장음표시 사용
171쪽
AD TIT. DE DIVER. R FG. IVR. AN T. iιν AD L. XLVII. Vlpianus libro trigesimo ad Edictum. Cosiiij no fraudulenti nulla obligatio est caeterum si dolus ct caliditas intercessit,de dolo actio copetit. Soci; mei socius,meus socius no est
ni Lim de consilio, de dolo , de scietate. N l. s.diximus Vlpiadib. 3o.ad Edictum non tractare, nisi de con tractu depositi, ad quem quomodo referri possit haec nostra ex
eodem, Si Pand .Flor.credimus,libro desumpta regula,nondii quisquam eorum qui scripsere vidit.Ego nullum accomodatius exem- plum reperiri posse arbitror,eo quod proponitur in ii.f. idem Pomponius. s. depo. Volebam res meas alio fortasse proficiscens apud te deponere,iussisti, ut et apud libertum tuum deponere,quaeriturquς mihi & contra quem actio com petat.Hic vero distinguendum est. Nam vel addidisti, ut periculo tuo deponerem,ac tum nemo dubitat quin mandatu contractum sit, ct mandati actione tenearis: vel non addidisti,&tum aut quasi tu ipse custoditurus id iussisti,& esto tuo nomine,hoc est quasi te custodituro deposui, quo casu est actio depositi aur id fecisti quasi dans consilium,& siuasisti tantummodo ut magis, id est potius apud eum, quam apud te deponerem,quo casu aduersus eum qui suscepit actionem ex depositi contractu nabeo. Aduersus te autem nulla depositi actio esse potest,nec di recta, nec utilis,quia non suscepisti depositum,aut per te ipse, aut per aliam personam,sed neque mandati, cum ipse rem meam gessero, ut eodem lib. Ulpia. ex Pompo.refertim ea vero gratia tu mihi mandare no potueris,neq; dando consilium non fraudulentu oblitari Sed & si quis ideo dicat - corruptam esse lituus capitis instriptione,quod sentctia quae sequeti loco proponitur ad societatis contractu pertineat,de quo,ut etiam de mandato, Vlpia. H non in lib. xxx. qui totus orat dedeposito sed in lib. xxx 1. disseruisse constet, si δ' no Valde repugnabo,prςsertim cum ex lib. xxxi. fraginetis& reliquii,, qui di ' 'H1perii; in Padinis extant,species capiti huic explicando adferri aliquot no ineptiores illa priore possint. Nam proxeneta, siue ut Iustiniani verbo U' via siqui faciendi nominis gratia,ut pleriq; solent,interuenit, neq; quasi mada tor teneri actione mandati potest, quia tametsi laudet, monstrat magis nomen, quam heri madat:1cd nec ex locato,&coducto est in eum actio,qua uis aliquid philanthropii nomine acceperit. magis enim hoc ad honorarij &sala iij, quod mad Mario prςstatur, quam' ad mercedis naturam videtur accedere. An ieitur quasi ex c5silio,& laudatione ista tenebitur3Et que admod sin5 ea ta n tum que comendandi causa in venditionibus diciatur,& pala apparet, venditore ipsum
no Obligat Uetiaquetcunq; is vi comendet & ad nuda empte rei laude per. 22: Utinentia ut Uictentur, non ut pr stentur icit, ac verbolenus ita pronutiar sine ulla promistione,aut adseueratione, ut nudo sermone dictu finiatur, sic habeda
sunt quasi neq; dicta neque promissa sint , nisi ea decipiendi emptoris eiusa di ἡ ι xerit,quo casuaque sic habenda illa sunt, ut aduersus, id est secundum dicta promisiaue non empti quidem nasicatur actio, sed iudicium de dolo detur', ita in specie proposita, ob nudam facti nominis laudem prodieneta non te IV ' 'netur, quanuis id commendauerit, quanuis assirmauerit idoneum esse eum,. I m 3
172쪽
cui mutua pecunia dabatur l.& eleganter.F.vlv.f. de dolo. ubi cum denegetur de dolo sequitur nullam competere: nam illa est subsidiaria. Planesi dolo, magnaq; ac euidenti calliditate circuirenerit creditorem, utputa si eius decipien- .... πὸ: di,& lucri fortasse sui causa salso alium que sciebat facultatibus labi laudaue rit,de dolo actione tenebitur hςc omnia lib.xxxi. ad Edictum Vlpia. tradidit in l.1. s.de proxenet Quod responsum duas paries habet, utriusque autem ratio in hac nostra regula redditur. Ideo enim proxeneta no tenetur primo cestu, quia consili j non fraudulenti nulla obligatio est,& ut Harmenopulus lib. c.ait,
η ἀδολος Oοχοποις,&cum is qui comendat non mandet, ideo nona I. ἡ .is obligatur madati,Vt alia in specie eodem libauctor ide docet ε.Caeteriam ideo remuneram' tenetur secundo casu,quia si dolus S calliditas intercessit, aequii est actione de dolo c teris deficientibus copetere,atq; Vt Costantinus ait, kαι δ δόλα cs πὰρ uod ὀ-AM.quod & in consimili specie locum habet,quae ab Ulp.nostro
in eodem lib.xxxi .explicatur.Mandauerat enim Titius ea quae per procuratorem suum & seruos actores puta, gererentur, ita demum esse rata si gereretur interuentu Sempronij, Sempronius autem no animo procuratoris interuenerat,
sed amicabilem affectionem promiserat in monendis procuratoribus & a ribus, de in regendis consilio: accidit ut male crederetur pecunia, veru est Sempronium, qui consilium dando nihil dolo fecit, mandati non teneri, quod si dolo secerit,non mandati,quia non quasi procurator gessit, sed magis de dolo A Liaemi re teneri . Quauis aute actio de dolo famosa silaattamc quia qui exhortatur non
tam statim opera mandatoris fungitur,ideo ob haec verba sententiae PKsidis prout iiciet callido comento videris accusationis instigator fuisse,pudor potius oneratur,quam ignominia videtur irrogati'. Ait lex,CONSILIi,NON PRAvDvLΕN-λιώ --. T i. Si tua gratia madem tibi quod tua, non alterius,aut mea interest,huius ge- 'sa. neris mandatu est superuacuum,& magis est consilium quam mandatu, & ob id non est obligatorium,nulla ex eo nascitur obligatio, quippe quia ex costio h ,.se nullus tenetur,etiamsi ei cui datur non expediat ' Cur autem non tenetur3 an vo . i. ra quia plerunq; de suturo cosilium datur,de quo nemo satis callidus, fatisq; prudens est:quinetiam saepe praua magis quam bona consilia prospere eueniuntiquia plerasq; res fortuna ex libidine sua agitat, ut quod de republica ordinanda seribit auctor eius orationis quae hac de re scripta extat ad C. Caesarem, id ad priuatorum inter se negotia transferamus. Quia igitur sutura non sunt in nostra potestate,sed ut in rerum natura certa sint,in hominum tamen natura sunt incertis Isma, inde fit ut nis fraus,malitia,dolus interuenerit ex costio alteri dato non obligemur.Vt vero fraudem & malitiam, ita fraudulentum consilium
intelligimus & interpretamur, non tam ex eventu,quam ex Voluntate, quan
e .aria quam pleriq; aliter vulgo seciant auctore Balbo,cuius h cverba sunt'. Nedum Π inquit, nominum humilium,ut nos sumus ed etiam amplissimo tu viroru con
Θ silia ex eventu,non ex voluntate a plerisq; probari solentitame freti tua huma . nitateqtiod verissmii nobis videbitur,de eo quod ad nos scripsisti tibi consita in tu i αε- lium dabimus,quod si no fuerit prudes. at certe ab optima fide,& optimo ani y Ni mo proficiscetur. Ait lex GLLA OBLIGAT io 2s T. Quid enim debet qui cosilium dat pristare prςter fideὶ ut est apud M.Tulli si prς sertim ' eum liberum est η ἡ ν--ι cuiq: apud se explorare an expediat sibi consilium'. Vnde si tibi quod interest
173쪽
tua mandauero, atque ita mandatu tua gratia interuen erit, nulla erit mandati actio, mandati tecum non agam, nisi quid fortasse mea etiam intererit,quo ca se obligatio mandati consistit, etiam in rem eius qui mandatum suscipit', ut συα δε- puta si aegrotus ego tibi medico mandaui, ut in hortis tuis, in quos omnibus ms
annis secedere solebam , seli aeristerium, & hypocausa,& quaedam alia meae te La
valetudini apta tuis impensis faceres: nam non solum ipse tecum eὐ quod non feceris,sed etiam tu quoque agere contraria mandati mccum poteris, si aliquid feceris ex meo consilio, quod non aliter facturus essὸs, nisi ego mandassem, cuius id vel intererat fieri, ut in superiore specie quae ab Vlpi. refertur tib 3, ad edictum', vel certe tu putabo interestri quamuis re vera non interfuerit. Haec γυ-- autem omnia eodem lib. 3 i. ad edictum Vlpianus demonstrat': sane si neque - , interfuerit alterius, aut mea, neqitu interesse putaueris, non poterit actioni an imp dati competere, sed sola de dolo supererit. Ait lex DE DoLo AC Troico Mνgri T. Adde, vel in factum Praetoria,si quis mitiore iudicio experiri velit ut in Ter 'specie l. si is qui rem .3. si tu Titium .r. de furti Hoc ita verum est competere de dolo subsidiariam, si consilium illud fraudulentum in propriam speciem delicti non cadat, quod ex contractu actione Vindicetur,& ex quo legitima,suumq; habens nomen nascatur actio, ut ecce, si quis mihi persuaserit ut hereditatem' quas minus ea soluendo sit, repudiem, vel seruum, quas melior eo alius in sa- milia non sit,optem, ait Vlpianus de dolo dandam actionem,s callidὸ hoe se eerit. Alioqui si assirmauerit minimam esse hereditatem,&a me herede coma parauerisinon fore actionem de dolo cum ex vendito suffciat'. Similiter cum ope consilio alicuius contumelia fiet, aut sertum admittetur, non de dolo, sed - iniuriarum aut serti agendum erit'. Quod si factum & res consitum illud ma lignum secuta non si, nulla nec doli quidem actio competet . Altera sententia I quae in hac nostra lege proponitur, nihil omnino dissicultatis habet. Sum pia vero est ex l. nam socius.f. pro socio.quae lex tamen est ex lib. x x di i. ad Edictu Vlpiani, non ex lib. xx x. Vt haec nostra, sed ut ante diximus, in hoc de solo de sis It posti, in illo de mandati & societatis contractibus agebatur. Modestinus lib.3 regularum sic definitidubium n6 esse quin possimus & re, At verbis,& per nunc T D'
esum societatem coire ' : quod sic accipiendum est, ut solo consensu contra στι apriliatur societas, consensus autem iste vel re ipse,id est communicatis rebus, aut verbis inter praesentes, puti si conuenerit uti res communicentur,aut inter ab sentes per nuntium,epistolam Ue ostendatur'. Solo igitur& nudo consensu eo Is V trahitur societas, sine consensu non contrahitur, unde socius esse mihi non potest nisi quem ipse socium esse volui. Socius inuito vel ignoranti mihi nemo' si nee si socius meus eum sibi socium admiserit, & hoc est quod in hoc loco tra 'ditur , locium socii mei meum socium non esse. Nam societas ius quodam modo fraternitatis in se habet, ut eodem libro Vlpianus ait'. Qui autem fratris mei frater est, non continuo meus est frater,ut puta si ego emancipatus, &ille a patre meo naturali adoptatus fuerit. Nam is qui adoptatus est fratri meo natu i l oti,in potestate retento fraterognatus,&cognatus est,mihi vero nec frater,nec
AD L. XLVIII. Paulus libro trigesimoquinto ad Edictum.
174쪽
, o PETRI FABRI L C. COMMENT. Quicquid in calore iracundiae vel fit vel dicitur, non prius ratum est, quam si perseuerantia apparuerit iudicium animi fuisse, ideoque
breui reuersa uxor, nec diuortisse videtur. De diuortio, iracundia , furore. E ritu nuptiarum & contrahendarum, & etiam dissoluendarum Paulus libro x x x v. ad edictum disserebat: ex eo libro, atque adeo ex l. 3. s. de diuort. haec nostra regula decerpta est. Ut autem intelli--gatur, sciendum id quod eodem libro idem ait, non modo morte, i. a vel seruitute, sed etiam diuortio matrimonium dirimi'. Diuortio autem non ficto & simulato,sed vero. Diuortium enim cum dicimus,uerum intelligimus, quando & imaginarij nunti j,siue imaginaria,ut aiunt Impp.id est,scha & simulata repudia, nullius momenti esse sue nuptiis coniuges fingant serenuntiasse, ι siue sponsalibus, etiam veteribus iuris auctoribus placuerit , nec diuortium C P esse nisi verum, hic noster iuris auctor eodem libro ait,id est quod animo per rii. is petuam constituendi diuisionem fit': eo autem animo factum non videtur,&ν --.-- si eatore iracundiae factum est, non durante post iracundia, ut in hac nostra regula, & in d. l. 3. 9. i. traditur. Nam & hoc iurgium potius,quam diuortium apat pes lati debet', sed & si alio quouis calore atque inconsulto animi motu, neque perseuerante factum fuerit, non diuortium, sed stibusculum appellabitur'. 'Teum hic stibusculum enim Isidorus ait esse, cum eo animo separantur coniuges, vis 'μ. ad se reuerterentur, nam friuolum est velutquassae mentis, nec stabilis, Σ'. 'tar. &e. Ait lex, iN CALORE'iRAcvNDIAE. Graeci iracundiam a calore separant, est &sane latius pertinet calor qui inconsultum quemlibet animi motum signi seat qua iracundia. Apud eos igitur hanc regulam ita reddita legas, μου s e arsae bl Rita ον ει μου σῶς αὐ- Ω-μ ι, Calet ardetque animus cius qui iratus est, qui cu se collieit, deseruescere dicitur, ut ex Cicerone statim docebimus. Hinc iracundiae calorem Paulus vota a. . cauit, hinc iram calere, iram flammis imbutam Claudianus dixit his versibu,F. Et quamuupraesens timor Gutta nuper, 1 iis p. i. Classica best triss et nune ira caleret . in is CD Damsamguinei regio subrectore cor is, sutit ρη Pistoris imburam flammu miam nocendirec. Ait lex NON p RivsGRA TvM Es T,hoc ideo, quia consilio factum non videtur quod per iracundiam factum est: nam, ut Cicero ait pro M. Marcello, iracunia dia est inimica consilio, S rationi contrari aquamobrem. Claudianus in Panegyri in Manlii Theodosij consulatum, avtvroximus ille est, quem ratio non ira mouet.
- TU- Iram bene Ennius initium dixit insaniae, ut idem Cicero scribit'. Philemon apud Stobaeum , sin μεν π so-ανοργι λεγα,Insanimus,inquit, ornires,
'' i is imui Apud eundem Apollonius ad Macedonem dicebat, is
ι TU' - ε chiilis esse. Cicero' quoque iram furori comparat,plurimis in lociuIra vero,inquit,quamdiu perturbat animii, dubitationem insaniae non habu .& postea. Quid est enim quo non progrediatur eodem ira quo furor 3 itaque iratos proprie dicimus existe de potestate, hoc est de consilio, de ratione, de
175쪽
mente, horum enim potestas in totum animum esse debet. his autem sum sub trahendi, in quos impetum conantur facere,dum se ipsi colligant, quid est au tem seipsum colligere, nisi dissipatas animi partes rursum in suum locum cogereὶ aut rogandis uni, orandique, ut si quam habent ulciscendi vim differant in tempus aliud, dum deseruescat ira. Deseruescere autem certe senificat, ardorem animi invita ratione excitatum, &c. Colligere se dixit Tullius quod Plutarchus , Larria. Idem Tullius alio loco', ubi sunt ergo isti qui ἀ-isi, iracundiam utilem dicunt3potest utilis esse insaniat Virgilius', α μυδε.
Nate quid indomitas tantus dolor excitati τ' '
Denique ira furor breuis est, ut Horatius cecinit, ἡ γη μανία μιγοπόνως, ut Themistius y loquitur. Solo tempore differt iratus a furioso, idque M. Catone ρ- .existimasse Plutarchus' his verbis resert τονδὶ γζμ νον ho uicto μαινtiu ου- eo ' V ph in, Quemadmodum igitulsuriosa propter dementiam,S quia sensum non habet repudiare non potest, & si constante matrimonio furere coeperit, nuntium mittere non potest': ita nec ea quae subito iracundiae Calore, ac ἡ l. xu, a motu perturbata est,Vt nos fecimus modo,ita Themistius quoque a furioso ad .. iij in iracundum argumentum ducit, ut non magis cum hoc,quam cum illo iniri & eonciliari pose amicitiam doceat. Eius hcc verba sunt', ethri ἰδέν , ιν εα misi i p.
ergo est matrimoniu, cu no multo tepore interposito coiuges reconciliati suerint, nec inter moras aut mulier alij nupseritati ivir alia duxerit,maxime si neque dote reddiderit'. Sane si inter moras alteruter in alterius extranei matrimo, ι--niu coierit,ac deinde ad prius posteriore disi luto reuertatur,ad ide rediisse matrimonium non videbitur, nam prius diuortium veru extitisse perseuerantia demonstrauit,&insecutae cum altero nuptiae. unde Isidorus idem ' diuortium v bb. s. n esse ait, quotiescunque dissoluto matrimonio alter eorum alteras nuptias
quitur. Et sane diueritas mentium,a qua dictum esse diuortiti Caius existimat. aliunde clarius colligi non potest, quam ex insecutis cum alio aliave nuptiis' x Tum enim quin diuersas in parteseant, qui discedendo matrimonium distrahunt, negari non potest, a qua re Paulus idem in supradicto libro diuortium esse appellatum seribae .Plane licet hoc non accidat, longo tamen tempore aut scemina vidua seerit aut homo celebs, dubium non est quin ipsis postea reco ciliatis,alterum matrimonium esse videatur . Ergo diuertisse videtur post lon- τιν, δη fgum tempus reuersa Vxor, quae breui reuersa diuertisse non videtur. Quod adeo verum est ut fictum esse repudium Impp.dicant,cum breui tempore matrimonium rescissum est, ideoque ab eo qui dotem pro muliere dando, ex eius σI morte repetitionem stipulatus fuerit, recipi debere significent, cum circum- iricis scribendi eius gratia matrimonium ficto repudio breui tempore rescissum est'. r ει
176쪽
Ait lex, p rRs Ev ER ANTI AJult dicere, Perseuerantia ratum cssicit quod pereatorem iracundiae vel fit vel dicitur, quod alioqui ratum non esset, cum eius quod dicitur, vel fit per iracundiam non alia ratio habeatur, quam eius quod per se rorem & insaniam,cui nihil est similius quam ira, ut supra diximus. Perseuerantiae autem opponitur paenitentia.Et ideo si poenituit eam quae libellum diuorti j tradendum dedit, isque per tenorantiam mutatae voluntatis oblatus, Umnia est,durare matrimonium dicendum est .
Vlpianus libro trigesimoquinto ad Edimim. Alterius circumuentio alij non praebet actionem.
Fupillo duum tutoris Me prodesse, nec nocere. Anc legem ad quaestionem de tutelis pertinere, inditio est in scriptio: nam libro x x x v.ad Edustum, & libro x x x v i. Ulpia i nus de nulla re alia differebat. Primum ergo illud tenendumi est, si tutores male contraxerint, non idonea praedia per sorde, i aut gratiam comparando, aduersus eos pupillo iudicium tu telae competere, ut in eo lib. n. idem ait l. tutor qui repertorium. g. competit p. de admaut cuius inscriptio mendosa est, ut apparet ex inscriptionibus responsorum Vip & praecedentium, S sequentium. Deinde hoc teneamus iniquum esse facto tutoris,qui sors tan soluendo non sit, pupillum damno assici', & ideo placere quod Cassius probat ex dolo tutoris pupillum non teneri . Quam μή - - obrem cum ex Iustiniani constitutione litigatores de non praestita, vel pro- , , . . ,' missa ob iudicandum pecunia iurare oporteat, nolentes iurare litis amissione ιπι--- L plectantur. Si quem detulerint,& probationibus deficiantur, in pecuniariis quiadem causs aestimationem litis praestent, in criminalibus, publicationem bonorum patiantur. De tutoribus& curatoribus ita idem Imp. statuit, ut iusta iurandum in pupillorum vel adultorum litibus Praestent, poenis vero, vel muliactis cum locus est secundum ea quae diximus, ipsi tutores vel curatores, non ij
quorum tutelam curamve gerunt,omnino subiaceant. Adfero Iustiniani ver . ba quae prodita literis habemus', O M ratas cta G, inquit , ως δι' larersen 6υκου- ρ. λων-τους bos Me cum M P ι κουρα ρεs τοῦ ο εχ, O, εἰ- δἰ
lus obesse non debet, cum ex horum fraude locupletior ille factus non est, ita nec prodesse pupillo tutorum dolum aequum est, sed eum pupillus praestare debet in quantum locupletior factus est,secundum ea quae traduntur in l. Iulia nus. F. sed eum in secto Edeact. empti. Ideoque si tutor dolo secerit quominusquis permissis Praetoris, eiusve cuius ea iuri dictio est, in possessione bonorum a G, istis sit, in pupillum dabimus in factum actionem, si modo soluendo sit tutor': V L Vis Itemque si tutorin contrahendo quidquam dolo secerit, & soluendo sit, prae-'' stibit pupillus ex dolo eius maxime si quid ad eum neruenerit t.summa. g. si dolo.i depecul.vbi M A MM E, nihil aliud meo iudicio significat,quam quod in. plerisque
177쪽
An TIT. DEIDI VER. REG. IUR.'ANT. 1 iplerisque aliis locis' designat; ita demum. Nam ut pupillus praestare cogatur,. .
duo sunt necessaria. Primum ut rem a tutore seruare possit , alterum ut ex il--mlius fraude locupletior pupillus factiis sit , denique si tutores per iniquam di stributionem pupilli rationibus fauerint, atque adeo aliquid ad pupillum per. tata uenermex eorum dolo pupillus conuenietur actione tributoria, sed & si nihil f 'ν ad eum peruenerit, attamen si soluendo sint tutores, ex eorum dolo tenebitur Iia pupillus ut actionem praestet, quam contra tutores habet. Quod & in aliis a. ctionibus obtinet, si ab his modo rem seruare postit. Quae omnia traduntur l3. I. s seruus pupilli. r. de tribui. dentove dabitur actio de dolo in pupillum hqui ex dolo tutoris factus est locupletior', adeo ut ipse agere volens ob contractum cum totore qui dolo fecit in rem pupilli habitum, exceptione doli mali ni T.
repellatur. Ita enim sentiendum est de illa quaestione, quam iurisconsuli uc re --ῖ fert apud plerosque Ventilatam esse, an de dolo tutoris exceptio pupillo experienti nocere debeat . Huius vero sententiae ratio aliunde, quam ex hac nostra /εν 'regula peti non debet. Cum enim alterius circumuentio alteri actionem non praebeat,eo fit uti tutores aliquem cum ipss in rem pupilli contrahentem cir r i cum ueniendo, actionem impuberi quaerere non potuerint. Benedixi, in rem -- ' ' 'pupilli, nam eo casu pupillus qui locupletior factus est circunuenisse videtur solo ac nudo ministerio tutorum usus. Plane si mihi proponas collusisse aliquῆ cum tutoribus,factum suum ei nocebit ,auis in rem suam tutores contrahe n. M.f. etiatem circumuenerint, nihilominus recte sine metu exceptionis impubes aget. Nam & si abs te, quem debitor meus dolo circumuentum mihi reti in dedera t ego stipulatus petam, poteris quidem aduersus ipsena de dolo experiri, at non poteris de ipsus dolo aduersus me tecum agentem excipere quia nec ego qui mLώγ. Lameum consequi volo, neque ipse meo nomine, sed in rem atque utilitatem suam te circunuenit. Haec omnia fusus explicantur in l. apud Iulianum. M. item quaeritur,&9. .&Ipurc.9. pen. s.de doli excepi.
Paulus libro trigesimo nono ad Edictum.
Culpa caret qui scit, sed prohibere non potest.
De dominoWtatresam. qui ex delictis eorum quos in potestate habent nox iter
tantummodo tenentur, nisi culpa eorundem arguatur.
N culpa est qui scit& prohibere potest, nec prohibet,sed patitur potius,ideoque nihil interesse dicimus aliquis abducat mancipium,&ipse prostituat,an pretio accepto prostitutum esse patiatur,cum possit eximere. quamobrem accepta pecunia qui manus iniectionem vendiderit, ancillam prostitutam ipse retrahere non potest, sed ea fit libera ex Imperatorum constitutione, cuius meminit Iurisconsultus in l. . Z qui sine manu mi ad liberi. peruen. Eadem ratione seruo delinquente dominus ob seientiam tenetur in solidum,quasi ob suum delictum&culpam leuem'. Scientia ista nimvero domini sic in delictis seruorum &in toto edicto de noxa libus actionibus accipienda est,non ut is essarium sit consilium,& auctor sit seruo delinquenti π.9'dominus, verum ut cum possit prohibere non prohibeat, sed patiatur delinqueres
178쪽
, L .c- quere ut ecce,in lege Aquilia scientiam pro patientia accipimus, ut qui pro
η--M.3. hibere potuit obligetur si non fecerit . Scientiam Vero 1pectare debemus, quae habet & voluntatem, caeterum si scit&yrohibuit,non tenebitur in solidum,sed Z utetur edicti beneficio'. Itidemque si icit & prohibere non potuit, ut quia ser-
ac uus ad libertatem proclamabat, vel ipsum contemnebat dominum, vel cum . trans stumen seruus esset vidente quidem , sed inuito domino noxam noceat. Dr m in Q His enim &consimilibus casibus noxaliter tantummodo tenebitur dominus',
non in solidum , aut suo nomine, quia culpa caret qui scit, sed prohibere non
potest, ut Paulus ait in hac lege, quae ad eam quaestionem proprie pertinet, ut ipsa indicat inscriptio, & valde illustrari potest eo Pauli responso, quo ait nullum crimen pati eum qui non prohibet, cum prohibere non possit l. nullum crimen i 194. hoc tit. quae lex pertinet ad edictum de iis qui notantur infamia, quippe cum desumpta sit ex lib. s. Pauli ad edictum, ex quo etiam in titulum Digestorum.De iis qui not. ins transatae sunt l. s. . s. u. 1 . sic itaque dicamus qui filium vel filiam bina sponsalia constituere patitur,infamia notatur, quasi ipse videatur constituisse, qui non prohibuit cum posset: secusest,si non habuerit in potestate, quia tum prohibere non potuit, alioquin crimen patitur cum in culpa sit idem est si passus fuerit filiam, quam habet in potestate, calumniae causa ventris nomine in possessionem mitti, quae omnia comprobantur a l. I. s. qui eam. l. liberorum in fine l.quid ergo. 3.1.l. non alia. s.de iis qui not. infAD L. LI. Gaius libro quintodecimo ad Eductum prouinciale. - ,
Non videtur quisquam id capere,quod ei necesse est alij restituere. l
Incapaces. Caduca Capere. Accipere.
Ictum fuit nonnihil de hac lege nostra in l. x m. s. Puto autem ex Caij lib. 11. adleges,non ex ib. s. ad edictum,ese desumptam atque adeo ad caduca quae fiebant ex legibus Iuba Papiaque Poppaea per tinere. ex quibus legibus quidam Vel in totum, vel ex parte ca-a I.is hodὸ pere prohibeantur, Vt Gaius eodem libro satis indicat', & Vlpianus infra; AM p mentis,& in libris ad easdem leges,ut& Paulus & Terentius Clemens in l. 6. de 'a' vulg. l.s seruus eius. s de acq. her l. quoties cuidam .s ad leg. falc. si quid non capaci relinqueretur hereditario legati vel fideicommissi iure caducum fiebat,& vel iure antiquo penes heredem remanebat, Vel ex iure novo, idest ex iis leta; iis Acia gibus, ad fiscum pertinebat . Quod&in donationibus mortis causa facti, in ενδ.C. eos,quos lex prohibebat capere,locum habere senatui placuit'. Quaero an Caiaa ducum fiat si qui non est capax, alteri rogatus fuerit restituere, & puto non fieri caducum, nec adquiri suco, nec ad heredem pertinere, sed eius fideicomia ἁ Dum d te. missario persecutionem dari. Nec obstat quod ad eum qui capere non poterat, res legata prima ratione peruenerit, nam praetcrquam quod in plerisque, au- , ὸπ ctore Marcello,ita obseruatur,ut omissa interhosti hoc est eius a quo quid re- ri ' se linquitur, persona, spectetur persona capientis , quoniam legatario fideicommissarij causa relinquitur' leges id solum faciebant caducum, quod ad legata - rium,vel heredem alioqui, hoc est si non fuisset incapax, cum effectu peruenta
179쪽
turum suerat: prohibebant enim capere tantum odo, non etiam accipere. nec
videtur quisqua id capere quod ei necesse est alij restituere,quo magis incapaci
relictum este quis diceret. Denique Iulianus apud Clementem ad leges scriben Item ait,tam deum,cui non solidum capienti, amplius lego concessae portionis relictum est it si aliquid dedistet, amplius capturum,&ex causa testati consecuturum, quantum conditionis implendae causa dare cum oporteret heredi, .vel extraneo,quasr non capiat id quod croget,& computruione facta, non amplius lege concessae portionis ad eum subsideret . Praeterca ei qui partem tan- fibras tummodo per leges caperepoterat,placuir recte ita solidum legari, ut alteri re stituatisic enim accipio quddestui hcum Azde leg. 1.Item ii, qiii solidum ea φ - ' pere non potest,recte instimitur heres ex asso, si rogetur solidum restiti te quinimo si nolitinterdum contui . Nam &luc non vi desurda per eum nihilivit oneris velenies eii apud euri remansit ni sit. Sanὸ si selidi in olius re maneat, modὁ tamen hin ample concessi commodi non habeat ritimin so ν ligum heres instituitur aeqtiecontra legem aliquid fieri videtur ' uni iniim h e si voluntas legis ne amplius lucretur, non etiam ne plus damni sentiat, te. quae soliduni capere prohibet taeus non erit in ea hereditate, quae solliendo
non est Eadem ratione si fidei dicuius mittatur, ut quod relictum es fuerit supra quod capere potest,alis res trirat, illum conflat posse capere'. Capere auremad est accipere : nam cum effectu non accipit,quod alteri restitum tu, est. - Cum effectit autem accipere non potessi quia legibus prohibetur capere legibus autem accipere non prohiberiar, ita scilicet ut alteri resiluedi necessitatem 'habeati Ait leti inuc ApE RE. Capere est adquirere. Inde usu eapere, usu suum facere,vsu in dominium 1 m capere f. Acquirere autem ei qui me in potesta, ite non habet nequeo '. unde si quid per me is accipit, o cepisse illi aut mihi notroidemid etiam ad me non videtur perueniste,ctim penes me non rema- nexi.Ei qui mα in potestate habet, possit in acquirere, unde si quid per meis acceperit,ego quoq; cepisse videor,Vel quod ipsi cepero,id est aequisiero, vel pro
pter vinculum potestatis,Nopter quod cum unius person loco habeamiit, id ad me quoq; peruenisse recto dicitur, quod per me ad eu pervenit'. Quinimo . interdum ut voluntas defuncti obseritetur, id eum cepisse fingimus capax est, quod tamen ipse alteri non capaci acquisierit,& quomodo Paulus lib. c.ad 'si legem Iuliam &Papiam ait, cepisse quis intelligitur,quauis alij ad qui iniit', 'vt. Lem nin hac specie,cum liberationem testator duobus reis promittendi legffuit,quo rum alter ex testameto capere non poterat. Et in sociis quidem dubitatio nulla est,quin heres capaci acceptum faciens incapacc quoquc liberet: nam liberaret viriumque licet solum capace liberare iussias atq; damnatus esset. veri si non sint socij rei promittend*alterius liberatione alternit ilomaeis debere desinit.
Qui ergo incapax liberari poterio Capacem videlicet heredi delegabit inea
panac deinde capacem ex testamento agentem heres omnino per acccpti lationem liberabit:atq; ita ut satisfiat volutati testatoris proderit incapaci capa & intelligetur solus id cepisse,id est liberatione adquisisse, cuius tamen vi in- icapax quouue re vera&effectu liberatus fuerit,ut paulus eodem libro c. ad legem Iuliam & Pap.scribit, atque haec est sententia l. si is qui duos.7 de liber. legat. Caeterum si quis hoc gehetaliter tractare velis, Accipere videtEr, ets
180쪽
quis non sic accipit ut habeat: Capere autem cum essectu intelligitur. ideoque non videtur quis capere quod est restituturus,ut Vlpianus lib. I.ad Edictum p ι. -ds docet',explicans, nisi fallor,verba cautionis, quam qui praestat legata vel fidei 'p comi nissa,donationesve causa mortis exigere,vel pati consueuit '.Sic enim stu, ι- -- pul. itur, Quod amplius legatorum puta nomine ceperis; quam ex lege Fales xii i capere licebit,reddi vel quanti ea res erit, tantam pecunia dari, dolumque a malum huic rei abesse ablaturumque esse. Idemque sic legatario promittit , ν in ν--ι is his rebus recte praestari, ut idem iuris auctor eodem libro cgnificat', &Iulia .r δ' di nus in i ita tames . heres ex asse g. ad Trebel .in qua sermula explicanda si quς-- - ratur quid sit Dolum malum abesse, videndum est quod traditur in i haec vel ITALE ba cui rei. s. de ver signis. Rursum si quaeratur quid significet recte praestari, Gis, in. discendum ex eodem,lpia. libro'.Verum quia capital fit in ea cautione meniatio,quaeritur etiam an ea vox proprie,id est cum effectu intelligenda sit, ut de verbum perueniendi, nec ideo magis videatur cepisse aliquis eam rem,quq privr asi in ma tantum ratione ad eum peruenerit, quod sentit Vlpianus in supradicto ii e senti bro' .Ex quo nascitur dubitatio quid sit dicendum in hac specie, cum legatum . primo, eiusque fideicommissum est,ut secundo restituat.Quis enim aut cui ca-s u. - uebit Vlpia.autem in eodem libait legatario,a quo fideicommissiam relinqui Ru. tur cauere debere fideicommissarium Quamuis enim legatarius legis Falei μή diae beneficio nunquam utatur,ut idem eodem in libro scribit , attamen eius interesse potest ut sibi caueatur, puta cum ipse quoque cauerit ei qui legatum praestitit,quod tunc eueniet maxime cum ex fideicommisso aliquid retinebit
i: legatarius . Nam sane si sorte malit circuitu sublato non sibi sed heredi fidei λβ o lora commissarium satisdare,cauebitur, alioquin sussiciet dici nihil eius fideleoma missum esse, id est perinde fatis dare legatarium heredi debere,atque s cum esse
' inae ctu is,neque tanquam alteri restituturus,accipere idque Marcellus tradit'. Ait k27 lex ovon EI NEC Es SE E sT.Inde fit,ut cum emolumentum non percipiat, cadi pere non videatur, ac proinde iudicium deiuncti non ideo magis comprobasse ab intelligatur. Quamobrem licet accepto legato non permittatur cuiquam inof a. ἔ ficiosum testamentum dicere ',post acceptum tamen legatum quod totu alij at ide- administrauerit,recte de inossicioso testameto dicturus est Simile est quod de tutore testametario traditur, quem placuit amittere id quod testameto meruit, si tutor datus a tutela se excusauerit,uel si consecutus id fuerit non admitti ad ρ us.., excusatione*.Nam,ut est apud Martianum in libris Regularum, legatarius qui
πιλο indi. rogatus est alij omne legatum restituere,etiamsi malit se a tutela excusare,les, ς p tum tamen propter fidei c5missarium consequetur .Non enim videtur capereis': quod apud eum,utpote alteri restitutum non remanet, quaobrem etiamsi lega. t stri ' tam sibi ancilla rogatus fuerit manumittere tutor testam cto datus,no ideo mi, . zia nus excusare se a tutela poterit,quod ancilla liberaueritised tame ei ex reseripto uib. ut ina, Impp.omne comodum patronatus adimetur,ut Martianus idem auctor est ita xe.ist. AD L. LII.
Vlpianus libro quadragesimoquarto ad Edictum. Non desidere videtur,non tantum qui latitat, sed & is qui praesena negat se defendere, ut non vult suscipere actionem.