes posisessoris,qui ante litem contestatam possidere dolo malo desiit,& actione in factum restituere coguntur hoc duntaxat, in quantum locupletiores ex ea re, quae vindicatu acti fuerint . Haec de actionibus ex contractu, itemque de in- iterdictis. Quid in actionibus poenalibus ex maleficio, siue delicto descenden- LM.tibus3&iam ante harum aliamcausam esse diximus,nam & d. l.ad ea. F. pen. . nominatim ac diserte de solis contractibus loquitur. Secus ergo est in delictis,
id quod etiam Pomponius in supradicto libro xxi x. ad Sabinum hac nostra regula definiuit, indicans ex defuncti delicto siue maleficio heredem non teneri poena, id est poenali actione, sed nec lucrum facere debere, si quid ex ea re, in qua desunctus dolum sine quo delinqui non potest, admiserat,ad ipsum heredem peruenisset. Aulex TENER i NON DE sET. Ciuilis enim est constitutio, poenalibus actionibus heredes non taneri, nec caeteros quidem successores .f ιι νῆα
Constitutionibus ostenditur heredes poena seu ex publicis criminibus, seu ex priuatis delictis non teneri'.Receptum est constituto sic enim legendum) iure,ut si poena irrogetur alicui,ne ad heredem transeat . ita demum enim ab he. M. s.ct. rede incipere potest ex aliis quam publicis delictis, si vivo reo accusatio mota fuerit'. ergo est certissima iuris,ut ait Iustinianus , regula, poenales actiones in . Diis . adeo verum est, ut cum stipulatio siue cautio facta in iudicio sissedi causa propter rem ipsam detur, non competat ea commissa in heredem eius, cum quo Σί'. Tiniuriarum agere voleba,actio exstirulam, nisi quo casu meum ius ex iplius ----- mora deterius factum sit, quando scilicet post longum tempus,intra quod si ad iudicium venisset litem cum eo contestari potuistem,decesserit'. At sane iniu- m LI - riarum actio neque hoc casu in heredem dabitur, cum lis nondum contestata fuerit. Similiter cum possessionis causa deterior facta esse dicitur dolo eius qui Aiacmissus est in possessionem, actio in heredem, caeterosque successeres ideo non
dari dicitur,nisi quatenus ad eos peruenit,quod oriatur ex delicto,poenaeq; no- isdisis a mine concipiatur . Idem vero etiam obtinet in herede eius, qui ex quasi maleficio tenetur, ut puta eius, qui nauem , cauponam, stabulum exercens, opera i malorum hominum utebatur, qui damnum, aut surtum cuipiam secerunt', a
aut eius, ex cuius habitatione deiectum aliquid, vel effusum est, aut eius, qui in suggrunda,& protecto positum aliquid habuit, cuius casus nocere posset', aut aut actis ct iudicis, qui litem suam fecit, qua in re sententia Iuliani contra existimantis a multis notata est',diu usque Iustinianus ait,in omni b. propositis casibus actio- rid M. anem in factum ex quasi delicto in heredem non competere. Caute autem in hoc loco iurisconsultus ait, poena heredem non teneri ex delicto defuncti. Nam
152쪽
Iersequatur, non in id modo quod ad eum peruenerit, sed do insolidum sis inus est, vel pro hereditaria parte conuenietur ex defuncti dolo,vel delicto, veputa furto, ut & Vlpianus in supradicto libro 3o. ad edicti ina, in quo de contra .
ctu depositi agebatur, docet'. Ait lexi TA NEC Lvc Ru Μ&c. Ergo inquan L ieis. C. tum ad eos peruenerit, conueniuntur,nc alieno scelere ditentur', & licet poena xδει- f heredem non transiit, attamen quod turpiter, vel scelere quaesitum est, ad compendium heredis,ut est rescriptum, non debet pertinere. Turpia lucra extorquenda esse ab eo constitutum est, licet crimina extinguantur, quapropter actio etiam de calumniatoribus,& de eo quod metus causa in heredem comias L 7.4ιω- petit,in id quod ad eum peruenit'.Cum vero Praetor in heredem dat actionem,
quatenus ad eum peruenit, susscit si vel momento ad eum peruenit ex dolo defuncti,ut Paulus libro ro. ad edictum, explicans edictum de petitione here
ς' η φή ditatis,docet . In hac enim qu stione verbum PrRvENi T,quod est ambiguum, i l. ρνὰ- solum hoc continet quod prima ratione fuit, aliter atque cum hereditatis peti. , se tione quis conuenitur. Nam ibi verbum PERVENiT, cum effectu accipitur, derim. μ' continet id quod durat, ut Vlp. lib. i s. ad edictiim notat', adeo ut, cum is qui causam habet cur existimet ad se bona pertinere, eo Vsque duntaxat quo locupletior ex ea re factus est, conueniatur hereditatis petitione, quemadmodum x Lit -- idem Vlpianus eodem libro tradit', in ea re tempus rei iudicatae spectandum 2 is bis sit,ut scilicet eo tempore locu Pletior esse bonae fidei possessor debeat, quo con πιε. .consu- dem natur',ut in eodem libro scribit Vlpianus' & Paulus d. lib. 1o. ad edictu μμ i P ls i patre.f.quo tempore.f. de petilier. sub quo titimu ltae leges ex eodem libror ib., Mi Pauli desumptae sunt.Caeterum heres ex destincti dolo in id solum conuenitur,' quod ad eum prima ratione,& vel momento peruenit. Itaque non conuenie-ῶε nisa tur heres in solidum,non ei nocebit malitia,vel maleficium defuncti sed neque ἀν m. M prodesse verum, aut iustum est , ideoque eius nomine quod ad eum peruenit obligatur. Adde de si quid quominus perueniret fecerit, nam de hoc vid AEML-- turperuenisse,ut ante diximus'. Similiter enim actio de dolo quia rei perses P I eutionem non habet, in heredem, caeter6sque successores aut non datur, uth Linhonora tamen lucrum ipsis extorqueatur, sicut fit in interdicto unde vi,& similibus .se Iis aut certὸ datur duntaxat de eo quod ad eos peruenit, id est quatenus ex ea re locupletior ad eos hereditas peruenit , dolove malo ipsorum factum est quomi. nus perueniret', ultra non datur de dolo. Eademquc ratione, ex edicto de eo inu δε a. per quem factum erit, quo dolum eius qui aliquem impedit iudicio sisti eoer H Gis cet Praetor,aduersus heredem datur actio in factu na hactenus, ut ex dolo defuit 2 , - i cti heres non lucretur'. Quinimo dc ex ed icto, si quis omissi eati saltest. heres fati. ant. eius qui omisit causam testamenti, in solidum actioine legatorum, utpote rei persecutoria tenetur sed propter dolii defuncti non conuenitur, nisi in id quod a ta liberia ad eum peruenit . Sane tamen si ipse heres, aut alij successores dolo secerint; ε ν Moysi solidum prestant, nec pro hereditaria parte agere debeo in unum ex pluribus . . 's heredibus, ex suo delicto, non ex defuncti facto) vel de dolo, vel alia ex contractu actione,meritb, quia aestimatio resertur ad dolum, quem in solidum heia res ipse admisit, unde nec aduersus coheredes eius qui dolo carent eo nomine actio competit, i. m ma. 9. s dolo. vers emptor. l. quaesitum in s. &l. seqλdo
pecula. in depositi & l.seq. z. depositi. quarum legum duae primae sunt Vlpiani
153쪽
ex libro x xl x. ad edictum, in quo generaliter idem a iactor tunc demum in heia redem dari ait actionem de eo quod ad eum peruenit, cum ex dolo defuncti
conueniatur , non cum ex suo . Nam quoties ex proprio dolo conuenitur,in f l. ini. .
solidum, & vltra quam ad ipsum peruenerit obligabitur, ut in huiusnodi spe - cie accidit, quae proponitur ab eodem auctore in eodem libro,i.quod in herede, vlt. s.de tribui. act.ex cuius, .postrema parte excerpta est d.l.totiesct Actione tributoria is a mercis creditoribus edicto Praetoris in tributum vocatur,pro rata eius quod cuique debetur exacta cautione, qui cum in potestate seruum haberet, eum in peculiari merce negotiari passus fuerit, qua etiam actione minusquam debuit, vel nihil omnino praestantis domini dolus coercetur, adeo ut&perpetuo,& in heredem,caeterosque successeres detur de eo duntaxat quod ad ipsos peruenerit, quae omnia eodem libro Vlpianus copiose docety. Quid er- lata, rimgo fiet si contractum sit cum seruo qui negotiabatur in peculiari merce, non hcontradicente domino, isque dominus decedens illi tabulis testamenti manu. misso peculium legaueritineres autem non curauerit caueri sibi a seruo, neque quod intribuendum erat de ipsius peculio deduxerit, an non tenebitur tributoria, quasi nec ad eum peruenerit quidquam ex peculiari merce, neque dolo M secerit quominus perueniret, cum seruo ipsi peculium praestari oporteret quod existimabat Labeo. Uerius tamen est quod sentit Pomponius, auctore vlpiano in eodem libro, teneri heredem isto casu tributoria, cum ipse heres auctor doli sit,qui egit hoc ne tribueret: nec mouet quod nihil ex merce peculiari ad ipsium peruenerit, ut non videatur in eum danda esse actio. Quinimo quia ex proprio, non ex defuncti dolo, ideis insolidum tenebitur, toties enim,ut&ind. regula &ind.l.quod in herede.f. vlt. s. de trib.act.traditur,in ει heredem damus actionem de eo quod ad eum peruenit, quoties ex dolo defuncti conuenitur,non quoties ex suo. Caeterum si neque defunctus,nec heres quidquam dolo fecerit, hactenus tenebitu rex contractu defuncti quatenus ad se peruenerit, ideoque si rem quam hereditariam esse putabat, commodatam tamen defuncto, vel oppigneratam, vel apud ipsum depositam distraxerit, depretio quod iam consecutus est tenetur,vel in hoc ut actiones quas habet, nondum exacti pretii nomine, cedat, si rem alias recuperare non potest'. Si rei to- .
tius restituendae tacultatem habet,nec faciat, in solidum condemnatur: si nihil ' φα
ad eum peruenit, pro ea parte qua heres est conuenitur . Ergo si solus est, in uia solidum conuenitur.
Α D L. XXXIX. Pomponius libro trigesimosecundo ad Sabinum. In omnibus causis pro facto accipitur id, in quo per alium morarsit,quominus fiat.
De mora. ne conditione quae pro expleta habetur tam in contracti , quam testamentu
i Vlgo sic legitur hic Pomponij locus, i N OMNI sus C Avs Is PRO
εἴ iqvo Mi Nus p i A T,S: ita legitur a Placentino,& ab Accursio, itaquel legendum esse illum asserunt nonnulli huius regulae interpretes,l lasii 2.M iti quibus
154쪽
quibus tamen ignota non suit vera &, ut ex Pand. Flo. liquet, germana quans sequimur scriptura, quamque in secunda interpretatione agnoscere videtur: .i Accursius,ut in omnibus causis factum intelligatur, pro facto accipiatur id, in quo per alium mora sit,quominus fiat. MoR A lego non MOR AE, nam persaepe in Pand. Flo. illud e supersi uo adiicitur ut ostendam suo loco. Per alium autem quam per eum,qui se facturum, auscuraturum aliquid esse promiserit, aut qui facere damnatus fuerit, ut ecce, relicta est pecunia per fideicommissiimpupillo, vel minori tutorem vel curatorem non habenti, esve qui abest Reipublicae causa, vel ex alia iusta causa impedito, ex qua restitutio indulgeri λ let, procuratorem non habenti. Eius temporis usuras quo ipsi pecuniam, quia non potuerant, non exegerunt', heres non est praestaturus, quippe quod . illae non propter lucrum petentium, sed propter moram non soluentium in-- ' shoantur. Diuus autem Pius rescripsit moram per heredem factam non vide-
α ρ' ri eum ei non possit imputari qui soluere etiam si velit nonpotuit'. Sic & in
, sere M.L hae specie, tibi promisi adhibita poena me iudicios sti,dolo tuo factum est quo- minus statem, videor stetisse , ideoque si ex stipulatu me conuenias de poena et aaiu. quod ad iudicium non venero,exceptione doli te repellam , praesertim cum factum tuum tibi,non mihi aduersario tuo, nocere debeat'. Itemque sit per alium dolo malo factum sit, ut me ad iudicium venire volentem magistratus retine- ἀι , -- ῖ ret,eiu ς dolus mihi non oberit, quamuis cautionibus in iudicio sistendi causau τί factis non obtemperauero,quinam die repellam exceptione,quamuis tuum ius P. a. eY hac mora deterius factum sit'. Eadem ratione pro soluto est id, in quo accipiendo creditor moram secerit,maxime si poste debitor id quod illi iam ob an tu letat, sine culpa sua perdiderit' , recteques per creditorem stetit quominus G - et soluatur, aget pigneralitia debitor', nec praestabit usuras oblata ,obsignatis, aedepositae pecuniae F. Et ex contractu quidem bonae fidei agens creditor, ipse ετ est i iure inutiliter agit, & repellitur, cum huc v*i boni viri arbitrium porrigatur, ex contractu autem stricto, per exceptionem doli' , & idem est si opera credi r rem totiq aeciderit ut pecuniam debito quam erat soluturus, perderet ,ideoque si
αἷς quid mihi testamento relictum erat sub hac lege atque conditione, si tibi da-
ζει ' λ rem decem, eaque aut non patiatur unus ex heredibus me dare tibi, cui iussus sum uelosserente me tu accipere nolueris, aut iustum ascendere Capitolium,
ΠΣ--ε Veteonscendere, Capuae dare iussum, Capuam ire prohibeas, Seiam uxorem ducere iussus sim, nec ea velit nubere, statuas in municipio ponere iussu, sim, nec locus a municipibus detur, aut alias per eum in cuius persona conditioni ui h patere sum iussus, vel per heredem stet quominus impleatur conditio, quod re-T-lao lictum est mihi iure petam,ad heredemque meum qu .asi iam cedente die transtmittam, atque si conditioni paruissem: nec enita per me mora est quo minus fiat l. i. C de inst.&subst.subcond.D. l. 3. in princ.&, .non solum autem &9.sed' di si iussum&9.vit.&l. si inter i Ede statu lib. Saliis plerisque', quibus mani-sesto iudicatur ad libertates, ad legata, seu fideicommissa, & ad heredum instita si tutiones perduci regulam, quae dictat in iure ciuili receptum esse, quoties per eum cuius interest conditionem non impleri sinterest vero semper heredis non impleta conditione, nam ipsus interest seruari defuncti voluntatem, interest in μι xxtranei.in cuius gratiam aliquid dari, fieri, Vel non fieri iussi testator sal,quo- impleatur,perinde haberi ac si esset impleta conditio,quod etia exem
155쪽
plo illustrari potest,desumpto ex l. Maevia. in prin.rde annuis legat.& altero ex
L Titia cum testamento.34.9. si ea conditione. s. de legatis 1. ubi Modestinus, Si ea conditione,inquit, liberto fideicommissum relictum est,ne a filiis eius recederet,&per tutores factum est quominus conditionem impleret, iniquum est eum,cum sit inculpatus,emolumento fideicommissi carere. Eadem ratione a Papiniano in hac specie,cum non iure tutori dato mater legauit sub hac conditione, si consentiat ut decreto Praetoris confirmetur,& Praetor non idoneum existimans tutelae oneri, non subiecerit, responsum est actionem legati non denegari '. Quae regula adeo vera est, ut non tantum si per eum cuius interest, m t. si sed&si per eius tutorem fiat quominus impleatur, locum habeat. Sic enim Papinianus,Cum pupillus, inquit, aut tutor eius conditionem in personam pu- H. L
l illi collatam de qua in l. si seruus.s de solu tionib.) impedit, tam legati, quam
ibertatis conditio communi iure impleta esse videtur'. Ea vero regula propo . t eum punitur ab Vlpiano libro . ad Edictum '. iisdem omnino verbis,quibus S a Iuliano in laure ciuili. s.de condit.&demonstrat. solet enim Vlpianus aliorum Iurisconsultorum ipsa verba referre, non nominatis a Lictoribus, ut commo- οι diore loco demonstrabitur) tum in utraque lege additur iis exemplis addu -ctos quosdam recte putare stipulationes quoque committi, cum per pronailsorem factum est, quominus conditioni stipulator pareat. Ergo in omnibus causis pro facto accipitur id,in quo non perelim qui debet facere,item no per extraneum aliquem,aut si quo fortuito casu , sed per eum cuius interest fieri, iii Scum quo res nobis est,mora est:quominus ille faciat, ut hac nostra lege continetur. Ideoque si per creditorem steterit, quominus intra tempus praestitutum traiectitiae pecuniae poenam accipiat, amplius ea peti non poterit, ut in supradicto libro . ad edictum Vlpianus docet'. Nec obstat quod dicitur in ν I. inli . I.quibus diebus. s.de conditionib.&demonstrationib.Nam ibi certis diebus facere iussus prohibitus fuit a vicino extraneo, a quo recuperare poterit si quid sua interest non fuisse impeditum 'in non ab eo cuius interfuit conditionem 'ILimpleri,& ideo ij dies conditioni non imputabuntur: non habebitur pro sa- isto, quod factum non est, quod in libertate locum non habet, cuius fauore constituto iure receptum est,ut si is cui seruus decem dare iussi is erat, ut liberesset,decesserit, nihilominus ad libertatem perueniat,si postea pecuniam habere coeperit'. Denique fauor libertatis eo rem perduxit, ut respondeatur exple- η Uymi utam conditionem, si per eum cui data esset, non staret: quominus expleretur'. Hodie sane ita in causa libertatis habebitur pro facto, ut manumissus, per quC ι Lsi . non stetit,quominus impleret conditionem, sed ab alio quam eo cuius interest, vel vi maiore, vel casu etiam fortuito impeditus tuit, obstrustus adhuc ei sit, in cuius personam conditioni parere debet, & potest, idque tandem post multas veterum varietates, atque dubitationes, placuisse sibi Iustinia
AD L. XL Pomponius libro trigesimo quarto ad Sabinum. Furiosi, vel eius cui bonis interdictum sit,nulla voluntas est.
156쪽
uisint inuiti. De seruitutibus. De diuortio. Frodigo geminutio bonarum, non quisbet adminiuratio interdicta est,'aliquam oluntatem habere rure ciuili cen-jetur proinde a furiose di fert. -lomponius lib.33.de 3 . ad Sabinum. ex quo haec nostra lex det sumpta est, agebat sere de seruitutibus, in quibus auctore Vl-l plano Pomponius infantem,& furiosum inuitos recte dici aiei bat ideo quod in seruitutibus inuitum accipere deberemus, no solum qui contradiceret, sed eum etiam qui non consentiret, a qui non diserte diceret se velle '. Hoc in loco Pomponius idem ait, furiosi de prodigi nullam esse voluntatem,quod quemadmocium referri debeat ad quς- stionem l . sed hoc ita pde aqua &aqua pluuia arcen .diximus in explican)a l. .s . Ueruntamen hoc etiam exemplo adLibito non parum illustrari potest.Lex Iulia & Papia inuito patrono libertam, quae ei nupta est,alij nubere non posse, Lis restatuit, ut Vlpianus libro 3. ad legem Iul. & Pap. docet . Nam, ut idem eor in pri dem libro scribit, lex ita iubet, Divo RTII FACIENDI POTESTAS LI-
nus eodem libro ait,inuitum accipere nos debere in hoc proposito, eum qui .. non consensit ad diuortium .idcirco libertam neque a surioso squippe quia in d d. e.. . uitus est diuertendo, soluere se huius legis necessitate M. Ait lex,ur L Eius H,... c v I BONIs M. Lege xii. tabularum per Praetorem prodigo bonis interducitur, is vero tunc nihil ad quenquam transferre potest, quia in bonis non ha- . I. πιν M. bet,cdmei sit interdicta deminutio.' Sic enim accipiendum est, quod libro primo ad Sabinum Vlpianus ait , et bonorum suorum administrationem yti Wis,. interdicis,quandoquidem non ei quaelibet administratio interdicta est.Id au-ι-- μ - tem adeo verum eth, ut idem eodem libro signiscet, eum cui bonis interdictum est, sibi stipulando acquirere, quan uis nec tradere ipse, neque obligari promittendo, nec fideiussor pro eo interuenire possit, sicuti nec pro futio.
1 ι c.7. d. 1 F. Ergo melior in stipulando est prodigi, quam serios conditio.Nam 3e in ,....ti sentis, nedum pupilli mplior est quam suriosi, ut aperte ostendimus in dicta l.
M.f. V. s. s. hoc titu. siquidem obligari sine tutoris auctoritate pupillus ex nullo contractti potest, attamen vel stipulando, vel per traditionem accipiendo sibi ae-i Lari,is a quirere potest . Atqui eum cui bonis interdictum est, comparat pupillo Iu F--λη risconsultus in l.certi condictio. . quoniam igitur.f. de rebus credit. quoniam
de ipse stipulando sibi acquirit, nouare quoque obligationem potest, si melio
. tia Δ,, rem conjitionem suam faciat '. Sic etiam alia in re potior causa est: nam ii iisη. cui bonis interdictum est,quamuis testamentum facere non possit,sachumque ipso iure non valeat, nisi vetustius interdictione sit, quamuis etiam ad testa mentum adhiberi testis non possit, cum neque testamenti factionem habeat;
li'. ut eodem libro primo ad Sabinum scribit Vlpianus quod & in surioso ve
si .. i sta- rum esse hoc ipso libro indicat ipse tamen prodigus & ex testamento cape- 'f' re legata, siue fideicommissa,& praeterea heres institutus hereditatem adi . ., M. re potest , ut eodem libro monet idem iuris auctor '. Vnde apparet non m cs, omnino ut in surioso, sic in eo cui deminutio tantum interdicitur, volun - - ' talem nullam csse: nam furiosus omnino contrahere, vel hereditatem adire
157쪽
n potest,ut supra docuimus ', quanuis apud Pomponium nostrum libro n is, istisad singulari Regularum,ut filiumfami l. alienum seruum, posthumum, surdum notet Marcellus furiosum facere non posse testamentum scuius res ratio pe- 'tenda est ex eo, quod in definitione testamenti adiicitur MENTIs Nos T Arct v I E RI v ELI T: nam furiosus nec mentem, nec voluntatem habeto factionem tamen habere testamenti,quia possit legatum,vel fideicommissum sbi adqui rere,cum etiam compotibus mentis personales actiones vel ignorantibus ad quirantur quod adductis multis locis comprobatum a nobis est in dicta l.1. s. . Quod in furioso diximus, idem obtinebit etiam in demente, ut quamuis eo tempore quo mente captus est aliquis, testamentum facere non possit, quia non uinas quidem corporis, sed mentis tamen integritas in testatore temporis eius,quo testamentum facit,exigatur', ideoque a Caio Caligula irritum Tibe- i rij tanquam a demente conditum testamentum essectum fuerit, ut post Dio a Crinem Xiphilinus in Caio Caligula docet his verbis, γα τ- τε-ἀ τβε pia D S miae is etrio ς--πόωτος ἀ--ι τ εγνα- του et τι is cis αυ--τα κηώδου ---διε-MSν ες 5βουλίαν,ονεξω , Avάτνα mis Graia ἀ- M: nihilominus is ex alieno testamento sibi legatum,&fideicommissum possit adquirere, non tamen hereditatem. Nam adquiri ab ignorante non ut legatum,ita & hereditas
potest. quinimo eum qui adit hereditatem & loqui, & intelligere quid loqua tur, & quod agitur non ignorare necesse est. Ideoque a prodigo, non tamen a furioso recte adquiritur, quamuis utriusque alioqui nulla iit voluntas. Et ita mihi videtur.
AD L. XLI. Vlpianus libro vicesimosexto ad Edictum. Non debet actori licere, quod reo non permittitur. In re obscura, melius est fauere repetitioni,quam aduentitio lucro.
a. reorum. De iureiurando Condictionumfauor. De dote, dea re auia in Hatuadem creditorum donarum s. IAec idesumpta est ex Ulpia.lib. x x v i .ad Edictum, in quo libro is edictum Pr toris de iureiurando interpretatus est. Cum igitur non '
debeat actori licere quod reo non permittitur.Reus autem si nec iu-- rare, nec soluere, nec iusiurandum referre voluerit condemnatio se Φ tys t L quatur,eX NIatione quoque, non iurante actore,absolutionem sequi dieemti,, re vi idem auctor eodem lib.scribit . Similiter quod in rei persima obseruatur, ut ς ι - ε ei non liceat post litem contestatam procuratorem mutare,vel in se iudicium nia a transferre, nisi causa perPraetore ante cognita , idem ex parte actoris obsertiabitur . Et ex contrario, si actor potest pendente iudicio, quod sortasse detracta noxae deditione propositum fuerat, naturam actionis immutare, ur pulti descendendo ad causam noxale , multo magis reo in exceptione id permittetur, si qui μ' dem plerianqi fauorabiliores rei sunt,quam actores .& inde etiam, ut est apud Constantinu Harmenopulit μῶμον ἡγοiω βοηθοῦν'M, κ, --- --m hi h .Io-γram,ira ρ ω 'M.Reis parcitur&succurritur potius qui actoribus. i. iis Proindecu alique codemnauerit iudex,ut intra certos dies soluat, si minorem iv.
158쪽
. diem statuerit tempore legitimo,repletur ex lege quod sententiae iudicis deest Sin autem numerum dierum in sua definitione amplexus est, computabituth reo & legitimum tempus,& quod supra id iudex praestitit F. Inde & in sti 'I' pulmonibus, aliisque contractibus cum quaeritur quid actum sit, ambigua ' vel obscura verba contra stipulatorem & venditorem, & caeteros actores pro reo interpretamur,ubi diximus ad i. i x. supra. Itemque ubi de obligando quae ritur, propensores ad negandum sumus, si occasionem ullam habeamus, &ex contrario faciliores ad iberandum sumus, ubi de liberando quaeritur idqueb i. Arria- Arrianus ait, auctore Paulo & pontifex probat'. Quamobrem si creditot His de mutua pecunia contendens,pupillo iusiurandum detu terit, pupillus iura-ν uerit se dare non oportere, sed liquido probari non possit quid actum sit, &
p ' utrum de facto, id est, utrum omnino pecuniam accepisset mutuam, an da
iure inter ereditorem & pupillum controuersia suerit,id est an pupillus hoc
solo defenderetur, quod tutor cius non interuenisset, in obscuro dicemus
quo magis fideius res pupilli liberentur, & pupillus quod soluit repetat,
hi in is iuratum fuisse de facto, non de iure . Nam & in re obscura melius est δε- uere repetitioni, quam aduentitio lucro, ut sequitur in hac nostra regula. Ait lex N o N D E 3 E T. Itaque quod reo denegatur, actori non permittitur. Quod actori licet, multo magis reo concessum esse dicemus, nec minus ta .men recte a reo ad actorem argumentabimur, ut quod illi concessum sit, huic etiam permissum esse intendamus. Nam & Vlpianus eodem libro 1ς non Σ1. ad Edictum. Idem facit in specie l. nam postea. F. iusiurandum .f. de aureiurando. & in specie l. si seruus . iuncta I. sed & si seruus. eodem titulo. quae sunt ex eodem libro vigesimo sexto ad Edictum .Ait lex Ac To Ri. Cur igitur actoris heredibus licet quod rei successoribus non permittitur in spe-ge l. iam tamen. S. si tamen. in fin. s. iudicatum solui 3 Respondeo quia rei heredum nihil interest, ut id ipsis permittatur, aliorum interest. Contra, reperias aliquid reo licere quod actori denegetur. Ecce enim qui populari actione conuenitur, ad defendendum procuratorem dare potest, is autem q ui
eam mouet, procuratorem dare non potest . Ait lex Ac TORI. Idem in ae-
.nis eusatore, cui nihilo plus quam ipsi reo tribuendum est. Ideo Antiphon mei
uorabiliores sunt rei, quam accusatores, ut dicemus in l. fauorabiliores. 111. i. eodem. Ait lex, In re obscura fauendum esse potius repetitioni, quam ad uentitio lucro. Vnde cum quaereretur an liber homo , qui cum bona fidesciuiret, manumissionis cauta pecuniam dederat, manum illius,& postea in-gςnuus probatus pecuniam posset condicere, idem auctor eodem libro re is Di. sim tiri sin quo de condictionibus praesertim agebatur) ex Iuliani sententia maiabera ς - i numisso repetitionem competere.' Inde etiam qui animo incerto pecuniam, is in cis aliamve rem in)ebitam persoluit, habet repetitionem , neque contra eum πλη- transactionis praesumptio inducitur , ut Iustinianus constituit'. Itemque si maritus & uxor simul perierint, stipulatio ab extraneo interposita de res.. ι - . . denda dote, si mulier in matrimonio decessisset, habebit locum, si non pro- batur illa superstes viro fuisse fauendum est enim repetitioni potius quam
159쪽
aduentitio lucro. Nec obstat quod dicitur, donatione inter virum & uxorem facta, si simul tam is cui δonauit, quam cui donatum est capti sint ab hostibus, vel decesserint, naufragio sorte, vel ruina, vel incendio, valere dotanationem'. Nam praeterquam quod orationis, quae donationes inter virum ρ ι si ἐπισ
&vxorem infirmat, verba haec sunt,sI PRIOR v ITA DECEss ERIT. OvAE
DONAT vM ACCEPIT, non videatur autem prior deecssisse, qui simul deces ι cum his sit', illius responsi haec etiam ratio reddi potest, . quod in di. bia & ambietua oratione plerunque eam interpretationem facimus, idque accipimus, quo res etis. His qua de agitur magis Valcat,quam pereat,& quam tuti Jimo loco sit res bona - ,σ 'fide contracta f. Potest & aliud exemplum ad hanc s isteriorem regulam ac Vtibi si ιὸν commodari ex edicto de iis quae in fraudem creditor im facta sitnt, quod edi ι--m LGctum eum coercet qui fraudem suscepit siciens: si autem ignorans id fecerit, etiam si damnum patiantur creditores cessant edicti verba At si cui dona- Ibis si tum sit, Iurisconsultus ait, non esse quaerendum an sciente eo cui donatum est, α gestum sit,sed hoc tantum,an frauden inrcreditores,nec videtur iniuria assici ν.Me.. Qis qui ignorauit, cum non damnum insigatur sed lucrum extorqueatur', cui, ut hac nostra regula definitur,non tam fauendum est,quam repetitioni, ut creditores suum consequantur. fi limodo
AD L. XLII. Lmσιέ. Gaius libro nono ad Edictum prouinciale.
Qui in alterius locum succedunt, iustam habent causam ignorantiacian id quod peteretur, deberetur. Fideiussores quoque non minusquam heredes,iustam ignorantiam possunt allegare. Haec ita de her de dicta sunt,si cum eo agetur, non etiam si agat. nam plane qui agit certus esse debet,cum sit in potestate eius, quando velit experiri, & aim te debet rem diligenter explorare,& tunc ad agendum procedere.
His dum,aut eiussorum a quibus petitur ignorantiae succurri, ut moram facere non minantur,nec rasuras debeant ν άeplus petitioni f. Surae in bonae fidei contractibus ex mora debentur':nam non a tmora. . propter lucrum petentium, sed propter moram non soluentium instiguntur. Ex quo sequitur, ut si mora non interuene- ιι----l rit: non sit locus petitioni usurarum, ideoque cum & successor, si ρ 'N&fideiussor iustam habeant causam isnorantiae,an id quod pe-siiustamque ignorantiam allegare possint, ut in hoc loco traditur, usuras non debebunt,etiam si solutioni moram secerint, modo tamen iudicium accipere suerint parati. Nam si uste, ac sine dolo malo ad iudicium prouocarunt, moram secisse non videntur , si cessetur ab eorum aduersario ': e ' ἀμ- nec vero improbi,aut dolo fecisse pos Iuni videri,qui disserunt ideo, quod an & 'quantum soluere debeant, nesciunt': nam nec exequi dolo videntur, qui cau- λε M. I sim ignorantes cur petere non debeant, petunt . Quemadmodum ergo fa- cta patrifamil mora,heredi proximo,hereditario iure competit,& ad caeteros
160쪽
, Leum p - deinceps transmittitur F, non ita etiam heres in mora est, ideo quod in mora suerit , si modo quod ipse differendi causa facit, non fraudandi , ιIunia. Quia simuletur Ait lex nostra, Ius TAM HA bENTSc. Quantiis ergo ipso ct ιβ - iuω, vi ante diximus ob dolum defuncti ex contractibus bonae fidei tenea'. i. tur heres, ideoque ipso iure non excusetur,si dicat se instrumenta fortasse tu telaria non liuien ille ,heredum tamen ignorantiae quia constitutionibus sub
d. fisi .r. &c. Male acceptum fuisse hunc versiiculum ab Accursio indicat l. si fideius sera mandati. ex qua exemplum sententiae huius elici posse arbitratur, sed in hac regula sic allegare accipiendum est, ut fideiussor iustam causam non ad
uersu; debitorem, sed aduersus creditorem alleget. Ait lex , s i cu M toxor Tu R. neque hac de re cum defuncto actum fuerit, alioqui transmittereretur contra eum actio ex defuncti dolo, Vt puta si non post mortem tuto-ι Li.αμῶ risconueniatur, sed lite contestata tutor decosterit . Ait lex, crRTus isse a.des ηα Dra ετ, de re forsitan de qua agit, hoc est de corpore non de nomine: nam& cum in rem agitur, si de corpore conueniat, error autem sit in vocabulo, m lia. P m recte actum esse videtur'. Quia vero certus esse debet, ideo non tot ei dan- , ' . . I tur dilationes, quot reo, qui cum praeter spem ad alienum iudicium traha n tur,instructus esse non potest' . Ait lex, cuM SIT IN POTEsTAT E. Paulus actorem in sua potestate habere quando utatur suo iure, eum autem cum quo agitur, non habere potestatem quando conueniatur,& ideo actionem de dolo certo tempore finiri, exceptionem doli esse perpetuam '. Eadem rati
ne Constantinus ait in petenda in integrum restitutione, si dilatio ultra receptum legitimi temporis spatium petatur, actori petenti denegandam , in cuius arbitrio fuerit inferre tunc litigium , cum petitae dilationis mora legitimum spatium non excederet. Reo autem petenti non denegandam, quia non steterit in ipsius potestate quando litigio pulseretur ' . Ait lex, E T a Mettoga ET REM dec. Huius rei causa, solebant olim in iure interrogationes se- m g in ri ne dum ignoraret actor qua ex parte, aut quatenus aduersarius teneretur, interdum plus petendo aliquid damni sentiret . Quoniam ergo rem dilgenter explorare debebat actor,antequam ad agendum procederet, cum expertiari non cogeretur, ideo si plus petebat re,tempore, loco,causa,cadebat olim sormula, litem amittebat, rem quam temere in iudicium deduxerat consume ἡ ι η .i, bat',vix etiam restituebatur a Praetore in integrum, nisi, ut est apud Iustini, armi stu, num, minor annis viginti quinque, aut ex alia qualibet magna & iussa causa, C.. q. quod etiam Claudium secisse Suetonius resert'. Denique M. Tullius lib. 1. de Inuentione refert, Praetoriis exceptionibus multas excludi actiones,& ita ius ciuile constitutum nos haber Vt causa cadat is, qui non quemadmodum oportet egerit,quare in iure plerunque Versari, &c. Hodie Vero non tam acerbe, sed aliquatenus tamen ex Zenonis constitutione, si plus tempore petierit actor, punitur ob tempora litium non obseruata, ut inducias in Jullum reus habeat, de iis finitis non aliter litem suscipere cogatur, quami prioris litis expensas omnes acceperit . Sin autem non tempore, scd lo temonstit ε co, re, causa, plus actor petierit, atque adeo viatores, id est executores li- ' tium ampliorem sportularum nomine summam exegerint, in triplum eius damni