장음표시 사용
161쪽
AD TIT. DE DI VER. REG. IVR. AN T. v
damni reo tenetur ex Iustiniani constitutione, de qua in , . triplici. & ,.sed haec quidem. instit.de actioni b.qua de re idem constituitur in cap. unico. extra, de plus petit. Si minus petebat actor, nihil damni faciebat, sed & si aliud pro alio petebat, aut aliam pro alia intendebat actionem, poterat eodem iudicio suum
errorem, veritate cognita, corrigere'. Air lex ET TvNC AD AGENDv M pRo
c EDERE. Quid ergo si re, non ut oportebat explorata,male egerit 3 sane ipso ita. v L si minuare consumit actionem propositam, nec amplius eam exercere potest,&restitutione in integrum opus habet,ex qua utilis ei accommodatur actio, ut in speciet habebat qui s. s. Manissiast ubi qui seruo praeposito merci oleariae,5 pecuniis mutuis accipiendis crediderat, egit, quasi mercis causa dedisset, institoria, eon sumpsit actionem, nec amplius agere poterit. Cur enim non egit caute,ac circumspecte Θex aequo tamen & bono ei succursum iri Iulianus putat,ut & in specie l. .9. Vlt. s.quod cum eo. l. 2.s quando de pec. actio a nulla sit.
AD L. XLIII. Vlpianus libro vicesmooctauo ad edictum. Nemo ex his qui negant se debere, prohibetur etiam alia defensione uti, nisi lex impedit. Quoties concurrunt plures actiones eiusdem rei nomine, una quis experiri debet.
ne eoncurrentibus exceptionsius. De concurrentilus actioni f.
Xceptionem reus intentioni actoris, quam veram este confitetur, necesse habet obiicere. Actioni quae probatione descitur, frustra, &non necessarib reus defensionem obiicit. Si de actoriς intentione dubitat reus,exceptionem quidem contestari debet, non tamen an- lis probationibus confirmare cogitur, quam actor illam comprobauerit'. Sed non ideo quia exceptione utitur aduersarius, cum quo agitur, utiq; C P
de intentione confiteri existimatur . Quamobrem qui temporali ac dilatoria, ut puta procuratoria exceptione usus fuerit, non inutiliter postea se perpetua& peremptoria, ut puta pacti,iurisiurandi, rei iudicatae, longi temporis praeseri ptione defensurus est. Qui semel opposuerit actioni exceptionem non nume- blorantetis. ratae pecuniae, vel iurisiurandi, poterit si videbitur, & eius ita res ferent aliam LM quamlibet praescriptionem cum i lia simul, aut solam obiicere, ut ecce, poterit dieere nihil a se deseri,pluribus enim defenso nibus uti permittitur, nemo plu tibus etiam diuersis exceptionibus uti prohibetur . Eademque ratione qui se iuri a debere negauerit, alia defensione uti, nisi lex impedimento sit, non prohibetur, in μνα ut in huius regulae nostrae initio demonstrat Vlpianus. Ait Vlpianus, Nisi L E xiv νε ni T. Similis exceptio adiicitur in l. bona fidesJ. hoc tit. Lex autem impedit vi exempli causa, & omissis iis quae Accursitas & Placentinus, caeterique interpretes tradunt) cum iubet sori praescriptionem initio litis opponi', nam si ae l. .cquis aliis praescriptionibus usus ad susceptam actionem excludendam, reuerti p postmodum ad omissam initio defensionem huiusmodi voluerit, quamuis ante sententiam,non audietur . Haec de exceptionibus, seu rei defensionibus. In sequenti 5. de actoris intentionibus, quae vel ex facto,delictoque,vel ex contra- 'ctu proficiscuntur huiusmodi regula proponitur, cum qui eiusdem rei no-
162쪽
ias PETRI FABRI I. C. COMME NT.
mine, plures actiones habeat, non posse omnibus, una sola debere erperiri Quae regula ut omnino explicetur, id memoria repetendum est uni posse aduersus eundem rerum diuersiarum nomine plures actiones competere, nec alteram altera consumi, adeo ut si quis reo, quem condemnauerat, credens pecuniam in cautione non adiecerit, praeteream pecuniam debitam ex causa iudicati, non ideo minus integram utranque petitionem habeat Pluribus actionibus idem cum eodem uno etiam iudicio agere potest.&ideo quaeritur quid fiat, si earum singularum quantitas intra iuri se ictionem sit iudicantis omnium vero coaceruatio modum iurisdictionis eius excedat: S respondetur apud si tu misi eum agi posse F. Plurium etiam delustorum in diuersis rebus admissorum nomine, plures actiones etiam simul mouere possumus. Et haec quidem extra omnem controuersam esse nemo nescit, eiusdem Vero rei nomine,ut ex pluribus obligationum causis,ita ex variis concurrentibus delictis,item ut una ex causa, siue cotractis,ita uno ex facto siue delictos mulco plures actiones oriuntur, eaeque singulae aduersus eundem separatim ab eode exerceri solae queunt, sed utrum recte smul, aut separatim intendantur etiam omnes, an potius
alteram altera consumat, haec vero huius loci propria quaestio est, quam operaepretium erit, nisi fallor,examinando accuratc,ac diligenter explanando persequi. Rem aliquam, puta hominem,tibi Venditum tradidi, fidem habui depretio, utendum postea rogaui, Vel certa, Vel nulla mercede constituta, in eum curandum impensas feci necessarias, qui fortasse grauiter aegrotare coeperat, da ιι σῖ-iis plicem habeo tecum actionem, & ex Vendito ad serui pretium, & curationis i. nisae impensarum nomine,ex conducto, Vel contraria commodati , nam duae sunt aestimationes.Ergo ex diuersis contractibus duas actiones diuersas eiusdem rei nomine habeo. Sed&ex duobus contractibus non dissimilibus, possunt in eiusdem persona de eadem re duae obligationes concurrere, atque duarum actionum commodo separatim is utetur , neque alteram altera consumet, ut si primo vendidi seruum, & eundem postea integrum secundo vendidi, teneor utrique ex vendito, sed &s primo secundus heres aut successor extiterit, bis me secundus ex vendito actione conuenire poterit, &ante aditam hereditatem, quasi venditorem proprium & adita hereditate, quasi hereditarium t idem est eis venditor venditori heres extiterit, cum ab utroque antea seruum emptor separatim comparasset: haec vero est sententia l. non est; istis,isan nouum zdeact. empti. Sane cum duae lucrativae causae in eandem rem&per Mansi Au- sonam non concurrant', sectis erit si legatarius collegatario succedat, bis enim si ii; o solidum consequi non poterit'.Altera igitur actio in contractibus alteram noni iis in.I. perimit. Idemque est si seruum mihi promiseris per stipulationem, eique postea laeres extiteris qui mihi seruum legauerat, Vel etiam promiserat, nam ex inissa. duabus causis eiusdem serui nomine duabus actionibus tecum experiar'. Simi-σηβ. liter in delictis obtinet, ex quibus poenales actiones oriuntur. Nam si ancillam tuam sagitaui, deinde rapui, aut celatam surripui, tum stupraui maturam, aut 3. ει ι saeello cceidi,postremo vulneraui,aut etiam occidi, eiusdem ancillae nomine φ praetereas quae sunt rei persecutoriae, quatuor poenales actiones te mecum habere constat,& ex primo quidem facto serui corrupti,ex altero vi bonorum raptorii ut serti, e tertio iniuriarum, ex quarto legis Aquiliae,ut latius tractat
163쪽
Vlpianus in l. 2. s. de pri v. del. ubi hoc etiam ita regulariter definit. Nunquam concurrentia sin eandem rem videlicet, nam in diuersas res nemo dubitat, ut ante dixi plura delicta facere ut ullius impunitas detur, neq; delictum ob aliud delictum poenam imminuere,qua de re dicemus ad i. nunquam actiones, ta 7. Reliquum est ut inspiciamus quid sit dicendum quoties eiusdem rei nomine plures ex eadem causa, factove concurrunt actiones. An licebit omni b. actori contra eundem experiri, ut reo licere pluribus defensionibus uti definitum est. Ac primum nemo dubitat,quin quod solere fieri,quoties incertum est quς potius actio teneat, Vlpianus reserti actiones duas reo dictare quis possi, protestatus ex altera se velle consequi quod cum contingat , ut cece, cum de viribus m l. i. . testamenti dubitatur, in heredem duplex actio simul ab eodem inferri potest,
trim*, quasi xcstamentum non sit iure perfectum, altera, quasi ino Teiosum η' ' '
cet iure perfectum : & retro, si heres incertum habeat, utrum quis pro legato, ι an pro herede pollelibreve rem hereditariam possideat, poterit in eum ex Arriani, quam Ulpianus probat,opinione, interdictum, Quod legatorum simul movere,ac hereditatis petitione instituere, ut primo casu,cum pro testato quis .mι-.ia possidet, interdicto illo teneatur, altero casu hereditatis petitionem sustine M.
His casibus eiusdem rei nomine, cum incerti simus qua ex causa sit litigandum, actiones duas proponimus aduersus eundem, altera victi,alteram exequimur ex alia videlicet causa. Sed quinitur an ex eadem causa concurrentes plures actiori es tam rei persecutorias, quam poenales eiusdem rei nomine, simul aut
separatim omnes inferre quis postit Z Et quidem reperio probabili ratione placuisse veteribus, ne aliaet modus litium multiplicatus summam, atque inexplicabilem dissicultatem faceret,ut singulis cotrouersis singulae actiones, & unus finis iudicati lassiceret', ex quo sequitur ut competentes eiusdem rei causa plures actiones exerceri simul non queant,ut puta, legati eiusdem nomine, te ' 'gatarius & vindicatione, &condictione simul, atque ita variis actionibus uti non noterit, cum legatum datum in partesdiuidi non possit. Nam ideo plures ei delatae sunt actiones,non ea mente ut simul dictare poster, sed ut laxior ae liberior agendi facultas esset, ut unam ex pluribus electam intenderet Neeob. , I 'stat quod est ind.M.quia autem l .i. s. quod leg. quem his opponit Accursus, naibi non ex eadem causa. Item non obstat quod est in l. & haec distinctio. g. cum
fundum .s.locari. ubi ex eodem contractu quis ditas actiones simul mouet, lo --ι cati&conducti. Nam non eiusdem rei nomine utranque infert, siquidem e n-
ducti actione pars propria rei, locati actione pars actoris propria in iudicium venit. Denique si ex una obligatiione plures actiones rei persequendae causa
nascantur, una tantummodo non omnibus Vtendum est. Ita enim accipi debet, quod Modestinus libro tertio regularum prodidit in l. plura. f. i.f. de ob l. S act. Ergo eligere quis debet qua experiatur actione,ideoq; nec smul, ut ante dixi, nec separatim plures exercere poterit,Vt&quandocu seruo qui negotiatur, in peculiari merce contractum est, potest quis vel tributoria, vel de peculio experiri, sed si una egerit, regressus ei ad aliam non est suturus et iisdem rei nomine . Nec obstat quod dicitur in i quaesitum. et quando act. de pec. an. ubi ex eadem cauta bis eiusdem rei nomine, & eadem actione agere licet, nam id eo fit, quoniam prius iudicium actor errans male intenderae male etiam ei obie
164쪽
in PETRI FABRI I C. COMMENT. et '
ista fuerit exceptio,cum etiam exceptione iusta, elisam actionem interdum m. stitui placeat,ut in specie l. qui cum heredeg. de obi. &ach. quae citatur in l. 1. 7 de exc. rei iud Eademque ratione, cum is qui de peculio egit,reiecta quod iussu actione,non possit hac experiri postea, si tamen errore deceptus egit de pecu-il. 3. .st a. lio,ei succurrendum est, utili data ex bono&aequo actione'. Caeterum negari non potest quin ipso iure consumpta sit actio, nec amplius agi queat, ut&in hac specie.Si mihi tecum societas intercedat,&sunt ex societate res communes, vel pro socio,vel com uni diuidundo iudicio consequar,si quam in eas impen semiple secer vel si quos fructus ex iis rebus perceperis: altera tamen actione
Lyra socio. altera tolletur, ex opinione Proculi', quod sic tamen accipiendum est, ut eatenus duntaxat actio tollatur,quatenus ex altera consecuti suerimus,ut scilicet
eiusdem rei nomine non possimus ex eadem causa experiri saepius,diuersa vel eadem actione,& hoc est quod in hoc 3. nostro Vlpianus libro xxviri. adedictum significat, his verbis, Qvo TIES CONCvRRvNT PLUREI ACTIONE sEIvsDEM REI NOMINE, v NA QVIs EXPERIRI DEBET. Ait Vlpianus coNCvRRvN T,in eandem scilicet personam,& ex eadem causa.Nam sane si actum sit ex una causa depeculio, ex altera causa mercis eiusdem nomine tributoria. I. ..dἰis poterit agi contra dominum serui negotiantis eo sciente in peculiari merce . herede . . A Eademque ratione si actum suerit ex una causa communi diuidundo, non tol-- letur in totum pro socio actio, itemque si pro socio actum sit, non tolletur in totum actio comuni diuidundo,quoniam earum actionu pr stationes aliquatenus diuersae sunt, si quidem pro socio rationem nominum habet, adiudicationem vero non admittit, & retro, incommuni diuidundo non habetur nominum ratio, sed adiudicatio admittitur. Ergo si alterutra suerit actum, hoc minus ex posteriore quis consequetur, quam fuerit ex priore consecutus, vix L factum eodem libro 18.ad edictum Vipdocet , ex quo apparet eatenus tolli una actio. με se nem per alteram, quatenus idem continer,aut quatenus ex eadem causa datur. Una ergo quis experiri debet, Una semel expertus, am plius altera experiri non poterit ex eodem contractu. Denique qui semel tributoria egerit, postea non aget ex eadem causa de peculio, &e contrario, electa de peculio actione, altera consumi necesse est,ut ante diximus, quia neutra plus altera continet, si natu tam ipsam inspicias,quamuis interdum accidat ut una potius, quam altera ex
1 f. i. . i. periri expediat, sed imputet sibi tum actor,qui plenius quod poterat non elegit
. r. δε-- iudicium . Ait lex pLvREs ACTIONES, si ex contractu descendant,&rei perse cutoriae sint ut ante ostendimus.
AD L. XLIIII. Vlpianus libro vicesimonono ad Edictum. Τoties in heredem damus de eo quod ad eum peruenit,quoties ex dolo defuncti conuenitur,non quoties ex suo.
Aec lex pertinet ad Edictu de tributoria actione, ut ostendimus in notis ad i.38.zubi hanc totam quaestionem diffuse, planeque tractauimus Quia tamen generaliter concepta est, poterit non incommode ad alias quam plurimas , nec fortasse tamen ad omnes aptari , quae quandoque inciderint,species.
165쪽
ADI TIT. DE DI UER. REG. IVR. AN T.
AD L. XLV. Vlpianus libro trigesimo ad Edictum. Neque pignus, neque depositum, neque precarium, neque emptio, neque locatio rei suae consistere potest. Privatorum conuentio iuri
n emtractu sidi Obligatione pura, et diis siproprietatis, autposse nu rei nostra. Aput hoe sumptum est ex libro Vlpiani x xx. ad Edictum, ex quo libro caetera quoque capita quae desumpta sunt, ad eam Edicti partem pertinent,qua Praetor de depositi contractu loquebatur, & qua
Iulian. li .i3. Paulus li.3i .ad Edictum interpretatus est. Nulla aute habet obscuritatem haec regula. Ait enim, Vt neq; pi*nus neque precarium, neq; locationem, nec emptionem rei nostrae posse contiistere, ita S neq; depositum. Ex quo duo consequuntur. Primum est ut sicuti qui rem suam conducit, aut precario, vel utendam rogat, nec precario, vel commodati tenetur, nec ex locato:ita qui rem suam deponi apud se patitur, nec depositi actione teneatur, quae tota sententia Iuliani est ex supradicto libro relata in l. is.s depos. Quia vero depositi non tenetur, cum neque iure gentium consistat depositum, cuius
haec est potestas, ut alij non domino sua ipsius res quasi aliena seruanda detur, ideo si fortasse ignorans dominus rem suam , quasi ex causa depositi reddiderit,indebiti dati condictionem habet'. Alterum est ut interpelletur usucapio, quae non procedit nisi ex continuata ciuili possessione temporis legitimi,quasi His 'non videaturalius per dominum, licet ignorantem, postidere. Id vero aperte
demonstratur de re locata,vendita,precario concessa,pignori data,in l. ei a quo l. non solum. 3. si rem tuam s. de usucap. unde id etiam in re commodata, vel deposita obseruari oportere nemo est qui non intelligat. Ait lex, NE Qv Ε csus. Nemo in re sua ius aliud habere potest, quam dominium, de proprietatem , quo si ut nemini sua res seruiat, quod& in praediorum &in persona libus obtinet seruitutibus: itemque ut nemini sua res obligari possit. Lex ait, pignus rei suae, id est proprietatis consistere non posse, quo verbo non id solum signiscat ut neminem intelligi suae rei pignus contrahere , sed etiam solui pi-b d. Ggnus confestim vieius dominium adeptus fuerit creditor, in eum videlicet ca sum deducta re, a quo incipere non potuit, Vt in specie l. si rem alienam. s. de . In pign.act. ubi etiam traditur id quod superius dictum est,usucapionem tuam interpellari, si mihi rem alienam, cuius sonae fidei possessor eras,oppigneraueris, eiusque rei dominus me postea heredem instituerit. Ergo non potest perseuerare pignus, domino constituto creditore, cui nihilominus tamen interdum c utim streis
actio pignoratilia,id est serviana, id est hypothecaria competit quando scilicet ποῦ
verum est & pignoti rem datam, & satisfactum non esse, solutamque non esse pecuniam , suas quippe conditiones habet hypothecaria actio, id est si soluta pecunia est,aut catisfactum,quibus cessantibus tenet'. Quod autem dicitur adquisito dominio ius pignoris extingui, verum est,ut in supradictis locis, in quibus hereditatis aditione confusa S sublata obligatio ipso iure, atque adeo pi- pro 'gnus liberatu est , sed in specie d.l. debitor, pignus remanet,restaurata videlicet
166쪽
131 PETRI FABRI I. C. COMME M T.
Obligatione naturali, cum rei oppignoratae, ut & caeterarum quae in hereditate. 1 Ais, sunt,dominium abscedat ab herede, qui coactus adiit, ex quibus autem causis insi. i. de pi- consistit obligatio naturalis,pignus quoque perseuerare constet .In specie ve- ό ρ' ' ro d. l.ex sextante, pignus quidem non remanere certum est, quoniam non abscedit eius dominium ab herede, qui aditione id consecutus est, non tamen omnino ius pignoris extinctum est, poteritque iam factus dominus auocare a quocunque possessionem pignoris,quoniam,ut ante dixi,nondum extincta est deprecari'. actio hypothecaria. Ait lex γ EQvE PR E C A Riv M .Precarium rei suae,id est proprietatis non consistit. Denique dominus etiam precario rogare potest, at pre-
ad ρά. cario rem suam habere, siue possidere non potest, idcirco quia receptum est rei h suae precarium non esse ex quo sequitur, ut neque precarij rogatione dominus de re sua teneaturF. Nam interdicto de precario tenetur non utiq; ille qui pre-ν Lx si ii i cario rogauit,ut puta qui est in potestate aliena, itemque dominus rei precario concessae, sed qui precario habet': Item ex eo sequitur ut quia me precarium re , M.' rei naeae non tenet, nec per te precario possidere intelligat viam, quam ab alior ι . . , rogasti precario, cum ego tibi fundum cui via debebatur dedissem precario . Ut Saeprec. Sanc uno cassi dominus tenetur de precario rei suae, videlicet si non proprieta: tis,sed possessionis rogatum fuerit, consistit enim precariu ut puta in pignore,' a. i. ' ereditores siquidem quotidie precario rogantur ab his qui pignori dederunt, ripi P0 auctore Vlpiano ,ut videlicet possessionem,quae sola transfertur ad creditores, L Σ concedant, non etiam ut proprietatem,quae semper dcbitoris manet'. Ait lex, stratis NE c ΕMpTIO. Iod nostrum est amplius fieri nostrum non potest. Idem plus L L: ribus ex causis nostrum esse non potest,quod explicabitura nobis in l. 11s. non
coni. - . ι ut ex pluribust. Quod autem emimus, eo animo plerunque comparamus,ut T . eius proprietas nobis adquiratur,vel traditione,Vel usucapione. Ideb veteres de DT anae finierunt suae rei emptionem non Valere, non consistere, quae sententia multis
in locis proponitur'', ex quibus exempla elici ad ipsam illustrandam permultabes. l. e ἀω. possunt. Ea Vero sic accipienda est, Ux nemo ignarus rei suae proprietatem putet sim ur C altero siue sciente, siue ignorante ipse per se utiliter emat,ex qua id sequitur, i . . t ut pretium quod insciens eo nomine venditori soluit, per condictionem inde--. i. de ν- biti repetat omnimodo siue scieritvcditor, sue ignorauerit', sed singula huius Z-- definitionis verba. si placet, expendamus .Dixi quod ignarus soluerit, etsi rem rem i.de suam insciens cinerit. Nam si sciens,aliter dicendum cst, pretium enim non re- 'nas .is petet, ob id quod traditur in l. cuius per erroremi ubi etiam dicturi sumus, 3μ iam . quasi donasse videatur. Nam disi seruus meus Titio mandauerit ut sundum ei maprq - emeret,eique manumisso Titius cum sciret peculium concessum non esse, sol- uc: c. a. uerit potius donare quam indebitum fundum soluere intelligitur, S: quia con- tm sultd dat, non repetit'. Dixi proprietatem, quippe quia in possessione id secus est, ut si proprietarius, qui alioqui sortasse non esset potior suturus in lite posus A. 7. d. ιδε. sessionis', ab initio id ahat ut possessionem emat quam sorte venditor habuist N in si rei enirn sitae tunc u , lebit emptio'. Dixi pure, quia sub quavis conditione po-
.am dista. d. test,si res emptoris i. terim esse desinat . Id autem ideo, quoniam nondum per
se pus sectus cottactus est antequa conditio extiterit, nam sane sicut si stipui et Stichu a. eir aut Pamphilu, cu esset meus Pamphilus, iasi liberabitur promissor dando Pam. philum, qui postea meus esse desierit, quem dando liberaretur vi ipsa, si homine
167쪽
generaliter, aut hominem ex his quos Sempronius reliquities Iem stipulatus'. tria si emero pure Stichum,aut Pamphilum, qui meus erat habiti & persecti
contra ius tempore, non liberabitur promissor dando Pamphilum, qui postea 'meus elle desierit, quia meam rem emi,& semel ab initio vitiose habitus contractus,postea conualescere tractii temporis non potest,ut cos milibus exemplis demonstratum fuit in l.2s. s. Nam S Paulus ait, cum res mea mihi legata est si post testamentu facuam fuerit alienata, quia vires ab initio legatum non habuit, ex postfacto non conualescere propter Catonianam regulam, quae ad pura quidem legata,non ad conditionalia pertinet, uti paulo post explicabitur. Ergo pura emptio non conualescet. Dixi IPSE/PER's E. Nam alterius personς interuentu potest,ut in hac specie,cum creditoribus magistratuum au ctoritate distrahentibus ij quorum res vaeneunt,quas pignori dederant, suppo1uerint alios qui emerent:mandatum enim, ac proinde ibi emptio intellici
turaicet quantum ad meram rationem attinet non consistant, nullaque sit in maeorum persona suae rei emptio',& ideo debitores pignus quod dederunt stu .stra ipsi emant a creditoribus':quamobrem neque lais ex vendito actione te ' Uneantur. Ait lex NE E Loc ATIO. Quae de Venditione diximus, ea sere accipienda sunt etiam de locatione. Qui emitis sciens emit,qua uis inutiliter emat ' 'pretium amittit, suae tamen rei dominus permanet ita qui data mereede cer Il
ta rem propriam conduxit sciens, mercedem solutam non condicit, non ta ι si ρ men ideo conductae rei dominium amittit. Hoc multo magis in ignorante ob tinet, ut non desinat esse dominus hoc inefficaci conductionis cotractu fastor a Ignorans vero ut pretium emptae, ita mercedem conductae suae rei recipit per condictionem indebiti: nam neque rei suae conductione dominus tenetur': etiamsi post ea res ipsius esse desierit. Caeterum suesciens, siue ignorans rem
suam esecoducat, non quasi proprietatis respectu, sed postessionis latum villis
erit coductio ,ut cum pignus traditu sibi creditor domino locat, quia antequa conduceret debitor, non fuerit eius possessio, qua &creditor adhuc per hanc locationem retinet ita conductor ad mercedem ex locato tenebitur,& solii 3 tam velut indebitam repetere non poterit. Quinimo utilis crit conductio, etiamsi non possessionis respectu modo, sub conditione tamen ficta sit: nam &- ηρ legatum quamuis quod si testamenti facti tepore decessisset testator inutile. ret,id legatu quandocunq; decesserit, nsi valere Catoniana regula definiat', sub LmAsia is
conditione relictu poterit valere, neq; hoc,utpote non pum, Catoniana requia ' squq ad conditionales institutiones', aut ad legata conditionalia non pertinet)am peditura est, si existentis conditionis tepore mea res non sit, secundum eos, λ 'ut scribit Paulus qui&emi rem mea sub conditione,&promitti mihi stipulanti,& legari posse aiunt . Ergo&conductio rei suae sub conditione facta , si res eius interim esse deserit, effectum habitura est: nam & stipulatio, quae tamen. solet ex prete lenti vires accipere uti diximus in l. 18.rita facta valet , quanuis ne . .vst. Tremo rem suam utiliter stipulatur . Denique Pomyonius ait, si rem meam sub dis conditione stipuler, utilem stipulationem esse, si conditionis existentis tem- - ..porei mea non sit ' At non modo sub conditione, sed etiam pure sitam sibi rem aliqtiis non dari quidem nam hoc domini j translationem significat verum restitui stipulaturi, quia nota proprietatem,vel dominium stipulatur,
168쪽
sed possessionem,quae ut ante demonstrauimus, domino & precario concedi. dccommodari,&locati,& vendi etiam potest, idque aperte docet Iurisconsultus cum ait, si rei meae quam possides a te possessionem stipuler, vel emam, i Isi aliqua utilem de emptionem de stipulationem es le . Sed nimis multa de re non adeo dissicili. Alteram huiuscapitis partem explicemus,de cuius quaestione non ni-ns ''' hil etiam dictum est ad i. nec ex praetorio 27. s. hoc titu. Pertinet, ut ante ostendimus,totum caput hoc ad contractum depositi: cuius iudicio dolus malus praestari solet,atque hoc est ius publicum, cui derogare non posse conuentionem priuatorum Vlpia .lib. xxx. ad Edictum in hoc loco ait. Vnde qua nauis in contractibus id sequamur plerunque,quod proscriptum contrahentes habuerunt, aut quod conuenit,dolum tamen praestandum esse, qui lusin depositum venit, sciendum est, etsi quid aliter prosetiptum fuerit. Illud enim non probabis, dolum non esse praestandum si conuenerit mam haec conuentio contra bonam fidem,contraque bonos mores est, & ideo nec sequenda est, quae m l. i. . d omnia eodem libro traduntur ab Vlpiano'. Possunt ex aliis nostri iuris partiam ρ ρ - hiux complura rei huius illustrandae gratia huc adserri, ut ecce, ius est publi-s .u F. cum societatem non posse ultra mortcni porrigi,morte unius soci j societatem dissolui, etsi consensu omnium coita sit, plures vero supersint nisi aliter in coeunda societate conuenerint, ut scilicet inter superstites remaneret societas heredem vero socij non succedere, societate ad heredem socij non transire, he -- i is, se redem socii socium non es Ie '. Huic iuri publico derogari priuatorum pacto, cuisistin i &conuentione non potest,&,ut Vlpianus ait, nemo potest societatem heredia dat suo sic parare,ut ipse heres socius sit,sed hic ita demum erit socius, si animum
. . 1 ι -- societatis inierit nouo consensu '. Adeo enim socij morte soluitur societas, ut i ' nec ab initio pacisci possimus,ut heres succedat societati priuatae ac volunta- ctiori . . riae'. Lex legi obrogare, derogare, seu ex rogare potest, sed & omnino abroga- i P ε re, sindulorum ciuium . voluntas non item. Et hoc est quod dicitur, priuato-ι eis. ρι- rum cautionem legum auctoritate non censeri ut ecce, ius successionis public cum est ex x 1 i.tabulis tam ab intestato,quam ex testamento. priuatorum scriptura hoc ius non potest immutare, ideoque frustra pater instrumento dotalip t adestmor comprehendit filiam ita, id est sub eo modo,ac lege ne quid aliud ex heredita - , αι δεῖ te sua speraret: Pactum enim hoc iuris auctoritate improbatur, nec intestato proseri patri succedere filia ca ratione prohibetur : eadem ratione nulla obligatio Z.. - contrahitur eo pacto,quod instrumento dotali comprehensium est, ut si pater
Misae vita fungeretur,ea quae nubeba patri suo ex aequa portione cum fratre luccor i. C deret: nam nec testamenti faciendi libertas auferri mulieris patri potuit', nee
iζά. libertas de supremis iudiciis constringi . Item ius publicum est, ut imponi ei
leg t h non queant operae,quem non sponte,sed aliqua necessitate cogente, utputa ex
fideicommisit causa manumiserit patronus,&impositae, aut promissae peti a-i ι iret. ctione ulla non possint huic iuri publico derogare non potest, qui fidei commissariam libertatem dat,etiamsi testamento cauerit, ut libertus heredi opores Ondita. ras promittat'. Aliud exemplum hoc loco Placentinus adstit, sumptum ni fallor,exl. ylti .C.sine censu vel rel.sed ut ex l. inter debitorem. s. de pactis. appa . - .peris. ret, non satis accommodatum nam ideo pertinet,ut probetur pactis priuato
rum formam iuris, non publici quidem, sed fiscalis tantummodo conuelli
169쪽
non placere: nam nec pactum inter alios factum alteri nocere debet, aut potest. Cum ergo tributa possessionum nomine praestentur, non ideo minus conis uenietura fisco creditor, earum pignori oppositarum gratia,quod ipse pactus fuerit cum debitore, ut is onus tributorum praedialium agnosceret. Item non ideo minus emptor fisico tenebitur tributorum causia,quod venditor pacto 1 e promiserit ca soluturum , talis enim conuentio, quantum ad fisci rationem attinet, seruanda non est , licet quantum ad illos attinet iusta sit, & ideo ν ῆι imo
Caius libro decimo ad Edictiun prouinciale.
Quod a quoquo poenae nomine exactum est, id eidem restituere
nemo cogitur. Poenafurti, poena contumacia depensa non repetitur.
Onatur exemplum in actione surti, quae poenalis est '. Haec ei 'cuius honesta ex causa interest datur, ut puta qui ob eam rem prisci, 'tenetur,quod ea res non dolo,sed culpa tantum eius perierit P ei cuius vel nihil, vel non honesta ex causa interest, non datur . . i. ' an creditori ob surreptam rem debitoris detur Et eius ' quidem,quae iure pignoris non est obligata, rei nomine, fimi atere non potest creditor,etsi eam saluam esse intersit ipsius, ideo sortasse quod aliunde credi. t -- g. tum teruare non possit,ut Caius libro io. ad Edictum prouinciale doeet' nam quod dicitur eum cuius interest non subripi,serti habere actionem, ita verum cit,li & rem domini voluntate tenuit ' .Oppignerata vero res creditori, aut ab extraneo, aut a domino subripitur. Si ab extraneo, aut culpa creditoris, aut sine culpa subtrahitur. Et his omnibus casibus creditori damus furti actione, ι 7 rquamuis ex bonis eius res n5 sit,semper enim & ubique videtur eius interesse in Q.Vt pignus habeat .vno aute casu pluris interest quam altero,unde sine ipsius μ ν θή ct si culpa furto tacto is actionem fimi habet in summam debiti tantu modo, in re et hquurn dominus.cum enim semel debitum si co securiis creditor,iam eius in-gteresse desiit,quod non est, si culpa ipsus furtum admisi)m fueriti pluris enim ' eius interest,eo quod culpa praestare debet,atque adeo actione pigneralitia te- trinetur debitori ,quamobrem non credito tenus, non in summam debiti,sedo.
mmmodo insolidum,id est in summa pignoris agere poterit M. Quod vero ex 's. ' 'poena debitum excedet, id actione pigneralitia debitori praestaturus reliquit, / ruaui,si nihil excedat, totum imputaturus debito quiequid percepeAt , ut etsi zis ''
lis aestimata fuerit adueclus possessorem ob rem pigneratam non restitutam. si Similis enim hoc etiam casu distinctio adhibetur . A creditore differt tondu.ctor,& quo uiam ita demum actione furti habet, si res eius culpa subrepta est',& quia locatori restituere non cogitur, id quod rei nomine furti actione con secutus est, ut Caius in supradicto libro x .ad edictum prouinciale tradit ' H cin extraneo. Quid si dominus rei suae furtum admiserit 3 an quod ex poena i rifurti qui rem tenebat consecutus fuerit ei restituet Illud non quaeritur an .is; Ρachio furti teneat hoc casu, nam hanc dari constat etiam non domino , ut o
170쪽
puta creditori pigneralitio,colono,&cuiuis coductori,& commodatario ', de. ι ni tisi e aduersus ipsum quoque dominum': unde in socium rei comunis nomine sur αν 'P eae- ti actio competit, si furtum,quod potest, admiserit. Item si is qui rem commo dauit,clam eam abstulerit,cuius retinendς iust causas habebat,iscui ea com- -Σ Σ'. modata fuerat,ob impensis fortasse necessarias, quas retentione potius, quam 1 IH vltro commodati agendo seruare intererat, furti actione commodatario tenebitur,quia eo casu quasi pignoris loco ea res fuerit.' Is autem qui rem pigno-- . ti dat,eamque surripit, furti actione tenetur', sed in summam debitae pecuniae duntaxat&vsurarum, non in solidum .id est in summam pignoris conueni-υεμπιαμ tut , & quod hae surti actione creditori debitor praestitit, id ei restitui non o -' portet,vi pote imputatum debito,ut est in l. si pignore.*.izde pign. actio. ubi . ta tam citatur Papinianus lib.s. Quaest. ex quo desumpta l. s.f. desertis indicat Nul- M' Vt lo modo, id est, nullo condictionis genere debitorem recipere, quod actione
2 furti ob surreptum a se pignus praestitit,id enim quod exactum est a debitore
ε ιμ- poenae nomine creditoris lucro debet cedere,vt Modestinus lib. 3.Regii l. significat & Caius supradicto lib.x.ad Edictum prouinciale in hac nostra regulaui ρης f. qvi sic definit, Quod a quoquo poenae nomine exactum est,id eidem restituere ne Πῖ ἡ-Σ . minem cogi. Ait lex, A QUO Quo,siue domino,siue extraneo. Ait lex, potu Aginsa de fur. No M i N E,ob aliquod fortasse maleficium priuatum,Vtruta surtum, de quo su- 'φ perius disputatum copiose suit,vel damnum datum,illatam contumeliam, vi' bona rapta,item ob contumaciam: ut ecce,s quis dolo malo secerit quominus possideret,si quis fraude possessionem amiserit,eoque nomine litis aestimatio nem subierit,condemnatione facta in id quod actor iurauerit, non ideo mastis quod semel praestitit repetet,si actor ei suas in rem actiones exhibere nolit, sed
suo experiatur nomine δε in iudicio de tabulis exhibendis: cuius condemnara Niri tio aestimari debet quanti intersuit cum experiretur legatarius hoc interdicto, conditionale quasi purum legatum, vel quasi iam extiterit conditio se aestimatur, neque cauere ipse cogitur se, si conditio defecerit, restituturum quieta quid consecutus est,quia poena contumaciae prς statur ab eo, qui non exhibet,1 L . .c-- ut libro L xv I M. ad Edictum Vlpianus ait I Poenae vero, ut idem eodem libro: π μὴ seribit , non solent repeti cum depensae siunt: cui sententiae locus esse potest et 'emj. 7. tiam in iis poenis,quae per stipulationem promissae sunt, ut in specie l. 3.7.deis cε - i condit indeb.Nam nec ex poenitentia dabitur codictio indebiti, ut qui ob rem, nodefensam soluerit,repetat quod ex stipulatione semel comis Iasoluit,quam- κῶθ. uis postea sit paratus defendere'. Ait lex,Ex A CT vM E s T,hoc ita scilicet, si vera: is,Aia. ex causa exacuim est.nam si qua lex ab initio dupli,ut puta ob furtii nee mani
1t.λἀ b, festum,vel quadrupli, inputa propter manifestum furtum actionem statuit, so lutum ex falsa eius caula repeti posse dicendum est , quamuis ex falsa causa sori ratius. g. lutum poenς nomine per errore non repetitur per condictione indebiti, quado εας - β' Γ' lex non ab initio,sed ex postfacto,ut puta cum lex Aquilia propter inficiatione ι f. c. dupli poenam constituit'. Sic enim generaliter Impp.definiunt, ea quς per infi- δε η - elationem in lite crescunt,ab ignorante etiam indebita soluta repeti no posse ,
quod etiam a veteribus definitu fuisse Iustinianus auctor est nam qui ea sol
ex quo εν uit, sciens soluere videtur ut poenam effugiat, qui vero sciens indebitum soluit, μ' si ' non repetit,ut explicabitur in l.134.Et haec quidem hactenus.